Mga Akdang Pampanitikan Ng Mediterranean t1x3n

Mga Akdang Pampanitikan ng Mediterranean Ang Sinaunang Mediterranean ang nakatuklas ng sistema ng pagsulat na nagpabago at humubog sa kasaysayan ng mundo. Unti-unting umunlad ang pagsulat mula sa simbolong larawan, simpleng komunikasyon tungo sa likhang- sining at panitikan. Ang panitikan ng Sinaunang Mediterranean ay naging batayan ng iba’t ibang

uri ng panitikan sa buong mundo. Ilan sa mga panitikang tumatak at nakaimpluwensiya sa buong daigdig ay ang mitolohiya ng Rome, sanaysay ng Greece, parabulang mula sa Syria, nobela at maikling kuwento ng , epiko ng Sumeria at tula ng Egypt.

A. Panimula

Mitolohiya mula sa Rome – Italy Ang Mitolohiyang Romano ang katawan ng mga kuwentong tradisyonal na nauukol sa mga maalamat na pinagmulan ng Sinaunang Roma at paniniwalang panrelihiyon ng mga Sinaunang Romano. Ang mga kuwentong ito ay itinuring ng mga Sinaunang Romano na nangyari sa kasaysayan kahit naglalaman ng mga elementong mahimala at supernatural. Ang mga kuwento ay kadalasang nauukol sa politika at moralidad na naayon sa batas ng kanilang mga Diyos. Ang kabayanihan ay isang mahalagang tema sa mga kuwentong Romano. Kapag ang nagbibigay linaw sa mga

kasanayang panrelihiyon ng mga Sinaunang Romano, ang mga kuwento ay nauukol sa ritwal at mga institusyon sa halip na teolohiya o kosmogoniya. Ang mga pangunahing sanggunian ng mitolohiyang Romano ang Aenid ni Virgil, kasaysayan ni Livy, Fasti ni Ovid, isang anim na tulang nakaistruktura sa kalendaryong relihiyoso ng mga Romano at ikaapat na aklat ng mga elehiya ni Propertius. Ang mga mitolohiyang Romano ay lumitaw rin sa mga dibuhong nasa pader sa Roma, mga baryang Romano at mga iskultura partikular sa mga relief.

B. Pamagat Cupid at Psyche ( Mito mula sa Rome,Italy) Isinalaysay ni Apuleius Isinalin sa Ingles ni Edith Hamilton Isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat

C. Gramatika at Retorika Angkop na Gamitng Pandiwa bilang Aksiyon,Karanasan at Pangyayari

D. Teksto Nagsasalaysay

E. Pagsasanib ng Gramatika at Retorika Angkop na Gamitng Pandiwa bilang Aksiyon,Karanasan at Pangyayari Aksiyon,Kilos o Gawa – kapag ang pandiwa ay nagsasaad ng kilos o paggalaw sa pamamagitan ng tagaganap o actor na maaaring tao o bagay. Karanasan o Damdamin – kapag naghuhudyat ng damdamin o mismong agaranas ng kilos sa pandiwa.

F.

Pangyayari o Proseso – kapag ang pandiwa ay nagsasabi ng isang proseso o pinangyarihan ng kilos,ang bagay na naapektuhan ay nagiging tagaganap.

Pagsasanay

A. Kaya Mo B. Patunayan Mo

G. Nagkaroon ng Anak sina Bugan at Wigan H. Produkto Photo Essay Si Psyche ay nag pangako sa kanyang bagong asawa, Kupido na hindi siya subukang kung ano ang hitsura niya.Ang bawat gabi kapag siya ay dumating sa kanyang kama, siya ay dapat na isaalang-alang sa kanya at pagkatapos ay pumunta sa pagtulog nang hindi kailanman pagkuha ng isang silip sa kanyang kasintahan. Nagseselos ang kanyang mga kapatid, iisip ni tuluyang kumbinsihin sa kanya na siya ay nakuha upang makakuha ng

isang pagtingin sa asawa. Sa isang antas, ito ay pagtataksil. Psyche nag-pangako na gawin ang isang bagay, at pagkatapos siya ay isa pa. Sa huli, ang mga resulta ng pag-iisip ng "pagtataksil" sa parehong siya at ang kanyang asawa naninirahan sa walang hanggan lubos na kaligayahan. Sa katapusan, ito ay tila tulad ng mga kuwento ng "pana at pag-iisip" nagtatanghal ng isang medyo kumplikado larawan ng kaugnayan sa pagitan ng pag-ibig at pagkakanulo.

