Met Ander Woorde 413f4b

Met ander woorde WILNA ADRIAANSE

Tafelberg

niets is sterker dan de stilte niets heeft zoveel kracht als het zwijgen van de nacht niets is sterker dan de stilte niets is sterker dan het woord dat niemand hoort

STEF BOS: De Stilte

Hoofstuk 1

Asof daar op ’n onsigbare teken gewag is, begin Stellenbosch se strate en sypaadjies wemel. Dis daardie tyd van die middag wanneer drawwers, stappers en fietsryers kompeteer vir ’n plek in die buitelug. Sommige is alleen; ander in groepe. “Endorfien-junkies”, noem Cato hulle. Almal verslaaf aan die onsigbare sensasie wat oefening meebring. Lywe word gedryf en gekondisioneer om deur die grense van moegheid te breek tot waar die euforie wag. Waar grense nie meer bestaan nie. Spiere beur en bult teen die wette van die fisika. Die kaal platane in Victoriastraat gooi lang herfsskadu’s en die laatmiddagkoue slaan in ’n dun mislagie uit die grond op. Kristina sien dit alles. Sy ruik die blarevrot in die slote en hoor die motors en die stemme wat na mekaar roep, maar vandag bly die beelde en geluide aan die grense van die skaduwees. Haar hardloopskoene met die wit strepies klap onverpoos op die teeroppervlak. Haar voete ken die pad soos voëls elke jaar hulle pad na die somer vind. Haar hartklop gee die pas aan en haar asem is wit ontploffinkies voor haar mond. Langs Coetzenburg swaai sy uit die straat weg en die geluide word minder. Plaasreuke verdryf die uitlaatgasse. ’n Hond blaf êrens naby. Haar treë rek onwillekeurig teen die skuinste uit en die dorp se geluide raak onder haar weg, bly saam met die mislaag op die grond, terwyl haar bene haar al hoër en al verder van die knaende pyn af dra.

Ben maak die spreekkamerdeur toe en sak in die gemakstoel neer terwyl sy voete die koffietafel vind en hy sy kop teen die rugleuning laat sak. Wat ’n week! Hy word nie maklik moeg nie, maar dis asof Noag se ark oopgegaan het en die pasiënte in pare by sy deur opdaag. Hy is seker hierdie sal in die toekoms ook as die depressiejare bekend staan. Al verskil is dat dit nie hierdie keer met materiële armoede gepaardgaan nie, maar eerder met ’n geestesbankrotskap. En in SuidAfrika ook met voortdurende vrees. Mure word al hoër en die elektriese heinings se kragstroom al sterker. Lywe gaan gebuk onder vrees of is voortdurend gereed om te vlug. As jy bly, vrees jy vir jou veiligheid, vir jou werk en ’n miljoen ander dinge. As jy vlug, vrees jy nie meer nie, maar jy verlang blykbaar terug – selfs later na die vrees. Hy vermoed die mens sal herbedraad moet word. Ons

weerstand is te swak vir al die hedendaagse verwagtings en verpligtinge. Maandag is nie meer wasdag en Dinsdag strykdag nie. Daar is weinig verskil tussen ’n Woensdag en ’n Sondag. Een van die mens se grootste vrese het ’n toe winkel geword. Wat gemaak as die melk, brood en hondekos opraak, as die wasof skottelgoedmasjien breek, of – ramp der rampe – al die winkelsentrums se deure sluit en die dwalende menigtes by die huis moet bly? Ben kyk na die kaggel waar ’n paar hopelose vlamtonge aan die laaste uitgebrande stompie probeer lek en rek hom lui uit. Die koue bekruip hom skielik uit die donker hoeke en hy wil huis toe gaan, want hy is seker hy het sy brood vir die dag verdien. Die gelui op sy lessenaar laat hom skeefweg opkyk, hoopvol dat dit sal ophou as hy dit ignoreer. Die telefoon raak egter eers na die vyfde lui stil, en oomblikke later is daar ’n ligte kloppie aan die deur. “Ek is jammer om jou weer te pla, maar dokter Uys is op die telefoon.” “Wat wil hy hê?” “Ek het nie gevra nie.” Riëtte glimlag. “Ek dink ook nie hy sou my gesê het as ek gevra het nie.” Daar verstryk byna ’n minuut voordat Ben hom met ’n sug uit die stoel lig. “No rest for the weary . . .” Riëtte trek die deur agter haar toe en Ben tel die gehoorbuis op terwyl hy op die draaistoel agter sy lessenaar gaan sit. Hy brom ’n onhoorbare groet. “Hoe lank moet ’n mens vir jou wag om ’n telefoon te antwoord?” wil ’n ergerlike stem weet, en Ben kan Willem se gesig voor sy geestesoog sien. “Ek hoop jy bel oor plesier, want as dit oor werk is, gaan ek die donner in wees. Ek het nou baie lekker gesit.” “Van sit en staan kom niks gedaan,” brom Willem. Ben lag. “Ek het groot planne, en as jy nice met my is, kan jy dalk my vennoot word. Ons gaan sakke vol geld maak.”

“Gaan ons ’n bordeel oopmaak?” “Dit was nie my plan nie, maar dit klink ook nie te sleg nie. Nee, ons gaan die hele mensdom herbedraad.” Toe daar net ’n stilte volg, gaan hy met ’n sug voort. “Ons voltage is nie reg vir die een en twintigste eeu nie, maar met ’n paar verstellings behoort ons beter te kan funksioneer. Ons gaan definitief die Nobelprys wen vir die grootste humanitêre guns ooit aan die mensdom.” “Benna, ek weet nie waarop jy is nie, maar dis te sterk vir jou. Jy sal drasties die dosis moet verminder.” Ben snork verontwaardig. “Spot maar; ek gaan alleen daai prys kry en ek gaan jou nie eens in my speech noem nie. En terwyl ek op my eie eiland sit, met my eie harem, gaan jy nog na kinders se mangels en mans se prostate moet kyk.” “Voordat jy beroemd raak, moet jy eers vir my iets doen.” “Hoe dringend is dit? Jy weet ek is ’n besige man!” “Baie dringend. Kan jy vanaand dorp toe kom? Ek sal vir jou ’n dop koop – en as jy jou gedra, dalk ’n lekker steak ook.” “Dit moet ’n moerse groot guns wees.” Die gelag in sy oor laat Ben opnuut besef hoe goed hulle mekaar na sewentien jaar van vriendskap ken.

Die restaurantjie is nog stil en daar sit net hier en daar mense by tafels. Willem bestel vir hulle elkeen ’n whiskey. Eers toe die kelner die twee glase voor hulle neersit en Ben vraend na die lêer tussen hulle kyk, maak Willem keel skoon. “Ek het ’n pasiënt oor wie ek bekommerd is. Ek wil graag jou mening vra voor ek iemand anders raadpleeg.” Hy kyk oor Ben se skouer na die deur wat oopgaan en nog vroegaand-dorstiges inlaat voordat hy voortgaan. “Sy is drie en twintig jaar oud en het ’n week gelede een middag teen die

bergpad gaan draf, maar nie weer die aand by haar blyplek opgedaag nie. Haar vriendinne het teen middernag die polisie in kennis gestel en hulle het haar in die vroeë oggendure onder ’n bos teen die berg gevind. Sy was by haar bewussyn, maar kon nie onthou hoe sy daar gekom het nie. Sy het ’n paar krapmerke en blou kolle gehad, maar sover sy kan onthou, is sy nie aangerand nie. Volgens haar moes die takke haar so gekrap het. Ek is nie so seker nie, maar dit lyk of sy werklik niks anders onthou nie.” “Probeer sy nie maar net vir iemand cover nie?” “Ek weet nie. Dis of haar persoonlikheid oornag verander het. Haar ouers het elke moontlike en onmoontlike toets laat aanvra, maar dit het sover niks opgelewer nie.” Hy neem ’n sluk van die whiskey en skud sy kop. “Hulle wil by my antwoorde hê, maar ek is net so dronkgeslaan en sy hou vol sy kan niks onthou nie. Sy weet ook nie waarom sy die nag teen die berg gebly het nie.” Ben trek die lêer nader, maak die omslag oop en laat die blaaie deur sy vingers gly. Sy blik gly geoefend oor die inskrywings voor hy die lêer toemaak en vraend opkyk: “Net lees, nè?” “Ek het mos so gesê.” Willem se blik dwaal oor die tafels, wat nou byna almal vol sit. “Solank ons albei dit verstaan.” Ben maak die omslag toe, gooi die laaste whiskey in sy keel af en suig dan aan ’n ysblokkie. “Wil jy nie eet nie?” “Nee dankie, Katie het kos gemaak, en in elk geval wil ek sommer net vanaand ’n slag voor die TV gaan lê en vegeteer.” “Ah, the joys of being a bachelor!” Ben gee ’n meewarige laggie. “Ek sal met jou ruil.” Willem se dawerende lag laat ’n paar mense opkyk. “Dream on. Jy moet nog eers die betekenis van die woord commitment gaan leer.” Ben staan op en Willem volg hom. Nadat hulle betaal het, moet hulle eers opsy staan sodat nuwe lywe kan verbyskuur.

“Hoe gaan dit met Sanet?” wil Willem weet toe hulle op die sypaadjie staan en hulle baadjies toeknoop. “Ons het haar lanklaas gesien.” “Sover ek weet, gaan dit goed.” Willem frons. “Gebruik julle nog steeds mekaar se lywe? Jy moet pasop, een van die dae vang sy jou.” “Weet jy dat jy al meer na jou ouma klink hoe ouer jy word? Moenie jou oor my bekommer nie. Ek en Sanet verstaan mekaar.” Willem lag spottend. “Solank jy net onthou dat jy, op een en dertig, volgens die mediese wetenskap al gepeak het en letterlik en figuurlik op die afdraande pad is.” Ben lig sy hand in ’n groet en laat oor sy skouer hoor: “Die feit dat jý op een en dertig oor die muur is, beteken nie ons almal is al daar nie. Sorg jy maar vir jou letter en figuur, en ek sal my oor myne bekommer.” Hy maak sy motordeur oop en gooi die lêer op die asiersitplek toe hy inklim. Die motorligte skyn onnatuurlik blink in die mis wat vanaand laag oor die berge hang. Ben skakel die radio aan en moet glimlag toe Valiant Swart van whiskey en reën sing. Hy kan die pad teen die berg uit toe-oë bestuur en gee homself oor aan die ritmiese heen en weer van die draaie. Dit voel of hy en die motor ’n eiland in die wit missee is. Die dorp se ligte sak onder hom weg en toe hy op die kruin wegdraai, voel dit of hy alleen op die aarde is.

Tien minute later sug hy hardop toe hy die motor voor sy huis sien staan. Hy bly sit eers ’n minuut of wat in die motorhuis voordat hy sy motordeur oopmaak en uitklim. Twee goudbruin labradors kom stertswaaiend nader gehardloop en Ben vryf hulle koppe. Hy maak die sydeur oop en sit sy tas en die lêer in die studeerkamer neer. “Jy kan darem blyer lyk om my te sien!” ’n Skraal blonde vrou kom in die gang afgestap en vou haar arms om sy nek. Haar mond streel speels oor syne. “Waar was jy? Ek was net op pad om te ry, want jy het nie jou selfoon geantwoord nie.” “Ek was gou dorp toe.”

Sanet tree ’n entjie agteruit terwyl sy hom ondersoekend aankyk. “Waarom het jy my nie gebel nie; jy kon my die rit hierheen gespaar het en ons kon iets gaan doen het.” “Ek was nie lus om uit te gaan nie.” Hy gooi sy motorsleutels op die tafel in die portaal en stap voor haar uit kombuis toe. Die kombuis is warm en ruik na kos. “Dis soos jy van jou huis hou as jy saans hier kom, nè: stil en skoon, met ’n bord kos in die oond en geen vrou wat jou aandag opeis of wil gesels nie.” “Wys my die man wat nie daarvan sal hou nie,” sê Ben terwyl hy ’n bottel wyn begin oopmaak. “Jy’s ’n bliksem.” Hy kyk net skrams op. “Het jy al die pad hierheen gekom om dit vir my te sê? Jy kon jouself die moeite gespaar het, dis nie meer nuus nie.” Sanet kom staan voor hom. “Wil jy hê ek moet huis toe gaan?” Hy gee ’n kras laggie. “Dis Vrydagaand en ek is moeg, so as jy wil argumenteer, is dit dalk beter dat jy huis toe gaan.” Terwyl hy dit sê, skink hy twee glase wyn in en hou een met geligte wenkbroue na haar uit. Sanet huiwer net ’n oomblik voor sy dit neem. Terwyl hulle eet, vertel sy hom van ’n nuwe kuierplek in die Kaap waar sy die week saam met vriende was. Ben weet hy moes haar liewer laat gaan het, want hy is nie lus om saam te gesels nie. Selfs om te luister is vanaand moeite. Na ete gaan maak hy homself op die groot rusbank in die televisiekamer tuis en Sanet kom lê langs hom. “Kan ek vanaand oorbly? Ek is te lui om huis toe te ry.” “Werk jy nie môre nie?” “Ek sal vroeg opstaan. Ek moet eers nege-uur by die spreekkamer wees.” Sy begin stadig sy hemp oopknoop en vryf met haar hande oor die growwe, donker haartjies. Haar lippe speel liggies oor sy tepels en hy is verbaas toe sy lyf tog reageer. Asof sy lyf en sy kop nie aan dieselfde mens behoort nie. Hy trek haar

skuldig nader en lig haar bo-op hom. Sy hande streel oor die bekende kurwes en hy voel hoe haar lyf sag word teen syne. Tog moet hy homself inhou om nie verlig te lyk toe sy net na twaalf skielik besluit om huis toe te gaan nie. “Dankie vir die aand. I have seen you in better shape, maar dit was heel aangenaam,” laat sy spottend deur die motorvenster hoor voor sy wegtrek. Ben lig net sy hand in ’n groet en kyk hoe die rooi liggies agter die bome verdwyn. Na ’n warm stort skink hy vir hom ’n whiskey en gaan sit agteroor met sy voete op die lessenaar. Hy maak Willem se lêer met een hand oop en begin lees: Naam: Kristina Louisa Lazarus Ouderdom: 23 Beroep: Student Adres: . . .

Hy herken die adres as een van die gerestoureerde huisies op die kampus. Daar volg ’n lywige verslag van die gebeure en al die ondersoeke en toetse wat daarna uitgevoer is. Maar dis soos Willem gesê het; al die uitslae is sover negatief. Ook die swangerskaptoets. Hy wonder of Willem haar toestemming daarvoor gehad het. Die daaglikse observasies bly konstant. Haar bloeddruk is normaal, so ook haar temperatuur. Haar hartklop is by tye effens verhoog, maar dis onbeduidend. Willem meld ook dat sy geen geskiedenis van depressie of angssteurnisse het nie. Hy het haar ’n keer of wat vir griep en ’n sportbesering behandel, maar dis sover haar mediese geskiedenis by hom strek. Ben maak die lêer toe en glimlag terwyl hy hom uitrek. “Jou bliksem, Willem Uys, jy het geweet ek sal gaan kyk,” laat hy hardop hoor terwyl hy opstaan en kamer toe loop.

Hoofstuk 2

Die eerste wat Ben opval toe hy Saterdagoggend die hospitaalkamer binnestap, is die kleur van die hare op die wit kussingsloop. Dit lyk soos ragfyn draadjies rooi- en geelkoper wat sorgvuldig opgevryf is. Sy blik gaan oor haar gesig en hy is, soos die eerste keer toe hy haar gesien het, verbaas oor die soel gelaatskleur en die afwesigheid van sproete. Met so ’n haarkleur verwag ’n mens sproete, maar daar is net ’n ligte strooisel bruin vlekkies oor haar reguit neus sigbaar. Haar wimpers is verbasend donker en haar mond is wyd en vol. Sy is een van daardie meisies waarna mans omkyk, sonder dat hulle weet waarom. Asof ’n mens seker wil maak jou oë bedrieg jou nie. Hy sal weet, want die paar keer dat hy haar by Willem-hulle gesien het, het hy homself ook ’n tweede kyk veroorloof. Hy kyk weer na die naam op die lêer in sy hand. Hy het dit nie herken nie, want as hy reg onthou, noem hulle haar nie Kristina nie, maar iets korters. Willem het van ’n pasiënt gepraat, maar sy ontwykende blik moes hom gewaarsku het dat dit nie sommer net ’n pasiënt is nie. “Juffrou Lazarus . . . Kristina . . .” Sy maak haar oë oop en hy onthou dat Lisa eendag gesê het die natuur was in ’n speelse bui toe sy gemaak is. Dis moeilik om te besluit of haar oë groen met bruin vlekkies is, of bruin met groen liggies. Die natuur wyk soms op interessante maniere van die gewone patroon af. “Ek is Ben Krige, ’n psigiater. Willem het my gevra om by jou in te loer.” Sy knik ligweg, maar hy sien die herkenning in haar oë. “Hoe voel jy vandag?” “Moeg.” Haar blik dwaal na die venster agter hom. “Ek het Willem se verslag gelees, maar kan jy my vertel wat gebeur het?”

Sy bly staar deur die venster en Ben laat haar begaan. “Ek het gaan draf en ek het moeg geword.” “So moeg dat jy nie weer kon terugkom nie?” Sy trek haar skouers op en hy wonder opnuut wie eerste besluit het dat dit nodig is om in ’n ander mens se siel rond te krap. Sy ongeduldige geaardheid hou nie van hierdie eerste verkenningsdans nie en hy hou nie van lywe wat hulle geheime wil beskerm nie. Dit beteken ure, dae, soms maande se raaiwerk. “Het jy al vantevore daardie pad gedraf?” Sy knik sonder om na hom te kyk. “Is jy redelik fiks op die oomblik?” “Seker.” “Wat swot jy?” Hy weet dis ’n lang kursus, maar op die oomblik kan hy nie onthou wat dit is nie. “LLB.” “Hoeveelste jaar?” “Finale jaar.” “Geniet jy jou kursus?” Sy kyk net vir ’n oomblik na hom voor sy haar skouers optrek. “Ek het dit gekies.” “Het die werk nie te veel geword nie? Is dit nie dalk waarom jy so moeg is nie?” “Almal werk hard.” “Hoe is jou verhouding met jou ouers?” Weer is daar ’n ligte roering in haar skouers. “Ons het nie probleme nie.”

“Is jy in ’n verhouding betrokke?” Sy skud haar kop. “Het dit al vantevore gebeur dat jy so moeg geword het?” Sy skud weer haar kop en vee ’n haarsliert uit haar oë. “Die toetse het niks opgelewer nie, so dis baie moeilik om jou te behandel. Daar is op die oog af niks fisiek verkeerd nie en tog voel jy nie jouself nie.” Hy laat die woorde soos ’n vraag tussen hulle hang, maar sy reageer nie. “As jy nou terugdink, dink jy die moegheid het geleidelik gekom of was jy die eerste keer daarvan bewus toe jy nou die dag gaan draf het?” “Ek weet nie.” Haar hand stryk-stryk oor die wit-en-ligblou gestreepte duvetoortreksel. “Het daar dalk iets gebeur wat jou so moeg kon laat voel het?” “Nee.” “Jou vriende? Jy het nie dalk ’n uitval met iemand gehad nie? Probleme in ’n goeie vriendskap kan ’n mens nogal baie negatief beïnvloed.” “Ek het met niemand ’n probleem nie.” “Gebruik jy nie dalk medikasie wat jy vergeet het om vir Willem te noem nie?” “Is dit ’n mooi manier om te vra of ek dwelms gebruik?” Vir ’n oomblik flits haar blik ergerlik oor sy gesig en hierdie keer kyk sy nie weg nie. “Nee, ek sou nog daarby gekom het, maar terwyl jy dit nou opgehaal het, gebruik jy enige gewoontevormende middels?” “Pynmedikasie kan ook gewoontevormend wees.” “Gebruik jy chroniese pynmedikasie?” “Nee.”

Ben voel of hy vir ’n breukdeel van ’n sekonde sy ewewig verloor het. Hy het nie antagonisme verwag nie. Hy is nie eens seker of dit die regte woord is nie, en dalk is dit ook glad nie teen hom gemik nie. Dit het hom net onkant betrap omdat die meeste pasiënte baie dankbaar is vir enige hulp teen die tyd dat hulle by hom uitkom. “Gebruik jy alkohol?” “Ja.” “Elke dag of per geleentheid?” “Ek het nog nooit die vraag verstaan nie.” Toe Ben haar nie antwoord nie, maar net na haar bly kyk, trek sy haar skouers op. Haar stem is effens minder skerp toe sy weer praat. “Ek is seker jy ken die antwoorde op al hierdie vrae en ek is seker jy het ’n verslag of ’n lêer of iets gelees. Waarom moet ons weer deur dit alles gaan? Ek is nie ’n gewoontedrinker nie, alhoewel ek van ’n glas wyn of twee of soms drie op die regte tyd hou. Ek rook nie en ek gebruik nie ander vreemde middels nie. Ek het al ’n paar trekke aan ’n t gevat en daarna opgegooi. As ek hoofpyn het, drink ek ’n Panado of iets, maar dis sover my verbintenis met narkotikums en pynstillers gaan. Wat wil jy nog weet?” “Wat onthou jy van die nag teen die berg?” “Niks. Ek kan onthou dat ek my drafskoene aangetrek het, en die volgende waarvan ek weer bewus geword het, was toe die polisie my onder die bos gekry het. Ek het dit ook vir Willem gesê.” Ben maak sy mond oop om iets te sê, maar die deur agter hom gaan oop en hy draai om. Twee meisies loer huiwerig om die kosyn. Die voorste een glimlag effens skamerig toe sy hom gewaar. “Jammer, ons het nie geweet jy is hier nie.” “Hallo, Helen, kom binne. Ek is eintlik klaar.” Hy staan op toe die twee meisies nader kom om te groet. Albei soen Kristina op die wang.

“Hi, hoe voel jy? Ons het vir jou eetgoed en tydskrifte gebring en Marcus stuur groete en hierdie blomme. Hy sal dalk later ’n draai kom maak.” Kristina kyk vlugtig na die blomme, maar lewer nie kommentaar nie en die blonde meisie draai na Ben. “Hallo, ek weet nie of jy my onthou nie, maar ons het al by Willem-hulle ontmoet. Ek is Cato.” “Ek onthou. Hoe gaan dit?” Sy kyk glimlaggend na Kristina. “Nie so goed soos met Kris wat heerlik hier kan lê en ontspan terwyl ons ander ons vrek moet werk nie.” Die kommer in haar oë weerspreek egter die vrolikheid in haar stem. Ben lewer nie kommentaar nie. Hy wonder of Willem al met hulle gepraat het. “Ek sal vir Willem sê ek het kom inloer,” begin hy Kristina groet. “Ek hoop jy voel gou beter.” Die ander twee glimlag toe hy hulle ook groet. “Ek het altyd gewonder wat ’n mens moet oorkom om hom langs jou bed te kry,” laat Cato met ’n sug hoor toe die deur toegaan. “Sjuut, Cato, hy kan jou hoor.” Helen kyk deur toe. “Ek is seker hy weet hy is hot. Mans soos hy maak my lus vir prokreasie.” Sy maak ’n klapgeluid met haar lippe. “Ek het mos nog altyd gesê ’n man se looks lê in sy oë, sy mond en sy hande, en hy het al drie. En ek was nog altyd ’n sucker vir ’n donker man, selfs al is die gesig al effens weathered.” Sy gaan sit op die bed langs Kristina en neem haar een hand. “Ai, Kris, wat het met jou gebeur? Dit freak my heeltemal uit om jou so te sien.” “Ek is dalk sommer net moeg en al die histerie is waarskynlik ’n groot mors van tyd en geld.” “Is daar nie iets wat ons vir jou kan doen nie?” Kristina skud stadig haar kop. “Almal wil weet of hulle kan kom kuier, maar ek het gesê ek weet nie of jy lus is

vir mense nie,” laat Helen hoor terwyl sy die lakens probeer regtrek. “Ek is nie nou lus vir nog vrae en fronse nie. Daarvan kry ek genoeg.” Twee verpleegsters kom die kamer binne en Cato en Helen staan op. Cato lig haar hand asof sy weet wat hulle wil sê. “Ons is op pad, ons moes net gou haar blomme kom aflewer.” In die gang kyk die twee vriendinne na mekaar en Cato ril liggies. “Shit, dis scary stuff hierdie. Hoe gebeur dit dat ’n mens oornag so moeg word dat jou hele persoonlikheid verander?” Helen antwoord nie. Sy kou net haar onderlip.

Die son streep geel oor die houtvloer en oor die drie paar bene wat lank uitgestrek is. Op die koffietafel weerkaats dit rooi in die drie glase rooiwyn. “Ons is bevoorreg dat jy ’n slag vir ons kom kuier. Ek het nie gedink ’n mens sal jou op ’n Saterdag in die dorp kry nie.” “Ek het kom kyk of jy nie hierdie nikswerd man van jou wil los en by my kom bly nie. Ons sal baie meer pret hê.” Lisa lag guitig en kyk na Willem wat oorkant haar sit-lê. “Sal jy my mis as ek jou vir ’n sexy bachelor los? Ek kry dalk nooit weer so ’n uitnodiging nie.” “Gmf . . . jy sal terug wees voor ek jou kan mis. Moenie dat hy jou met sy mooipraatjies verlei nie. Hy is useless; hy kan nie eens ’n vrou kry nie.” “Wie sê hy soek ’n vrou?” wil Lisa laggend weet. “Alle mans soek ’n vrou, almal is net nie mans genoeg om dit te erken nie.” Ben lag hardop. “So praat ’n man wat geval het. Hy laat dink my aan ’n ou roker wat eendag ophou en dan vir almal wil preek oor die nadele van rook. Daar is niks so hoogheilig soos ’n ou roker of drinker nie.” “Het Sanet jou gisteraand gekry?” verander Lisa steeds laggend die onderwerp.

