ALUA PASAMBAHAN PAMBUKAK KATO Antaro Sutan Karando (si pangkalan) <---> jo Sutan Mudo (si alek nan datang ) Si pangkalan : Kapado Sutan Mudo parundingan datang, sunguahpun ka Sutan Mudo tibonyo sarapek-papeknyo kapado ninik mamak sarato bundo kanduang tamasuak ipa bisan sarato jo dunsanak sakuliliang. Sambah manyambah kito pulangkan kapado Allah laii kato nan kakito pakatokan, apolah nan kamanjadi buah kato tantu bapokok pangka di hari nan kapatang. Silang bapokok karajo nan bapangka siriah bacabiak pinang bagatok kulansiang lapeh padah talayang kapado ninik jo mamak, ipa bisan kok jauh pangilan kato kok dakek pangilan siriah. Laii dihari sahari nangko , ninik jo mamak, ipa bisan sarato dunsanak nan hadia, kok janji lai ditapak ikara lai bamuliakan, labuah panjang lah baturuik, laman leba lah batampuah, jajang takanak lah banaiki, banduak tarantang lah batapiak, alah duduk dilapiak nan salai, kok dibilang maisok alah sapadam baro, mangunyak alah skariang sapah . laii parundiangan nan kadisampaikan kapado Sutan modo satantangan diagak-agak nan katabik di kiro-kiro nan katumbuah sabalun kato dikatokan sabalun mukasuik ,di kamukokan, diateh rumah baujuang –bapangka yobanan duduak nak baio tagak nak baramuah jo Sutan Mudo sarato ninik mamak yang ado, sakian sambah tarebak kahadapan sutan. Lah sampai rundiang Sutan Karando (jawab stutan karando, sakiro-kiro alah) Jawab si alek : Sunat kato baulang pasa jalan dek batampuah apa kaji dek baulang tantu sapanjang parundingan sutan nan lah terabak kahapan ambo, nan ka ambo junjuang tinggi nan kadilabuak gadang, aratinyo parundiangan Sutan Karando nan ka ambo ulang. Apolah parundingan Sutan tadi Sambah manyambah kito pulangkan kapado Allah laii kato nan kakito pakatokan, apolah nan kamanjadi buah kato tantu bapokok pangka di hari nan kapatang. Silang bapokok karajo nan bapangka siriah bacabiak pinang bagatok kulansiang lapeh padah talayang
kapado ninik jo mamak, ipa bisan kok jauh pangilan kato kok dakek pangilan siriah. Laii dihari sahari nangko , ninik jo mamak, ipa bisan sarato dunsanak nan hadia, kok janji lai ditapak ikara lai bamuliakan, labuah panjang lah baturuik, laman leba lah batampuah, jajang takanak lah banaiki, banduak tarantang lah batapiak, alah duduk dilapiak nan salai, kok dibilang maisok alah sapadam baro, mangunyak alah skariang sapah . laii parundiangan nan kadisampaikan kapado Sutan modo satantangan diagak-agak nan katabik di kiro-kiro nan katumbuah sabalun kato dikatokan sabalun mukasuik ,di kamukokan, diateh rumah baujuang bapangka yobanan duduak nak baio tagak nak baramuah jo Sutan Mudo sarato ninik mamak yang ado, kan baitu rundiang Sutan Karano nan katangah; ( Yo bana Sutan Mudo ) Satantangan kito dan baadok batunggalan mungkin paham saukua bana sasuai tapi bak kecek orang tuo-tuo lamak siriah lega cararo lamak kato lega bunyi , lamak luak di kunyah kunyah. Dicari aia nan janiah sayak nan landai supayo kailia sarangkuah dayuang kamudiak satumpu galah; Lai parunduangan Sutan nan katangah ka ambo paiyo patidoan laikilah dalam adaik nan baitu. (Sutan Karando) -----.