A. a i m l

P n u a

Sanaysay mula sa Greece Ang sanaysay ay isang piraso ng sulatin na kadalasang naglalaman ng punto de vista (pananaw) ng may katha. Ang mga sanaysay ay maaaring magkaroon ng mga element ng pagpuna, opinyon, impormasyon, obserbasyon, kuru-kuro, pang-araw-araw na pangyayari, ala-ala ng nakaraan at pagmumuni-muni ng isang tao.

B. Pamagat Ang Alegorya sa Yungib Sanaysay mula sa Greece Mula sa ang Republika ni Plato

C. Gramatika at Retorika Mga Ekspresyon sa Pagpapahayag sa Konsepto ng Pananaw

D. Teksto Naglalahad

E.

Ang Sanaysay

Kahulugan ng Sanaysay Ipinakakahulugan na ang sanaysay ay isang komposisyon na prosa na may iisang diwa at pananaw. Ito rin ay nangangahulugan ng isang sistematikong paraan upang maipaliwanag ang isang bagay o pangyayari.

Sa anu’t anuman, ang depenisyon ng sanaysay ay nagangahulugan lamang na isang paraan upang maipahayag ang damdamin ng isang tao sa kanyang mga mambabasa. Ito ay isang uri ng pakikipagkomunikasyon sa pamamagitan ng

lathalain na may layuning maihatid ang nais na maipabatid sa kapwa tao. Sa ating bansa, bahagi ng ating edukasyon ang magkaroon ng pagtuturo ukol sa paggawa ng mainam na sanaysay. Tinuturuan ang mga mag-aaral ng mabisang pakikipagtalastasan sa pamamagitan ng paggawa ng pormal at dipormal na sanaysay. Mga Uri ng Sanaysay Sulating Pormal o Maanyo Mga sanaysay na nagbibigay ng impormasyon ukol sa isang tao, bagay, lugar, hayop o pangyayari. Ito ay naglalaman ng mahahalagang kaisipan at nasa isang mabisang ayos ng pagkakasunud-sunod upang lubos na maunawaan ng bumabasa. Ang mga pormal na sanaysay at komposisyon

F.

sa Filipino ay nagtataglay ng pananaliksik at pinag-aralang mabuti ng sumulat. Ang mga salita’y umaakma sa piniling isyu at kadalasang may mga terminong ginagamit na kaugnay ng tungkol sa asignaturang ginawan ng pananaliksik. Sulating Di-pormal o Impormal Ang mga sanaysay na impormal o sulating dipormal ay karaniwang nagtataglay ng opinyon, kuru-kuro at paglalarawan ng isang may akda. Ito ay maaaring nanggaling sa kanyang obserbasyon sa kanyang kapaligirang ginagalawan, mga isyung sangkot ang kanyang sarili o mga bagay na tungkol sa kanyang pagkatao. Karaniwan na ang mgasanaysay na di pormal ay naglalaman ng nasasaloob at kaisipan tungkol sa iba’t ibang bagay at mga pangyayari na nakikita at nararanasan ng may akda.

Pagsasanay

A. Pagsagot sa mga pokus na tanong B. Pag-unawa sa simbolismo ng Akda

G. Ang Ningning at ang Liwanag H. Produkto

Photo Essay Ayon kay Plato, tayo ay tulad ng isang tao na nasa loob ng kuweba, naka-tanikala at nakaharap sa dingding ng yungib. May apoy sa ating likuran at ang tanging nakikita natin ay mga anino ng mga bagay sa labas ng kuweba. At dahil dito, kakailanganin nating humulagpos sa tanikala at lumabas ng kuweba upang makita ang katotohanan tungkol sa mga bagay. Ang larawang ito ang buod ng rasyunalismo ni Plato at ito ay tinaguriang “Alegorya ng Kuweba.” Ayon kay Plato, ang mga imahe ng mga bagay na ating nakikita sa mundo ay pawang mga anino lamang ng katotohanan. Ang tunay na pag-iral ay nasa ‘Mundo ng mga Ideya.’ Ang mga konsepto ng bagay ay naroroon na sa isipan na natin mula kapanganakan. Kakailanganin lamang nating gamitin ang ating pangangatwiran upang sila’y matuklasan. Taliwas naman ang turo ni Aristotle, na kanyang naging estudyante. Ayon kay Aristotle, ang katotohanan ay ang karanasan sa pamamagitan ng ating mga mata, tenga, pandamdam, pang-amoy at panlasa. Ang mga ideya ay wala pa sa ating isip noong tayo’y ipinanganak, taliwas sa turo ng guro niyang si Plato. Ang isip ng tao ay tinagurian ni Aristotle na ‘Tabula Rasa’ na ang ibig sabihin ay blankong tableta. At bawat karanasan sa pamamagitan ng ating senses ay isinusulat sa nasabing tableta. Ang kaisipang ito ay tinawag na empirisismo. Sa paglipas ng mga taon, mas pinanigan ng mga pilosopo at mga siyentipiko ang empirisismo. Kahit ako ay palo sa kaisipan ni Aristotle. Ngunit napag-isip-isip ko, bagama’t mali si Plato, may binuksan siyang pinto sa pagtahak sa mundo ng rasyunalismo – ang pagtingin lampas sa realidad na ating nakikita. Sa tingin ko’y may punto pareho ang dalawang paham. Sa aking pananaw, sa aninong tinuran ni Plato, hindi ibig sabihi’y hindi katotohanan ang ating nakikita kundi may katotohanang mas makapagpapalaya na hindi makikita sa hugis. Hindi ba’t ang batong ating nakikita ay binubuo ng mga ‘atomos’ na iminungkahi ng dakilang si Democritus? Hindi ba’t ang materya ay patuloy na mahiwaga sa atin? Misteryo pa rin ang pinagmumulan ng grabiti at ang particle na mas maliit sa quark ay di pa rin natutuklasan. Kung titigil tayo sa mga bagay na ating nakikita lamang, wala nang pag-unlad sa ating agham. Sa ganang akin, ang hugis ng mga bagay na ating nakikita ay hugis ng kanilang gamit at ito’y buod ng relatibiti, ng ebolusyon ng pakikisalamuha sa iba pang materya. Alam kong mali ang konsepto ni Plato sa kanyang rasyunalismo ngunit gusto kong sundan ang kanyang lohika – ang pagtuklas sa mas malawak at makapagpapalayang na realidad.