“Sy het hierheen gebel om te hoor of ek weet waar jy is.” “Sy was by die huis toe ek daar kom.” “Ek dog jy wou gisteraand TV kyk.” Willem skink hulle glase vol. “Ek wou.” “Ek hoop julle is versigtig. Ek wil my nie oor jou bekommer nie.” “Ja, Pa, dankie, Pa, ek sal versigtig wees, Pa.” Ben kyk spottend na Willem, wat brommend sy kop skud. “Ek het vanoggend ’n draai by jou pasiënt gaan maak. Waarom het jy my nie gesê dis Helen se vriendin nie?” Willem stoot effens verleë sy hand deur sy hare. “Ek weet mos hoe jy oor studente voel.” “Maar tog het dit jou nie gekeer om haar lêer vir my te gee nie, en jy het geweet as ek dit eers gelees het, sal ek gaan kyk.” “Ek het gehoop jy stel my nie teleur nie.” Ben rek homself lui uit. “Ek weet nie wat om vir jou te sê nie. Daar kan ’n duisend redes wees waarom sy so ’n episode gehad het. Dis presies waarom ek nie met studente wil werk nie, veral nie die meisies nie. Hulle is so vol hormone en drama.” “Ek gaan maak of ek dit nie gehoor het nie,” laat Lisa verontwaardig hoor. “Dis ’n gruwelike veralgemening en ek sal graag wil weet waarom jy dink dis op haar van toeing. Het sy jou al ooit die idee gegee dat sy die histeriese, hormonale soort is?” “Ek ken haar nie so goed nie, maar as ek terugdink aan geleenthede waar ek haar saam met Helen-hulle beleef het, kan hulle ook maar erg dramaties raak.” “Jy verwar nou histeries met dramaties. Die meeste vroue is geneig om meer dramaties as mans te wees, maar dit beteken nie ons het almal histeriese persoonlikhede nie. En daai klomp is eintlik maar net vol selfvertroue, hulle

weet wat hulle wil hê en natuurlik is hulle nie bang om hulle mening te lug nie. So, as jy my vra, moet julle maar verder soek. Ek glo daar was ’n trigger, hetsy fisiek of emosioneel, wat haar so laat reageer het.” “Sielkunde 101,” spot Ben toe Lisa stilbly. Sy glimlag soetweg. “Jy skaats op dun ys. As jy my wil hê, sal jy baie nicer moet wees.” “Ek het weer daaroor gedink en ek is nie seker dat ek ’n sielkundige wat my kop kan lees vir ’n vrou wil hê nie.” “ ’n Witrot kan jóú kop lees, maar los nou eers jou praatjies en sê vir my wat gaan ek vir haar ouers sê,” onderbreek Willem hulle. “As sy ’n kêrel gehad het, sou ek gesê het hulle het dalk probleme. Sy sal nie die eerste meisie wees wat ineenstort as ’n verhouding nie uitwerk nie. Die dorp is vol van hulle.” Ben proe stadig aan sy wyn en laat dit vir ’n oomblik op sy tong lê. Willem knik en kyk na Lisa. “Sy was vir twee jaar in ’n redelik stormagtige verhouding betrokke, maar sy het vroeër vanjaar met die ou uitgemaak. Ons het hom al ’n keer of wat ontmoet en ek is verbaas dat sy so lank uitgehou het. Verwaande klein bliksem. Hy is saam met haar in die klas en briljant, maar een van daai wat net te slim is vir hulle eie gesondheid.” “Daar het jy dalk jou antwoord. Stormagtige verhoudings het die geneigdheid om nie sommer net op ’n dag tot ’n einde te kom nie. Dis soos om ’n tenkskip tot stilstand te bring, dit gebeur nie sommer skielik nie. As jy sê sy het vroeër vanjaar die verhouding beëindig, is dit waarskynlik die remmerke waarmee jy nou sit.” “Dis darem ’n vreeslik simplistiese diagnose,” maak Lisa kopskuddend beswaar. “Wat sê ek Maandag vir meneer en mevrou Lazarus? Dis die remmerke van ’n verhouding wat skeefgeloop het?” “Sê vir hulle net wat jy weet. Wys hulle al die verslae en uitslae en sê dis soms moeilik om ’n diagnose te maak. Jy sal nie die eerste dokter wees wat nie weet wat met ’n pasiënt aangaan nie,” laat Ben skouerophalend hoor. “As ek haar

ouers is, sal ek haar laat opneem vir observasie as sy nie binne die volgende week of twee beter word nie.” “Of jy kan haar by jou opneem vir waarneming . . .” Willem kyk hoopvol na sy vriend en Ben begin stadig glimlag. “Of jy kan haar vir Karel stuur. Hy hou daarvan om met studentemeisies te werk.” “Julle stuur haar nie na Karel toe nie. Daai man het die morele waardes van ’n vlakhaas – en dan beledig ek waarskynlik die haas.” Lisa kyk ergerlik van die een na die ander. Ben hou sy hand op. “Weet jy of sy en die kêrel ’n seksuele verhouding gehad het? As dit die geval is, is ek nog meer oortuig van my diagnose. Sy voel dalk nou skuldig omdat sy saam met hom geslaap het en nie met hom gaan trou nie. Sommige meisies se koppe werk so.” “Hoe kan jy sommer net ’n diagnose uit jou duim sit en suig? Vroue is wragtig meer gekompliseerd as dit, en die lewe begin en eindig nie noodwendig vir ons by ’n man nie, al wil julle dit graag glo. Sy mag ’n plaaskind wees, maar sy is nie naïef nie en sy het nie ’n slagoffermentaliteit nie. Sy is eintlik een van daai mense wat high on life is.” “Hoe lyk ’n mens wat high on life is?” Ben kyk spottend na Lisa. “Dis die verskil tussen iemand wat ’n dop of ’n t nodig het om ’n party te geniet en mense wat stone sober die lewe van ’n party kan wees. Hulle láát dinge gebeur. Sy is gedurig met een of ander projek besig. Sy dien op die juridiese vereniging, sy was lid van haar koshuis se HK en sy is in haar derde jaar as studenteraadslid verkies. Dis nie iemand wie se wiele afval as ’n verhouding nie uitwerk nie. En verder kom sy van die Karoo af. Daai mense het sterk ruggrate.” Ben hou sy glas vir Willem om weer vol te skink. “Is dit nou ’n geval van virtue lies in the eye of the beholder?” Hy lag en hou dan sy hand op toe Lisa se mond weer oopgaan. “Ek is nie besig om haar karakter aan te val nie en ek sê ook nie dit is die oorsaak van haar probleem nie, maar niemand van ons kan sê hoe iemand onder sekere omstandighede sal optree nie. Sterk mense is nie onfeilbaar nie en sy is op ’n ouderdom waar vroue nog by tye baie emosioneel kan wees, veral as hulle studente is, want die fokus is nog grootliks op hulleself en enige

rimpeling in die teekoppie kan as ’n volskaalse storm ervaar word.” “Los nou maar die gemiddelde student,” maak Willem hulle stil. “Ek moet haar die voordeel van die twyfel gee en seker maak ons het nie hier met ’n groter probleem te doen as ’n kêrel nie.” “Maak net seker van haar seksuele geskiedenis. Ek is ernstig as ek sê dit kan soms tot erge emosionele probleme aanleiding gee.” “Jy klink nou soos een van Freud se dissipels. Wat is volgende? ’n Elektrakompleks?” Ben skud laggend sy kop vir Lisa. “Moenie sommer vir Sigmund afskryf nie. Hy het ook geglo dat ’n vrou se inherente afguns haar daarvan weerhou om ’n regverdige oordeel te hê. Ek vermoed hy gaan nog eendag tot profeet verklaar word.” Toe Willem begin lag, kyk Lisa met nougetrekte oë na hom. “As ek jy is, sal ek versigtiger wees waarvoor ek lag.” “Kan jy nie dink voor jy praat nie?” kla hy in Ben se rigting. “Here I was, peacefully minding my own business.” “Moenie al die skuld op hom pak nie. Jy het nie nodig gehad om saam met hom en sy vriend Freud te stem nie.” “Kan ons asseblief terugkom na die onderwerp onder bespreking? Wat sê ek Maandag vir Kristina se ouers?” Ben staan stadig op en strek sy arms bo sy kop. “Verwys haar vir psigiatriese evaluering as dit jou sal gerusstel.” “Jy kan dit vir my doen.” “Ek het nie tyd nie, en die kliniek is buitendien vol.” “Jy lieg; Riëtte het gister nog gesê julle het plek.” Ben soen Lisa op die wang en begin voordeur toe stap.

Willem staan ook op en stap agter Ben aan. “Fok, maar jy’s eiesinnig. Ek vra jou mooi.” “Ek sal daaroor dink.” Ben lig sy hand in ’n groet voor hy met die stoeptrappies afstap en in sy motor klim.

Kristina staar lank na die deur waar die verpleegster so pas uit is. Soveel vrae. Almal het soveel vrae. Die dokters, verpleegsters, haar familie en vriende. En sy het vir niemand antwoorde nie. Hulle druk koorspenne in haar mond, trek buise vol bloed, kyk in haar oë en neem bloeddruklesings, maar tog het hulle ook nie antwoorde nie. Waarom dink hulle sy moet weet? Sy draai op haar sy, trek die duvet oor haar skouer en wonder hoe lank hulle haar nog hier gaan hou. Haar gedagtes is soos papiere wat op ’n winderige dag heen en weer gewaai word. Daar is geen ritme of patroon nie; net ’n sinnelose heen en weer van skynbaar gewiglose gedagtes. Dis asof iemand haar gedagtes met ’n besem deurmekaar gevee het. Begrippe wat logies langs mekaar gelê het, is nou onherkenbare woordflenters. Al wat oorgebly het, is sinne wat nie sin maak nie en begrippe wat sy nie meer begryp nie. En tog vra almal elke oggend: “Hoe gaan dit?” met die sigbare verwagting dat vandag dié dag gaan wees. Dat daar oornag ’n wonderwerk plaasgevind het en almal kan uitroep: “Halleluja, prys die Heer, Kristina is weer haarself! Sy het uit die dood opgestaan en is selfs ’n bietjie honger.” Almal wag onbewustelik op die wonderwerk. Sy wag dan self daarop. Op die halleluja en prys die Heer! Terwyl daar voor haar ’n ligtonnel is wat vinnig besig is om al nouer te word. Haar instinkte waarsku haar dat sy deur die tonnel moet kom voor die donkerte toemaak, maar iets sê ook vir haar sy is reeds te laat en dat dit beter is om hier vir die donker te wag. Hier in die oopte. Binne-in die tonnel is daar rotse waarteen sy haar gaan stukkend stamp. Soos toe die landrowers van ouds die skepe met vals ligbakens op die rotse laat loop het.

Hoofstuk 3

Ben is Maandagoggend te besig om weer aan sy gesprek met Willem en Lisa te dink, en toe Riëtte net ná een kom sê Willem het gevra hy moet hom terugbel, gee hy ’n lang sug. “Ek wil nie met hom praat nie.” “Hy het gesê jy sal nie wil nie, maar ek moet sê dis baie dringend.” Ben sak op sy lessenaarstoel neer en begin die bekende nommer skakel. “Hy is die naam vriend nie werd nie.” “Kristina Lazarus se ouers wil jou kom sien,” val Willem met die deur in die huis toe hy hoor wie praat. Ben verskuif die gehoorstuk na sy linkeroor en tel sy pen van die lessenaar af op. Hy begin sirkels op die wit bladsy van die skryfblok trek. “Wat presies is dit wat jy nie van die woord ‘nee’ verstaan nie?” “Ek het nie nou tyd nie. ’n Mens moet soms bereid wees om uitsonderings te maak, en nou is die tyd om dit te doen. Dit kan jou dalk sommer van ’n klomp van jou issues genees. En in elk geval, die ouers gee jou dalk een kyk en besluit hulle hou nie van jou nie.” “I should be so lucky,” brom Ben voor hy die telefoon neersit en na die sirkels op die papier kyk. Dit vorm ’n ingewikkelde patroon wat van binne na buite uitkring en seker een of ander onderliggende betekenis moet hê, maar dis te diep vir hom. “Meneer en mevrou Lazarus is hier,” kom sê Riëtte net na vyf die middag en Ben vra haar om koffie te maak. Ma se haarkleur en pa se oë, is sy eerste gedagte terwyl hy sy hand na die groot, bruingebrande man uitsteek. Grys hare, donker oë en ’n groot hand wat stewig om syne sluit. Middelvyftigs, as hy moet raai.

“Ben Krige, goeiemiddag.” “Hennie Lazarus, aangename kennis. Dit is my vrou, Louise.” Ben verbeel hom donderweer oor die Karoo moet so klink: diep en rammelend. ’n Groot man met ’n sweepslag van ’n stem en ’n reguit blik. Hy kan verstaan waarom Willem antwoorde wil hê. Louise Lazarus is heelwat korter as haar man en skraal gebou, met blou oë wat op die oomblik moeg lyk. Sy is ’n aantreklike vrou en goed versorg, maar nie opgesmuk nie. Sy het dieselfde tipe aardse voorkoms as haar man en dogter. Ben neem die skraal hand in syne. Sterk hande vir ’n klein vrou, maar sonder eelte. Boervroue in die Karoo het blykbaar nie meer eelte nie. Ben beduie na die rusbank en man en vrou gaan sit langs mekaar. Hennie Lazarus kug voor hy praat. “Baie dankie dat u bereid is om ons te sien. Dokter Uys sê u was by Kristina . . .” Ben sien die twee paar oë wat afwagtend na hom kyk asof hulle vir ’n antwoord wag: sy bruin oë tussen sonplooie en haar see-oë wat uit donker kringe na hom staar. Hy knik. “Maar ek het ongelukkig nie vir u ’n antwoord nie. Sulke dinge gebeur soms en dikwels herstel die pasiënt spontaan na ’n periode van rus. Dit kan ook wees dat sy net deur ’n stresvolle tyd gegaan het en beter sal voel nadat sy gerus het. As die simptome voortduur, sal ’n mens aanbeveel dat sy haar studies dalk tydelik staak en miskien vir ’n paar maande of selfs ’n jaar iets anders doen. Die werklading is op die oomblik waarskynlik baie groot. Sy lyk dalk uiterlik nie soos iemand wat maklik onder druk sal swig nie, maar niemand kan ooit honderd persent seker sê hoe ’n persoon onder sekere omstandighede sal reageer nie. Ons kan nie eens altyd sê hoe ons self sal reageer nie. Sielkundig gesproke is sy op die stadium wat ons jeug of vroeë volwassenheid noem, en dit gaan gewoonlik gepaard met eksperimentering en voorlopige keuses. Hulle ondervind soms op hierdie ouderdom ’n tweede tipe identiteitskrisis. Tot nou toe was sy ’n student en sy het waarskynlik goed gevaar in haar kursus, maar hier aan die einde van haar studie begin sy dalk aan haar eie vermoëns twyfel en wonder of sy ’n werk gaan kry en of sy dit sal kan doen. Dis nie vreemd vir jongmense om op hierdie ouderdom angstigheid te ervaar nie.”

“Dink u dis wat haar makeer?” val Hennie Lazarus Ben in die rede. “Dat sy bang is sy gaan nie volgende jaar werk kry nie?” Ben moet die glimlag keer. “Nee, meneer Lazarus, op hierdie oomblik weet ek nie wat sy makeer nie. Ek is besig om vir u ’n paar moontlikhede te probeer skets. ’n Verdere moontlikheid is dat dit ’n reaksie is op iets wat met haar gebeur het en wat sy nie op oomblik kan of wil verwoord nie.” “Sy sê daar het niks gebeur nie,” druis die diep stem half dwarsweg teen Ben se woorde in. “Het een van u al sielkundige of psigiatriese behandeling ontvang?” verander Ben die loop van die gesprek. Die grys kop skud onmiddellik. “Beslis nie.” Dit beteken ook nie veel nie, dink Ben by homself. Daar loop baie mense rond wat sal baat by ’n sessie of twee. “Het sy al vantevore enige simptome van angs of depressie getoon?” Hierdie keer is dit Louise wat antwoord. “Ek dink sy was nog altyd te besig om aan so iets te dink. Sy is ’n baie sterk mens, dokter. Dinge kry haar nie sommer onder nie.” “Sy het blykbaar vroeër vanjaar ’n verhouding met iemand beëindig. Het u haar vriend geken?” Hennie Lazarus se mond word ’n reguit lyn en dis Louise wat antwoord: “Ons ken hom nie goed nie, maar ons het hom ’n keer of wat ontmoet. Hy was al saam met haar op die plaas. Waarom vra u?” “ ’n Mens sal dalk op ’n stadium met hom wil gesels. Miskien het hy al vroeër tekens opgelet en nie aandag daaraan gegee nie.” Ben besluit om liewer nie oor ’n moontlike seksuele verhouding met hulle te praat nie. Hy is nie so seker hoe die groot man daarop sal reageer nie. “Dit kan dalk ’n proses wees wat al vir ’n paar maande of selfs ’n jaar of wat aan die gang is en progressief erger geword het, totdat sy nou so ’n episode beleef het. Soos ek sê, die moontlikhede is eindeloos en ek sal nie nou graag te veel wil spekuleer nie.”

“Dokter Uys sê jy het ’n privaat kliniek hier en dat jy nie net pille uitdeel nie.” Die formele “u” is weg, maar dit pla Ben nie. Wat hom wel pla, is dat Willem gesorg het dat dit nie ’n vraag is nie, maar ’n stelling. “Dokter Uys het seker ook vir u gesê dat ek nie studente sien nie.” Die grys kop knik. “Maar hy het ook gesê dat jy dalk ’n uitsondering sal maak. Die naaste ander kliniek is blykbaar in die stad en ons sien nie kans om haar daarheen te neem nie. Dit sal dalk beter wees om haar in ’n meer bekende omgewing te hou. En hier sal sy ook naby dokter Uys wees; sy ken hom, en al haar vriende is hier.” Ben is bly die man het nie asseblief gesê nie, want die woord sou heel onvanpas wees by die groot gestalte. Hy weet hy gaan ja sê, en hy weet dit het min met die pa of die dogter te doen, maar alles met die vrees in die vrou voor hom se oë. “U moet verstaan dat ons eers ’n evaluasie moet doen. Ek sal vir u ’n verslag opstel en as ek bevind dat ons haar nie hier kan help nie, moet u dit asseblief aanvaar.” Albei koppe knik, alhoewel die diep frons op Hennie Lazarus se voorkop Ben laat wonder wat die man eintlik wil sê. Hy staan egter op en beduie na die deur. “Wil u nie eers gaan kyk hoe dit lyk voor u finaal besluit nie?” Louise Lazarus knik byna ongemerk en Ben stap voor hulle in ’n breë gang af tot in die portaal. “Hierdie is die ontvangsarea. Alle besoekers moet hier aanmeld en die pasiënte moet ook hier aanmeld voor hulle uitgaan. Dit vergemaklik net die sekuriteit en kontrole.” Hy beduie na ’n ruim vertrek regs van die portaal. “Dis ’n sitkamer met ’n televisiestel en ’n verskeidenheid bordspeletjies. Die pasiënte kan enige tyd van die dag hiervan gebruik maak. Die eetkamer is net langsaan en aan die voorkant is ’n sonstoep, wat hierdie tyd van die jaar die gewildste sitplek is.” Uit die portaal loop twee parallelle gange en Ben kies die voorste een. “Die mans en dames woon in afsonderlike gange.” “Hoeveel pasiënte is hier?” Louise kyk by die oop deure in so ver hulle loop. “Ons het net tien kamers. Die meeste pasiënte is buitepasiënte wat my in die spreekkamer kom sien.” Aan die onderpunt van die gang gaan staan hy en beduie na die oop deur. “Dis op die oomblik die enigste beskikbare kamer.” Hy bly staan sodat hulle kan binnestap. Dis die groen-en-wit kamer met die geblomde stoel voor die venster. Teen dié tyd weet hy watter kamer se badkamer wit teëls het en watter roomkleurig. Hy weet ook waar strepiesbeddegoed is en

waar geruite patrone of blomme; watter kamers op die voortuin uitkyk en watter agtertoe. Hierdie een het ’n ou akkerboom voor die venster. “Dit is baie mooi,” sê Louise toe sy uit die kamer kom. “Wanneer kan ons haar bring?” Hennie staan die deuropening vol. “U kan by Ontvangs met die suster reël. Sy sal vir u al die inligting gee.” Ben stap saam met hulle terug voorportaal toe. “Aan wie behoort die plek?” wil Hennie weet. “My pa het die kliniek laat bou.” Toe albei vraend na hom kyk, gaan hy traag voort. “Hy was ook ’n psigiater.” “Praktiseer hy nie meer nie?” Ben skud sy kop. “Nee, hy is oorlede.” “Ek is jammer.” Louise lyk verleë, maar Hennie is besig om deur die groot vensters te kyk. “Behoort die grond ook aan jou?” Die ouer man het die plattelanders se manier van uitvra. Reguit en op die man af, en dis jou probleem as jy nie daarvan hou nie. “Ja, my pa het jare gelede die stukkie grond gekoop. Ek het iemand wat dit bewerk. In vergelyking met die grootte van die Karooplase is hierdie maar onbeduidend, maar dit hou ons aan die gang.” Die volgende vraag gaan wees of hy ’n vrou en kinders het, dink Ben stilweg, maar hulle nuuskierigheid is blykbaar vir eers bevredig, want die groot man steek sy hand uit. “Baie dankie vir jou tyd. Ons sal met die suster en dokter Uys reël.” Ben skud om die beurt hul hande. “Sy is ons enigste dogter,” laat Louise stilweg hoor toe hy haar hand los en Ben het skielik ’n behoefte om haar ’n bietjie hoop te gee. Dis dikwels die familie wat die swaarste kry. Die pasiënt kry die aandag en die behandeling, maar die

familie moet met die lewe aangaan, al is hulle nie altyd seker watter lewe nie, want hulle eie het skielik vreemd geword. “Ons sal mooi na haar kyk.” Die telefoon lui net toe hy weer sy spreekkamer binnestap. Dis Sanet wat wil weet of hy onthou dat hulle die aand saam met Willem en Lisa uitgaan. “Moenie laat wees nie. Die plek is baie gewild en hulle gaan nie die tafel vir ons hou nie.” Ben sê hy sal nie laat wees nie. “Waarom klink jy so moerig?” “Ek is nie moerig nie.” “As jy so sê,” laat sy spottend hoor en Ben groet haastig terwyl hy na die strepe en kringe kyk wat hy al weer besig is om te trek. Sirkels sonder openinge en kringe wat nêrens heen gaan nie. Net in die rondte, al om en om in die rondte.

Kristina lê op die bed terwyl Hennie voor die venster staan en Louise haar klere in die kas uitpak. Gemaklike klere, het hulle gesê. Slaapklere, langbroeke, hemde, truie, onderklere, haar donkergroen reënbaadjie. Stewels, skoene, hardloopskoene, pantoffels. Sy hang die wit handdoekstofkamerjas agter die badkamerdeur en pak die res van die klere op netjiese hopies in die kas. Terwyl sy vou en bêre, kyk sy kort-kort na Kristina, en wanneer sy praat, kan Kristina die kommer in haar stem hoor. Toe sy die laaste goed in die bedkassie uitpak, raak sy liggies aan Kristina se hare. ’n Gebaar wat haar weer kind laat voel. “Ek wonder hoe hou ’n mens dit hier tussen die berge uit,” merk Hennie van die venster af op. “Dit sal my benoud maak as ek nie verder as die volgende berg kan sien nie, maar hy hou ten minste die plek netjies. Dis meer as wat ’n mens van sy lessenaar kan sê.” Toe niemand hom antwoord nie, gaan hy op dieselfde toon voort: “Ek sou ’n

ouer dokter verkies het, want ek is nie so seker hierdie een weet wat hy doen nie. ’n Mens met soveel teorieë het gewoonlik nie ’n plan nie.” Hy rek sy nek effens. “Dis vreemd hoe normaal die mense lyk. Niemand lyk darem gevaarlik nie, of altans nie sover ek kan sien nie. Nie dat ek ook nou sal weet hoe ’n gevaarlike mens lyk nie, want die naaste wat ons mos aan so iemand kom, is ou mal Andries wat op die dorp in die koöperasie se store werk. En hy sal nie ’n vlieg skade doen nie.” Hy gaan sit op die stoel voor die venster. “Ek het gisteraand uitgereken dat die man meer per uur vra as wat ek op die oomblik vir ’n skaap kry. Is dit nie ’n skreiende skande nie?” “Ek dink darem nie jy kan sy kennis en tyd met ’n skaap vergelyk nie.” “Dis die produk wat hy verkoop. As iemand ’n skaap by my koop, kan hy ten minste dadelik sien wat hy vir sy geld kry. Ons gaan hierdie man betaal sonder enige waarborg.” “Dokter Uys het baie vertroue in hom.” Is dit moontlik dat hulle dink ek kan hulle nie hoor nie? wonder Kristina. Of dink hulle dalk ek kan nie meer verstaan wat om my aangaan nie? Sy is bly toe ’n verpleegster hulle kom roep en sê daar is tee op die stoep.

Toe Ben sesuur die middag sy laaste pasiënt groet, dink hy vir die eerste keer weer aan Kristina. “Riëtte, weet jy of Kristina Lazarus toe opgeneem is?” “Ja, vanoggend al. Die ouers wou jou sien, maar jy was vol bespreek. Hulle het ’n afspraak vir later die week gemaak.” Kristina lê in die laatmiddagskemerte opgekrul op die bed met die groen-en-wit geruite beddegoed toe Ben die kamer binnestap. Haar hare lê wanordelik om haar kop en dit lyk of sy slaap. Ben skakel die bedlampie aan. “Kristina . . .”

Sy maak haar oë oop en lyk net vir ’n oomblik effe verward voordat sy orent kom en die hare uit haar gesig vee. Sy lek oor haar lippe asof hulle droog kan wees. “Ek is jammer ek kom nou eers by jou uit.” Hy kyk na die foto op die bedkassie. Drie laggende meisiegesigte kyk na hom. Kristina staan tussen Helen en Cato. Haar mond is groot en oop en haar oë glinster plesierig. Dis ’n uitbundige foto, en vir ’n oomblik is dit of hy hulle kan hoor lag. Sorgvry en baldadig. “Ek hoop hulle het jou laat tuis voel en alles gewys.” Sy kug voor sy haar kop knik. Haar bene is tot byna teen haar keel opgetrek en haar hande is asof vertroostend daarom gevou. Soos sy daar sit, lyk sy nie drie en twintig nie, dink Ben. Sy lyk soos ’n kind-vrou. ’n Jong, byna weerlose lyf, maar lewensmoeë oë. Nie meer die sorgvrye meisie van die foto nie en beslis ook nie die mens wat Lisa beskryf het nie. Miskien ’n verlangse familielid, maar dis waar die ooreenkoms ophou. “As jy gedurende die nag iets nodig het, moet jy nie huiwer om een van die personeel te roep nie. Ek sal jou môre sien.” “Wat sal ek nodig kry?” Hy is vir ’n oomblik uit die veld geslaan en wonder vlugtig of sy besig is om ’n grap te maak, maar haar gesig is strak en haar blik rus stil op sy gesig. “As jy nie kan slaap nie of as jy angstig voel en wil hê iemand moet by jou sit. Enigiets.” “Hoe lank moet ek hier bly?” ignoreer sy sy woorde. “Dit hang af wat ons met die evaluering vind.” “Julle kon tot nou toe niks kry nie.” “Willem het tot nou toe grootliks op die fisieke gefokus. Dis belangrik om eers alle moontlike fisieke probleme uit te skakel.” Ben klink vir homself soos ’n mens wat vir ’n kind iets probeer verduidelik. Kristina bly sit met haar bene opgetrek toe hy uit is en laat sak haar voorkop op haar knieë. Op een of ander manier het sy tot by die bek van die tonnel gekom en

sy weet instinktief hierdie is die laaste omdraaikans. Sy wonder of babas ook so voel as die oomblik van geboorte aanbreek. Of hulle ook soms bang is vir wat anderkant die geboortekanaal wag. Of hulle ook die lig vrees. Sy tel die foto van die bedkassie af op en staar lank daarna. Sy kan nog die dag onthou, maar nie meer waarom hulle so gelag het nie. Dis vreemd om te dink sy het iets so snaaks gevind. Die lewe is tog allermins ’n grap. Miskien het sy net té veel en té hard gelag. Miskien het haar lag opgeraak. Sy wonder of lag se klank kan wegraak, en as dit kan, waarheen dit verdwyn. Is daar êrens in die heelal ’n swart gat waarin lag kan wegraak? Dowes kan nooit hulleself hoor lag nie, maar sy wonder of hulle ook die borrels diep in hulle binnegoed kan voel; of hulle weet dat dit in ’n geluid op die lippe eindig? Sy het êrens in haar agterkop geweet Ben Krige is ’n psigiater, maar die kere dat hulle hom by Willem en Lisa raakgeloop het was dit nooit juis ’n besprekingspunt nie. Cato kon dit nie glo toe sy dit die eerste keer gehoor het nie en het altyd allerlei opmerkings oor hom gemaak. Daar is een of ander storie aan hom verbonde, onthou sy skielik. Helen het haar lank gelede vertel nadat sy hom die eerste keer ontmoet het. As sy reg onthou, het sy pa selfmoord gepleeg toe hy nog op universiteit was. Dit was blykbaar nadat sy ma ’n paar maande vantevore verongeluk het. En asof dit nie genoeg was nie, het ’n medestudent wat op hom verlief was, een aand haar polse probeer sny omdat hy nie met haar wou uitgaan nie. Sy kan nie die detail van al die tragedies onthou nie; sy sal weer eendag vir Helen moet vra as sy genoeg belangstel om te weet. Op die oomblik stel sy egter in niemand se lewe belang nie. Haar eie het vir haar so vreemd geword dat sy haarself nie meer ken nie. Hy gaan by haar kinderjare begin, besef sy skielik moeg. Probeer uitvind of haar pa haar nie gemolesteer het nie. Daarna gaan haar verhouding met haar ma aan die beurt kom, want blykbaar is moeder en dogter geneties geprogrammeer om vir ewig in die naelstring verstrengel te wees. Sy het nog altyd gedink hulle gesin het nie geraamtes nie. Daar is nie onoopgemaakte kaste nie. Haar ouers is goeie, godvresende mense, en sy, Calla en Pieter het waarskynlik nog nie lank genoeg gelewe om regtig geraamtes te versamel nie. Sy gaan staan voor die venster. Die buiteligte is aangeskakel en gloei soos paddastoele in die mislaag wat laag op die grond lê. Die akkerboom voor die venster is kaal en met die lig van onder af lyk die takke soos reusagtige vingers wat hemelwaarts wys. Sy kyk in die lug op asof sy probeer sien waarna hulle wys, maar daar is niks. Net ’n grou naghemel sonder ’n maan of sterre. ’n Godverlate, donker nag.