> Mulonyo rundiang kadi sampaikan ka Sutan Mudo yo kailia nak sarangkuah dayuang kamudiak nak satumpu galah yo kato babao bamufkaik Sutan Mudo. …. ‘Saba mananti Sutan Karando’ Kambali Parundignan ka Sutan Karando, dari tadi Sutan manunggu ambo merejeng kato mufkaik, lah bulek aia kapamuluah lah bulek kato jo mufakaik, kok bulek labuliah digolongkan kok picak lah buliah dilayangkan kadisampain ka Sutan Karando. Laii kabanaran nan sutan kamukoan kanan rami nan tarebak kanan banyak satantangan diagak-agak nan katabik kiro-kiro nan katumbuah rasonyo disutan takilan dek kami tabayang pulo artinyo lapiak dan duo rasian ceik, ikolah pambarinyo Sutan. Sampai Sutan Mudo (sakiro-kiro alah). Dari Tadi ambo manunggu Sutan Mudo mambiiak kato baiyo mancari kato nan bana lah dapek buah jo bari alah diantaan pulo kapado ambo, sauai jo pambirian sutan “lapiak dan duo rasian ceik”. Rasonyo parundiangan kito lah tibo golek dinandata kok lalok lah samo lamak kok makan alah samo kanyang alah tampan baranti parundigan kito Sutan
Yo di situ tibonya Sutan Mudo “ kok dima katabiknyo kan samo manunggu kito Sutan”*** di Tulis Oleh : Z. DT. TAN MALAKO, SH. M.Si
Pambukak Kato Posted by Nagari Sitalang on 25 Februari 2010 1 Votes Disusun Kembali Oleh: I.St. Sinaro PANGKA Assalamualaikum, warahmatullahi wabarakatuh …… Sambah sujuik di Pangulu, sabarek bungka nan piawai, naraco luruih main daun, indak basibak jo basisiah, bukan bainggo jo babateh, —- sambah kapado Niniak Mamak nan gadang basa batuah, nan bapucuak sabana bulek, nan baurek sabana tunggang, dianjuang tinggi, diamba gadang, sandi andiko dalam kampuang, tampuak jo tangkai di nagari. —– Naan bak umpamo kayu gadang manangah koto: Baurek limbago matan, badahan cupak jo gantang, barantiang barih balabeh, babungo rimbun dek adat, babuah kato nan bana. – Buliah baselo diureknyo, dapek basanda dibatangnyo, gantuangan cupak nan duo. —- Sampai kapado Imam Katik, bila-maulana jo Tuanku, nan tau dihala dengan haram, sarato sah dengan bata, suluah bendang Adat-limbago. —- Hulubalang jo Ampang Limo, jo manti pagawai Adat, parik dalam pagaran kokoh. —– Cadiak jo tau-pandai, nan arih jo bijaksano; tau di angin nan baseru, tau diombak
nan
basabuang,
sarato
dahan
kamaimpok,
ataupun
rantiang
kamancucuak. –Tau diujuang kato sampai, balun bakilek lah bakalam, bulan lah sangkap tigo puluah. – Takilek ikan dalam aiya, ikan takilek jalo tibo, lah tantu jantan batinonyo.