A. Panimula Parabula mula sa Syria Isang maikling kuwentong may aral na kalimitang hinahango mula sa Bibliya.Isa itong maikling salaysay na maaaring nasa

anyong patula o prosa na malimit nangangaral o nagpapayo hinggil sa isang pangyayari, na kadalasang isinasalarawan ang isang moral o relihiyosong aral. Taliwas

sa pabula, ang parabula ay walang inilalahok na tauhang hayop, halaman, bagay, at puwersa sa kalikasan na pawang kumikilos at nagsasalita gaya ng tao. Isang katangian nito ang pagiging isang kuwentong naglalahad o nagpapakita ng kung paanong katulad ng

isang bagay ang iba pang bagay. Karamihan sa mga talinghagang nasa Bibliya ay mga kuwentong sinabi ni Hesus, na nagtuturo ng kung ano ang katangian ng Kaharian ng Diyos.

B. Pamagat Ang Tusong Katiwala Parabula mula sa Syria

C. Gramatika at Retorika Mga Piling Pang-ugnay sa Pagsasalaysay

D. Teksto Nagsasalaysay

E.

Ang Parabula

Parabula-ang parabula ay nanggaling sa English word na parable na nanggaling naman sa Greek word na parabole na ang ibig sabihin ay maiksing sanaysay tungkol sa buhay na maaring mangyari o nangyayari na kung saan nagtuturo tungkol sa ispiritwal o kagandahang asal na magiging gabay ng isang taong nahaharap sa pangangailangang mamili o

F.

magdesisyon.Ang parabola ay nagtuturo ng aral sa tao. Masanay sa pagbibigay ng kuwento.Ang mga pang-araw-araw na pangyayari ay maaaring ihalintulad sa mga parabola.Mahihikayat ang mga bata na bumasa ng Banal na Kasulatan. Makapagpalawak ng talasalitaan.

Pagsasanay

A. Paglinang ng Talasalitaan B. Angkop na Pang-ugnay

G. Mensahe ng Butil ng Kape H. Produkto Photo Essay Ang parabula ng tusong katiwala ay tungkol sa isang katiwala na gusto ng paalisin ng kanyang amo dahil diumano ay hindi maganda ang pamamalakad nito sa mga ari-arian. Kaya bago siya pinaalis ay hiningan muna siya ng ulat ng pangangasiwa. Nag-alala ang katiwala dahil wala naman siyang ibang alam gawin maliban sa pangangasiwa kaya't tinipun niya lahat ng nagkautang sa kanyang amo at ginawan ng kasulatan ang mga utang nito ngunit sinigurado

niyang mas maliit ang utang na nakatala sa kasulatan kaysa sa tunay na utang nito para kung matanggal man siya sa trabaho ay may iba pang tatanggap sa kanya. Natuwa naman ang kanyang amo sa mga natanggap na ulat mula sa kanya.

Ang ipinahihiwatig ng parabula ay tungkol sa tiwala.Mas higit kang pagkakatiwalaan sa malalaking mga bagay kung naipakita mong mahusay ka kahit sa maliliit lamang.