“Het hulle nie net ’n stuk steak nie?” Willem kyk oor die rand van die spyskaart na Sanet, wat oorkant Lisa sit, en dan na Ben langs haar. “Waarom kon ons nie net ’n lekker steak by die Dros gaan eet het nie?” Ben trek sy skouers op, maar Sanet antwoord Willem met ’n soet glimlaggie: “Ons probeer julle ’n bietjie kultuur leer. Julle twee regresseer vinnig terug na julle grotman-dae as ’n mens nie keer nie. Die plek se kos is heerlik. Be daring. Dit sal nie doodmaak nie.” “Ek was vanaand lus vir ordentlike vleis, nie hierdie klein ronde goedjies wat hulle vleis noem nie. Dis net genoeg om my vleislus aan te wakker.” Lisa sit haar hand op sy been. “Moenie so baie kla nie. As jy jou kos mooi eet, kry jy dalk poeding.” Willem kyk betekenisvol na haar. “Is dit ’n belofte?” Lisa knik soet. “Ek sien hulle het appeltert – jou gunsteling.” “Dis nie wat ek in gedagte gehad het nie.” Hy soen haar in haar nek en sy gee laggend pad. “Is jy nie al te lank getroud om nog so jags te wees nie?” wil Sanet met ’n ligte frons weet. “Is jy jaloers?” “Miskien.” Haar blik gaan na Ben, maar hy is besig om die spyskaart aandagtig te bestudeer. “Hoe gaan dit met my pasiënt?” verander Willem die onderwerp en Sanet se voorkop trek dadelik weer op ’n frons. “Nee, dammit, Willem Uys! Los tog net vir een aand die siekes en lammes. Ek sukkel my gat af om die man agter daai hekke uit te kry en ek gaan nie vanaand oor pasiënte praat nie, veral nie oor syne nie. Daar moet wragtig interessanter onderwerpe wees.”

“Sal ons oor seks praat?” Willem kyk na sy vriend oorkant die tafel. “Julle kan praat net waaroor julle wil.” Ben maak die spyskaart toe en sit effens agteroor op die stoel terwyl hy sy wynglas nader trek en ’n sluk neem. “Ek weet nie waarom doen jy moeite om uit te gaan as jy in so ’n bedonnerde bui is nie. In die vervolg kan jy net nee sê. Ek het lank na die aand uitgesien en jy is vinnig besig om dit vir my te bederf.” Sanet skuif haar eetgerei ergerlik uit die pad asof sy nie meer lus het om te eet nie. Ben kyk met openlike verbasing na haar. “As jy ’n scene wil maak, lig my net eers in waaroor dit gaan, want sover ek weet, het ek beslis niks verkeerd gedoen nie. Ek was betyds, ek het nie oor die plek of die kos gekla nie en ek het nie die siekes en lammes opgehaal nie. Ek is selfs bereid om oor seks te praat as dit jou gelukkig sal maak.” “Moenie moeite doen nie. So hard up is ek nog nie.” Sanet lig haar hand om die kelner nader te roep. “I see the bad moon arising . . .” begin Willem onderlangs sing en Lisa stamp hom met haar elmboog in die ribbes.

Hoofstuk 4

Die volgende oggend hang die wolke laag oor die berge. Daar val sedert die vorige aand ’n fyn motreëntjie. Ben word vroeg wakker en probeer die nag se deurmekaar drome onder die stort afspoel. Net voordat hy uitklim, draai hy die warm kraan toe en die koue kraan groot oop. Die koue water voel soos naalde op sy warm lyf en die hoendervleis slaan byna pynlik op sy vel uit. Ontslae van die wollerige newels, droog hy hom vinnig af en toe hy aangetrek is, skryf hy haastig vir Katie ’n nota om te sê sy hoef nie ontbyt te maak nie. Hy moet die motor se reënveërs aanskakel om die fyn sproei af te vee. Weerskante van die pad staan groot ou platane, hulle kaal stamme oortrek met ’n liggroen mos. Byna soos ’n wolkombers teen die koue, dink hy. Die kliniek se ligte gooi geel kolle in die grou oggend. Toe hy binnekom, is Wilmien Carstens in die kantoor besig met haar verslag vir die dagpersoneel. Sy kyk verras op toe Ben binnestap en sy druppende baadjie uittrek. “En as jy so vroeg hier is? Kom kyk jy of ons ons werk doen?” “Ek kom kyk of ek julle nie te veel betaal nie.” “Nie maklik nie. Laas nag was weer een van daai nagte. Sue het besluit haar man is nie meer lief vir haar nie en almal sal beter af wees sonder haar. Ons het maar beurte gemaak om by haar te sit tot sy later aan die slaap geraak het.” Sy skud haar kop. “Die arme man ry homself dood om elke dag te kom kuier en die kinders te versorg. Ek weet nie waar sy dink hy nog tyd moet kry vir ’n skelm verhouding nie.” “Jy weet mos teen hierdie tyd ’n mens se gedagtes het dikwels niks met die werklikheid te doen nie. Hy kan hier intrek ook en sy sal hom waarskynlik steeds van ’n verhouding verdink. Dis soos iemand met anorexia wat in die spieël kyk en ’n vet persoon sien.” Wilmien sug. “Ja, ek weet. Soms voel ek net om hulle aan die skouers te skud en te sê hulle moet hulle nonsens laat staan.”

“Hoe het dit met Kristina Lazarus, die nuwe meisie, gegaan?” “Sy het soos ’n baba geslaap. Ek het vir haar ’n slaappil geneem, maar sy het reeds geslaap en ek het maar besluit om haar nie wakker te maak nie. Ek was nou net weer by haar, maar sy het nog geslaap.” Ben vra oor die ander pasiënte uit en nadat hy ’n verslag van elkeen ontvang het, stap hy spreekkamer toe. Hy skakel die koffiemasjien aan en terwyl hy daarvoor wag, pak hy die kaggel en steek dit aan. Die herfs is vanjaar ongekend koud. Hy staan voor die venster en koffie drink toe Riëtte agter hom praat. “Wat gaan aan? Waarom is jy so vroeg hier?” Ben draai stadig om. “Waarom is dit vir julle almal so snaaks? ’n Mens sal sweer ek kom gewoonlik eers teen middagete hier aan. Ek was al soms voor jou hier.” “Maar wie wil op so ’n oggend vroeg opstaan?” “Jy vergeet ek is nie getroud nie. Daar is nie ’n warm lyf wat my in die bed kan hou nie.” “Ag siestog,” spot sy. “Ons moet miskien maar ’n aktiewe soektog op tou sit om vir jou een te kry. Jy gaan ’n moeilike oujongkêrel wees.” “Julle gaan ver soek, want ek weet nie of vandag se meisies goeie troumateriaal is nie.” “Ons kry dalk nog êrens een wat desperaat is,” lag sy toe sy die beker neem en die deur agter haar toetrek.

“En nou gaan jy huis toe. Sien jy uit daarna?” Ben kyk na die skraal vrou voor hom op die rusbank. Haar hande is op haar skoot gevou en hy kan sien sy doen haar bes om hulle stil te hou. Maar ten minste is hulle nie meer so pynlik inmekaargeklem soos toe sy hier aangekom het nie. “Ek is versigtig opgewonde. Die kuiertjie by die huis was lekker en my tuin kan doen met ’n goeie skoonmaak en ’n paar nuwe plantjies.”

“En hoe voel Fred daaroor dat jy huis toe kan gaan?” “Hy het vir ’n paar dae verlof geneem. Hy sê ons kan dalk sommer een oggend êrens ontbyt gaan eet of iewers heen ry vir middagete.” Haar hande wil-wil weer begin vroetel, maar sy vou hulle oormekaar. “Ek hoop maar ek is reg daarvoor.” “Waarom twyfel jy nou weer aan jouself ?” “Ek weet nie. Ek is net bang dit raak weer te veel en dan is ek dalk ’n verleentheid vir hom. Jy weet nie hoe dikwels ons in die verlede uit restaurante moes stap voordat ons klaar geëet was nie. Dit was swaar vir hom en die kinders.” Ben maak die lêer op sy skoot toe. “A, is ons terug by die image en wat die mense sal sê?” “Ek is net so skaam om almal weer te sien. Ek is seker hulle lag lekker oor Fred se vrou wat die kluts kwytgeraak het.” Haar blou oë raak mistig. “Laat hulle skinder. Dis gewoonlik net ’n manier om hulle eie vrese te besweer, want almal van hulle het ook swak plekke en niemand weet wanneer iets aan daardie plek gaan raak nie. Hulle praat nie oor jou omdat jy swakker as hulle is nie; hulle praat oor jou omdat jy hulle aan hul eie swak plekke herinner. Maar – en dis waar jy nou die voorsprong het – jy verstaan nou joune, en dit maak jou sterker as hulle.” ’n Klein glimlaggie pluk aan haar mondhoeke. “Jy laat dit so maklik klink.” Ben skud sy kop. “Jy is net onnodig krities oor jouself. Niemand daar buite het al die antwoorde nie. Sommige mense verkies om te maak of hulle alles weet en alles kan hanteer. Jy was een van die dapperes onder ons wat erken het dat hulle probleme het en hulp daarvoor gaan soek het.” Haar skouers trek effens agteroor. “Ek het gedink ek kan miskien nou soms in die oggend gaan fliek. Ek was so gejaag toe die kinders nog in die huis was en ek altyd my horlosie moes dophou. Nou kan ek gaan fliek en agterna nog dalk ’n koffie ook gaan drink sonder om huis of skool toe te jaag. Ek kan miskien in die agterste ry sit sodat ek niemand pla as ek moet uitgaan nie.” “Nooi my saam en ek sal die popcorn koop.”

Lenie se versigtige glimlaggie word ’n borrellaggie. “Laat ek net eers kyk of ek die fliek kan hanteer. ’n Aantreklike jong man langs my gaan my waarskynlik in asemnood dompel.” Ben lag. “Jy is reg om huis toe te gaan. Die twyfel wat nou nog daar is, is sommer net uit gewoonte. Ek sien jou in elk geval oor ’n maand, en dan wil ek alles hoor.”

Ben groet die derde pasiënt van die dag, maar voor hy kan omdraai, gewaar hy Kristina in die deur. Hy wonder waarom hy gedurig van haar teenwoordigheid vergeet. Pasiënte is gewoonlik die eerste paar keer senuweeagtig, maar nie sy nie. Dit lyk eerder of haar lyf ligte trillings uitstuur soos ’n resiesperd wat wag dat die hek oopswaai en die wedren agter die rug kan kom. Hy kry die gevoel dat sy ook êrens heen op pad is of met iets wil klaarmaak. Sy dra ’n redelik uitgewaste blou denim, swart plathakstewels en ’n ligblou-en-wit streeptruitjie. Haar hare is in ’n kort poniestert agter haar kop vasgebind. Sy dra geen grimering nie en sy lyk vir hom nie ’n dag ouer as sestien nie. Miskien eerder twaalf, want selfs sestienjariges lyk deesdae ouer en meer wêreldwys as dit. “Goeiemôre, kom binne.” Hy hou die spreekkamer se deur vir haar oop en sy stap by hom verby. Toe hy na die rusbank beduie, gaan sit sy sonder om iets te sê. Sy skuif tot in die verste hoek en vou haar arms voor haar. Haar een been word onder haar ingetrek. Lyftaal, dink Ben. Met haar sal hy meer bewus van lyftaal moet wees. Die lyf lieg selde. Ben wag totdat dit lyk of sy gemaklik sit en is bly dat hy ’n oomblik het waarin hy haar net kan dophou. Hy het lanklaas ’n pasiënt gehad wat nie met ’n klaar gediagnoseerde probleem by hom aangekom het nie. Dit maak nie saak wat dit is nie, hulle weet gewoonlik wat hulle probleem is teen die tyd dat hulle hier aankom. Sy sit soos ’n skoon bladsy voor hom. Of dalk soos ’n onbekende labirint. Hy hoop sy ken die pad, want vir hom voel dit na moeite om so ’n onbekende pad aan te durf. Haar blik dwaal vlugtig deur die vertrek en dan kyk sy stil na hom. “Het jy goed geslaap?” “As die vraag is of ek in die nag wakker geword het, is die antwoord nee.”

“Kristina, weet jy waarom jy hier is?” Sy maak ’n ligte beweging met haar skouers. “As ’n laaste uitweg omdat die ander nie kan uitvind wat met my aan die gang is nie.” “Wil jy nie weet waarom so iets gebeur het nie?” “Dink jy ek gaan beter voel as ek weet ek is besig om kranksinnig te word?” “Kranksinnig is ’n baie sterk woord, maar ja, ek glo dit help altyd om te weet, want dan kan ’n mens beplan. Onsekerheid kan ’n kanker word wat jou stelselmatig verteer.” Haar mond trek asof sy wil glimlag, maar haar oë kyk sonder enige emosie na hom. “Wat ’n keuse – kanker of kranksinnigheid! En wat lê nie alles tussen daardie twee nie? Abnormaal, afhanklikheid, afwyking, aggressie, aknee, angs, anorexia. Ons het ’n groot keuse van a’s wat ons tussen die twee gewraakte k’s kan sit, en dan het ons ’n wonderlike drieletterwoord.” Sy trek haar trui se moue oor haar hande. “Is dit hoe jy voel?” Haar mond vertrek weer byna tot ’n grynslag. “Terwyl jy nou so reguit vra, ja, dis hoe ek voel.” “Waarom voel jy so?” Sy trek haar skouers op. “Sou jy nie ook as jy vyf maande voor jou eindeksamen die kluts kwytgeraak het nie? Dis nie juis iets om oor opgewonde te voel nie.” “Waarom gebruik jy woorde soos kranksinnig en kluts kwytraak?” “Jy het self gesê dat daar fisiek niks met my skort nie. My logika sê vir my as dit nie fisiek is nie, moet dit waarskynlik psigies wees. Is ek reg?” Ben draai stadig die pen tussen sy vingers in die rondte terwyl hy haar woorde oorweeg. “Nie noodwendig nie. Die mens is effens meer kompleks as dit.” Toe sy hom nie antwoord nie, gaan hy voort: “Ek wil graag hê jy moet vir my iets oor jouself vertel.”

“Staan alles nie reeds in ’n lêer nie?” Ben knik. “Maar dis alles hoorsêgetuienis. Ek wil hê jy moet my self vertel.” “My naam is Kristina Louisa Lazarus, vernoem na my oupa aan moederskant. Oupa Kristiaan Louis van der Merwe. Ek het ’n pa, ’n ma en tweelingbroers wat albei saam met my pa broer. Wat wil jy meer weet?” Sy verskuif haar op die bank. “My kinderjare was ongekompliseerd, straightforward en sonder drama. My pa is onteenseglik die hoof van die huis, maar hy rand nie sy vrou of sy kinders aan nie. Daar was liefde op sy tyd en straf as ons stout was. Genoeg aandag en ondersteuning. Hulle verwag nie iets van ons wat hulle nie van hulleself ook verwag nie.” “En wat is dit?” “Om te alle tye jou beste te lewer.” “Kon jy dit sover regkry?” Sy trek haar skouers op. “Kan kinders ooit aan al ’n ouer se verwagtinge voldoen? Ons is selde carbon copies van ons voorgeslagte, maar ek dink hulle probeer ons met al ons verskillende hebbelikhede aanvaar.” “Was dit ’n groot aaning om uit so ’n omgewing op Stellenbosch te beland?” “As jy wil weet of Stellenbosch my oorweldig het, nee, want ek was in die Paarl op hoërskool.” Hy het dit nie geweet nie en skryf dit op die skoon bladsy neer. “Waarom het jy besluit om regte te swot?” Haar blik dwaal weer na die venster toe. “The seeds of every crime are in each of us. Tolstoi het my dalk nuuskierig gemaak.” “En was hy reg?” Kristina kyk vir ’n lang oomblik stil deur die venster. Oplaas kyk sy op. “Jy behoort seker die antwoord op daardie vraag beter as ek te ken.”

“Ek weet Helen swot dieetkunde, maar wat swot julle ander huismaat – wat is haar naam nou weer?” verander hy die onderwerp. “Cato. Sy is besig met haar meestersgraad in drama.” “Kom julle goed oor die weg?” “Ja, ons kom goed oor die weg.” Sy sê dit soos ’n mens ’n kind antwoord. “Vertel my van hulle.” Toe Kristina weer haar kop lig, herken hy iets soos moedeloosheid of dalk ergerlikheid in haar blik. “Jy ken vir Helen.” “Maar ek wil hoor hoe jy hulle ervaar.” “Helen is soos Lisa. Hulle is solid mense. Die tipe vir wie jy enige tyd van die dag of nag kan bel as jy nood het. Cato se ma is oorlede toe sy sestien was en ek vermoed sy het haar larger-than-life-persona ontwikkel om haar onsekerheid en hartseer weg te steek. Jy sal haar ook dag en nag kan bel, maar jy sal net effens langer moet wag omdat sy eers orde in haar kop sal moet kry voor sy jou sal kan kom help.” “Waar het julle mekaar ontmoet?” “Ons was vir drie jaar saam in ’n koshuis.” Haar antwoorde wissel voortdurend tussen lang monoloë en kort staccatoklanke. “Hoe lank het jy met . . .” hy kyk na die lêer op sy skoot, “Dawid Maree uitgegaan?” Haar blik lig asof die vraag haar onkant betrap het. “Wat op aarde het Dawid hiermee te doen? Ons het Maartmaand al uitgemaak.” “Hoe lank het julle uitgegaan, en was jy sedertdien in ’n verhouding betrokke?” ignoreer hy haar vraag. Sy lek oor haar lippe. “Ons het twee jaar uitgegaan, en nee, ek het nie op die

oomblik tyd vir ’n verhouding nie.” “Wie het die verhouding verbreek en wat was die rede?” “Ek dink regtig nie dis nodig om oor Dawid te praat nie. Of is jy ’n aanhanger van die Freudiaanse denkskool? Is dit dan nie hy wat gesê het alle probleme het ’n seksuele oorsprong nie?” Ben moet homself keer om nie te lag nie. Hy kan hom net voorstel hoe selfvoldaan Lisa sal wees as hy haar dit vertel. “Freud het baie waarde aan geslagsdrange geheg, maar ek is nie nou besig om jou volgens enige denkskool te evalueer nie. Ek is net besig om die agtergrond vir myself in te kleur.” “Ek het die verhouding verbreek. Die redes is privaat en het niks met my toestand te doen nie. Ek is nie besig om onttrekkingsimptome te kry nie.” “Waar kom hy vandaan en waar het julle ontmoet?” “Hy het in Constantia grootgeword. Sy ouers is albei argitekte en hy is hulle enigste kind. Ons het in ons eerste jaar in die klas ontmoet.” “Is jy nog lief vir hom?” “Met daardie vraag veronderstel jy dat ek in die eerste plek vir hom lief was?” Sy laat die woorde soos ’n vraag tussen hulle hang. “Waarom sou jy met hom uitgegaan het as jy nie iets vir hom gevoel het nie?” “Hy is baie bright en terselfdertyd iets vir die oog. Baie meisies het my beny.” “Waarom het jy dan uitgemaak?” “Die Bybel sê daar is ’n tyd om te kom en ’n tyd om te gaan. Dit was tyd om te gaan.” Haar blik dwaal asof nikssiende tussen die venster en die vuur. Dit reën buite en die druppels loop in lang, koue trane teen die groot ruite af, terwyl die vuur rooiwarm gloei in die kaggel. Albei elemente is daartoe in staat om die gebou

waarin hulle sit, te vernietig, dink Kristina afgetrokke. Dis vreemd dat mense soveel vreugde uit albei put, solank dit beheer kan word. Solank die reën buite val en die vuur binne die afmetings van die kaggel brand. Van die twee lyk die vuur die gevaarlikste, maar tog kan die reën dit blus. Miskien is koue sterker as hitte. In haar het dit ook koud geword en sy weet nie of daar genoeg vuur in die hele wêreld is om haar weer warm te maak nie. Sy staan op. “Dis nou ook tyd om te gaan.” En met dié woorde maak sy die deur oop en trek dit sag agter haar op knip. Ben kyk op sy horlosie. Daar is nog ’n kwartier van die sessie oor. Hy maak die lêer op sy skoot toe en strek sy bene voor hom uit. Hy is nie regtig jammer dat sy geloop het nie, want sy het hom effe onkant gevang. Dit is sy tuisveld hierdie, maar hy het nie vandag die voordeel gehad nie en hy weet nie hoe dit gebeur het nie. Daar is ’n ligte kloppie aan die deur en dan loer Riëtte om die deur. “Is my horlosie verkeerd?” Ben skud sy kop. “Juffrou Lazarus het besluit sy is moeg vir my.” “Dis ’n afwisseling. Gewoonlik kry ’n mens hulle nie hier uit nie,” sê Riëtte droog en vra of hy wil koffie drink. Die dag bly nat en triestig en ’n paar van Ben se buite-pasiënte kom laat vir hulle afsprake omdat die strate en paaie plek-plek onder water is. Hy doen sy bes om nie te ver agter te raak nie, maar dit raak ’n dol dag en hy is bly toe hy halfsewe die laaste pasiënt groet. Hy trek sy baadjie aan en tel sy tas op. Riëtte is al huis toe en hy wil net sy spreekkamer se ligte afskakel toe hy Hennie en Louise Lazarus in die wagkamer sien sit. Ben sit sy tas neer en nooi hulle binne. “Ons is jammer; dis al so laat . . .” begin Louise verskoning maak. “Jy het vandag met Kristina gepraat. Dink jy jy sal haar kan help?” val haar man haar in die rede. “Wat het sy gesê?” Ben sug onderlangs, maar nooi hulle tog om te sit. “Ek is maar nog besig om die agtergrond te kry en dis onmoontlik om ná een afspraak te sê of ons haar sal kan

help of nie. Onthou ook asseblief dat ons gesprekke vertroulik is en dat ek dit nie mag herhaal nie; nie eens teenoor u nie. Ek sal u op die hoogte hou van my bevindings, maar ek kan ongelukkig nie vir u ’n woordelikse verslag van ons gesprekke gee nie.” Die groot man is vir ’n oomblik stil terwyl ’n verskeidenheid van emosies oor sy gesig speel. Dan kug hy, en toe hy praat, is sy stem effens minder kras. “Dokter, jy werk tog elke dag met sulke dinge; wat dink jy het met haar gebeur?” Ben skud sy kop. “Ek weet werklik nie. Geen twee pasiënte vertoon presies dieselfde simptome nie. Elkeen se omstandighede en persoonlikheid verskil, en ’n mens moet versigtig wees om nie premature diagnoses te maak nie.” Ben kyk na Louise. “Wanneer laas het u haar gesien?” “Sy was Paasnaweek op die plaas.” “Het julle niks vreemds aan haar gedrag opgemerk nie?” Man en vrou kyk ’n oomblik na mekaar voordat albei hul koppe skud. “Dink jy Dawid het iets daarmee te doen?” Ben wil weer sug toe hy na Hennie kyk. “Ek weet nie, meneer Lazarus. Ek weet eerlik nie, en ek dink dit sal onverantwoordelik wees om ’n sondebok te soek terwyl ons nie seker is nie.” “Dink jy ons kan vir ’n week of twee teruggaan plaas toe?” ignoreer Hennie Lazarus die vermaning. “Ek het nie tyd gehad om my dinge daar te reël nie.” “Ek dink u moet dit met Kristina bespreek. Sy word op die oomblik fisiek goed versorg, maar dit sal daarvan afhang of sy u emosioneel nodig het.” “Sy sê ons kan gaan.” Louise se stem klink moeg en verlate en Ben wens hy het die vrou nie so jammer gekry nie. Die pasiënte verg genoeg van sy aandag, hy kan nie nog oor almal se familie ook bekommerd wees nie. “Ons sal haar mooi oppas.” Sy eie woorde klink vir hom soos ’n hol belofte, want kan een mens eintlik ’n ander oppas? Maar as dit die wanhoop in haar

effens laat bedaar, is hy bereid om dit te sê, al sou hy verkies om nie sulke beloftes te maak nie. Hennie Lazarus staan op en Ben volg sy voorbeeld. Die groot man steek sy hand uit: “Dankie dat jy ons so laat gesien het. Ons sal haar môreoggend eers kom groet voor ons ry.” Ben stap saam met hulle tot by die buitedeur. Dan, op die ingewing van die oomblik, stap hy in die gang af tot by Kristina se kamer. Die deur staan halfoop en hy steek vas. Sy staan met platgedrukte hande teen die ruit. Die lig van die bedlampie gooi haar weerkaatsing op die donker venster. Die aggressie van die oggend is weg en so sonder woorde lyk sy byna weerloos. Ben se hand is reeds gelig om te klop, maar in plaas daarvan tree hy terug en draai geluidloos om. Hulle twee het vandag genoeg gepraat. Stilte is soms net so nodig soos woorde.