—– Sarato nan mudo pambimbiang dunia, nan capek kaki ringan tangan, capek kaki indak manaruang, capek tangan indak mamacah. –Aso tarantang dua sudah, hati suci bamuko janiah; tau dimalu dengan sopan, sarato raso jo pareso. —- Taruih pulo ka Bundo Kanduang, limpapeh rumah nan gadang, sumarak di dalam kampuang, hiasan dalam nagari. Kok iduik tampek banasa, kok mati bakeh baniat, kaunduang-unduang ka Madinah, kapayuang panji kasarugo; amban puruak aluang bunian, urang nan duduak jo sukatan. —Kalalawa dipulau Rimbang Anak ruso mati tadabiah Kok gawa mintak ditimbang Kok doso ampun nan labiah Bukan tambilang mangulampai Tambilang panggali pakuburan Bukan mambilang tando pandai Mambilang untuak dipasambahkan PANGKA Takalo maso dahulunyo, samusim maso saisuak ………… Katiko langik basintak turun, bumi basintak naiak, lawuik sacampak jalo, tanah Darek balun lai leba, nan timbua gunuang Barapi. —- Lorong dininiak-muyang kito; asa-usua kalau dikaji, didalam sitambo lamo, sapiah balahan tigo jurai. – Sajurai kabanda Cino, sajurai kabanua Ruhum, nan sajurai kapalau Ameh nangko. —- Pihak dek St. Maharjodirajo taniat didalam hati, tacinto dalam kiro-kiro, balaiya inyo maso itu, diateh dandang nan sabuah, cukuik jo cati Bilang pandai… Dek lamo dandang balaiya; didalam lawik baharullah, tampaklah api takijok-kijok, gunuang suatu maso itu; banamo gunuang Marapi ….Sinan sirangkak nan badangkang, sarato buayo putiah daguak, dibatu ampa putiah, dibukik Patah Patigo, banamo Bukik siguntang-guntang…. Dimano titiak palito Dibaliak telong nan batali Dimano turun niniak kito Iyo dipuncak gunuang Marapi
Basentak turun kabawah, lah tibo diguguak ampang, sinan langgundi nan baselo, disinan mulo bataratak, sabalun bakorong jo bakampuang, sabalun bakato jo nagari, maso badeta-deta upiah, maso bacawan panarahan.— Dek lamo alam baputa. – Urang batambah kambang juo, kamanakan batambah banyak; dipabueklah sawah jo ladang.- Dibuek Adat dikarang undang, disusun tangkai ciyek-ciyek, dipaku ka tiang panjang, makanan urang tigo-luwak. –Manolah luwak nan tigo: Nan tuo luwak Tanah Data, nan tangah luwak Agam, nan bonsu luwak Limo Puluah.—Nan disabuik luwak Tanah Data: Babatu Bungo-satankai, basungai bakayo-tarok, bakampuang dibaliak labuah, banamo si dusun-tuo, balimo kaum disinan. – Limo Kaum duo-baleh-koto, sambilan koto didalam, duo baleh anak kotonyo, —Batabek basawah-tangah, ikua labuah tanjuang-sungayang, sungai tarap salapan batua, sijangek koto badampiang, bapintu kasungai-patai, bajanjang kakoto-rajo, babasa
kaampek-balai.
Indomo
disaruaso,
tuan
Panitahan gadang
disungai-tarab, dibatipuah,
Mangkudun
disumaniak,
harimau-campo
kotopiliang.
Balubuak tigo batanjuang tigo, manolah lubuak nan tigo: Partamu lubuak sikarah, kaduo lubuak simawang, katigo lubuak sipunai. Tasabuik tanjuang nantigo: Partamu tanjuang sungayang, kaduo tanjuang barulak, katigo jo tanjuang alam. - Adopun nan dikatokan luwak Agam: Nan salilik gunuang Marapi saedaran gunuang Singgalang, sabalik danau Maninjau…. Ampek-angkek pado mulonyo, agam biaro balai gurah, lambah jo panampuang, canduang jo koto laweh, lasi bukik batabuah, parik putuih jo tanjuang alam, pasia jo ampang gadang. – Sariak jo sungai pua, batagak batu pulano, kurai jo banuhampu, sianok jo koto gadang.Balingka koto pambatan, guguak tabek sirajo, kamang ilian jo kamang mudiak, tilatang jo parik rantang, kapau sarato magek, salo jo koto baru. –Sungai janiah jo tabek panjang, ujuang guguak jo padang tarok, sungai angek sungai cubadak. – Koto Tinggi jo kubang pipik, koto gadang pincuran puti, lapeh kalawang tigo balai, matua jo palimbayan, malalak jo sungai landia.