A. Panimula Maikling Kuwento mula sa Isang maigsing salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan. Tulad ng nobela at dula, isa

rin itong paggagad ng realidad, kung ginagagad ang isang momento lamang o iyong isang madulang pangyayaring naganap sa buhay ng pangunahing tauhan. Si Edgar Allan Poe ang tinuturing na "Ama ng Maikling Kuwento

."

B. Pamagat Ang Kuwintas Maikling Kwento mula sa Ni Guy de Mauant

C. Gramatika at Retorika Panghalip bilang Panuring sa mga Tauhan

D. Teksto Nagsasalaysay

E.

Ang Maikling Kuwento

Isang akdang pampanitikan, maaaring magsalaysay ng tuluy-tuloy ang maikling kuwento ng isang pangyayari hango sa tunay na buhay; may isa o ilang tauhan lamang, sumasaklaw sa maikling panahon, may isang kasukdulan, at nag-iiwan ng kakintalan o impresyon sa isip ng mambabasa. URI NG MAIKLING KWENTO TRAHEDYA-sa trahikong kwent, hind nakaiiwas ang tao sa kapahamakan at pagbagsak,kahit pa magpakita sya ng katatagan ng loob at tapang. KOMEDYA-sa uring ito, dumaraan ang mga tauhan sa mga nakakatawa,kawili-wili, okakatwang sitwasyon at kumplikasyon. at masayang wakas. SATIRA-sartiriko ang kwento kung ginagawa miyong kalibak-libak ang tauhan. ROMANSA-sa romantikong kwento,may maliwanag na pagkakaiba ang 'mabubuti' at 'masasamang' tao na sangkot sa mga pakikipagsapalaran at sa mga pangyayaring di kapani-paniwala. REALISMO-kabaligtaran ng romansa ang realistang naratib. sinasalamin nito ang tunay na buhay . hindi ang buhay na gustong mangyari o hinihiling mangyari. sa kwentong ito umuiikot, ang banghay sa mga pangyayaring hinaharap ng mga tao arawaraw. ang mga pangunahing tauhan ay pangkaraniwan lamang. hindi sila kailangang maganda,gwapo,talentado, o mayaman.

F.

Inuuri rin ang maikling kwento ayon sa estruktura, paksa, at teknika o (ayon sa genre). ilang sa mga uring ito ang Picaresque, stream of consciousness, bildungsroman, rehiyonal (kasama na ang local color) sosyal, detektib, psikolohiko, problema, sosyolohikal, tauhan, propaganda, western, gothic (katatakutan) epistolaryo, science fiction, suspense at utopia. BAHAGI NG MAIKLING KWENTO Panimula- Dito nakasalalay ang kawilihan ng mga mambabasa. Dito rin kadalasang pinapakilala ang iba sa mga tauhan ng kwento. Saglit na Kasiglahan- naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa suliranin. Suliranin- Problemang haharapin ng tauhan. Tunggalian- May apat na uri: tao laban sa tao, tao laban sa sarili, tao laban sa lipunan, tao laban sa kapaligiran o kalikasan. Kasukdulan- Makakamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang ipinaglalaban. Kakalasan- Tulay sa wakas. Wakas- Ito ang resolusyon o ang kahihinatnan ng kwento. Tagpuan- nakasaad ang lugar na pinangyayarihan ng mga aksyon o mga insidente, gayundin ang panahon kung kailan naganap ang kuwento. Paksang Diwa- pinaka kaluluwa ng maikling kwento. kaisipan- mensahe ng kwento. Banghay- pangyayari sa kwento.

Pagsasanay

A. Kakulangan ko,Punan Mo B. Akon a lang ang Piliin mo !

G. Kohesyong Gramatikal Ito ay mga salitang tulad ng panghalip na nagkakawing sa mga salita, parirala at sugnay.Nakababagot na mabasa at marinig ang mga salitang paulit-ulit na ginagamit sa isang texto o pahayag.Maiiwasan ang nabanggit na pag-uulit kung gagamit tayo ng panghalip tulad ng siya, niya, kanila, at iba pa. Ang paggamit ng mga panghalip upang humalili sa pangngalan ay tinatawag na pagpapatungkol.