Hoofstuk 5

“Het jy geweet daar bestaan so ’n plek hier op ons doorstep?” Cato kyk nuuskierig om hulle rond toe sy en Helen voor die kliniek uit die motor klim. “Ek het al soms saam met Lisa-hulle by Ben se huis gekuier, maar ek was nog nooit by die kliniek nie.” Helen strek haar arms bo haar kop terwyl sy ook rondkyk. “Dit moet nogal scary wees om jou blyplek met onstabieles te deel. Sê nou een raak kwaad en kom vermoor jou in jou bed?” Cato ril oordrewe. “Jy kyk te veel flieks. Ek is seker hy sal nie gevaarlike mense hier laat bly nie. En hy bly darem nie tussen hulle nie; sy huis sit daar bo. Toe ons by die hek ingedraai het, was daar ’n paadjie na links met ’n bord wat sê privaat.” “Op pad uit kan ons maak of ons verdwaal, dan gaan kyk ons.” Cato sluit die motor en hulle begin in die rigting van die gebou stap. “Netnou skiet iemand op ons.” “Ek is nie die enigste een wat te veel flieks kyk nie.” “Gun die man sy privaatheid. Ek sal ook nie wil hê elke besoeker en pasiënt moet eers ’n draai by my huis maak nie.” Albei meisies bly stil toe hulle die ontvangsvertrek binnestap en Riëtte sien. Sy glimlag en sê dokter Krige wag vir hulle. Cato stoot vir Helen voor, maar toe hulle Ben se spreekkamer binnestap, laat sy hardop hoor: “Fokkit, ek swot die verkeerde kursus.” Sy kyk eers klaar voordat sy na Ben draai en effens verleë laat hoor: “Jammer, maar ek het nie gedink ’n mens kan op dié manier ’n lewe maak nie.” “Moenie jou deur die trimmings en die uitsig laat verlei nie. Hier word ook maar net gewerk.”

“Wat moet ’n mens doen om hier opgeneem te word?” wil Cato weet toe sy sit. Haar blik dwaal van die skilderye teen die mure en die gemaklike rusbanke en stoel na die uitsig deur die vensters en die vuur in die kaggel. Ben maak of hy haar nie gehoor het nie en ook nie die stamp sien wat Helen haar in die ribbes gee nie. “Dankie dat julle gekom het; ek weet julle is albei besig.” “Dis ’n plesier.” Cato kyk vir die eerste keer na hom. “Hoe gaan dit met Kris?” “Daar is nog nie regtig ’n verandering te sien nie, maar sy is nog net drie dae hier. Ek het nie verwag dat sy oornag beter sal voel nie.” “Kan ons by haar inloer voor ons gaan?” “Julle is welkom, maar laat die personeel haar eers gaan vra of sy mense wil sien. Baie pasiënte wil die eerste paar dae hier niemand sien nie.” Ben maak Kristina se lêer oop en kyk van die een na die ander. “Julle het nie intussen iets onthou nie? Enigiets, al lyk dit dalk onbenullig.” Hierdie keer is dit Helen wat praat. “Ons het die afgelope paar dae oor min ander dinge gepraat, maar ons onthou werklik niks vreemds nie.” “Het julle haar die middag gesien toe sy gaan draf het?” “Ja, maar net vlugtig. Ek was feitlik die hele dag met prakties besig en Cato was by die dramadepartement, besig met ’n repetisie. Toe ek by die huis kom, was sy reeds in haar drafklere. Ons het net haastig gegroet.” “En jy het niks vreemds opgemerk nie?” Helen skud haar kop. “Sy was stillerig, maar ek het aanvaar sy is moeg geswot en was haastig vir ’n bietjie vars lug.” “En vroeër die oggend?” Ben speel met die pen tussen sy vingers. Albei koppe skud gelyk. “Sy het nog geslaap . . . of haar deur was nog toe toe ons daar uit is.” Cato kyk na Helen. “Kan jy onthou wat sy die vorige aand

gedoen het?” “Was dit die Donderdagaand? Ek dink sy het toets geskryf. Ek kan onthou dat sy een of ander tyd daardie week ontevrede was oor ’n onbeplande toets wat so naby die eksamen ingedruk is.” “Het julle haar ná die toets gesien?” “Ek kan nie onthou nie. Helen, kan jy onthou wat ons gedoen het?” Helen byt haar onderlip vas en Cato draai een van haar blonde krulle om haar vinger. “Ek weet nie, maar as sy vreemd opgetree het, sou ek dit sekerlik onthou het. Sy is nie die moody tipe nie en ’n mens kan maklik sien as iets haar regtig pla of ontstel. Ek sal in my dagboek gaan kyk, maar ek twyfel of ek iets ingeskryf het.” “Vertel my van Dawid Maree. Ken julle hom?” Cato vou een been onder haar in en glimlag breed. “A . . . die mooie Dawid. Ek dink nie sy eie pa en ma kan sê hulle ken hom nie.” Cato sug. “Uiters komplekse persoonlikheid, maar baie bright. Ek dink Kris het gereken sy sal al daardie briljante energie positief kan kanaliseer. Sy kop werk op ’n ander vlak as ons s’n en natuurlik help dit dat hy beslis een van die hotste ouens op kampus is. Bedorwe brokkie en gewoond om te kry wat hy wil hê. En hy wou haar al lankal hê.” “As hy die dag in ’n goeie bui is, kan mens verstaan waarom sy met hom uitgegaan het,” onderbreek Helen haar vriendin. “Hy kan baie charming wees wanneer hy lus het, maar as hy die dag in een van sy swart buie is, bly ek verkieslik uit sy pad.” “Het hy soms gewelddadig geraak?” Cato lag met ’n oop mond. “Dawid maak nie graag sy hande vuil nie. Nee, hy slaan jou sommer met sy woorde plat. Ek dink sy ouers moet ’n prys kry vir sy ongewone woordkennis en -gebruik. Hy kan vrugte skil met sy tong.” “Gebruik hy enige opkikkers of gewoontevormende middels?” Ben kyk van die een na die ander.

Cato gee weer ’n laggie. “Wie sal weet? Hy maak sy eie reëls.” “En Kristina?” Cato skud laggend haar kop. “Ken jy die mense van die Karoo? Hulle is mos sommer vanself op ’n high. Ek dink dis van al daai suurstof wat hulle as kinders inkry.” “Som haar vir my in ’n paar woorde op.” Die twee vriendinne kyk na mekaar en Cato knik vir Helen. “Sy is baie bright, hardwerkend, ’n wonderlike vriendin en ’n lekker mens,” praat Helen eerste. Cato draai met ’n frons na Helen: “Nou laat jy haar soos moeder Theresa klink.” Sy kyk na Ben: “Om Kris te verstaan, moet jy weet waar sy vandaan kom. Haar pa is soos die negehonderdste geslag wat op die plaas boer. Daai mense het nie skandes en skades nie. Haar ouers verneuk mekaar nie, drink nie te veel nie en maak nie huismoles nie, hoe vreemd dit ook al mag klink. Hulle gaan nog Sondae kerk toe en gee vir die armes. Ek het nie geweet daar bestaan nog sulke mense nie, maar blykbaar het almal nog nie uitgesterf nie. En soos goeie godsvresende Calviniste glo hulle aan harde werk. Ledigheid is die duiwel se oorkussing, en om minder as jou beste te doen, is om met jou talente te mors.” “Cato, kom tot die punt,” val Helen haar in die rede. “Ek dink die kombinasie van haar genepoel en die vlaktes waarop sy grootgeword het, het haar effens van ’n wild child gemaak. Nie in die normale sin van die woord nie, maar o donner, sy’s soos ’n wegholtrein en ’n mens moet hardloop om by te bly. Die dag toe sy by die universiteit aangeland het, het sy geweet wie sy is en waarheen sy op pad is. Sy glo probleme is daar om opgelos te word en ’n mens kan wondere verrig met entoesiasme. Sy is uitgesproke en maak soms vyande omdat sy nie bang is vir konfrontasie nie. Vir haar gaan dit nie oor die prestige van al die posisies wat sy beklee nie, maar die feit dat sy dan ’n stem het en ’n verskil kan maak. As ek nou heeltemal poëties kan raak: ek dink haar roots het haar die vlerke gegee, maar terselfdertyd met ’n gewete opgesaal. Sy kan stout wees, maar sy sal nooit bad kan word nie. As ek eendag ’n dogter het, sal ek nie omgee as sy soos Kris is nie, behalwe dat ek nie sal weet wat om met so ’n kind te doen nie.”

“Sy was ’n baie gewilde studenteraadslid en baie mense het gevoel sy moes die voorsitter gewees het,” neem Helen by Cato oor. “Weet jy dat sy skilder?” wil Cato weet. Ben se blik gaan na die lêer op sy skoot en hy skud sy kop. Cato knik. “Sy is ongelooflik kunstig, maar sy het groter planne as om prentjies te teken.” Ben maak die lêer op sy skoot toe en staan op. “Nogmaals dankie dat julle gekom het. Laat my asseblief weet as julle dalk enigiets onthou.” Hy tel ’n visitekaartjie van sy lessenaar af op en hou dit na hulle uit. Cato neem dit en nadat sy dit vir ’n oomblik met aandag bekyk het, druk sy dit in haar skouersak. “One night with him and I’ll die a very happy girl,” sug Cato toe hulle in die gang kom. “Daai oë kyk reguit in ’n mens se siel in en daai mond en hande . . . hmm.” “As hy in jou siel kan sien, huur hy dalk op hierdie oomblik vir hom ’n lyfwag of is hy besig om die polisie te bel.” Die glimlagte verdwyn om albei se monde toe hulle Kristina se kamer binnestap. Sy lê op die bed en dit lyk of sy slaap. “Kris.” Helen se hand rus liggies op Kristina skouer, maar sy beweeg nie. Nadat hulle nog ’n rukkie gewag het, draai hulle stil om. Dis eers toe hulle in Cato se motortjie sit, dat hulle weer praat. “Dink jy nie sy is swanger en sien nie kans om vir haar ma-hulle te vertel nie?” Cato kyk skuins na Helen. “Wat bedoel jy? Dat sy Dawid se kind verwag?” “Ek weet nie. Miskien het sy dit nou eers uitgevind. Sal dit nie ’n logiese verklaring wees vir haar toestand nie?” “Nee, nonsens, Cato. Ons gaan nie nou sulke spoke opjaag nie.”

“Ek sê maar net . . .” “Ek weier om daaraan te dink, want as dit so is, sal dit ’n ramp wees. Sy en Dawid is iets van die verlede.” Cato sug. “Sy laat my dink aan ’n huis wat altyd verlig was en nou skielik is al die ligte dood. Ek verwag kort-kort daar gaan êrens weer ’n lig aangaan, maar tevergeefs. Ek is bevrees Kris has left the building.”

“Kristina Lazarus is hier,” kondig Riëtte laatmiddag aan en hou die deur oop. Ben kyk op van waar hy agter die lessenaar sit. “Kom binne. Sit solank, ek wil net gou ’n nota maak.” Kristina skuif haarself in die hoek van die rusbank in, vou haar arms voor haar en staar afgetrokke na die vuur in die kaggel. Ben kyk op toe hy klaar geskryf het en bekyk haar stilweg. Sy is merkbaar bleek en hy herinner homself dat hy die personeel moet vra of sy genoeg eet. Sy lyk skraler as toe hy haar die eerste keer in die hospitaal gesien het en beslis heelwat maerder as wat hy haar kan onthou. Hy staan op en gaan neem op sy gewone stoel plaas, maar praat nie dadelik nie. Sy kyk eers na ’n minuut of twee op, en ook net vlugtig. “Hoe gaan dit vandag?” Kristina kyk na hom. “Ek is steeds hier.” Toe hy haar nie antwoord nie, gaan sy met ’n waai van haar hand voort: “Ek weet nie waarom almal dit elke dag wil weet nie. Wat dink julle gaan oornag gebeur?” “Sal jy verkies dat ek jou nie vra nie?” “Dit sal help, ja dankie. Ek belowe jy sal die eerste een wees wat weet as daar ’n wonderwerk plaasgevind het.” “Het jy en Dawid ’n seksuele verhouding gehad?”

Kristina verskuif haar effens op die bank en trek weer die trui se moue oor haar hande. “Is ons nog steeds by Freud en al sy komplekse?” Ben antwoord haar nie. Hy wag skynbaar geduldig terwyl sy nog ’n paar keer op die bank heen en weer skuif. “Ja, ons het.” “Het jy skuldgevoelens daaroor?” “Behoort ek te hê?” Haar blik beweeg tussen die venster en die vuur. “Ek kan nie die vraag namens jou beantwoord nie. Wat is jou gevoel daaroor?” “Nee, ek het nie skuldgevoelens daaroor nie. Dit was ’n besluit wat ek op ’n stadium geneem het toe dit goed met ons gegaan het.” “Waarom het jy uitgemaak?” Kristina se voorkop trek op ’n diep frons. “Jy het al daardie vraag gevra en ek het al gesê dis nie belangrik nie.” “Dit is dalk belangrik.” “Kom ons sê dit was ’n geval van bitterbessie dagbreek, bitterbessie son, ’n spieël het gebreek tussen my en hom.” Ben kyk onbegrypend na haar. “Met ander woorde, dokter, hy het my verneuk.” “Hoe weet jy dit?” Kristina gee ’n bitter laggie. “Nou krap jy darem regtig op die bodem van die put rond. Hoeveel keer moet ek nog sê my en Dawid se verhouding het niks met my toestand te doen nie? Ek het dit afgesluit, verwerk en gebêre. Dis nou geskiedenis.” “Hoe weet jy jy het dit verwerk?” Ben skryf nou en dan iets op die papier voor

hom neer, maar die meeste van die tyd beskou hy haar aandagtig. Sy het ’n manier om denkbeeldige hare uit haar gesig te vee, of haar hande in haar moue in te trek, soos ’n skilpad wat homself in sy dop terugtrek. By tye sit sy doodstil in die hoek van die rusbank, maar heel onverwags sal sy effens verskuif en met haar hande beduie. Hy kan nog nie die patroon agterkom nie en weet ook nie watter vrae watter reaksies uitlok nie. Sy trek haar skouers op en draai haar handpalms opwaarts, maar toe Ben nie daarop reageer nie, skud sy haar kop. “Jy maak my vreeslik moeg.” Ben kyk na die horlosie bo die deur. “Ons is amper klaar, dan kan jy gaan rus.” “Ek was kwaad, toe het ek gehuil, daarna getreur oor die verlies en toe op ’n dag weer ’n rooi rok aangetrek. Is dit nie min of meer die nodige stadia van rou nie? Of het ek dalk iets gemis?” Hy besluit om haar nie te antwoord nie. Nie omdat hy niks het om te sê nie, maar omdat hy ook nou moeg is, en op die ingewing van die oomblik besluit hy om haar te laat gaan. Daarom staan hy net op en maak vir haar die deur oop. “Ek sien jou môre. Totsiens.” Lisa het eendag gesê sy voel jammer vir sy pasiënte, want hulle het beskerming teen hom nodig. Hy was ook al soms vir ’n pasiënt jammer, want dis sy werk om te krap tot al die ou rowe waarskynlik weer bloei. Hy hou die spieël vas. Hy is die een wat sê: kyk, dis soos jy werklik lyk en dit is jou lewe, en noudat jy dit gesien het, gaan ek jou leer hoe om daardie lewe te hanteer. Wie sê hulle moet daardie lewe kan hanteer? Dis waarskynlik baie makliker om ’n pil te sluk of soggens voor tien ’n bottel oop te maak. Albei handelinge behoort net genoeg van die skerpheid uit elke dag te haal om te kan oorleef. Dit sal waarskynlik ook die rowe lekker korserig maak – en wie gee werklik om? Rowe pyn ten minste nie. Maar hy is nog nie oortuig Kristina Lazarus het beskerming teen hom nodig nie. Op die oomblik is hy nog nie eens seker sy hét rowe nie. Miskien is dit hierdie keer hy wat versigtig moet wees. Bitterbessie dagbreek, bitterbessie son. Versigtig wees dat die spieël nie breek nie . . .

Hoofstuk 6

“Ek hou nie van hom nie.” Dawid Maree stoot ergerlik sy stoel agteruit en druk vir hom ’n pad tussen die studentelywe oop. Die lang kroegtoonbank staan op hierdie Vrydagaand volgepak van moeë studente wat lafenis kom soek. Tussen die baie stemme en harde musiek moet almal omtrent skreeu om gehoor te word. “Waaroor is hy so moerig?” Cato kyk na die mense om haar by die tafel. “Hy het blykbaar vandag ’n afspraak met Kris se kopdokter gehad en die ou het ’n paar persoonlike vrae gehad waaroor Dawid nie te opgewonde was nie.” “Waarom het hy nie net nee gesê nie? Niemand kan hom seker verplig om met sy eks se shrink te praat nie,” laat een van die mans hoor en Cato draai ergerlik na hom. “Mans is sulke sissies! Julle sal nie oornag borste ontwikkel as julle ’n bietjie soul searching doen nie. Nou nie dat ek dink Dawid het juis veel om te search nie, maar die bietjie wat daar is, kan dalk help. Ek dink hy’s net moerig omdat hy vir ’n slag ’n regte man gesien het. Een met outydse spiere, nie gym-induced pecs en six-packs nie.” “Oor wie se lyf praat ons nou?” Dawid sak met ’n vol bierglas langs die tafel neer. “Kris se kopdokter,” laat een van die mans hoor. “Julle is befok. Hy is te oud om iets te doen en nou kry hy kicks uit ander mense se slaapkamers. Dis siek as jy my vra.” “Moenie simpel wees nie, Dawid. Hy is so oud soos Willem en hulle het nog omtrent tot vyf jaar gelede vir die universiteit rugby gespeel. Willem sê hy sou baie ver gekom het as hy nie destyds ná sy studie opgehou het nie,” laat Helen vermakerig hoor. “En nou dink julle hy is ’n donnerse helikopter-pilot; spaar my asseblief die

voorstedelike mentaliteit.” “Excuse me, Davey Boy . . .” Cato se stem styg bo die musiek en stemme uit. “Ons het miskien nie almal met pappa se Porsche in die wêreld gekom nie, maar fok jou, jy het nie die handboek oor styl en class geskryf nie.” “Opium vir die massas,” gaan Dawid voort asof hy haar nie gehoor het nie. “Rugby, sonskyn en braaivleis; en ek het gedink julle het iets geleer hier. Net weer ’n bewys dat jy die girl uit die suburbs kan haal, maar nie die suburbs uit die girl nie.” “Dawid, moenie beledigend raak nie.” Helen se stem styg bo die geraas uit. “Ek is bly jy het gegaan en ek hoop jy het alles wat jy weet vir die dokter gesê. Het jy haar gesien?” Die blonde kop knik. “Ja, maar net vir ’n paar minute. Sy lyk nie lekker nie.” “Het jy haar daardie dag gesien?” wil Cato weet. “Wil jy nou weer al die vrae vra wat ek reeds geantwoord het?” Hy skud sy kop. “Nee, ek het haar nie gesien nie, want ek was huis toe. En vir ingeval jy dalk vergeet het, ons spreekwoordelike paadjies het al ’n paar maande gelede geskei. ” “Julle is saam in die klas en julle praat tog nog met mekaar. Sy het jou dalk iets vertel.” “Ek is nie onnosel nie en ek sou gesê het as ek gedink het sy was besig om loony te word.” “Moenie so ’n neerhalende term gebruik nie. Jy is nie nou besig om ’n cartoon te bespreek nie.” Cato bekyk hom ergerlik oor haar glas se rand. Dawid gooi die laaste bier in sy keel af en trek sy baadjie aan. “Ek het beter dinge om te doen as om na ’n voorstedelike drama queen te sit en luister. Goeienag.” “Waarheen gaan jy?” Cato kan nie help om te vra nie. “Dis persoonlik, maar wees verseker ek gaan nie rugby kyk of vleis braai nie.”

“Dit kan dalk van jou ’n man maak!” roep Cato hom agterna en Helen stamp haar in die ribbes. “Los hom.” “Ja, en om te dink die helfte van die kampus se meisies raak uitasem oor hom! What a waste of looks and brain power.” “Kom ons gaan koop vir ons ’n skyf pizza, ek is nou honger,” ignoreer Helen Cato se woorde. Cato keer haar beursie in haar hand uit. “Waarom swot ek so hard, dis nie asof ek ooit ernstig gaan geld maak in hierdie land nie. Miskien moet ek net vir my ’n ryk man soek en sy seksslaaf word. Dit klink aansienlik makliker.” Helen staan op. “Kom, ek sal koop. Ek het nog ’n paar rand oor van die geld wat ek verlede Saterdag met die troue gemaak het.” “Dis darem jammer bruide soek nie iemand om asies uit Shakespeare op te voer nie.” “Hou moed, jy is dalk Charlize se opvolger en dan kan jy eendag vir ons almal vliegtuigkaartjies stuur om vir jou in Hollywood te gaan kuier.” “Met my luck word ek ’n kelnerin in ’n plaaslike sepie.” Helen haak by haar vriendin in toe hulle buite kom en hulle stap in stilte die straat af. Dis koud en hulle wikkel hulleself dieper in hulle baadjies in. “Moet julle twee nie swot nie?” Die stem bring hulle tot stilstand en toe hulle opkyk, staan Willem, Lisa, Ben en Sanet voor hulle by die ingang na die winkelsentrum. “Moet julle nie mense red nie?” kap Cato terug in Willem se rigting. “Ons het ons kwota reddingswerk vir die dag gedoen.” “Waarheen is julle op pad?” wil Lisa by Helen weet. “Om ’n skyf pizza te gaan koop. Ons is broke en honger.”

“Julle is ook net bankrot as julle moet kos koop.” Lisa skud haar kop, maar begin in haar handsak vroetel en haal ’n honderdrandnoot uit. “Dis om kos mee te koop, nie drank nie.” Willem sit sy arm om Lisa se skouers. “Jy klink nou nes my ma.” Sy blik verskuif na die twee meisies. “Wil julle nie gou iets gaan drink nie? Ons het ’n paar minute voor die fliek begin.” Helen skud haar kop voor Cato kan instem. “Ons het reeds iets gedrink. Kos sal nou meer welkom wees, want ons albei moet nog vanaand gaan werk.” Terwyl Helen praat, kyk Cato na Ben en Sanet, wat stil die gesprek volg. “Hallo, dokter, gaan dit nog goed?” “Goed genoeg, dankie, en met jou?” Sy pruil haar mond. “Met my kan dit altyd beter gaan.” Dan hou sy haar hand na Sanet uit. “Ek dink nie ons is al aan mekaar voorgestel nie; ek is Cato.” Sanet huiwer ’n oomblik voor sy haar hand ook uitsteek. “Sanet de Klerk.” “Wil julle nie saam met ons gaan fliek nie?” nooi Willem toe dit weer stil raak, maar Cato skud haar kop. “Do not lead us into temptation, dis moeilik genoeg om op ’n Vrydagaand te moet swot.” “Geniet julle fliek,” begin Helen groet en dan soen sy Lisa op die wang. “Dankie vir die geld. As ons eendag ryk is, betaal ons jou dubbel en dwars terug.” Lisa lag net voor hulle omdraai en met die trappe begin opstap. “Helen . . .” Albei meisies draai om en Ben gee ’n tree nader. “Ek is op soek na Marcus Brink. Hy is blykbaar ’n goeie vriend van Kristina.” Helen knik. “Ek sal hom die boodskap gee.” “Hoe de hel moet ek nou met so iets kompeteer?” laat Cato onderlangs hoor toe hulle wegstap.

“Met wie wil jy kompeteer?” “Met die sexy dokter se aanhangsel.” Sy sug. “Die lewe is darem vrek unfair. Wie het besluit sy mag so lyk? En wat het sy gedoen om so te lyk?” “Cato, hou op maak asof jy Aspoestertjie se stiefsuster is.” “Ek weet ek is nie, maar ek lyk ook nie só nie.” “Troos jou daaraan dat seker net tien persent van die vroue in die wêreld so lyk.” “Maar waarom kon ek nie ook een van die tien persent gewees het nie?” Helen skud haar kop laggend. “Ek weet nie, Cato. Dis seker maar deel van die misterie van die lewe. En ten minste het jy ’n stunning persoonlikheid.” Cato snork deur haar neus. “Wys my die man wat vir ’n girl se persoonlikheid val.”

“A, om weer student te wees!” sug Willem toe hulle ná die fliek koffie drink by ’n eetplek wat nog oop is. “Ék wil nie weer ’n student wees nie,” antwoord Sanet. “Ek sal nie omgee om weer vir ’n maand of wat een te wees nie.” Ben lag in Willem se rigting. “Ons tweede jaar – ek sal nie omgee om ons tweede jaar oor te hê nie. Ek dink as daar ooit ’n perfekte jaar in ’n mens se lewe is, is dit daardie een. Twintig is so ’n lekker ouderdom. Jy is beslis nie meer ’n tiener nie, maar die grootmenswêreld lê nog ver genoeg om jou nie daaroor te bekommer nie.” “Ek kan verstaan waarom julle twee daardie jaar wil oorhê. Julle was ’n law unto yourselves. Dis ’n wonder julle het deurgekom.” Willem lag alwetend. “ ’n Mens moet net weet hoe. En ons hét vrek hard gewerk ook.” Sanet kyk van Willem na Ben. “Maar julle het nog harder gespeel.”

“Ons het niemand skade aangedoen nie,” protesteer Ben terwyl hy hom lui uitstrek in sy stoel. “Behalwe ’n streep gebroke harte agter julle.” “Dit was nie so erg nie, en ek is seker almal het dit oorleef en die meeste is vandag gelukkig getroud met een en ’n halwe kind, ’n huis in die suburbs, ’n Volvo en ’n paar kredietkaarte in die beursie.” Willem sit ook gemaklik agteroor. Ben knik. “Of hulle werk êrens in ’n lab met die hoop om een van die dae die voorblaaie te haal met ’n nuwe kuur vir enigiets van vigs tot ouderdom. Daar was beslis ’n paar wat nie sal gaan vir die man, een en ’n halwe kind en die Volvo nie.” Sanet skuif haar leë koppie eenkant toe en staan op. “Ek is nie lus vir julle twee se trip down memory lane nie. Ek gaan slaap liewer.” Die ander staan ook op en by die motors groet hulle. In die motor wil Sanet weet of Ben die nag by haar gaan bly, maar hy skud sy kop. “Nie vanaand nie, dankie. Ek sal jou môre bel.” Haar mond gaan oop asof sy iets wil sê, maar dan draai sy net haar kop en staar deur die venster. Ben se selfoon lui toe hy voor sy huis stilhou. Dis Wilmien Carstens, die nagsuster, wat uitasem wil weet of hy dadelik kliniek toe kan kom. Hy stoot terug en ry vinnig met die kronkelpaadjie teen die bult af. Dis byna middernag. Wat kan hierdie tyd van die nag verkeerd wees? Almal is veronderstel om te slaap. Die ontvangs is stil toe hy in die portaal instap, maar dan kom een van die verpleegsters om die hoek. “Suster is by Kristina Lazarus. Sy vra dokter moet asseblief gou kom.” Ben stap haastig in die gang af, maar ’n vreemde naarheid laat sy keel bitter voel en dit laat hom ’n oomblik in haar kamerdeur vassteek. Wilmien staan met Kristina in die badkamer. Haar slaapbroek en toppie is vol bloedkolle.