- Maninjau jo sungai batang tanjungsani bayua jo koto kaciak, koto gadang koto malintang, sialang jo garagahan, sitalang jo batu kambiang, manggopoh jo lubuak basuang.—–
Nan dikatokan luwak limo puluah: Dari sisauak sungai rimbang, sampai kasikokoh pinang tuo, kasipisak pisau anyuik, sialang balantak basi, kampa kiri jo kampa kanan.—Suayan sungai balantiak, sariak laweh jo tambun ijuak, batu ampa jo koto tangah, babai durian gadang.- Aiya tabik sungai kamuyang, situjuah jo banda dalam, limbukan padang karambia, sicincin jo aua kuniang, tiaka jo payo basuang.- Mungo jo andaleh, taram bukik limbuku, batu balang koto nan gadang, Lunang koto nan ampek.- Gantiang jo koto laweh, suliki jo sungai rimbang, tiaka balai mansiro, talago jo balai tangah,- Taeh jo simalanggang, piobang sungai baringin, gurun lubuak batinggkok, tarantang jo sari lamak, arau-solok jo padang laweh, Gaduaik jo tabiang tinggi, sitanang muaro lakin, halaban jo ampalu, surau jo labuah gunuang. jikok dikambang saleba alam Jikok dibalun sabalun kuku Tantang nangko basudah kalam Tambo sakiro itu dulu Tungkek galah Amat Dirajo Sitaba dibaliiak pakan Kalau salah tobatlah ambo Kok bana samo amalkan PANGKA St. Maruhun???…. ALEK Ambo…. PANGKA Sambah batibokan pado sutan.PANGKA Manitahlah ! ….. PANGKA Pihak dek kami sipangkalan, ditampek hujan barasah paneh bapuhun, nan manyusun-mahatok pakarjaan dirumah nagko; sakironyo ado kato sapatah
kabasabuik, rundiang sabuah nak katangah, iyo katarabik dari diri ambo… sungguahpun katarabik dari diri ambo, bukanlah ceceh karano aka, bukan geneang karano kain, sorong lompatan digalanggang, tapi ambo kok pai jo rundiangan, nan lain tingga jo mupakaik. — Apolah buah parsambahan nan kabatatiangkan kabakeh Sutan, yaitu adok kakami sipangkalan. – Dek sarik bakisa di-nan sampik, suko batenggang di-nan tidak, mako satantang panantian kami siko, mungkin kabasuo sumbang-salah, sasek jo gawa. – Kok tibo indak tapabasokan, datang indak tamuliakan. – Ndak basuo tampan jo taratik, lelo jo karenah; nan patuik talatak diulu tailiakan, ipa bisan taparampiakan, mohon dimintak banyak-banyak, karilahan Sutan gadang-gadang…. Sakian sambah pado Sutan. ALEK Ma-nyo St. Sinaro?PANGKA¬ Lai Sutan…. ALEK Sambah tibo pado Sutan.PANGKA Manitahlah …. ALEK Walaupun ka-Sutan surang tampek ambo mahantarkan sambah; tapi nan manjadi ujuik-mungkasuik ambo bana, iyolah kapado angku-angku niniak mamak, nan gadang-basa-batuah, – Urek tunggang pucuak nan bulek dinagari, dahan rampak daun nan rimbun dipusako, putiak labek buah nan ranun, makanan urang saalamnyo.— Langkok sarato Imam Katik, palito nan tidak kunjuang padam, suluah-nyalo maso didunia, bendangnyo sampai ka-Akhirat; nan duduaknyo bacamin kitab, tagaknyo rintang jo pituah. —Taruih kapado Cadiak Pandai, urang nan arih-candokio; pandai maagak-mahagiahkan, kok runciang indak mancucuak, tajamnyo indak malukoi, pasak kungkuang kunci nan taguah, sumarak koto jo nagari. —- Mako nak salangkok ganoknyolah salam jo sambah ambo, kapado silang nan bapangka, karajo nan bajunjuang; nan