H. Produkto Photo Essay Sa oras na iyon kayamanan ay napakahalaga, at social class ay mas kaya. Ang isa ay maaaring

sa

gumawa ng pera sa pamamagitan ng ilang mga hindi inaasahang pangyayari, ngunit iyon ay hindi kinakailangang baguhin ang posisyon sa isang lipunan classicist.Ang ay isang lungsod pinasiyahan ng klasisismo. /isang nagkaroon na nagpasimula sa mataas na lipunan kahit na, sa kanilang kagandahan, kita, o biyaya. Sa kuwento, "Ang kuwintas", nais ng isang bata at maganda uring manggagawang babae ng isang mas maluho pamumuhay at kapootan, pagkasimple at kasiyahan ng kanyang asawa. Isang gabi, siya hiram isang kuwintas mula sa isang kaibigan para

isang party at nawala ito. Siya ay hindi nais na sabihin sa mga kaibigan kaya hiniram mula sa mga kaibigan, pamilya, at mga pating loan upang bumili ng isa pang brilyante kuwintas. Ito ay kinuha sa kanya ng sampung taon upang bayaran ang utang, at kapag siya ay, siya ang bumangga sa kanyang mga lumang kaibigan at napagalaman ang kuwintas ay kasuutan alahas. Sa "Ang kuwintas gumagamit ng sitwasyon balintunay upang ipakita na yaman ay hindi palaging salapi.

A. Panimula Nobela Mula Sa Mahabang makathang pampanitikan na naglalahad ng mga pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas na ang pinakapangunahing sangkap ay ang pagkakalabas ng hangarin ng bayani sa dako at ng hangarin ng katunggali sa kabila -isang makasining na pagsasalaysay ng maraming pangyayaring magkasunod at magkakaugnay. Ang mga pangyayaring ito ay may kanyakanyang tungkuling ginagampanan sa pagbuo ng isang matibay at kawili-wiling balangkas na siyang pinakabuod ng nobela.

B. Pamagat Buod ng Ang kuba ng Notre Dame Nobela mula sa The Hunchback of notre Dame ni Victor Hugo Isinalin sa Filipino ni Willita A. Enrijo

C. Gramatika at Retorika Mga Hudyat sa Pagsusunod-sunod ng mga Pangyayari

D. Teksto Nagsasalaysay

E.

Ang Nobela

Ang nobela, akdang-buhay o kathambuhay ay isang mahabang kuwentong piksiyon na binubuo ng iba't ibang kabanata. Mayroon itong 60,000-200,000 salita o 300-1,300 pahina. Noong ika-18 siglo, naging istilo nito ang lumang pag-ibig at naging bahagi ng mga pangunahinghenerong pampanitikan. Ngayon, ito ay kadalasan may istilong artistiko at isang tiyak na istilo o maraming tiyak na istilo. Layunin gumising sa diwa at damdamin nananawagan sa talino ng guni-guni mapukaw ang damdamin ng mambabasa magbigay ng aral tungo sa pag-unlad ng buhay at lipunan nagsisilbing daan tungo sa pagbabago ng sarili at lipunan nagbibigay inspirasyon sa mambabasa nabubuksan nito ang kaalaman ng tao sa pagsulat ng nobela Katangian pumupuna sa lahat ng mga larangan ng buhay dapat maging malikhain at maguni-guni ang paglalahad pumupukaw ng damdamin ng mambabasa kaya ito nagiging kawili-wili kailangang isaalang-alang ang ukol sa kaasalan maraming ligaw na tagpo at kaganapan ang balangkas ng mga pangyayari ay tumutukoy sa kaisahang ibig mangyari malinis at maayos ang pagkakasulat maganda maraming magagandang tagpuan kung saan nakikilala pa ng lalo ang mga tauhan Elemento tagpuan - lugar at panahon ng mga pinangyarihan tauhan - nagpapagalaw at nagbibigay buhay sa nobela banghay - pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari sa nobela pananaw - panauhang ginagamit ng may-akda a. una - kapag kasali ang may-akda sa kwento b. pangalawa - ang may-akda ay nakikipag-usap c. pangatlo - batay sa nakikita o obserbasyon ng mayakda tema - paksang-diwang binibigyan ng diin sa nobela damdamin - nagbibigay kulay sa mga pangyayari pamamaraan - istilo ng manunulat pananalita - diyalogong ginagamit sa nobela simbolismo - nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa tao, bagay at pangyayarihan

F.

Pagsasanay

A. Pag-usapan natin yan! B. Pagsagot sa mga Pokus na Tanong

G. Dekada ‘70 H. Produkto Photo Essay

Sa halaga ng mukha,ito ay isang kunwento ng isang pag-iig sa isang pangit

na

lalaki at napakagandang babae na may mahal na iba. Ang pag-ibig ni Quasimodos para kay Esmeralda ay mahina kumpara sa kanyang pagmamahal kay Claude Frollo, ang arkdikon. Ang ibig sabihin ni Quasimodos ay para sa bawat isa sa dalawang ito ay nasa ganap na iba't ibang paraan, na ay mas totoo sa arkdikon. Ang paglalahad ng pagmamahal Quasimodo ng La Esmeralda ay isang makasaysayang drama set sa

A.