“Wat het gebeur?” Hy gee vinnig ’n paar treë nader en sien dan dat die bloed van haar hand en arm afkomstig is. “Sy het die ruit met haar hand gebreek. Die glas het haar diep gesny.” Wilmien is besig om ’n handdoek om Kristina se arm te draai, maar Ben trek Kristina uit die badkamer en terwyl hy met haar deur toe begin loop, praat hy oor sy skouer. “Bel vir Willem Uys en sê hy moet ons by Ongevalle kry.” Hy kyk na Kristina en sien dat sy doodsbleek is. “Kan jy stap?” Voordat sy hom kan antwoord, tel hy haar vinnig op en stap met lang treë na waar sy motor voor die kliniek staan. Hy kan voel hoe sy hemp voor teen sy bors nat word en hy sluk swaar. Kristina is doodstil in sy arms en op pad dorp toe praat sy ook nie. Hy kyk kort-kort na haar, maar kan nie in die donkerte van die motor haar gesigsuitdrukking sien nie. Lisa staan langs Willem toe hulle by die hospitaal se ongevalleafdeling instap. Hy help Ben om Kristina op ’n bed neer te lê. Willem begin stil die handdoek om haar arm losdraai. “Kris . . . kan jy my hoor?” Kristina knik, maar maak nie haar oë oop nie. Haar lyf het liggies begin bewe en Willem vra die verpleegster om ’n kombers te bring. “Ek gaan kyk hoe diep die snye is en of daar nie nog glasstukke in die wonde is nie. Maar ek gaan jou eers iets vir die pyn spuit.” Willem moet haastig weer die handdoek vasdruk toe bloed uit die wond loop. Een verpleegster bring ’n kombers en ’n ander een stoot ’n trollie met instrumente en ’n steriele pak nader. Terwyl Willem met vaardige vingers begin om die ergste snye te heg, staan Ben woordeloos na die meisie op die bed en kyk. Sy het nog nie een keer haar oë oopgemaak nie en kort-kort trek daar ’n rilling deur haar lyf. Haar lippe is effens blouerig asof sy koud kry. Hy wil vir haar iets sê, maar hy weet nie wat nie. Sy woorde lê êrens agter die naarheid vasgevang. ’n Naarheid wat hom by tye wilwil oorweldig. Toe Willem uiteindelik orent kom, vind sy vingerpunte haar pols en sy blik gaan na die muurhorlosie.

“So ja, al die snye is skoon en die ergstes is geheg,” sê hy vertroostend vir Kristina. “Maar ek dink ons moet jou vannag in die hospitaal hou en seker maak jy slaap lekker. Dan kan hulle jou darem iets vir die pyn ook gee as dit terugkom.” Haar oë flikker net ’n oomblik oop voordat sy hulle weer toemaak. Om een of ander rede wil sy nie vanaand sien nie. “Wil jy hê ons moet iemand bel?” kry Ben uiteindelik iets om te sê toe Willem uit die vertrek is om met die suster te gaan reëlings tref. Sy skud haar kop. “Hulle is reg vir jou,” maak Willem praat-praat weer sy opwagting. “Jy kan net so bly lê. Hulle gaan jou sommer met bed en al saal toe stoot.” “Ek sal saam met jou gaan,” laat Lisa van die deur se kant af hoor. Kristina reageer nie en al drie staan stil en wag totdat ’n portier en ’n verpleegster haar kom haal. Ben wag net tot hulle met haar in die gang uitstap, toe stap hy stil in die rigting van die buitedeur. Willem haal hom eers by sy motor in. “Benna . . .” Toe Ben omswaai, is sy oë donker. Daar keep ’n diep frons tussen sy oë. “Ek is lus en donner jou.” Willem steek sy hand uit, maar Ben ruk sy arm weg. “Ek soek nie sulke kak in my lewe nie. Dit is presies waarom ek nie studente wil sien nie, maar jy het mos jou eie kop gevolg en gesorg dat ek die arme familie jammer kry, en nou sit ek weer eens in my lewe met ’n bebloede hemp.” Hy kyk af na sy bloedbevlekte hemp. “Ek het genoeg daarvan gehad! Ek het sommer lus en bel haar pa en sê hulle moet haar kom haal.” “Hierdie het niks met jou te doen nie.” Willem se stem is rustig asof hy ’n kind probeer kalmeer. “Sy is net ’n pasiënt. Dis nie persoonlik nie en jy kan jouself ook nie teen alles in die lewe probeer beskerm nie. In ons tipe jobs is dit

onvermydelik dat ons hande soms sal vuil word. Ons werk met mense, nie rekenaars nie. Gaan slaap nou, jy is ontsteld. Ons praat môre verder.” Ben reageer nie en toe hy wegtrek, kyk hy ook nie na Willem, wat met sy hande in sy broeksakke die motor agternakyk nie. Die motor is koud, en toe hy die pad teen die berg op neem, ry hy in die mis in. Sy hemp voel klewerig teen hom en hy wonder wat dit met hom en bloed is. Hy het nog nooit vir bloed gegril nie, daarvan kan sy vele nagte in die traumaeenheid getuig. Maar hy het intussen geleer dat ’n mens verskillende tipes bloed kry, en dit het niks met bloedgroepe te doen nie. Daar is bloed deur ongelukke veroorsaak en bloed deur ’n mens se eie hand veroorsaak, en dis laasgenoemde bloed waarvan hy nie hou nie. Ongelukslagoffers se bloed kan ’n mens afwas, maar bloed wat deur ’n mens se eie hand veroorsaak is, is taai en klewerig. Soos ’n skandvlek. Of soos daardie ink waarmee banke soms hulle geld beskerm. As ’n onregmatige persoon die sak geld oopmaak, ontplof dit in jou gesig en jy kan die vlek nie afwas nie. Dis ’n teken dat jy ’n dief is. So ’n bloedvlek is ’n teken van mislukking. ’n Aanklag van iets wat jy gedoen, of nie gedoen het nie. Hy het weke gesukkel om sy pa se bloed van hom af te was, of so het dit gevoel. En Paula se bloed was tot in sy hare. Selfs nadat hy sy hare ’n paar keer laat sny het, het sy kopvel soms nog gekriewel. En vanaand kleef daar weer bloed aan hom . . . Hy sluk aan die bitterheid wat in sy mond lê.

Kristina voel hoe die bewing in haar geleidelik begin bedaar en die koue verdryf word deur die duvet en ekstra komberse wat hulle oor haar gegooi het. Sy weet sy is in die hospitaal en sy weet haar hand en pols is oopgesny, maar sy kan nie onthou hoe dit gebeur het nie. Sy kan net onthou dat sy die venster wou oopmaak. En sy onthou dat sy ’n slag gehoor het en bloed gesien het, maar sy weet nie wat dit veroorsaak het nie. Sy kan ook nie nou baie helder dink nie, want hulle het haar ingespuit en sy begin lomerig voel. Op die oomblik verwelkom sy die skadu’s wat van die grense van haar bewussyn af nader kruip. Sy kan sien hoe die wêreld se skerp kante daarin wegraak. Maar agter die grys newels is daar iets soos ’n witwarm vlam waarvan die tonge aan haar wil-wil raak. Sy kan die hitte voel deurslaan, soos ’n sonvlek op die son se oppervlak. ’n Gastregter waarvan die effek op die aarde gevoel kan word. Magnetiese storms, noem hulle dit. Êrens in haar is daar skielik ook ’n magnetiese storm. ’n Sonvlek wat met ’n vuurtong aan haar bewussyn lek.

Hoofstuk 7

Ben is verward toe hy die volgende oggend wakker word. Hy hoor die telefoon lui, maar moet hard konsentreer om uit te vind waarvandaan die geluid kom. “Het ek jou wakker gemaak?” Dis Sanet en sy klink ongekend vrolik vir so vroeg in die oggend, maar dan sien Ben dis al ná elf. “Dis goed, ek moes al lankal opgestaan het.” Hy lek oor sy droë lippe en vryf sy oë terwyl hy effens orent probeer kom. “Ek wil sommer net hoor of jy vanaand kom kuier.” “Kan ek jou later laat weet? Daar is ’n paar dinge wat ek eers moet uitsorteer.” “Dit klink of jy ’n rowwe nag gehad het. Is jy huis toe nadat jy my afgelaai het?” “Ja.” Ben is nie lus om haar van die nag se gebeure te vertel nie. “Ek sê jou wat ons doen. Ek kom kuier vanaand ’n slag by jou. Ek sal jou rug ook vir jou vryf as jy mooi vra.” “Bring ’n pizza saam, want hier is nie kos nie.” “Nee, nie pizza nie. Ek sal iets kom maak of iets anders saambring. Los vir my die deur oop as jy dalk êrens heen gaan.” Ben groet, maar maak nie aanstaltes om op te staan nie. Hy kan nie besluit of hy eers die telefoonoproepe agter die rug moet kry of eers moet skeer en stort nie. Hy wil eintlik nog slaap. Miskien sommer ’n paar dae aaneen. Hy kon nog nooit besluit of hy dié beroep gekies het en of die beroep hom gekies het nie. Na sy pa se dood was dit ’n byna outomatiese keuse, want hy het met ’n kliniek gesit en ’n skynbaar verdraaide skuldgevoel omdat hy nie sy pa kon red nie. Hy het nooit eens geweet sy pa is tot so iets in staat nie. Miskien het hy geglo om ander te help is ’n manier om sy skuld af te betaal, maar nou is hy moeg vir skuld. Hy begin vermoed dis die tipe skuld wat nooit afbetaal kan word

nie en hy weet nie meer of hy genoeg omgee nie. Willem is seker die enigste een wat weet hoe swaar dit soms vir hom is en hy spot dat hy wat Ben is, soos ’n ongelowige predikant is. Of ’n teoretiese gelowige. Hy ken al die teorieë en praktyke, maar volgens Willem is dit lippediens. Hy stem nie noodwendig met Willem se siening saam nie; hy dink hy gee sy beste omdat hy hulle jammer kry. Hy sien hulle inkom, elkeen met sy of haar eie storie. Elkeen met ’n rede waarom die buitewêreld hulle bang maak. In elkeen het iets die swak plek getref. Die hakskeensening afgesny. Ander kere is dit die liggaam wat teen homself draai en afspiraal in ’n swart gat van depressie. Húlle kom dikwels terug, want die vyand skuil in hulle eie gene. Daar word van ’n predisposisie of ’n voorbeskiktheid gepraat. Hy voel jammer vir hulle, want daardie liggame wat voorbeskik is, is onlosmaaklik deel van hulle swakheid. Hy lig homself uit die bed en rek hom lank uit. Ja, hy het deernis en empatie, maar dit beteken nog nie hulle kan oor hom bloei nie. Dis waarom hy nie meer graag met studente werk nie. Daardie ouderdomsgroep tussen die puisies en die babas, waar die puisies soms te lank aanhou en die babas te vroeg kom, terwyl die lywe en emosies nog sukkel om in harmonie te bestaan en hulle dikwels net ’n maklike uitweg soek.

Dis laatmiddag en Ben sit langs Kristina se bed. Hy het geweet dis ’n ydel dreigement wat hy in die nagtelike ure gemaak het, maar hy is tog kwaad vir Willem. Die kliniek se bussie het Kristina net voor middagete van die hospitaal af gebring. Haar pa was woedend toe Ben hulle gebel het en wou met alle geweld terugkom. Dit het mooipraat gekos om hom te oortuig dat hulle niks kan doen voordat hulle weet wat eintlik gebeur het nie. Ben sien in elk geval ook nie nou kans vir histeriese ouers nie. Die bedlampie is aangeskakel en sy lê in ’n ligpoel. Ben sien die twee fotoraampies op die bedkassie raak en tel dit op. Die een is ’n foto van haar ouers saam met twee jong mans wat duidelik broers is. Die tweede foto is die een van haar en haar twee huismaats. Ben kyk effens mismoedig na die laggende gesig in die middel. Hy voel meteens jammer vir die mense wat haar met so ’n wye oop mond en laggende oë geken het. Hierdie persoon op die bed moet vir hulle ’n skrikwekkende vreemdeling wees.

“Kristina . . .” Sy maak haar oë oop en skuif dan effens onhandig orent teen die kussings. Haar linkerhand is tot by haar elmboog verbind. “Het jy nog baie pyn?” Sy skud haar kop en kry net ’n heserige “nee” uit. Dan verbaas sy Ben. “Ek het nie probeer selfmoord pleeg nie.” Haar stem is steeds effens hees, maar die woorde word met ’n vreemde beslistheid gesê. “Dink jy dis wat ons vermoed?” “Ja.” “Wil jy vir my vertel waarom jy dit gedoen het?” “Ek wou net die venster oopmaak. Ek weet nie hoe die ruit gebreek het nie.” “Waarom wou jy die venster oopmaak? Dis koud buite.” “Die kamer het benoud gevoel.” “Die kamer of jy?” Kristina kyk vraend na hom. “Probeer onthou hoe jy gevoel het.” Sy vee ’n denkbeeldige haar van haar voorkop weg en lek oor haar lippe. Sy frons asof sy sukkel om te onthou. “Die kamer het benoud geraak. Ek wou vars lug kry.” “Waarmee was jy besig toe jy besef het jy wil vars lug hê?” “Ek het al geslaap – of altans, ek was al in die bed. Ek kan nie mooi onthou of ek al aan die slaap was nie.” “Probeer die gevoel vir my beskryf.”

“Ek weet nie hoe om dit te beskryf nie. Ek kan net onthou dat dit te warm gevoel het hier binne en dat ek so gou as moontlik die venster wou oopmaak.” “Was jy kortasem?” “Ek dink so.” Toe Ben haar nie dadelik antwoord nie, kyk sy met verskerpte aandag na hom. “Waarom maak jy so ’n groot ding hiervan? Het niemand nog ooit probeer om ’n venster oop te maak nie?” “Ek dink wat jy ervaar het, is wat ons losweg ’n angsaanval noem. ’n Mens kan ’n verskeidenheid simptome ervaar, van ’n versnelde hartklop tot ’n gevoel van benoudheid en ’n behoefte om uit of weg te kom. Byna asof ’n mens wil vlug. Waarom het jy nie een van die verpleegsters geroep nie?” “Ek was nie op soek na geselskap nie.” “Het dit al vantevore gebeur?” Kristina kyk venster toe en hy is nie seker of sy die vraag oordink of probeer ontduik nie. “Ek dink dis die laaste ding wat ek kan onthou voordat ek die middag gaan draf het,” verras sy hom tog met ’n reguit antwoord. “Ek kan onthou ek wou toe ook net uitkom.” “En voor dit?” Sy skud haar kop. “Nee. Ek is nie ’n angstige tipe mens nie. Ek is ook nog nie seker of jou diagnose reg is nie. Het jy nog nooit die behoefte gehad om sommer net uit ’n plek weg te kom nie?” Ben antwoord haar nie en vir ’n oomblik kyk hulle stil na mekaar. Toe sy weer praat, is haar stem amper net ’n fluistering. “Wat is besig om met my te gebeur?” Sy vee oor haar wange, en hierdie keer is dit nie op soek na ’n haar nie. Sy het geluidloos begin huil. “Wat dink jy is besig om met jou te gebeur?”

Toe hy dit klaar gesê het, skud sy haar kop. “As ek ’n eggo soek, kan ek buite vir die berge gaan skree. Praat asseblief met my.” Dit voel vir Ben of iemand onverwags ’n bal na hom gooi – ’n bal waarop hy nou al geruime tyd wag, maar noudat hy dit het, weet hy nie meer of hy dit wil hê nie. Hy weet skielik nie of hy kans sien vir die verantwoordelikheid nie. “Ek kan vir jou ’n hele paar teorieë gee, maar ek weet nie regtig nie. Ons gaan egter ons bes doen om te probeer uitvind, en intussen sal ek iets voorskryf wat hulle jou kan gee as jy weer so voel. Ek weet die gevoel kan vreesaanjaend wees as ’n mens dit nie ken nie. Roep asseblief een van die personeel as jy dit voel aankom. Dis nie lekker om sulke tye alleen te wees nie.” Sy vee kort-kort haar wange droog, maar die trane bly loop en sy snuif. “Ek het nog nooit gedink ek is ’n Prozac-kandidaat nie.” “Ek gaan nie nou al vir jou antidepressante voorskryf nie. Ek glo ’n mens moet eers doodseker maak waarmee ons te doen het. Depressie is nie iets wat sommer net oornag sy verskyning maak nie. Dis ’n proses wat oor ’n lang tyd in ’n mens se liggaam aan die gang is. Op dié stadium is daar nog nie genoeg bewyse dat dit jou probleem is nie, maar indien dit wel ons bevinding is, sal ek vir jou ’n antidepressant voorskryf.” “Wat gebeur as ons nooit die oorsaak van hierdie waansin kry nie?” “Ek verkies om te glo ons sal die oorsaak kry. Ek hou nie daarvan om te misluk nie.” Toe sy hom nie antwoord nie, staan hy op. “Wil jy hê jou ouers moet terugkom?” Sy skud haar kop. “Ek kan nie nou hulle paniek hanteer nie.” “Die suster gaan vir jou iets gee om te slaap. Ek sien jou weer Maandag.” Sy knik en laat sak haar kop op haar knieë. “Ek is jammer oor die venster,” sê sy toe hy die deur oopmaak. Ben draai om en stap na haar toe. By die bed laat rus hy sy hand vir ’n oomblik op haar kop. “Dis vervangbaar. Ek is jammer jy het seergekry.” Kristina knik net en sak laer af teen die kussings toe hy uitstap. Die see om haar

is besig om al meer troebel te raak en die flikkerende ligte al meer verleidelik. Dit bly die enigste lig wat sy kan sien, maar tog het die nagdonker water ook ’n aantrekkingskrag. Dit sal soveel makliker wees om net onder te gaan. Dis soveel moeite om die wal te probeer bereik . . . en wie sê dis veilig daar? Sy raak aan die wit verbande om haar hand. Op hierdie stadium verwelkom sy eintlik die fisieke pyn, want dit laat haar vergeet van die naderende storm.

Ben sit sy pen neer en lees weer wat hy in Kristina se lêer geskryf het. Daar is nog te veel vraagtekens na sy sin op die bladsy, maar vir die eerste keer het hy ook ’n uitroepteken gemaak. Hy was ernstig toe hy gesê het hy hou nie daarvan om te misluk nie. Sy pa was nie ’n godvresende Calvinistiese man nie, maar hy het nie mislukking geduld nie. Jy kan jou vrou verneuk en jy kan God speel, maar jy misluk nie. Hy is nie seker wat sy pa se definisie van mislukking was nie, maar hy het altyd baie daaroor te sê gehad. Ben staan styf agter sy lessenaar op. Dis eers toe hy Sanet se motor langs die huis gewaar dat hy weer aan haar dink. Hy kyk op sy horlosie en sien dis al oor tien. Die eetkamertafel is vir twee gedek, met kerse en blomme. In die kombuis staan ’n bak uitgedroogde kos. Hy stap met die trappe op en in sy kamerdeur kyk hy skuldig na die slapende figuur in sy bed. ’n Halfgedrinkte glas wyn staan op die bedkassie en langs haar op die bed lê ’n tydskrif. Hy trek uit en toe hy uit die stort kom, skuif hy agter haar rug in. Sy draai om en wil met ’n dik slaapstem weet: “Waar was jy? Ek het kos gemaak.” Hy soen haar warm mond en fluister. “Ek is jammer, ek was by ’n pasiënt. Slaap nou maar.” Hy trek haar warm lyf nader aan sy koue een, maar sy draai in sy arms om en begin hom soen. Sy lyf reageer voordat hy tyd het om daaroor te dink, en toe sy hande oor haar kaal lyf streel, maak hy sy oë toe. Soos ’n mens ’n televisiestel sal afskakel en hoop dat die beelde en klanke van die dag sal verdwyn. Hy wil nie verder dink nie. Hy wil nou net sy lyf aan hierdie basiese plesier oorgee.

Hoofstuk 8

“Is dit nou nie salig nie?” Sanet rek haar behaaglik uit. “Sal ons nie sommer die hele dag in die bed bly nie?” “Hmm . . . maar wie gaan vir my die Sondagkoerante bring? Miskien moet ek vir Willem bel. Hy skuld my ’n guns of tien.” Sanet lig haarself tot bo-op hom. “Jy wil tog seker nie nou koerant lees nie – nie terwyl jy nog nie behoorlik vir gisteraand se wag opgemaak het nie.” Haar lippe streel sag en verleidelik oor sy mond. Met ’n vinnige beweging swaai hy haar lyf onder hom in en lag vir haar verbaasde uitdrukking. “Ek het gedink ek het my skuld dubbel en dwars betaal, maar ek gee nie om om rente ook te betaal nie.” Hy begin haar gesig soen tot sy mond oor hare sluit. “Jy is in ’n besonder goeie bui vanoggend,” prewel sy onder sy mond. “Is dit nie wat jy wil hê nie?” Sy hande streel oor haar skraal lyf en die vol rondings van haar borste. “Solank ek weet dis oor my en nie om ’n ander rede nie.” Ben gee ’n gromlaggie teen haar mond. “Sjuut, jy praat te veel.”

Sanet snuif behaaglik toe sy die kombuis binnestap. “Ah, my kingdom for a cup of coffee.” Ben sit reeds aangetrek by die kombuistafel, sy hare nog klam van die stort. Daar staan ’n beker koffie en ’n bak beskuit voor hom op die tafel en die twee honde lê by sy voete. Sy druk ’n soen in sy hare. “Het jy besluit om te vlug voor ek weer wakker word?”

“Ek was honger en ek wil gaan koerante koop.” Hy staan op en haal nog ’n beker uit die kas. Toe hy dit vol koffie geskink het, sit hy dit saam met die bak beskuit voor haar neer. “Wag vir my, dan ry ek saam dorp toe. Ons kan sommer êrens ’n laat ontbyt of vroeë middagete gaan eet.” “Ek moet nog gou by die kliniek ook stop. Waarom klim jy nie terug in die bed nie? Ek sal sommer iets uit die dorp saambring om te eet.” Sanet skud haar kop en sluk vinnig haar koffie. “Ek ry saam. Ek is nie mal daaroor om alleen hier te bly nie. Die stilte in die huis het ’n manier om my te bekruip en voor ek my kom kry, hoor ek allerhande geluide.”

Op pad terug uit die dorp begin ’n sagte reëntjie val. Toe Ben voor die kliniek stilhou, kyk hy na Sanet, wat besig is om die Sondagkoerante se voorblaaie te bestudeer. “Wil jy saamstap of gaan jy bly sit?” “Ek stap saam.” Die meeste pasiënte sit voor die kaggel en pannekoek eet en tee drink. “Ek sou ook nie huis toe wou gaan as ek hier kon bly nie,” merk sy onderlangs op. “Miskien moet ek ook vir ’n week of wat hier inboek. As ek gelukkig is, kry ek ten minste een uur per dag jou onverdeelde aandag.” Ben ignoreer die opmerking en stap agter die ontvangstoonbank in op soek na die dagsuster. Sy kyk verbaas op toe sy hom sien. “Waar loop dokter in dié gure weer rond?” “Ek het die pannekoek geruik en gehoop julle het aan my ook gedink. Hoe gaan dit hier?” “Goed. Almal het ’n redelik rustige nag gehad.”

“Kristina Lazarus?” “Volgens die nagverslag het sy goed geslaap.” “Het julle al vanoggend vir haar iets vir die pyn gegee?” “Nie sover ek weet nie. Toe ek by haar was, het sy gesê sy het nie pyn nie.” “Ek gaan gou by haar inloer.” Hy draai na Sanet. “Wil jy nie solank vir ons pannekoek in die kombuis gaan bedel nie?” “Ek is nie nou lus vir pannekoek nie,” antwoord sy en drentel agter hom aan in die gang af. Kristina sit in die gemakstoel voor die venster. Haar knieë is tot onder haar ken opgetrek. Sy dra ’n denim en oorgroot rooi trui waarvan die moue oor haar hande getrek is. Met haar skoongewaste gesig en vasgebinde hare lyk sy verwese. Sy laat sak haar knieë toe sy hulle gewaar. “Hoe gaan dit vanoggend? Het jy goed geslaap?” “Ja dankie.” Haar blik verskuif na die vrou agter Ben en hy staan effens opsy dat Sanet kan binnekom. “Dis dokter De Klerk,” stel hy Sanet voor. Die twee vroue kyk ’n oomblik na mekaar, maar nie een van hulle reageer nie. “Het hulle vir jou ook pannekoek en tee gebring?” gaan Ben voort. Die koperkop knik en sê dan as nagedagte: “Ja. Dankie.” “Hoe voel jou hand? Ek hoor jy het nog nie vanoggend iets vir die pyn gehad nie.” Kristina skud haar kop. “Nee, net die antibiotika. Die pyn is nie so erg nie.” Ben weet nie eintlik waarom hy gekom het nie. Die vorige aand was daar ’n oomblik toe dit gevoel het of hy haar as mens kan sien. Nie as pasiënt nie, maar die mens wat haar familie en vriende beskryf. En hy het haar geglo toe sy gesê het sy wou nie haarself beseer nie. Miskien was hy bang dat hy hom dit verbeel

het. Miskien wou hy kom seker maak die onderliggende krag is steeds daar. Haar gesig is egter vanoggend niksseggend en hy is jammer hy het Sanet toegelaat om saam te stap. “Ek sien jou môre, lekker rus vandag,” begin hy groet. Kristina knik net. Sy kyk vir ’n oomblik na die deur toe hulle weg is. Sy het die vrou al gesien, eenkeer saam met hom by Willem en Lisa. Dis snaaks dat sy dit onthou en ander dinge blykbaar vergeet het. Dis of ’n klomp goed irrelevant geword het. Sy het byvoorbeeld ook tred met die tyd verloor en moes die oggend vir die verpleegster vra watter dag dit is. Die verpleegster wou weet of sy ook die middag besoekers verwag, maar sy kon nie onthou nie. Sy hoop eintlik niemand kom kuier nie, want sy wil nie nog vrae oor haar hand ook hê nie. Sy het nie die waarheid gepraat toe hulle haar gevra het of sy pyn het nie. Sy hét pyn, maar sy verkies dit so. Dis soos ’n welkome fokuspunt vir haar deurmekaar gedagtes. Sy streel ingedagte oor die wit verbande. Dis ’n onverwagte reddingsboei waaraan sy ’n rukkie kan vashou.

“Hoe oud is sy?” “Wie?” Ben kyk op van waar hy met ’n koerant op die rusbank lê. Sanet sit ingedagte na die vlamme in die kaggel en kyk. “Die meisie by wie ons vanoggend was.” “Drie en twintig. Onthou jy haar nie? Sy en Helen is vriendinne, ons het haar al by geleentheid by Willem-hulle raakgeloop. Waarom vra jy?” “Sy lyk heelwat jonger . . . Nee, ek onthou haar nie.” Ben tel weer die koerant op. “Is sy vir jou mooi?” “Praat ons steeds oor juffrou Lazarus?” Ben laat nie weer die koerant sak nie. “Jy weet ek praat van haar.”