maharah nan maico, nan mananai-malatakkan, pakarajaan diateh rumah gadang nangko: Ujuang pasambahan kapado St. Sinaro. PANGKA Yooooolah …. ALEK A-lah nan maanjadi buah parsambahan ambo: mandanga imbauan Sutan cako ; gumanta sugalo batang tubuah, bakipeh paluah kadado, bakaja darah kamuko, apolah sabab dek baitu …. Lariak kapado badan ambo sutan, ibaraik biduak kaciak nan jolong sudah: Kalangkapan balun lai cukuik, balaiya ditapi-tapi, katangah takuik dek galombang, kapulau garik dek buayo, lakek pituah Sutan Juo.Baburu kapadang data Dapeklah ruso balang kaki Dihalau katangah padang … Baguru kapalang-aja Baru baraja guru mati Disilau surek sureklah ilang Baguncang bumi jo langik, barombak lawik-sailan, bakumpua karang katapi, kok karam ambo tantang itu sutan . —Akan tetapi sasudah ditimbang ma-ana kato, disilau ma-ana ragi; nyatolah nan kato wajib dijawab, nan gayuang wajib disambuik…. Ba-a satantang dari pado itu: Adok kabadan diri ambo kiniko, tapeklah bak mamangan urang juo: Saibarat urang pai manyumpik; Dicari kutiko baiak, dipiliah maso nan elok; mako diambiak galah salapan, lalu bajalan masuak hutan. – lah tibo dirimbo nan satumpak, dipandang ilia jo mudiak, diliyek kiri jo kanan, tampaklah si buruang nuri, inggok dikayu nan sabatang, sadang maangirai-ngirai sayok, sadang malapeh-laapeh payah…. Lalu diambik sumpitan gadang, sarato damak nan baipuah, disumpik buruang didahan.Satibo damak diateh, bagaluik jo bungo kambang, babeenda jo buah ranun, babega-bega jo awan. – Mako samantaro buruang nak katangan, diwalakkan kalam sakutiko, mananti Sutan samantaro, lai kadalam bana-tu stan ???…. PANGKA Lah sampai dek St. Maruhun ?.-
ALEK Sakiro alah …. PANGKA Sapanjang buah kabanaran Sutan tadi, lah susunan Adat jo limbago…. Kalau adat ado batangkai, pusako ado batampuak, kok undang ado talinyo.- Mangabek undang jo sakato, mangabek kato jo mupakaik, itulah bana nan kadituruik.- Ba-a nan kini: Lah tabik niat dek Sutan, tumbuah pangana dalam hati, nak mambao kato jo ba-iyo, mancari bana nan sabuah; dek adat itu basuruah, kandak undang nan ba-amalkan. – Mujua batimpo jo nan elok, tuah lah lakek dinan mulia, usahlah ragu tantang itu, kami mananti baritonyo.- Sakian pambari dari ambo… ALEK Alhamdu lillah, mamakaikan ambo …… ALEK Sutan Sinaro???…. PANGKA Ambo …. ALEK Batibokan juo sambah ka Sutan … PANGKA Lalukanlah …. ALEK Dek tinggi batang lamo karareh, dek panjang jalan, lamo kasampai, agak talaalai ambo mambaliakan kato, karilahan juo pado Sutan.PANGKA Yoooo lah ALEK
Tu-mah lah Sutan liyek Sutan pandangi; taradok sambah jo titah, nan talewa kapado kami sialek, nan pai sabondong, pulang satampuah, alah lah dikatangah —katapikan; ba-iyo-2 kami jo mamak, batido-tido jo samo-gadang.- Mako buleklah jantuang dikalupak, buleklah kato jo mupakaik.- Ruponyo, nan kamanjadi polongan-asok, sambungan –lidah, iyo tatapek dibadan diri amboAratinyo bana, kok tibo dikato kamanjawab gayuang kamanyambuik; atau sambah kabaulakkan, titah kaba-alekokan, kato sapatah nak basabuik, rundiang sabuah nak katangah; Kadari ambo tarabiknyo… sungguah kadari ambo tarabiknyo sutan, nan ibaraik urang mangaji. – Nyampang kok ndak tabacokan diayatnyo; nak kanai tajuik jo tilawah, nan panjangnyo tasingkekkan, tibo disingkek tapanjangkan, tasadiak tabao lalu, lafat batuka jo ma-ana, iyo batolong dek Sutan manyapo-maulangkan, jan badoso kito sabalik, Sutan ….. PANGKA Insya Allah …. Bacolah dek… Sutan sabalah sinan, nak kami simakkan dari siko.