1482, isang panahon na sumasalamin sa pampulitikang pakikibaka ng siyam na siglo. Halos ang buong pelikula ay naka-set sa katedral ng Notre Dame at portrays, ito ang ilang mga espirituwal na setting sa kanyang pagkatao. Ang theorya ng mga criminal ay maaaring ding kinilala sa loob ng pelikula at ay tinalakay nang naaangkop.

Panimula

Tula mula sa Egypt Ang paggamit ng tula sa pagpapagaling ng mga mayroong karamdaman. Gayunman, tila kakatwa ang pamamaraan ng paggamit ng mga Ehipsiyo sa tula, noong ika-apat na milenyo bago ang karaniwang panahon (before common era), sa paggamot ng mga karamdaman. Sinasabing isinusulat ng kanilang pari ang tula sa papyrus o papel at ipinakakain sa maysakit para agad na magkabisa.Sa Israel, ang tula at awit ng batam-batang na pastol na si David (na magiging hari ng Israel), ang nagpakalma sa galit ni Haring Solomon, petsang 1030 B.C.E. Noong unang siglong panahon ni Kristo (Anno Domini), naunang gumamit ng “kapangyarihan” ng tula para gumamot ng karamdaman ng tao ang Romanong duktor na si Soranus. Sa Europa, siya ang kinikilalang kauna-unahang poetry therapist.

Gamit ang trahedya at komedya, pawang dulang patula at mayroong awitan at sayawan, tila nalalapatan ng lunas ang depresyon ng isang tao. Kaya nga hindi na dapat pagtakhang sa mitolohiyang Romano, si Apollo ang tinaguriang panginoon, kapuwa ng panulaan at medisina dahil nagkakatuwang ang dalawang ito para pasiglahing muli ang katawan at isip ng taong nagsisimula nang manlumo o manglupaypay. Sa Pilipinas, hitik na hitik sa kasaysayan ng panulaan ang mga inkantasyon o panawagan sa mga diyos ng ating mga ninuno ang mga babaylan at mambabaki upang tulungan silang manggamot. “Dagang malaki, dagang maliit, ayto ang ngipin kong sira na’t pangit, sana ay bigyan mo ng bagong kapalit,” anas ng

isang batang nabungi at umaasam na muling mabuong muli ang kanyang ngiti.

naitulong ng pagbabasa’t pagsusulat ng tula sa pagpapalusog ng isip ng isang nasa asilo (mental asylum), bilangguan, mga delingkuwenteng estudyante, at residente ng mga nursing home o paalagaan ng mga maysakit at matanda.

Ang nabanggit na sitas ay pinaniniwalaang matanda nang uri ng bulong (incantation) na ginagamit ng mga tao rito sa Pilipinas. Pinapalitan ng mga katagang iyon ang kirot ng pag-asang magkakaroon ng ngiping nawala ng kapalit—mas maganda, mas maputi’t mas matibay.

Ang pagsusulat ng tula ay nakatutulong sa agresibo at naguguluhang mga estudyante na makontrol ang kanilang magulong emosyon, pagsipi ng Time Magazine sa ulat ng prestihiyosong journal na Sciences.

Taong 1972, nang malathala sa Time Magazine ang isang artikulo tungkol sa poetry therapy na nagsasabing malaki ang

B.

Panitikan

Ang Tinig ng Ligaw na Gansa Tula mula sa Egypt Isinalin sa Ingles ni: William Kelly simpson Isinalin sa Filipino ni: Vilma C. Ambat

C.

Gramatika at Retorika

Pagpapahayag ng Emosyon at Saloobin

D.

Teksto

Naglalahad

E.

Ang Tula

Ang mga Uri ng Tulang Liriko Awit – Ang karaniwang pinapaksa nito ay may kinalaman sa pag-ibig, kabiguan, kalungkutan, pag-asa, pangamba, poot at kaligayahan. Soneto – Nagtataglay ito ng mga aral ng buhay, may labing apat na taludtod; ang nilalaman ay tungkol sa damdamin at kaisipan at may malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao.

F.

Oda – Ito ay pumupuri sa sa mga pambihirang nagawa ng isang tao o grupo ng mga tao, masigla ang nilalaman at walang katiyakan ang bilang ng mga pantig sa bawat taludtod. Elehiya – Ito ay tulang may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan. Dalit – Ito ay tulang nagpaparangal sa Dakilang Lumikha at may kahalong pilosopiya sa buhay.

Pagsasanay

A. Fact or Bluf B. Pagsagot sa mga pokus na tanong

G.

Bayaning Bukid

H.