“Sanet, ek dink nie regtig aan my pasiënte as mooi of lelik nie. Êrens in my onderbewuste neem ek seker hulle voorkoms waar, maar jy moet ook onthou die meeste van hulle lyk nie juis op hulle beste as hulle by die kliniek aankom nie.” “As jy haar op straat moet sien, sal jy twee keer kyk?” Ben dink aan die foto op die bedkassie en sien die laggende gesig. Hy onthou die kere dat hy haar raakgeloop het. “Ek sal seker, want sy is redelik ongewoon.” Hy laat sak die koerant en lig homself op sy elmboog. “Waar kom al die vrae nou skielik vandaan?” “Ek het vandag vir die eerste keer besef dat ek nooit juis oor jou pasiënte gewonder het nie. Hulle was almal vaal, gesiglose mense. Maar na dese gaan ek oor hulle wonder.” “Wat het nou skielik verander?” “Ek weet nie.” Sy byt haar onderlip vas asof sy dink. “Ek weet nie of ek daarvan hou dat jy mooi, sexy pasiënte het nie. Ek het hulle vaal en stil in hulle hoekies verkies.” Ben lag terwyl hy terugsak op die bank. “Sy is ’n pasiënt, Sanet. Moenie dat jou verbeelding met jou weghardloop nie.” “Jy kan nie stry dat jy besorg is oor haar nie.” “Ek is besorg oor al my pasiënte.” “Miskien, maar daar is iets anders aan hierdie een. Dis asof jy persoonlik vir haar verantwoordelik voel.” “Ek ís vir haar verantwoordelik, want sy is ’n pasiënt. As ek anders optree, is dit miskien maar net omdat ek haar en haar omstandighede beter ken as wat ek gewoonlik my pasiënte ken, en omdat Willem my gevra het om haar te help. Op haar bedkassie staan ’n foto waarop sy uitgelate saam met Helen en Cato lag. Ek is nogal jammer vir hulle, want dit raak hulle tog ook.” “Is Cato die blonde een wat ons nou die aand saam met Helen raakgeloop het?” Ben glimlag lui. “Ja. Sy is besig met haar meestersgraad in drama. Baie

uitgesproke.” “En kwylend oor jou.” Ben lag hardop. “Is Helen en Lisa nie dalk ook verlief op my nie? Of wat van die ou tannie wat op die stoep gesit het toe ons ingestap het? En moenie die personeel vergeet nie!” “Ek hoop jy besef jy het ’n baie screwed-up houding oor vroue. Een van my grootste wense is dat jy eendag blind verlief moet raak, maar die sad ding is dat ek weet dit sal nie op my wees nie,” ignoreer sy die spot in sy stem. Ben vou die koerant toe terwyl hy stadig regop sit. “Wat pla jou eintlik vandag? Ons het ’n lekker niksdoendag voor ons, en nou begin jy met die inkwisisie. Wat wil jy hê moet ek sê?” “Ek weet nie.” Ben klop met sy hand langs hom op die bank. “Kom sit hier by by.” Hy wag tot sy langs hom neersak en haar gesig na hom draai. “Ons het al baie hieroor gepraat en ek het nog nooit enige beloftes gemaak nie; inteendeel . . .” “. . . jy het my nog altyd laat verstaan ek kan beter doen as om vir jou te wag. Maar wat as ek niemand anders wil hê nie?” Hy vee haar hare agtertoe en druk ’n soen teen haar voorkop. “Ek weet nie, Sanet. Ek weet nie wat om vir jou te sê nie.” “Jy is ’n bliksem en ek hoop jy besef dit. Jy het jouself hier bo teen die berg afgesonder en fok die res. Jy het iemand om jou huis skoon te maak, te sorg dat jy gereeld ’n bord warm kos kry en jou klere te was. By die kliniek dink almal jy is die beste ding ná gesnyde brood, en dan is daar Willem, met wie jy jou diepste geheime kan deel. En laaste, maar nie die minste nie, is daar die uwe, wat maar te gewillig tussen die lakens inspring as jy jou vingers klap. Geen blêddie wonder jy het nie ’n vrou nodig nie. Jy het die volmaakte lewe.” Sy rem onder sy hande uit. Ben voel hoe die spiere in sy keel begin saamtrek. “Jy is die een wat jare al wyd en syd verkondig dat jy nie nou al wil trou nie en dat jy nie sommer jou beroep vir ’n man en kinders sal prysgee nie. Wat het nou skielik van daai praatjies

geword?” “Dinge verander. Ek hét ’n suksesvolle beroep, maar ek is besig om te stagneer – of moet ek liewer sê óns is besig om te stagneer. En wat verwag jy moet ek sê as mense my vra wanneer ons trou?” Ben staan op en gooi nog hout op die vuur. Hy bly voor die vuur staan en ’n spiertjie begin in sy wang spring. “Is dit nou tyd vir die man en kinders?” Sanet trek haar skouers op. “Ek weet nie, miskien nie kinders nie, maar die hel weet beslis ook nie meer hierdie los-en-vas-iets – ek weet nie eens of jy dit ’n verhouding kan noem – wat ons het nie.” “Moet dit ’n naam hê? Ek slaap nie rond nie en ek dink binne my beperkte vermoëns probeer ek.” “Ek weet nooit of jy bly is om my te sien nie.” Haar stem styg. “En die meeste van die tyd is dit ék wat moet bel om te hoor of ek jou kan sien.” “En as jy my sien, is daar altyd iets waaroor jy bitch.” “Weet jy,” laat Sanet skielik met ’n harde laggie hoor, “ek dink dis tyd dat jy dié plek verkoop en in die dorp vir jou ’n huis sonder spoke koop. ’n Mens kan nie saam met soveel geraamtes lewe nie.” Ben draai in sy spore om en roep die twee honde. In die portaal haal hy ’n reënbaadjie en waterstewels uit die kas onder die trap. Sanet kom staan in die woonkamer se deur. Haar lippe, wat vroeër die dag sag en rond was, is nou ’n dun, reguit streep en haar oë flits blou. “Waarheen gaan jy? Dit reën buite.” “Op hierdie stadium sal ek water verwelkom – en as ek terugkom, hoop ek jy is óf in ’n beter bui óf huis toe.” “Jy is nou kinderagtig.” Ben maak die voordeur oop sonder om na haar te kyk. Die reëngordyn vou om hom en die twee honde en hy stap met die fyn reënsproei teen sy gesig. Verby die kaal wingerde, langs die riviertjie af. Onder kaal akker- en wilgerbome deur.

Die druppels hang soos blink ronde kristalle aan die blaarlose takke en val elke nou en dan grond toe. Onder die bome lê nat blaarmatte, en die kaal stamme is mosbegroei. Hy stap verby die dam, waar vet wit ganse en eende tussen die groen graspolle na slakke en ander lekkernye soek. ’n Paar gly met ’n sagte plons in die water toe die honde nader hardloop. Hy druk sy hande dieper in sy baadjiesakke en verbied homself om te dink. Tussen die bome deur kan hy die kliniek sien en die rook wat wit uit die skoorsteen styg. Hier is nie spoke nie. Al die spoke was daardie dag saam met sy pa in die kar. Asof hy met daardie laaste daad wou vergoed vir jare se verkeerd doen. En hy sonder homself nie hier af nie. Miskien is hy net een van daardie mense wat ’n groter behoefte aan suurstof en stilte het. Hy gewaar die motors voor die kliniek en kyk op sy horlosie. Besoektyd op ’n Sondagmiddag. Mans, vroue en kinders wat skoongewas en netjies aangetrek vir hulle geliefdes kom kuier. En tussen die stemme rondom hulle moet probeer om die ragfyn draadjies van verbintenisse te herstel of behoue te laat bly. Of wag en soek vir daardie een woord of uitdrukking wat die versekering sal gee dat die geliefde nog êrens daar binne is. Hy voel altyd jammer vir die kinders; hy het al gesien hoe hulle oë soek na daardie glimlag of die hand wat uitgesteek word om vas te hou of te streel. Miskien moet hy eendag die kliniek verkoop en iets anders gaan doen. Dalk voltyds boer. Plant en oes. Hy dink dit behoort nogal bevredigend te wees. Miskien moet hy saam met Willem in die praktyk ingaan, weer medisyne praktiseer. Nou en dan ’n bietjie trauma doen net om homself skerp te hou. Bloed en derms. Niks gewonder en gegrawe na antwoorde en gesoek na die regte vrae nie. Hy stap stadig terug huis toe. Toe hy die kombuisdeur oopmaak, staan Sanet voor die stoof, besig om iets te roer. Sy kyk op en glimlag effens onseker. “Voel jy beter?” Die waterstewels maak plassies om sy voete terwyl hy die baadjie uittrek en by die agterdeur ophang voordat hy die stewels een vir een uittrek. “Het ek dan sleg gevoel?” Sanet stap nader en sit haar arms om sy nek. “Ek is jammer. Blame it on PMS.

Ek is eintlik heel gelukkig met my lewe en alhoewel ek nie sal omgee vir ’n meer vaste verbintenis nie, is ek nog nie in sak en as daaroor nie.” Ben soen haar vlugtig voordat hy woonkamer toe stap en die koerant optel wat hy nooit klaar gelees het nie. Sanet bring later vir hom ’n beker sop en roosterbrood, en vir die res van die aand doen sy haar bes om die stramheid tussen hulle met grappies te verlig. Toe sy net na nege kamer toe loop om haar oornagtas te gaan haal, stap Ben agter haar aan en sit sy hande op haar skouers. “Jy moet doen wat goed is vir jou, Sanet. As ons twee jou nie meer gelukkig maak nie, moet jy nie om sentimentele redes bly nie. Ek wil jou nie ongelukkig maak nie, maar ek kan jou op die oomblik niks meer gee nie. Ek vra nie dat jy daarmee tevrede moet wees nie, maar ek wil ook nie voortdurend skuldig voel daaroor nie.” Haar hand rus ’n oomblik teen sy wang. “Ek weet ek is gewaarsku, maar deep down inside het ek seker gehoop jy sal eendag van plan verander. Intussen sal ek vat wat ek kan kry, maar ek weet nie vir hoe lank nie.” Ben laat sak sy hande, tel haar tas op en stap agter haar aan motor toe. Hy kyk die rooi ligte lank agterna voordat hy terugdraai en die voordeur met ’n sug agter hom toemaak.

Toe die telefoon net na tienuur die aand lui, slaan die hoendervleis onwillekeurig op sy arms uit. Hy laat dit lank lui voordat hy die gehoorstuk optel, en selfs toe wil hy eintlik nie hoor wie dit is nie. “Benna, hoe gaan dit?” Willem se stem klink huiwerig. “Uitstekend! En met jou?” Daar is ’n ongemaklike stilte. “Dit gaan goed. Lisa stuur groete.” “Dankie, sê ek stuur al my liefde en ek is steeds spyt ek het haar aan jou voorgestel.” Dit raak weer stil. Toe Willem weer praat, is sy stem ergerlik. “Ek stres my gat af oor jou en jy klink of jy die lotto gewen het!”

“Dis jou verdiende loon.” “Hoe gaan dit met Kris?” “Sy is jammer sy het die venster gebreek. En net vir die rekord: as ek in die vervolg sê ek wil nie ’n pasiënt sien nie, bedoel ek dit. Ek gee nie om of jy dink dit is ’n Aventura-oord nie, dit bly my besluit wie ek wil sien.” “Sy is ’n spesiale geval, ek voel so half verantwoordelik vir haar en ek weet jy kan haar help.” Ben sug. “Is almal nie maar spesiale gevalle nie, Willem? Die feit dat jy nie met die ander op voornaamterme is nie, maak hulle nie minder spesiaal nie.” “Wil jy nou op ’n Sondagaand filosofies raak?” “Food for thought, brother.” “Jy weet ek is jammer dat dit gebeur het?” Willem se stem versober hoorbaar. “Ja, ek weet. Sy sê sy het nie probeer selfmoord pleeg nie.” “Glo jy haar?” “Ja, maar moenie my vra waarom nie.” Ben huiwer ’n oomblik. “Is jy nie op soek na ’n goeie vennoot nie?” “Hoekom, wie soek werk?” “Ek.” Willem lag hard en lank. “Nee dankie. Ek het nie die luukse om kieskeurig te wees nie en met jou in die praktyk, sien ons op die ou end dalk net mense tussen dertig en een en dertig. Of tussen twee en veertig en drie en veertig. Of dalk net pasiënte met ’n ligte verkoue of effense ingroeitoonnaels. Jy het hopeloos te veel serwitute. Jy sal my bankrot maak.” “Dankie vir die mosie van vertroue.”

“Jy is ledig en nou bedink jy allerhande kak planne. ’n Maand gelede wou jy in Antarktika gaan werk, en die maand voor dit wou jy ’n cowboy word. Wat is volgende, ’n brandweerman?” “How many roads must a man walk down before you call him a man?” begin Ben sing en Willem sug hard-op. “As jy hierdie tyd op ’n Sondagaand vir Bob Dylan aanhaal, is jy óf gedrink óf dis dalk regtig tyd om Antarktika of Alaska toe te gaan.” “Het jy al agtergekom dat alles in die wêreld waarskynlik al klaar gesê is? Daar het min oorspronklike gedagtes en woorde oorgebly en alles wat ons sê, is maar net aanhalings.” “Dis te laat en ek voel te vlak vir daardie tipe filosofie vanaand, maar ek glo jou as jy so sê, want ek wil gaan slaap. Terwyl jy en jou pasiënte môre rustig voor die kaggel sit en gesels, moet ek probeer om die dood van menige deur af weg te hou.” “Ek sal jou ruil.” Ben is skielik traag om die verbinding te verbreek. “Nag, Benna, pas jouself op.” Willem huiwer ’n oomblik. “Dankie vir Kristina. Ek waardeer dit.” “Ek sal vir jou die rekening stuur.” Ben sit die telefoon neer en luister hoe die huis om hom weer stil word. Hy wonder soms wat maak van twee mense broers of susters. Bloed alleen kan dit nie doen nie, want hy het al broers gesien wat nie eens met mekaar praat nie. Miskien ontmoet sekere siele mekaar in ’n ander dimensie, en die dag wanneer hulle mekaar op aarde raakloop, is daar ’n onmiddellike herkenning. Hy dink met hom en Willem was dit so. Twee ou siele wat mekaar net weer raakgeloop het.

Kristina lê op haar bed en wonder waarom ’n Sondagaand haar altyd half weemoedig laat voel. Sy wonder of mense wat nie weet dis Sondagaand nie ook so voel. Vir haar is daar altyd ’n mate van verlies en verlange aan ’n Sondagaand. Sy was die hele dag bewus van die stemme in die sitkamer en op die sonstoep. Hier en daar kon sy ’n kind hoor lag of huil. Maar nou het dit stil geword en die verlatenheid het saam met die donkerte oor die berge gedaal. Is dit

soos Job gevoel het toe hy sy sere met potskerwe gekrap het? Alleen en godverlate. Sal dit help as sy roep? wonder sy. Maar na wie sal sy roep? Wie stap regtig saam met ’n mens deur die dal van doodskaduwee? Want sy vermoed dis waar sy op die oomblik is, en die donkerte wil haar by tye oorweldig.

Hoofstuk 9

Maandagoggend is die lug nog grou, en oral op die kampus soek studente die flou sonstrale op wat sukkel om deur die wolke te kom. Helen en Cato sit in ’n klein restaurantjie, elkeen met ’n stomende koppie koffie en ’n dik sny sjokoladekoek. “Ek kan nie glo ek het my so laat verlei nie. Hierdie is ’n miljoen kalorieë en almal is op pad na my boude toe.” “ ’n Mens kan nie van brood alleen leef nie,” troos Helen. “Ek het geleer dat ’n mens kalorieë verbrand as jy swot.” “Ek het weer iewers gelees seks maak ’n mens maer, maar ek het nog nie tekens daarvan gesien nie.” Albei kyk op toe die deur oopgaan en Cato waai vrolik. ’n Jong donkerkop man waai terug en stap tussen die tafeltjies deur na hulle toe. “Jis, hoe gaan dit hier? Het julle solank vir my ook bestel?” “Wat wil jy hê?” Marcus kyk na die bordjies koek en skud sy kop. “Iets met meer substansie. ’n Lekker boerebrekfis met bacon en eiers. Ek kry nie eens kans om te eet nie.” Hy gee sy bestelling vir die kelnerin en vee dan oor sy oë. “Shit, ek is moeg geswot. Ek kan dae aaneen slaap, en ons het nog nie eens begin skryf nie. Hoe gaan dit met julle swottings of skripsies of take – of waarmee honneurs- en M-studente hulle ook al besig hou?” “So-so,” laat Helen tussen twee happe koek hoor. Hy kyk na Cato. “Ek het jou boodskap gekry en die dokter gebel. Hy wil my een of ander tyd die week sien. Hoe gaan dit met Kris?” Helen vee haar mond stadig af voor sy antwoord. “Sy het Vrydagaand haar vuis deur die ruit geslaan en moes die nag in die hospitaal deurbring. Haar pa is

briesend. Ek het gisteraand met Lisa gepraat en blykbaar gaan dit orraait. Sy is terug in die kliniek en Ben moet nou maar sy ding doen en probeer uitvind wat sy makeer.” Marcus sit effens agteroor op die stoel en sy blik gaan van Helen na Cato. “Dink julle sy wou selfmoord pleeg?” Daar lê duidelike ongeloof in die woorde. Cato trek haar skouers op. “Wie sal weet? Ek hoop nie so nie, want dit maak my blêddie bang. As iemand soos sý dit kan doen, kan ek dit beslis ook onder die regte omstandighede doen.” Marcus roer die koppie koffie wat die kelnerin voor hom neersit en lek ingedagte ’n koffiedruppel van die lepel af. “Ja, ek het ook nogal altyd die idee gekry haar kop is net te reguit aangeskroef om so iets te doen, maar vreemder dinge het seker ook al in die lewe gebeur.” “Jy ken haar die langste, dink jy dis ’n tipe burnout?” wil Helen weet. Marcus skud sy kop. “Ek dink nie ek het haar al ooit in my lewe moeg gesien nie. Op skool het ons haar Crazy Kris genoem, want as almal al bly lê het, kon sy nog ’n berg uitklim of ’n marathon hardloop.” “Ek sê mos altyd te veel suurstof is sleg vir ’n mens. Julle klomp van die Karoo af het almal een of ander klap weg. Oxygen overload.” “Het jy die aand saam met haar toets geskryf?”onderbreek Helen vir Cato. “Ja, maar ek kon nie vir haar wag nie, want ons het ’n rugbyvergadering gehad. Ek het so vinnig as moontlik geskryf en toe is ek daar weg.” “Ek wonder wat van haar studie gaan word.” Helen skud haar kop. “Vier en ’n half jaar dalk down the drain – en wat dit eintlik nog meer sad maak, is die feit dat sy ’n blêddie goeie student is. As dit iemand was wat nooit deurgekom het nie of nie regtig gemotiveerd was nie, sou ’n mens amper minder jammer gevoel het, maar hel, hierdie voel na so ’n totale waste.” Marcus knik terwyl hy kou. “Ek is seker die universiteit sal haar op een of ander manier tegemoetkom. Sy was nog altyd een van Geertsen se favourites.” “Gaan jy huis toe vir die vakansie?” verander Cato die onderwerp.

“Net vir ’n week, dan moet ek kom rugby oefen.” “A, rugby! Die opium van die Suid-Afrikaanse middelklas, volgens ons geleerde vriend Dawid.” Cato se verhoogstem styg dramaties. “Ag, wat de donner weet hy van rugby? Behalwe dat ’n mens dit nie uit jou pa se Porsche speel nie. Maar praat van die geleerde vriend, wat sê hy van Kris, en het hy al vir haar gaan kuier?” “Ek dink hy was een keer daar en dit was toe hy vir Ben gaan sien het. Dis nie regtig sy scene om vir ’n meisie in ’n inrigting te gaan kuier nie.” Helen klik haar tong. “Dit sal altyd vir my ’n misterie bly hoe sy met hom kon uitgaan. Ek weet ek moet ophou om dit te sê, want dit maak haar moerig, maar as sy wou rebelleer, kon sy mos maar liewer gedrink, gerook en rondgeslaap het.” Marcus staan op. “Van wanneer af is dit tekens van protes? Ek dog dis noodsaaklikhede van die vlees!” laat Cato hoor. Marcus trek laggend sy baadjie aan. “Miskien moet ons dit dan die rebellie van die vlees noem. En op hierdie vreeslik vleeslike noot moet ek julle ongelukkig groet. Moenie te hard werk nie.” “Hy bly darem maar ’n catch,” sug Helen toe sy die kort, gespierde lyf agternakyk. “Ek wonder waarom hy en Kris nooit iets aangehad het nie?” Cato skud haar kop. “ ’n Mens kan nie verlief raak op ’n ou saam met wie jy doek gedra het nie.” “Ék het nie saam met hom doek gedra nie . . .” Cato kyk verras op. “Nou wat keer jou, girl? My magtig, he is all for the taking!” “Ek dink nie hy sien my raak nie.” “Helena,” Cato haal weer haar verhoogstem uit, “as jy wag dat ’n man jou moet raaksien, gaan jy fokken vreeslik lank wag. Het jy nie geweet die meeste van hulle is gesiggestremd nie? Om nie eens van breindood te praat nie! Jy moet vir hom sê hy is mal oor jou . . . hulle weet tog in elk geval nie van beter nie.”

Helen lag kopskuddend. “Ons almal het nie jou senuwees en selfvertroue nie, Cato.” Cato staan op en wag vir Helen om haar baadjie aan te trek voordat hulle deur toe stap. “Dis nie ’n geval van senuwees nie, dis wat ons oorlewing noem,” laat sy hoor toe hulle op die sypaadjie staan.

“Waarom het jy vandag soveel nuwe pasiënte geboek, wil jy my doodmaak?” Ben staan langs Riëtte by die ontvangstoonbank. “Jammer, maar almal het so dringend geklink. Vanmiddag is dit egter net die inwoners. Wil jy enige van die nuwes laat opneem?” Ben skud sy kop. “Nie op hierdie stadium nie. Ek wil een of ander tyd ’n week of wat vakansie neem en dan kan ek nie met ’n kliniek vol nuwe pasiënte sit nie.” Hy begin terug kantoor toe stap en vra oor sy skouer dat sy vir hom ’n toebroodjie uit die kombuis moet bestel. In sy spreekkamer tel hy Kristina se lêer van die lessenaar af op en gaan sit daarmee voor die kaggel. Hy begin die lêer van voor af lees: naam, van, beroep, elke woord en sin wat hy al oor haar geskryf het, maar toe sy vieruur die middag by hom instap, is hy nog nie nader aan ’n antwoord nie. “Hoe gaan dit met jou?” wil hy weet toe sy haar sit op die rusbank gekry het. Vandag dra sy ’n kakielangbroek en heldergroen trui. Haar hare is weer agter haar kop vasgemaak en haar gesig is bleek en sonder grimering. “Moet jy dit elke keer vra?” Haar gesonde hand word in die trui se mou ingetrek. Die linkerhand lê soos ’n vet wit papie op haar skoot. “Of is dit ’n retoriese vraag? Verwag jy nie regtig ’n antwoord daarop nie?” “Wat laat jou dink dis ’n retoriese vraag?” Sy kyk venster toe. “Dis ’n baie onnatuurlike situasie hierdie. Jy skep die indruk dat ’n mens vir jou belangrik is, maar jy kan tog seker nie regtig oor elkeen van ons wakker lê of regtig diep wonder nie. En ek blameer nie vir jou as persoon nie. Dis seker maar par for the course. Julle word geleer om dit te doen. Dis net

vreemd as jy elke dag so besorg klink wanneer jy vra hoe dit gaan, maar intussen weet ek die besorgdheid hou presies vyftig minute.” Ben is vir ’n oomblik uit die veld geslaan. “Dis ’n baie onregverdige aantyging en ’n gruwelike veralgemening.” “Ek is nie besig om jou of jou professie aan te val nie. Ek sê maar net hoe ek dit beleef. Jy weet alles van ons af, selfs die intiemste detail van ’n mens se lewe, en tog weet jou pasiënte niks van jou nie. Ek luister mos hoe hulle jou in die eetkamer bespreek. Almal bespiegel en wonder. Vir hulle is jy ’n mens, maar vir jou is elkeen van ons net ’n lêer.” “Waarom is jy vandag kwaad?” Haar blik swaai van die venster na hom en haar oë vernou effens. “Wat laat jou dink ek is kwaad?” “Jy wil ’n argument uitlok.” “Waarom sal ek met jou wil argumenteer?” Ben trek sy skouers op. “Ek sal graag wil weet.” “Dit was bloot ’n opmerking; dis nie nodig om meer daarin te lees nie.” Sy verskuif effens op die bank en nou sien hy vir die eerste keer hoe haar hand binne-in die trui se mou oop- en toemaak. “Sal jy beter voel as ek vir jou iets oor myself vertel?” waag hy ’n skoot in die donker. “Dis nie waarom ek die opmerking gemaak het nie.” “Vra my enigiets en ek sal jou antwoord.” “Waarom het jy ’n psigiater geword?” “My pa was een. Dis nie vreemd vir kinders om in hul ouers se voetspore te volg nie.” “Geniet jy die werk?”

“Dit het sy oomblikke, net soos enige ander werk. Ek dink dis onrealisties om te verwag dat ’n werk jou ooit een honderd persent sal bevredig. Die geheim is dat jy genoeg ander dinge moet hê wat jou kan help bevredig.” Toe sy weer haar mond oopmaak, hou hy sy hand op. “Ons kan nie die hele sessie oor my praat nie. Jou pa sal sê ons mors sy geld.” “Nou waaroor sal ons vandag gesels? Jy het my nog nie gevra of my pa my as kind gemolesteer het nie.” “Het hy?” Kristina se wenkbroue lig spottend. “Is julle nie veronderstel om ’n aanvoeling oor hierdie dinge te hê nie?” “Jy het my nog nie geantwoord nie.” “Dink jy hy het?” Sy hou hom stip dop en Ben voel meteens ergerlik. Sy is besig met woordspeletjies. “Vertel my van jou broers.” “Dink jy hulle het my gemolesteer?” “Kristina, jy is nou opsetlik besig om moeilik te wees. As jy nie vandag lus het vir gesels nie, sal ek jou verskoon, maar dis baie teenproduktief om die sessie met opset te saboteer.” Hy weet hy klink kortaf, maar op die oomblik kan hy dit nie verhelp nie. As hy Saterdagaand moed gekry het, is sy baie vinnig besig om dit te blus. Hy keer haar nie toe sy opstaan en uitstap nie. Sy blik dwaal na die notas op sy skoot en op hierdie oomblik lyk die klomp vraagtekens vir hom soos outydse galge. Hy is net nie seker wie daaraan gaan hang nie. Hy is nie veronderstel om sy humeur met ’n pasiënt te verloor nie, maar sy besit die vermoë om hom met woorde vas te strik. Miskien moet hy ’n rooi plakker op die voorkant van haar lêer aanbring sodat hy kan onthou om uiters versigtig te wees.