– ALEK Assalamualaikum …. Palupuah batang malapari, Pucuak manimpo aka jumbai Dibao nak-rang kabatipuah Sungguahpun ambo tagak baradiri Bukanlah urang cadiak pandai Ujuiknyo duduak nan basimpuah Kasah ambun kasah biludu Batanti bajaik tapi Baturap jo banang sirah Alah tahampai disandaran…. Mintak ampun ambo kapangulu Nanan salirik duduak ditapi Saedaran adok katangah Jo sambah sajo dimuliakan Pisau sirawik ulu sonsang Saruangnyo tareh kayu jati Ulunyo pangka kayu kamaik
Diambiak paracik buah Takuik-ganta ambo mambilang Pangulu banyak nan sati Tuanku banyak nan kiramaik Rang-gadang banyak nan batuah Mulonyo jalo diserakkan Kanai kulari nan bapalun Mulonyo kato disambahkan Manyusun jari mintak ampun Mako mamintak ampunlah ambo, dari pado pambilangan Pangulu, malin mati jo dubalang, diateh kaampek-jinih maratabat, nan mampunyoi kabasaran, didalam kampuang jo nagari. Amma ba’du adopun kamudian dari pado itu, mako mamujimayanjuang-mamuhunkan sambahlah ambo, kabakeh silang nan bapangka, pakarajaan nan bapokok; siyalah urang nan mahatok nan mahatun kakok-karajo dirumah nangko, iyolah urang cakapan-biopari.—Kajirek tabang ramo-ramo Inggok mancakam lidih saga Tadabuak lalu katanah Ketek indak disanjuang namo Gadang indak disanjuang gala Sambah jatuah katangah-tangah PANGKA Sabananyo …. ALEK Alah lah kami tukiakkan pandangan dakok, dilayangkan pandangan jauah, dilerengkan pandangan karusuak; lah tibo bana dimakan patuik sutan, lah nyato manuruik alua: Kok putiah indak babacak Kok hitam indak bakuran Janganlah cacek nan kanampak Puji sanjungan batibokan…..
Kalau dituruik jo pidoman, tando dibaliak-dikarisai, batamu adat jo bidaran; nan bak mamang dinan pandai: Barakik biduak talenggang Karucuik jo saliguri Dalam rumik Sutan batenggang Tando bamain aka-budi…. Apun ba-tu hanyo lai, salampih nan daripado itu; adat dunia kan balehmambaleh, sariat palu-mamalu; adok kakami pulo kini: Pihak dikami koh nan datang, nanduduak ditanai lantai, nan salingka barih ditapi, sabanja barih ditangah. Dek bacampua tuo jo mudo, nan tuo kok-nyo takilaf Stan, nan muko kok-nyo tasasek.- Mungkin kabasuo salah cotok malatiangkan, salaah awai mahampehkan, salah muluik mautangkan; takirai langkah kamasuak, takirah lenggang kalua, tasingik budi dinan rami…. Mako nyampang basuo nan baitu Sutan : Mambaiya kami panuah-panuah Mamintak kurang banyak-banyak Dilaiya kami mohon maaf Dibatin ampun dimintak …. Bunyi nak samo kami danga, rupo nak samo kami caliak, balabuah dek sutan jo bicaro, rundiang dikarek dibukunyo, sakian dulu dari ambo …. PANGKA Lah sampai Sutan ? ….. ALEK Hinggo itu …. PANGKA Diambo singkek sajo kajaweknyo.ALEK Rancak singkek
PANGKA Dek maaf gadang paidah, dek rila gadang munfaat, barila-rila kito disiko …. Kito luluihkan katanah lakang, dihanyuikkan kalawik lapeh, nan batin dipulangkan pado Allah. ALEK Alhamdulillah …. Jadilah Sutan Sinaro?PANGKA Manitah Sutan !.ALEK Nak-nyo tuhua-tuhua sa-alahan, disisiak-sisiak sapalapah, ba-a kok kito tuhukan tantang maaf-bamaaf, Sutan ?.PANGKA Kito tuhuakan!!!.-