Produkto

Photo Essay Ang tulang ito ay nagpapakita kung paano naghahangad ng simpleng uri ng pamumuhay ang mga taga Egypt na namumuhay sa sopistikadong henerasyon.

ay

Kilala ang mga taga-Egypt sa pagpapahalaga sa kamatayan ng tao. Ngunit lingid sa kaalaman ng nakararami higit nilang pinahahalagahan ang buhay, kaya maging sa kamatayan ay nais nila itong ipagpatuloy. Ang katibayan sa paniniwalang ito

A. B.

ang mga sinaunang tulang nakuha sa mga kuweba ng Egypt. Ang paksa at tema ng mga ito ay pawang tungkol sa kanilang pagpapahalaga sa karaniwang pamumuhay ng mga tao.

Panimula

Epiko mula sa Iraq C. Ang Epiko ni Gilgamesh, isang epikong patula mula sa Mesopotamia ay kinikilala bilang kaunaunahang dakilang likha ng panitikan. Walang nakatitiyak kung may manunulat noong Medieval o Renaissance Europe na nakabasa ng Gilgamesh. D. E. Nagsimula kay Homer ng Greece ang tradisyon ng epiko sa Europa noong 800 BC. Mahalagang mabasa ng mga mag-aaral ng literaturang Ingles ang The Iliad and Odyssey. Makikita sa isinulat ni Homer ang porma ng isang epiko, ang halimbawang uri ng mga tauhan, ang banghay, ang mga talinghaga, at iba pa. Ito’y naging inspirasyon ng iba pang kilalang manunulat ng epiko. Samantala, kilalang manunulat ng epiko sina Hesiod, Apollonius, Ovid, Lucan, at Statius. F. G. Dactylic hexameter ang estilo ng pagsulat ng epiko. Ito’y karaniwang nagsisimula sa isang panalangin o inbokasyon sa isang musa at naglalaman ng masusing paglalarawan, mga pagtutulad at talumpati. Kabilang din dito ang mahahalagang pangyayari sa kasaysayan tulad ng The Fall of Troy, The Foundation of Rome, The Fall of Man, at iba pa. Ang mga tauhan nito ay maharlika. H.

I. Si Virgil (70-19 BC) ay lumikha ng mahahalagang epiko ng Emperyong Romano. Kinuha ang pangalan ng The Aeneid sa isa sa mga tauhan ng Iliad ni Homer na umalis sa Troy at nagtungo sa Italy upang hanapin ang Rome. Binasa ng mga kilalang manunulat noong Medieval at Renaissance ang The Aeneid. Ito ang ginawang modelo ni Milton nang sulatin niya ang Paradise Lost. J. K. Napakaraming epikong naisulat noong Medieval, bagaman ito’y hindi madalas basahin. Nakalikha ng kanilang mga dakilang manunulat ng epiko ang bawat bansa. Sa Italy ay hindi lamang si Virgil, mayroon din silang Dante. Ang kilalang epiko ni Dante ay ang The Divine Comedy. Ito’y naging inspirasyon ng maraming makata at pintor sa loob ng maraming dantaon. Si T.S. Eliot ay sinasabing nagdala ng kopya nito sa bulsa ng kaniyang amerikana. Ang Divine Comedy ay dinisenyuhan ni L. Gustave Dore noong ikalabinsiyam na siglo. M. N. Isa sa mga kilalang epikong Espanyol ng Middle Ages ay ang El Cid o El Cantar Mio Cid na sinulat noong 1207 ni Per Abbat. Ito ay kuwento ng pagsakop sa Valencia ni Rodrigo Diaz de Vivar na nabuhay noong panahon ng Norman Invasion (pagtatapos ng Old English period).

O. P. Isa sa mga kilalang epikong French noong Middle Ages ay ang Chanson de Roland. Ito ay kuwento ni Charlemagne at ang pag-atake sa kaniyang tropa ni Basques at Roncevaux noong 778. Ang tula ay maaaring isinulat ni Turold noong 1090. Q. R. Ang dalawang kilalang epikong German ay ang The Heliad, ikalabinsiyam na siglong bersyon ng Gospels sa Lumang Saxon; at ang The Nibelungenlid. Ang huli ay kuwento ni Seigfried, Brunhild, Dietrich, Gunther, Hagen, at Attila the Hun. Ito ay nagbigay ng kakaibang impluwensya sa literaturang German. S. T. Ang Epikong Ingles ay nagsimula sa Beowulf. Samantalang marami rin ang nasa Anglo-Norman na ang karamihan ay hindi na nababasa ngayon. Marami sa mga kuwento ng pag-iibigan ay umabot sa haba ng isang epiko, subalit hindi mauuring epiko. Ang Piers Plowman