“Nou kan ek nie reguit kyk nie,” laat Willem hoor toe hulle van die tafel af opstaan en voor die vuur in die woonkamer gaan sit. Hy vroetel met sy gordel se gespe en Lisa kyk afkeurend na hom. “ ’n Mens maak nie jou belt in die geselskap los nie.” “Hier’s nie geselskap nie.” Hy kyk na Ben. “Ek is verbaas dat jy nie vandag ander gaste het nie. Blykbaar is Sanet ook maar deesdae skaars hier.” “Jy en Katie is sulke busybodies.” “Hoe gaan dit met my pasiënt? Is daar enige vordering waarvan ek behoort te weet?” “As jy van me. Lazarus praat, nee, daar is nie veel vordering nie.” Sy blik verskuif na Lisa. “Hoe goed ken jy haar?” “Ek sou sê redelik goed. Ek het haar die eerste week van haar eerste jaar ontmoet en sedertdien val hulle maar daar by ons in. Soms is almal saam, ander kere sal hulle een-een daar aankom. Waarom vra jy?” “Sy is ongewoon woordvaardig en speel met woorde soos ’n goeie cowboy met ’n tou. Ek het ’n vermoede sy is dalk net te slim vir haar eie gesondheid. Aan die een kant wil sy weet wat met haar aangaan, maar aan die ander kant voel dit of sy die proses saboteer. Ek kan nie agterkom of sy dit bewustelik doen nie, maar sy doen dit beslis.” Willem lag saggies. “A, hy werk weer ’n slag vir sy geld.” Ben gee Willem ’n veelbetekenende blik. Dan draai hy weer na Lisa en sy knik. “Sy is baie bright en wel ter tale soos my ouma sal sê. Ek het ook al na haar geluister as sy met iemand in ’n argument betrokke raak en ek kry altyd die ander party jammer.” “Dis moeilik as ’n pasiënt teen jou werk. Dit rek die hele proses onnodig uit.” “Ek glo nie sy doen dit met opset nie,” laat Willem hoor en die ander twee draai met vraende gesigte na hom toe. “Dis sommer ’n voorgevoel wat ek het. Die paar keer dat sy as pasiënt na my toe

gekom het, het sy elke keer baie duidelik haar simptome uitgespel en was sy bereid om my behandeling te aanvaar, of dit medikasie of ’n inspuiting was. Sy het nie baie geduld met siekwees nie.” Ben gooi nog ’n stomp op die vuur. “Dit beteken niks. Ek is seker die meeste van my pasiënte hou ook nie daarvan om siek te wees nie. Êrens is iets nie pluis nie. Wetend of onwetend; sy loop draaie.” “Is jy nie effe paranoïes nie? Al jou pasiënte kan wragtig nie by jou instap en met die hele sak patats vorendag kom nie. Ek is seker daar is ander ook waar jy moet gaan soek en krap.” “Ja, maar gewoonlik soek en krap hulle saam; hulle probeer nie die gate toegooi sover ek krap nie.”

Maandagoggend is Riëtte siek en Ben moet inderhaas reël dat een van die verpleegsters vir haar instaan. Toe die derde lêer van ’n pasiënt met iemand anders s’n deurmekaar raak, weet hy dit gaan ’n lang dag wees. Nadat die laaste pasiënt van die oggend uit is, lui die telefoon op sy lessenaar. “ ’n Professor Geertsen op die lyn vir dokter.” Ben krap in sy geheue rond, maar die naam lui nie ’n klokkie nie, en voordat hy haar vir meer besonderhede kan vra, skakel sy die oproep deur. “Dokter Krige, ek is André Geertsen, dekaan van die fakulteit regsgeleerheid by die universiteit.” Dis ’n diep, goed gemoduleerde stem. “Ek verneem een van ons finalejaarstudente is daar by u opgeneem. Haar ouers het my geskakel om reëlings te tref rakende haar studie, maar dis vir my moeilik aangesien ek nie werklik weet wat die omvang van haar probleem is en wanneer sy sal kan terugkeer nie. Ek het gewonder of ek u kan kom sien. U het dalk vir my ’n paar antwoorde.” “Ek is nie seker of ek vir u antwoorde het nie, en uit die aard van die saak kan ek nie werklik ’n pasiënt met u bespreek nie, maar u is welkom om ’n draai te maak. Ek help graag as ek kan. Ek verstaan sy is ’n goeie student.” “Dis miskien meer akkuraat om te sê sy is een van die weiniges met werklike

potensiaal. Of sy haar potensiaal gaan verwesenlik, is ’n ander saak, maar ek is bereid om haar ’n kans te gee as dit moontlik is.” “Ek skakel u terug na die ontvangsdame. Sy sal vir u ’n afspraak maak.” “Baie dankie. Dan praat ons weer.” Die stem het die hele tyd half bekend geklink en toe Ben die gehoorstuk neersit, besef hy dit laat hom aan sy pa se stem dink. Sy pa het ook altyd so hiperkorrek en beheersd gepraat. Asof die dag nie deurmekaar en lank genoeg was nie, kom sê een van die verpleegsters laatmiddag dat Kristina nie haar afspraak wil nakom nie. Ben stap na haar kamer toe, maar by Ontvangs sê hulle sy sit in die tuin. “Wat is die probleem? Waarom wil jy my nie sien nie?” Sy antwoord hom nie dadelik nie. Toe sê sy stil: “Ek het niks om vir jou te sê nie.” Hy gaan sit langs haar op die bank. “Ek gaan al die kamers se ruite laat vervang,” laat hy onverwags hoor terwyl hy sy bene voor hom uitstrek. Kristina kyk op en dit lyk eers of sy nie verstaan waarvan hy praat nie, maar dan vra sy: “Waarom wil jy dit doen?” “Ek het nooit besef dis nie shatterproof ruite nie.” “Ek sal nie weer ’n ruit stukkend slaan nie.” “Dis nie oor jou wat ek bekommerd is nie.” Hulle kyk ’n lang oomblik in stilte na die gebou tussen die bome. “My pa was baie trots op die plek. Ek dink vir hom was dit soos sy eie klein koninkryk.” “En vir jou?” “Dis my beroep.”

Kristina glimlag skeefweg. “Miskien moet jy liewer sê dis jou werk, want ek dink nie dis ’n roeping vir jou nie.” Ben draai sy kop en daar lê verbasing in sy blik. “Wat laat jou dink dis nie ’n roeping vir my nie?” “Vroulike intuïsie.” Sy skop-skop met haar voet na ’n graspol. “Is dit waarom jy nie jou samewerking wil gee nie? Vertrou jy nie my bekwaamheid nie?” “Van watse samewerking praat ons? Vyftig minute elke dag in jou spreekkamer? Eindelose, sinlose vrae. Ek dink nie daar is ’n vraag in jou boeke wat jy my nie al ’n paar keer gevra het nie.” “Wat het met jou gebeur?” “Wie sê daar het iets met my gebeur?” “Het daar nie?” Hy hou haar onderlangs dop en sien hoe ’n paar gesigsuitdrukkings mekaar afwissel. Sy vee ’n onsigbare haar uit haar gesig en hy let vir die eerste keer die krapmerke bo-op haar hande op. “Wat makeer jou hande?” Sonder ’n antwoord trek sy haar hande in haar trui se moue in. “Waarom krap jy jou hande?” “Verveling.” Hy begin sy mond oopmaak om iets te sê, maar sy het reeds opgestaan en stap haastig die gebou binne. Ben kyk haar met gemengde gevoelens agterna. Dis asof sy met opset probeer om hom van die spoor af te gooi. Asof sy jammer is dat sy hom ooit toegelaat het om haar weerloos en onseker te sien. “En as dokter so ingedagte hier sit?” onderbreek ’n stem sy gedagtes. Toe hy opkyk, staan een van die vrouepasiënte met ’n vraende blik voor hom. “Ek het vroeër met ’n pasiënt klaargemaak en nou sit ek sommer ’n bietjie in die

son. Wil jy nie by my kom sit nie? Ek het nog ’n paar minute voor ek moet teruggaan.” Sy gaan sit langs hom op die tuinbank en elkeen sit ’n ruk met sy eie gedagtes, voordat sy sag begin praat. “Toe ek die eerste dag hier ingestap het, het ek gedink ek sal nooit hier wil weggaan nie, maar nou begin ek wonder hoe dit deesdae agter die bome en die berge lyk. Ná Mareli se dood wou ek net wegkom. Ek wou nie sien hoe die ander kinders met hulle lewe aangaan nie, maar nou wonder ek of hulle my nie nodig het nie.” Sy kyk effens verleë na hom. “Ek is bly julle het nie moed opgegee nie en my toegelaat om weer my voete hier te vind. Die wêreld daar buite gee jou nie juis kans om te rou nie, maar hier tussen die bome het ek tyd gekry om behoorlik afskeid te neem.” “Ek weet die wêreld kan soms genadeloos voorkom en ek was nog altyd ’n voorstander dat elkeen sy of haar eie rouproses moet kies, maar ek het ook agtergekom dat mense se ongeduld met ’n ander se pyn dikwels uit vrees gebore is. Veral die mense na aan jou was baie bang dat hulle jou ook gaan verloor. Hulle het jou die rouproses gegun, maar wou net seker wees jy sal nie ook weggaan nie.” “Nou verstaan ek dit, maar toe het dit nie saak gemaak nie. ’n Mens sal enigiets doen om van die hartseer af weg te kom.” Sy gee ’n laggie. “Wees maar geduldig met die ander ook. Al die afvlerkspreeus wat jy hier het, sal wel op ’n dag weer kan vlieg.” Sy staan op en hy volg haar effens traag.

Ben beduie vir André Geertsen om te sit en neem self agter die lessenaar plaas. Hy het hom langer voorgestel; miskien omdat sy stem so sterk is. “Dankie dat u bereid is om my te sien. Ek weet ek is besig om ’n pasiënt se tyd in beslag te neem.” Ben skud sy kop. “Solank ek kan help.” “Ons wil graag vir juffrou Lazarus tegemoet probeer kom, maar ek kan nie juis aanbevelings maak as ek nie weet wat die probleem is nie. Gaan sy volgende kwartaal haar klasse kan hervat, of voorsien u dat dit ’n langer proses gaan wees en dat sy dalk nie voor volgende jaar haar studie sal kan voortsit nie? Soos ek oor die telefoon vir u gesê het, sy is een met potensiaal. ’n Mens sal haar graag

tegemoet wil kom en help om haar studie te voltooi.” “Professor, soos ek vir u oor die telefoon gesê het, kan ek nie ’n pasiënt met u bespreek nie, maar ek is bereid om ’n mediese sertifikaat uit te reik om haar van hierdie eksamen kwyt te skeld. Ek is nie seker of en wanneer sy weer haar studie sal kan hervat nie. Ek kan net sê dat sy nie op die oomblik in staat is om eksamen te skryf nie.” “Selfs vir haar gaan dit haas onmoontlik wees om ’n kwartaal se werk te mis en dan aan die einde van die jaar eksamen te skryf. Sy het beslis die intellektuele vermoë om baie van die werk in te haal, maar ongelukkig hou sy haar met soveel trivia op dat haar werk by tye daaronder ly. Soos vroeër vanjaar die geval was.” “Weet u wat die rede daarvoor was?” André Geertsen se blik rus ’n oomblik stil op Ben. “Die studentelewe eis ook maar sy tol, en wanneer daar nog ’n verhouding ook in die prentjie is, moet hulle baie gedissiplineerd wees of anders kan hulle probleme kry.” Ben wag in stilte dat die man voor hom op die stelling moet uitbrei en hy sien hoe die blou oë kouer word. “Sy het blykbaar ’n verhouding met een van haar medestudente gehad. Ek neem aan u ken vir meneer Maree?” gaan Ben voort. “Hy is self ’n skrander student, maar hy het ’n rebelse streep en ek dink nie hy is altyd ’n goeie invloed nie.” Ben verluister hom aan die stem en die man se taalgebruik. As hy sy oë toemaak, kon dit sy pa gewees het. Toe Ben steeds nie antwoord nie, gee André Geertsen ’n skewe glimlagie. “Die studente besef nie hoe klein die kampus eintlik maar is nie. ’n Mens sien en hoor dinge en jy probeer hulle waarsku, maar jongmense luister nie altyd na goeie raad nie.” “U kan tog nie verantwoordelikheid neem vir al u studente se keuses nie?” “Nee, maar ’n mens probeer om die paar wat uitstaan aan te moedig, en dis miskien een van my swakhede dat ek te veel in hulle investeer. Ek sal uit my pad

gaan om hulle te help, maar dan verwag ek ook ’n sekere lojaliteit. Ek mors nie graag my tyd nie.” Die woorde kom in kort, afgemete sarsies. “Sover ek kan agterkom, is die verhouding ’n tyd gelede verbreek.” Ben weet nie waarom hy ’n pasiënt se liefdeslewe met haar professor bespreek nie. Miskien omdat die man werklik besorg of bekommerd lyk. André Geertsen knik. “Ek is nie so op die hoogte met die studente se persoonlike lewe nie. Ek weet maar net wat ek soms sien en hoor. Miskien is dit ook maar ’n geval dat die appel reeds besig is om vrot te word. Dit sal inderdaad jammer wees, en dis waarom ek bereid is om haar te probeer help; haar nog ’n kans te gee.” Hy staan uit die stoel op en steek sy hand oor die lessenaar na Ben uit. “Ek neem aan sy ontvang nie besoekers nie?” “U kan die suster vra om te gaan hoor of sy kans sien vir ’n besoek.” Ben kyk na die duur pak klere, die keurig versorgde hande en netjies geknipte hare wat plekplek grys streep en hy wonder hoe oud die man is. Vroeg- tot middelvyftigs, as hy moet raai. “Nee, wat. Sê maar vir haar groete en beterskapswense.” By die deur kyk André Geertsen om. “Ek het jou pa geken. Sy dood destyds was vir my ’n groot skok.” Ben knik stil en wonder waarom hy nie verbaas is dat hulle mekaar geken het nie.

Hoofstuk 10

Toe Marcus sy hand na Ben uitsteek, kan hy nie help om van die jong man te hou nie. Met sy reguit blik, plesierige bruin oë en gemaklike manier van praat herinner hy hom baie aan Willem op daardie ouderdom. “Ek is jammer ek kon nie vroeër kom nie, maar die akademie druk op die oomblik,” maak Marcus verskoning toe hy op ’n stoel voor die lessenaar gaan sit en sy vingers deur sy kort hare trek. “Ek kan nog die dae onthou toe ek soms soos ’n mol gevoel het as ek dalk die dag weer ’n bietjie sonlig gesien het.” “Niks het verander nie,” laat Marcus met ’n sug hoor. Ben trek Kristina se lêer nader. “Jy en Kristina was skoolmaats?” “Ons ouers is huisvriende, van voor ons geboorte af, so ons het nie eintlik ’n keuse in die saak gehad nie. Ons het maar so saam-saam die wêreld ingekom en is maar steeds so half nieamptelik familie vir mekaar.” Vir die volgende halfuur vra Ben vrae en Marcus antwoord. Vrae wat Ben vir die ander ook gevra het, maar die prentjie bly dieselfde. Kristina Lazarus is ’n goed aangepaste, intelligente, doelgerigte, soms eiesinnige mens met min of geen geraamtes in haar kas nie. Toe hulle groet, vra Marcus of hy haar kan sien en Ben beduie vir hom hoe om by Ontvangs te kom. “Sy kuier nie op die oomblik graag nie, maar laat die suster haar gaan vra.” Ben staan voor die venster in sy spreekkamer toe Marcus en Kristina op die stoep uitgestap kom en hand om die lyf oor die grasperk stap. Hy wens meteens hy kon hoor wat hulle sê.

“Ek is bly jy het gekom.” Kristina gaan sit styf langs Marcus op die houtbank

onder die groot akkerboom. “Ek wou al lankal kom, maar ek het nie geweet of jy mense wil sien nie. Jy moes my gebel het.” Kristina laat sak haar kop teen sy skouer. “Kris?” “Nie vrae nie, asseblief, Marcus. Sit sommer net by my.” Hy sit sy arm om haar en trek haar nader. Die stilte vou om haar soos ’n troetelkombers en vir die eerste keer vandat sy in die hospitaal opgeneem is, voel sy nie koud nie. “Nice dokter,” laat hy na ’n ruk terloops hoor. “Hy het blykbaar blêddie goeie rugby gespeel. Hulle praat nou nog van hom en Willem Uys.” “Ek dink psigiaters is maar vreemde mense.” Marcus laat sak sy kop om haar gesig te sien. “Ek wonder net waarom ’n mens so ’n beroep sal kies,” gaan sy voort asof sy nie sy vraende blik sien nie. “Dit moet op ’n sekere vlak seker interessant wees.” “Hoe gaan dit met jou swottings?” verander sy die onderwerp. “Goed, maar ek mis jou. My laaste notas is so deurmekaar dat ek nie kop of gat daarvan kan uitmaak nie. En Geertsen is so bedonnerd dat niemand hom iets wil vra nie. Gelukkig is die ander dosente heel tegemoetkomend.” Kristina vou haar arms voor haar en ril liggies, asof sy koud kry. Marcus trek haar stywer teen hom vas. “Praat met my, Kris. Ek worry oor jou.” “Dink jy as ek geweet het, sou ek hier gewees het of nie vir jou gesê het nie?” Sy vleg haar vingers deur syne. “Miskien het ek te na aan die son probeer vlieg. Miskien is dit my straf vir die ydelheid wat saam met sukses kom. Of miskien is

dit die toets vir goddelikheid. Die smeltkroes.” Sy sê die woord nog ’n keer asof sy dit proe. “Dis ’n pynlike woord. Vol verterende vlamme en pyn. Louterende pyn wat die gees moet suiwer van smette.” “Wat kan ek doen om jou te help?” “Bid vir my, steek kerse aan, gooi dolosse of dans saam met die volmaan. Ek weet self nie.” Sy sit skielik regop. “Nee, magtig, as ek so aangaan, is ek een van die dae op Oprah. Miskien is ek sommer net moeg, Marcus. Ek het die afgelope vier en ’n half jaar hard gewerk, vinnig geleef en min gerus. Miskien is dit die heelal se manier om my aan te praat. Miskien is dit sommer net my lyf se manier om te sê ek het ’n vakansie nodig. Wie sal weet?” Hy staan op en hou sy hand uit om haar ook op te trek. “Sal jy my asseblief bel as jy my nodig het?” “Jy weet ek sal, dankie.” By die voordeur hou hy haar ’n oomblik terug en soen haar sag op haar voorkop. “Pas jouself op.” Kristina draai stil om en vir die eerste keer in ’n lang ruk loop daar trane oor haar wange. Die gang voor haar raak ’n tonnel in die mistigheid. “Jy moet sê as ek vir jou my laerskoolmaats of graadeen-juffrou se telefoonnommers in die hande moet kry.” Kristina staan voor die venster in Ben se spreekkamer. “Waarom sal ek hulle wil bel?” “Jy is blykbaar besig om stelselmatig deur al my vriende en kennisse te werk. Een van hulle onthou dalk iets wat lank, lank terug gebeur het. Het jy al agtergekom, sodra iemand beroemd of berug word, tuimel daar skielik ’n skare geraamtes uit kaste. En elkeen glo hy of sy was getuie van die oomblik toe die saad van groot dinge of van die bose geplant is. Daardie een dag toe jy gedink het niemand sien hoe jy jou maatjie se uitveër vat nie, of die dag toe jy die tweerandstuk opgetel het en dit vir die polisie gaan gee het. Mense wil dikwels glo dat daar so ’n bepalende dag in elkeen se lewe is. Daardie skaal wat enige kant toe kan kantel.”

“Was daar so ’n gebeurtenis in jou lewe?” Kristina gee ’n vreemde, hol laggie. “Dokter, moenie jou so maklik laat verlei nie.” “Glo jy dat daar vir elkeen ’n oomblik van waarheid aanbreek?” ignoreer hy haar opmerking, maar hy kan voel hoe die spiere in sy nek begin saamtrek. Sy is weer daarop uit om hom vir sy geld te laat werk. “Loop ons nie maar almal op ’n kontinuum nie? Toe ek ’n kind was, het ek graag alleen op ’n wipplank gespeel. My enigste doel was om te kyk of ek albei arms in die lug kan hou, en vir hoe lank. Één treetjie na die een of die ander kant toe, en jy tip die skaal. Ek dink die meeste mense probeer die meeste van die tyd om die skaal te laat balanseer, maar elkeen van ons gee een of ander tyd daardie beslissende tree na die een of die ander kant toe.” “En wat van mense wat werklik boos is?” “Hulle gee waarskynlik net nie meer om vir die balans nie. En hulle kan ook nie meer onthou hoe dit voel nie. Dis waarom ek ’n voorstander van ’n goeie regstelsel is. Daar is soms versagtende omstandighede vir die verskriklikste dade.” Ben moet hom skuins draai in sy stoel om haar te sien. “Wil jy nie asseblief kom sit nie? My nek is besig om styf te word.” Sy kom sit in die hoekie van die rusbank en kyk vraend na hom. “Waaroor gaan ons vandag praat?” “Die suster sê vir my hulle moes weer jou hande verbind, want jy krap hulle stukkend. Waarom doen jy dit?” “Waarom byt mense hulle naels of krap hulle koppe? Ek weet nie.” “Jy is besig om gewig te verloor. Ek het opdrag gegee dat die personeel moet toesien dat jy elke ete eet.” “Een of ander beroemde aktrise het gesê ’n vrou kan nooit te maer of te ryk wees nie.”

“Professor Geertsen het my nou die dag kom sien,” verander Ben die onderwerp. “Hy stuur groete en hoop jy voel gou beter. Hulle gaan probeer om jou tegemoet te kom wat hierdie eksamen betref.” Kristina antwoord hom nie en Ben skuif hom reg in sy stoel terwyl hy voortgaan: “Hy sê jy het baie potensiaal.” Sy antwoord steeds nie. “Geniet jy sy klasse?” Dit duur ’n paar oomblikke voor sy afgetrokke laat hoor: “Wie se klasse?” “Professor Geertsen. Ek het sommer gewonder of hy ’n goeie dosent is en of sy klasse interessant is. Hy laat my nogal aan my pa dink.” “Hy sou seker nie dekaan geword het as hy nie goed was nie.” “En jou ander dosente . . . kom jy met hulle ook goed oor die weg?” “Ek het nie rede om te kla nie.” Sy kyk venster toe. “Vertel my weer wat die eerste ding is wat jy kan onthou nadat hulle jou gevind het.” “Het ons nie al hieroor gepraat nie?” “Ja, maar ek wil weer daaroor praat. Begin by die oomblik toe jy die polisie gesien het. Het jy geskrik?” Haar voorkop plooi en dit neem ’n ruk voordat sy antwoord. “Ek kan nie onthou of ek geskrik het nie. Ek dink ek was meer verbaas omdat hulle so ’n bohaai oor my gemaak het.” “En voor daardie oomblik?” Sy skud haar kop. “Ek kan niks van die nag onthou nie.” “Het jy al van hipnoterapie gehoor?” verander hy weer die onderwerp. Kristina staan op en stap tot voor die venster. “Ja.”

“Sal jy jou toestemming gee dat ons dit probeer? Dis ’n veilige behandelingsmetode en kan dalk help om sekere van die detail in te vul. Die onderbewuste het ’n baie sterk en groot geheuebank, en dinge wat jy lankal vergeet het, is nog daar êrens op file.” Sy staan lank deur die venster en kyk. “Gaan ek daarna beter voel?” “Miskien nie aanvanklik nie, maar ons sal ten minste weet of daar iets gebeur het.” “Het jy al ooit daaraan gedink dat dit dalk beter is om sekere dinge nie te onthou nie?” Ben knik en voel hoe iets soos hoendervleis op sy arms uitslaan. Haar stem klink meteens vreemd bang en weerloos. “Ja, ek het al aan die moontlikheid gedink, maar dis ongelukkig die enigste manier om jou te help. Onderdrukte emosies en herinneringe is soos ’n sweer wat telkens weer sal opvlam as dit nie behoorlik oopgemaak word nie.” Hy weet dis ’n oorvereenvoudigde verduideliking, maar op die oomblik lyk sy soos ’n bang kind. “En as daar niks is om te onthou nie?” “Die behandeling kan nie kwaad doen nie. Jy sal waarskynlik net lekker uitgerus voel daarna.” “Wil jy dit nou doen?” Ben kyk na die horlosie teen die muur. “As jy bereid is om te probeer, kan ons miskien net kyk hoe jy daarop reageer.” “Kan ek jou stop as dit nie vir my lekker is nie?” “Ja, jy sal in beheer wees en ek sal jou niks teen jou wil kan laat doen of sê nie.” Kristina byt haar onderlip vas en knik. “Jy kan sommer daar op die bank lê.” “Ek het altyd gewonder of dit ’n mite is dat julle pasiënte op ’n bank lê.”

“Jy sal net geriefliker wees as jy lê. Ek wil hê jy moet vir my op ’n punt êrens in die vertrek fokus terwyl jy na my stem luister en rustig asemhaal. Jou oë sal later swaar en branderig voel en dis ’n teken dat jy gereed is om hulle toe te maak. Ek gaan dan stadig begin tel en ek wil hê jy moet in jou verbeelding na ’n plek gaan waar jy baie rustig is. Jy kan met trappe daarheen afstap of met ’n hysbak ry, maar met elke telling sal jy voel hoe jy al meer ontspan en al dieper afsak. Wanneer ek by sewe kom, sal jy ten volle ontspanne en veilig voel. Jy sal my kan hoor en ek gaan jou ’n paar vrae vra. Ek kan jou niks teen jou sin laat doen of sê nie. Jy sal al die buitegeluide hoor en te alle tye bewus wees van wat rondom jou aangaan. Is daar enigiets wat jy wil vra?” Kristina swaai haar bene op die bank en Ben gooi ’n ligte kombers oor haar. “Net solank jy my nie soos ’n aap aan die bome laat swaai of kaal op die grasperke laat rondhardloop nie.” Ben glimlag en wens hy kon ’n grappie met haar maak. Iets soos dat die versoeking baie groot is, maar hy skud sy kop en laat sober hoor: “Jou onderbewuste sal my nie toelaat om dit te doen nie.” Kristina draai haar blik na ’n skildery net links van sy skouer en fokus op die middelpunt. Dis ’n vreemde, effens abstrakte tekening van ’n vrou met ’n baba in haar arms. Sy hoor haar eie asemhaling en toe sy haar oë toemaak, verbeel sy haar sy is besig om teen rotstrappe af te klim tot waar ’n bergpoel groenblou onder ’n krans blink. Hy begin stadig tel en sy voel hoe haar lyf soms ’n onwillekeurige beweging maak. Sy kan steeds die agtergrondgeluide hoor. “Ek wil hê jy moet jou verbeel daar word ’n ballon vol helium aan jou regterpols vasgemaak. As jy wil, voel hoe die ballon jou hand laat oplig totdat jou wysvinger aan jou neus raak.” Ek wonder wat sal gebeur as ek dit nie doen nie, wonder Kristina. Dit kan nie so maklik wees nie . . . nie terwyl ek eintlik wakker is nie. Maar dan voel sy hoe haar hand lig en effens gewigloos tot by haar neuspunt beweeg. Hy laat haar weer haar hand terug na haar skoot toe bring. “Ek gaan nou vir jou ’n paar vrae vra, maar jy hoef nie te antwoord as jy nie wil nie. Ek sal geen suggesties maak waarmee jy nie gemaklik is nie en jy kan my stop indien enigiets jou angstig maak.”