ay mahaba, subalit hindi isang epiko. Si Chaucer ay nagsulat ng epiko, ang Troilus & Criseyde, na lubhang tinangkilik sa ikalabing-apat at ikalabinlimang siglo. U. V. Sa Pilipinas, tinatayang umaabot sa 28 ang kilalang epiko. Karamihan sa mga epiko ay natagpuan sa grupo ng mga tao na hindi pa nagagalaw ng makabagong proseso ng pagpapaunlad ng kultura tulad ng mga katutubo at etnikong `grupo sa Mountain Province at sa Mindanao, sa grupo ng mga Muslim. Ang mangilan-ngilan ay makikita sa mga mamamayang Kristiyano. W. X. Ang mga epiko sa Pilipinas ay kumakatawan sa mga paniniwala, kaugalian at mabubuting aral ng mamamayan. Ilan sa mga ito ay ang Ibalon ng Bikol, Hudhud ni Aliguyon ng mga Ifugao, Biag ni Lam-Ang ng Ilocos at Tuwaang ng mga Bagobo at marami pang iba.

Y. Z.

AA. Pamagat AB. Epiko ni Gilgamaesh AC. Epiko mula sa Iraq ( Dating Mesopotamia) AD.Salin sa Ingles ni N.K. Sandars AE. Saling-buod sa Filipino ni Cristina S. Chioco

AF.

AG. Gramatika at Retorika AH.

AI.

Mga Pananda sa Mabisang Paglalahad ng Pahayag

AJ.

Teksto

AK.

Nagsasalaysay

AL.

AM. Ang Epiko AN. Ang epiko ay mahabang salaysay na patula. Ito ay karaniwang inaawit o binibigkas. Ang epiko ay madalas na patungkol sa mahiwagang pangyayari o kabayanihang kinapapalooban ng mga paniniwala, mga kaugalian, at mga huwaran sa buhay ng mga sinaunang mamamayan ng isang bayan. Ang salaysay ay umiikot sa kabayanihan ng pangunahing tauhan. Ang kwento ay hango kung minsan sa mga karaniwang pangyayari ngunit ang mga

tauhan ay kadalasang hango sa mga hindi pangkaraniwang nilalang na mayroong pambihirang katangian AO. AP. Laganap sa iba’t-ibang parte ng bansa ang epiko. Bawat pangkat-etniko ay mayroon nito. Ang mga halimbawa ng kilalang epiko ng mga Pilipino ay Hudhud at Alim ng Ifugao; Kumintang ng Katagalugan; Ibalon ng Bicol; at Biag ni Lam-ang ng mga Ilokano

AQ.

AR. Pagsasanay A. Kultura nila at kultura mo,paghambingin mo.

AS.

AT. Mga Salitang Pananda sa Mabisang Paglalahad ng pahayag AU.

AV.

Produkto

AW.

AX. Photo Essay AY. AZ. Kabayanihan at pakikipagsapalaran ng bayaning si Gilgamesh na hari ng Uruk saSumerya. Kabilang sa mga kuwento nito ang hinggil sa isang malaking baha at sa kung paanong nakaligtas ang isang mag-anak sa pamamagitan ng paggawa ng isang arko. Ang kuwento ay nagsisimula sa pagpapakilala kay Gilgamesh na hari ng Uruk. Si Gilgamesh na 2/3 diyos at 1/3 tao ay umaapi sa kanyang mga tao na umiiyak sa mga diyos para tulungan. Para sa mga babae ng Uruk, ang pang-aaping ito ay may anyong droit de seigneur — o "karapatan ng panginoon" na makipagsiping sa mga bagong ikinasal na babae sa kanilang gabi ng kasal. Para sa mga lalake (ang tableta ay napinsala sa puntong ito), ipinagpalagay na ang mga ito ay pinapagod ni Gilgamesh sa pamamagitan ng mga laro, pagsusubok ng lakas o marahil ay pwersahang pagtatrabaho sa mga proyekto

ng pagtatayo. Ang mga Diyos ay tumugon sa mga pagsusumamo ng mga ito sa pamamagitan ng paglikha ng isang katumbas kay Gilgamesh upang lituhin ito. Ang mga diyos ay lumikha ng isang primitibong tao na si Enkidu na natatakpan ng buhok at nabubuhay sa parang kasama ng mga hayop. Siya ay nakita ng isang tagapagbitag na ang kabuhayan ay nawasak dahil binubunot ni Enkidu ang kanyang mga bitag. Sinabi ng tagapagbitag kay Gilgamesh ang tungkol sa lalake at inihanda kay Enkidu para akitin ang isangpatutot. Ang pang-aakit kay Enkidu ni Shamhat na isang patutot ng templo ang kanyang unang hakbang tungo sa kabihasnan at pagkatapos ng pitong araw ng pakikipagtalik sa kanya, siya ay nagmungkahi na ibalik siya sa Uruk. Samantala, si Gilgamesh ay nagkaroon ng mga panaginip na nauukol sa malapit na pagdating ng isang minamahal na bagong kasama BA.

BB. BC. BD. BE.