Hy wag ’n oomblik voor hy die eerste vraag vra. “Is jou naam Kristina Lazarus?” “Ja.” Vir die volgende paar minute vra hy haar algemene vrae waarop sy grootliks ja of nee antwoord. Sy is bewus van haarself waar sy op die bank in sy spreekkamer lê, van haar asemhaling en van die kliniek se normale geluide, en dit voel of sy enige oomblik haar oë kan oopmaak, maar tog doen sy dit nie. Daar is ’n traagheid in haar om buite hierdie kring waarin sy haar bevind, te beweeg. Die effense gewigloosheid wat sy ervaar, is ’n welkome verandering van die afgelope tyd se pyn en kommer. “Ek gaan nou weer terugtel van sewe af. Sodra ek by een kom, gaan jy jou oë stadig oopmaak en jy sal alles onthou wat ons gepraat het en wat jy gedoen het.” Kristina knip haar oë ’n paar keer toe sy hulle oopmaak. Sy voel vreemd rustig, soos iemand wat uit ’n diep middagslaap wakker geword het, en sy rek haar lui uit. “Sjoe, dis nogal ontspannend, nè. Hoe laat is dit? Dit voel of ’n paar uur verstryk het.” “Ons was nie eens tien minute besig nie.” Sy laat sak haar arms en knip weer haar oë. “Sal jy omgee as ons nie nou verder praat nie? Ek is nou te lui en wil liewer gaan lê.” Ben knik en maak die lêer op sy skoot toe. “Ons kan môre verder gaan.” Kristina stap stadig en ingedagte in die gang af. Haar lyf voel effens swaar, asof dit nog nie gereed is om weer die wette van swaartekrag te gehoorsaam nie. Sy wil eintlik nou net haar oë toemaak en teruggaan na daardie vreemde, stil plek waar die geluide en beelde nie so skerp was nie; waar haar gedagtes minder verwarrend was en waar ’n rustige stem haar asemhaling beheer het.

Hoofstuk 11

“Waarom is dit altyd my lot om die ligte af te sit en toe te sluit? Hier is nie meer ’n donnerse siel op kampus oor nie.” Cato sit dikmond op die bed en kyk hoe Helen inpak. “As jy harder werk deur die kwartaal en nie so baie party nie, sal jy nie nou so hard moet werk nie.” ’n Kussing tref Helen teen haar maag. “Party! Ek weet nie eens meer hoe ’n mens die woord spel nie, let alone hoe jy dit doen.” “Moenie so kla nie, Cato’tjie. Jy is amper klaar en dan gaan jy lekker vakansie hou en alles doen waarvoor jy nie deur die kwartaal tyd kry nie.” “Die blêddie vakansie is hopeloos te kort daarvoor! Weet jy waarvoor het ek nog nie hierdie jaar tyd gekry nie?” “Nee, spaar my die detail. Jy moet aantrek as jy saam met my na Kris toe wil gaan.” “Ek wil saamgaan, maar ek wil ook nie. Solank ek haar nie sien nie, kan ek my verbeel sy sal enige oomblik hier instap en alles sal reg wees, maar elke keer dat ek haar sien, is ek dae lank depressief. Dit voel amper soos heiligskennis om aan te gaan met ons lewe terwyl sy vir alle praktiese doeleindes ophou lewe het. Ek kan onthou toe my ma dood is, het ek ook lank so gevoel. Die eerste keer dat ek gelag het, het dit gevoel of ek oor my skouer wou kyk of sy my nie dalk gehoor het nie. Soos die tyd aanstap, raak dit beter, maar ek weet nie hoe dit werk as die persoon bly lewe nie.” Helen se hande raak stil en sy kyk op met die halfgevoude hemp in haar hande. “Ek verkies om te glo sy gaan regkom.” Daar lê ’n beslistheid in haar stem. Cato staan op, maar by die deur draai sy om. “Wat as sy nie regkom nie?” Helen antwoord haar nie en toe hulle ’n uur later by die kliniek se hekke indraai,

het nie een nog ’n woord gepraat nie. Die verpleegster by Ontvangs sê sy sal gaan hoor of Kristina besoekers wil sien, en die twee meisies gaan sit op die sonstoep. Dis ’n onplesierige dag. Die kaal takke buig swaar onder die wind se aanslag en dooie blare warrel heen en weer oor die grasperke. Die meeste inwoners sit in die sitkamer voor die kaggel en op die agtergrond is die televisiestel hoorbaar. “Ek hoop nie hulle laat die mense toe om na die nuus en sepies te kyk nie; dis genoeg om enige mens morbied en suicidal te maak,” fluister Cato. “Jy is nie regtig verteenwoordigend van die sogenaamde ‘normale’ samelewing nie. Vir baie mense is sepies hulle daaglikse fix. En dis ten minste veiliger as baie ander fixes. En wat die nuus betref, dis nogal belangrik om te weet wat in die wêreld aangaan.” “Ek is nie so seker daarvan nie. Die nuus word spesifiek geskryf om dramaties te wees.” Cato skud haar hare agtertoe. “Hier volg die nuushooftrekke: Nege honderd vyf en sewentig mense is vandag deur mal varke in Parys vertrap. Twee duisend vragmotors versper die strate van Kaapstad om te betoog vir breër strate. Navorsers op die punt om ’n deurbraak te maak in hul soektog na die oorsaak van vratte.” Cato se stem styg en daal met elke sin. “Op die sporttoneel: Bulle klop Hane op modderige veld.” Sy hou haar hande omhoog. “Wat in enige van dié berigte sal van jou ’n armer mens maak as jy dit nie gehoor het nie?” Toe dit lyk of Helen haar wil antwoord, keer sy. “Die ergste van alles is: wanneer jy met iemand praat wat actually daardie dag op enige van daardie plekke was, weet hulle dikwels van niks. Hulle het nie een mal vark of lorrie gesien nie. En ja, die sepies is dalk ’n wonderlike fix ná ’n kak dag by die werk, maar voor jy jou kom kry, is jy net so breindood soos die helfte van die karakters. My lewe is wragtig bad genoeg sonder dat ek saam met ’n spul idiote deur hulle kamma-lewe wil wroeg. Die gevolg is dat jy môreoggend terug werk toe moet gaan, nie net met jou eie probleme nie, maar boonop bekommerd of Boet vir Sus om verskoning gaan vra omdat hy by haar suster geslaap het en dié nou ’n baba verwag. In die proses raak Sus dalk nou die tannie van haar stiefkind, of een of ander bloedskandige scenario. Nee, o hel! Gee my liewer net my eie bagasie.” Helen begin kopskuddend lag. “Ek sê weer, vir elkeen wat soos jy voel, is daar dertig duisend vier honderd en neëntig mense wat saans haastig is om te gaan kyk of Boet en Sus nog kwaad is vir mekaar, en dis nie vir jou om te sê hulle is

verkeerd nie.” Voordat Cato kan antwoord, verskyn die verpleegster langs hulle. “Sy is in haar kamer. Julle kan maar na haar toe gaan.” Kristina sit op die bed en albei meisies steek vir ’n oomblik in die deur vas. “Dis die regte dag om in die bed te bly,” praat Cato eerste en gee Kristina ’n druk. “Het jy darem iets om te lees?” Helen kom ook nader om te groet. Dan gaan sit sy op die stoel voor die venster, terwyl Cato op die bed se voetenent stelling inneem. “Hoe gaan dit met jou?” gaan Cato met ’n effense skrilheid in haar stem voort. “Jy het gewig verloor.” Sy raak aan Kristina se arm. “Gee hulle darem vir jou kos?” “Ek het nie op die oomblik ’n groot eetlus nie.” “Kan ons nie vir jou ’n lekker McD-burger bring nie? Of wat van ’n McFlurry – ’n lekker Oreo-McFlurry?” laat Helen byna oorhaastig hoor. Kristina skud haar kop. “Nee dankie.” Sy kyk van die een na die ander. “Vertel my eerder hoe gaan dit met julle.” “Ek is soos gewoonlik die laaste een oor op kampus, maar dis mos my lot in die lewe.” “Ek het eintlik kom groet, want ek ry môreoggend huis toe,” val Helen Cato in die rede. “Maar as jy my liewer hier nodig het, sal ek bly. Ek wil nie hê jy moet eensaam wees nie. Of miskien kry jy iets nodig en dan is hier niemand vir wie jy kan vra nie.” “Ek het niks nodig nie, dankie. Jy moet lekker vakansie hou en sê groete vir jou ma-hulle.” Kristina kyk na Cato. “Wanneer ry jy?” “Eers Saterdag, maar onthou, ek is net om die draai. Bel my as jy iets nodig kry of sommer net wil gesels.” Kristina knik niksseggend en toe daal daar ’n vreemde stilte oor die vertrek.

Kristina se blik rus op haar hande wat in haar trui se moue teruggetrek is. Helen hou Kristina onderlangs dop en Cato kyk venster toe. “Helen is verlief op Marcus,” laat Cato skielik hoor en Helen trek haar asem hoorbaar in. “Cato!” “Waarom kan sy dit nie weet nie? Dis nie asof sy hom wil hê nie.” Kristina kyk op na waar Helen met rooi wange voor die venster sit en vir die eerste keer is daar ’n effense glimlag om haar mond. “Hy is ’n oulike ou.” “Moet asseblief nie vir hom sê nie,” laat Helen pleitend hoor. “Ek het net gesê ek dink hy is oulik.” Kristina antwoord nie. Toe dit weer stil raak in die vertrek, staan Helen op. “Cato, ons moet ry. Ek het nog baie goed om te gaan doen.” Albei meisies druk Kristina styf vas voordat hulle saam-saam by die deur uitstap. “Is jy van jou kop af om nou so iets vir haar te sê?” Helen kyk ontsteld na Cato. “Ek is jammer, maar die stilte het my heeltemal uitgefreak. Ek kon aan niks anders dink om te sê nie. Shit, het jy haar hande gesien? Dis in verbande toegedraai. Dink jy hulle is bang sy doen iets aan haarself?” Helen skud haar kop. “Ek weet nie, ek sal vir Lisa vra, maar ek kom nie weer saam met jou hierheen nie. Jy kan nie elke keer uitfreak as jy haar sien nie. Dammit, Cato, jy moet soms dink voor jy praat.” Cato haak haar hand deur Helen se arm. “Ek het mos gesê ek is jammer, maar ek dink dis belangrik dat ons oor normale dinge met haar praat. Sy is nie dood nie en miskien help dit as ons haar nie die hele tyd soos ’n invalide laat voel nie.” Helen antwoord nie en hulle stap in stilte terug motor toe.

“O Heer, laat hierdie dae heilig word; laat alles val wat pronk en sieraad was of enkel jeug . . .” Kristina draai van die venster af weg en gaan sit op die rusbank. “Die jaar word ryp in goue akkerblare, in wingerd wat verbruin . . .” Ben glimlag. “NP van Wyk Louw se ‘Vroegherfs’.” Kristina kyk verbaas na hom. “My ma was ’n groot Van Wyk Louw-aanhanger.” “Dink jy ek word op die oomblik gestroop van pronk en sieraad?” Sy trek haar bene onder haar in. “Studente kan nogal maklik onaantasbaar voel.” “Het jy onaantasbaar gevoel?” “Ek het seker. Nie noodwendig bewustelik nie, maar ’n mens word opgeslurp in ’n sekere lewenstyl en alles daarbuite raak minder belangrik. Die heelal krimp tot die kampus en alles wat daar aangaan.” Sy kyk meteens op. “Is jy ’n gelowige mens?” Ben stoot sy vingers deur sy hare. “Wat bedoel jy met gelowig?” “Glo jy in God of een of ander hoër wese?” “Wat laat jou dit vra?” “Ek wonder of jy verstaan waarvan ek praat.” “Ek verstaan wat jy sê.” Kristina gee ’n spotlaggie. “Jy het my nog nie geantwoord nie.” “My godsdienstige oriëntasie is nie belangrik nie; vertel my liewer van joune.” “Waarom is jy so paranoïes om iets oor jouself te sê? Wat dink jy kan ek met die inligting maak?” “Ek is nie paranoïes nie, maar hierdie is nie sosiale gesprekke nie. My werk is om jou te help gesond word.” “Is ek siek?”

“Voel jy siek?” Kristina waai met haar regterhand deur die lug asof sy iets wil wegwaai. “Jy eggo weer. As ek die antwoorde gehad het, sou ek seker nie hier gewees het nie.” “ ’n Mens kan seker sê jy is siek. Jou toestand weerhou jou op die oomblik daarvan om met jou normale lewe voort te gaan.” “Is daar medisyne vir die siekte?” “Waarom het jy vandag godsdiens opgehaal? Is dit ’n belangrike komponent van jou lewe?” “Ek kom van die platteland af waar die kerkklokke nog Sondae lui en die dominee die armes en siekes besoek.” “Dit sê nog niks van jou nie.” “Ek weet nie of ’n mens in die Karoo kan grootword en nie kan glo nie. Die hemel en aarde is daar besonder naby aan mekaar. Lewe en dood; die siklusse van die lewe. Ek glo in ’n hoër wese – of altans, ek het nog altyd. Nie ’n Vader Krismis-figuur nie, maar ’n bron van energie, lewe en liefde. Die Here wat hemel en aarde gemaak het. En met hemel bedoel ek nie nou ’n groen grasperk êrens waar almal luilekker onder die bome lê en niksdoen nie. Ek bedoel letterlik die hemelruim.” “Soms ervaar jongmense op hierdie ouderdom ’n gevoel van vervreemding van hulle kindergeloof en kan daar allerhande skuldgevoelens intree. Dink jy dis dalk iets wat met jou gebeur het?” Kristina staar lank deur die venster voordat sy antwoord. “Jy sal bly wees as ek in so ’n netjiese boksie pas, nè, maar nee, ongelukkig vir jou is ek nie in een of ander geloofskrisis gedompel nie. Ek slaan egter wel elke dag my oë op na die berge en dan wonder ek waarom ek nie gehelp word nie, maar ek is nie besig met ’n eksistensiële worsteling nie.” “Ek dink nie dis toevallig dat jy vandag oor godsdiens begin praat het nie. Ek wil hê jy moet daaroor gaan dink.” “Dis nie nodig nie. Toe ek deur die venster kyk en die blare op die grasperke sien

lê, het ek aan die gedig gedink. Dit het my sommer net laat wonder. Moenie meer in my woorde lees nie.” “Hoe het jy na gister se sessie gevoel? Sien jy kans dat ons verder gaan met die hipnoterapie?” ignoreer hy haar woorde. “Het jy dit al gehad?” Sy sit peinsend na hom en kyk. “Ja.” “En het dit jou gehelp?” “Ek het dit nie vir terapeutiese doeleindes gehad nie.” “Hoe weet jy dan dit werk?” Ben sug byna hoorbaar. Dit voel of hy elke dag van voor af begin met haar. Sodra sy haar weerlose kant wys, trek sy eers weer terug en dan moet hy weer sukkel om grond te wen. Twee tree vorentoe en vyf terug. “Daar is goeie navorsing oor gedoen en ek het al genoeg ondervinding daarmee gehad om in die metode te glo.” “Ek kon die hele tyd die normale geluide hoor en dit het gevoel of ek enige oomblik my oë kon oopmaak. Waarom kry hipnotiseurs dit dan reg om ’n hele saal vol mense te laat slaap en hulle name gat te maak?” “Sommige mense is baie vatbaar vir suggestie. Mense soos jy sal nie in so ’n groepsituasie reageer nie omdat jy daarvan hou om in beheer te wees.” “Kan dit nie gevaarlik wees nie? Wat gebeur as jy een of ander ongewenste suggestie maak? Is dit teoreties moontlik dat ’n hipnotiseur onwelvoeglike dade met ’n persoon kan pleeg?” “Daar is sekere veiligheidsmeganismes waarmee ’n mens die pasiënt as ’t ware teen jouself beskerm. En mense sal dom wees as hulle na iemand toe gaan wat nie geregistreer is en ’n professionele naam in die bedryf het nie.” “Wat gaan jy vandag vra?”

“Sien jy kans om te praat oor die middag toe jy gaan draf het en die nag teen die berg?” Kristina huiwer ’n oomblik voordat sy knik. “Maar as jy sien ek wil nie daaroor praat nie, moet my asseblief nie druk nie.” “Ek sal nie.” Kristina maak haarself gerieflik op die bank en haar blik vind weer die vreemde ma-en-kind-figuur in die skildery. Ben wag tot sy rustig is voordat hy begin vrae vra. “Kan jy onthou wat jy die oggend gedoen het?” Sy antwoord met ’n vreemde, stil stem: “Ek dink ek het geswot.” “Waar het jy geswot?” “In my kamer.” “Was daar iemand by jou?” “Nee, ek was alleen. Die huis was stil.” “Het jy iemand gesien gedurende die dag?” Sy huiwer elke keer net ’n oomblik voor sy antwoord. Haar gesig bly ontspnne, maar by tye is dit asof sy wil frons. “Cato en Helen het huis toe gekom net voor ek gaan draf het.” “Kan jy onthou of julle gepraat het?” “Nee, ek was haastig.” “Hoe laat was dit?” “Ek weet nie. Dit was waarskynlik tussen vyf en halfses. Daar was baie mense buite.” “Het jy alleen gedraf?”

“Ja.” Kristina verskuif effens op die bank. “Het jy niemand gesien wat jy ken nie?” “Nee.” Sy frons ligweg. “Ek dink nie so nie. Dit was effens skemer.” “Was jy nie bang om alleen teen die bergpad op te draf nie?” “Nee.” “Kan jy vir my vertel hoe jy gevoel het terwyl jy gedraf het?” Sy skuif weer rond. Haar kop rol van links na regs en dan weer terug. “Ek was moeg.” “Wat maak jou so moeg?” “Die pyn.” Haar stem klink meteens jonger en Ben hou haar stip dop. Haar lippe wat saamtrek asof sy beheer oor haar mondspiere wil kry. Haar skouers wat onwillekeurige beweginkies maak. “Wat veroorsaak die pyn?” Daar rol ’n traan oor haar linkerwang, dan een uit haar regteroog. Sy begin geluidloos huil. “Kristina, jy is veilig en niks kan met jou gebeur nie. Kan jy voel waar die pyn vandaan kom?” “Dis oral. Dit maak my so moeg. Ek wil hardloop tot dit weg is.” “Wat veroorsaak die pyn?” Sy skud haar kop heen en weer en haar linkerhand lig van haar skoot af. “Kristina, ek gaan nou begin terugtel en wanneer ek by een kom, gaan jy stadig jou oë oopmaak. Jy sal alles onthou waaroor ons gepraat het.” Hy begin tel, en toe sy haar oë oopmaak, hou hy die pak sneesdoekies na haar toe uit. Sy neem ’n paar en nadat sy haar oë afgevee het, snuit sy haar neus. Dan maak sy haar oë toe. Sy wens sy kan op die bank opkrul. Dit voel of iemand aan haar binnegoed

geraak het. Die vorige dag het sy uitgerus gevoel, maar vandag voel sy swaar en moeg en oneindig hartseer. Ben laat haar vir ’n paar minute so in stilte sit terwyl hy notas in die lêer maak. “Wil jy oor iets praat wat jy ervaar het?” “Moet ons daaroor praat?” “Nee, as jy wil, kan jy nog ’n rukkie hier bly lê of teruggaan kamer toe. Ek sal vra dat hulle vir jou ’n koppie tee bring.” “Ek wil net nog ’n rukkie hier sit.” Sy sluk swaar terwyl sy weer haar oë toemaak. Hartseer oë, dink Ben. Hartseer en weerloos. Die woordskanse waarmee sy haarself tot nou toe beskerm het, is weg en hy voel onverklaarbaar jammer vir haar. Hy skryf verder in die lêer, maar kyk elke nou en dan op. Twee keer sien hy hoe sy diep asemhaal, asof sy uitasem is. Na tien minute staan sy op en stap stil deur toe. Kristina krul haarself op haar bed op en trek die duvet oor haar kop sodat net haar neus uitsteek. Sy wens haar ma was hier. Iemand om haar vas te hou en te sê hierdie hartseer sal weggaan. Hierdie godverlatenheid. Sy is jammer haar hand pyn nie meer nie. Dit was iets om aan vas te hou. ’n Konkrete ding wat haar met hierdie wêreld verbind het, want op die oomblik voel dit of sy besig is om oor die rand van die aarde af te val en of daar niemand is wat sal weet waar om haar te kom soek nie. Sy sal vir ewig in die duisternis wegdrywe. Sy wil haar hand soos ’n drenkeling oplig in die hoop dat iemand haar sal sien, maar haar arms voel swaar en onwillig. Sy wil roep, maar haar woorde het opgedroog en soos droë herfsblare verkrummel. “Dokter het gesê ek moet vir jou ’n lekker koppie tee bring,” dring ’n stem die donkerte binne en Kristina roer effens onder die beddegoed. “Kristina, sit regop en drink jou tee voor dit koud word,” praat die verpleegster verder. “Kom, ek help jou.” Sy trek die beddegoed terug en help Kristina orent. Die stem is aanvanklik dof en ver, maar raak geleidelik harder tot Kristina dit hier by haar kan hoor en sy laat haar gewillig orent help. Die hande wat aan haar raak, sal miskien keer dat sy van die aarde afval, dink sy wanhopig. Die stem

dreun soos ’n mishoring deur die skemerte.

Hoofstuk 12

Ben staar ’n paar oomblikke stil na die telefoon op sy lessenaar toe dit lui. Dis net na halfsewe en die laaste pasiënt is so pas weg. Hy steek sy hand traag uit, asof die instrument hom dalk kan pik. “Ek hoor jy is klaar vir die dag,” laat Sanet vrolik hoor. “Ek het kos gemaak. Kom eet by my.” Ben vee oor sy hare. “Kom kuier liewer die naweek by my. Dis in elk geval môreaand Pieter se verjaardag.” “Ek wil met jou praat en dit kan nie tot môre wag nie.” Dit was ’n lang dag en die laaste ding waarvoor hy nou lus het, is ’n argument. “Ek sal nie voor agt by jou kan wees nie.” “Dankie. Ek sal hier wees.”

Ben klop net voor agt aan Sanet se deur. Toe sy oopmaak, buk hy om haar te soen, maar sy tree effens terug en beduie dat hy moet inkom. Sy lyk soos gewoonlik goed versorg in ’n swart denim en blou trui, met haar hare losweg agter haar kop vasgemaak. “Jy lyk mooi vir ’n Vrydagaand. Ek dog jy sê jy het kos gemaak.” “Jy ken my seker beter as dit, maar ek het self die kos by die deli opgelaai.” Sy hou ’n glas wyn na hom toe uit en hulle gaan sit op die bank in die sitkamer. “Waaroor wil jy met my praat?” Hy keer homself net betyds toe hy sy voete op die koffietafel wil sit. “Ons kan later praat. Hoe was jou week?” Ben se voorkop trek op ’n diep frons. “Ek is nie seker ek kan enige detail onthou

nie, maar dit voel net moerse lank. O ja, daar is darem twee pasiënte ontslaan, maar ongelukkig is daar reeds weer twee nuwes in hulle plek.” “Hoe gaan dit met Helen se vriendin?” “Ek het met hipnoterapie begin en is hoopvol dat ons dalk nou vordering sal sien.” Hy neem ’n sluk wyn en smak sy lippe. “Dis presies wat ek nou nodig gehad het. Dis baie lekker wyn; waar kry jy dit?” “Ek het dit spesiaal gekoop omdat ek vermoed het jy sal daarvan hou.” Ben leun oor en soen haar op haar mond. “Dankie.” Hy neem weer ’n sluk en bedink hom toe sy voete outomaties na die koffietafel neig. Hy weet nie waarom mense koffietafels het as jy nie jou voete daarop mag sit nie. “Hoe was jou week?” “Die gewone, behalwe dat ek Maandagaand ’n show in die Kaap gaan kyk het en Woensdagaand saam met vriende by ’n nuwe eetplek in Hermanus gaan eet het. Ons het sommer oorgeslaap en Donderdagoggend vroeg teruggekom.” “Dit klink lekker.” “Ja, dit was lekker.” Iets aan die manier waarop sy dit sê, laat hom met meer aandag na haar kyk. “Is jy orraait?” “Lyk ek nie vir jou orraait nie?” “Ek weet nie.” Hy sit sy hand op haar been. Sanet staan op en stap eetkamer toe. “Die kos is op die tafel. Bring vir ons die wyn saam.” Ben staan traag op en wonder waarom hulle nie sommer op hulle skote kan eet nie, maar hy vra nie, want hy ken teen dié tyd al die antwoord. Waarvoor het ’n mens ’n eetkamer met ’n tafel as dit nooit gebruik word nie? Dis seker ook waar, maar hy sit nou vreeslik lekker. “Jy sal maak dat ek dink dis Krismis,” laat hy ná die eerste mond vol hoor. “ ’n

Mooi vrou, goeie wyn en heerlike kos . . . alles op een aand.” “Miskien hét Kersfees hierdie jaar vroeg aangebreek vir jou,” laat Sanet met ’n glimlaggie hoor voor sy ’n vurk vol kos in haar mond sit en langsaam daaraan kou. Hulle eet ’n ruk lank in stilte voort en dis eers toe Ben sy mes en vurk neersit, dat hy sien sy het baie min van hare geëet. “Waarom eet jy nie?” “Ben, kan jy onthou wanneer laas ons twee met mekaar gepraat het?” ignoreer sy sy vraag. Ben laat sak sy wynglas om behoorlik na haar te kyk. “Wat bedoel jy?” “Kom ons begin by ’n makliker vraag. Wanneer laas het ons mekaar gesien?” “Verlede naweek.” “En wanneer laas het ons gepraat?” Ben se gedagtes gaan terug oor die week, maar dis soos om na vallende blare te probeer gryp. Op ’n manier ontglip die week se doen en late hom. “Ook verlede naweek. Jy het nie eens geweet dat ons glad nie hierdie week met mekaar kontak gehad het nie.” Hy voel hoe die moegheid van die dag weer in sy skouers kom sit. “Ek is jammer, Sanet, maar ek hou nie boek van wanneer en hoeveel keer ons mekaar bel of sien nie.” “Ek ook nie, maar ek weet dit is altyd ek wat jou bel.” Toe dit lyk of hy iets wil sê, hou sy haar hand omhoog. “Ja, ek weet jy sal my bel as jy wil hê ek moet iets saam met jou gaan doen of as jy lus is vir seks, maar jy bel my nooit om te vra hoe dit gaan of om sommer net te gesels nie. En voor jy my nou weer van allerhande dinge beskuldig, laat ek net sê ek gaan nie met jou daaroor baklei nie. Dis sommer net iets wat ek wou sê om miskien my besluit te regverdig.” Ben het teen hierdie tyd sy glas op die tafel neergesit en sy stoel effens agtertoe

geskuif. Hy vou sy arms voor sy bors en bekyk haar stil. “Ek het ’n ruk gelede iemand ontmoet.” Sy wag ’n oomblik, maar toe Ben nie reageer nie, gaan sy voort. “Hy is nie jy nie en ek sal waarskynlik nooit oor hom voel soos oor jou nie, maar ek wil graag kyk wat daar tussen ons kan ontwikkel. Op die oomblik is ons nog net goeie geselskap vir mekaar, maar ek vermoed dis omdat hy weet ek het nog êrens ’n ander verbintenis.” Sy glimlag skeefweg. “Ek het mos gesê jou Kersgeskenk het vanjaar vroeg opgedaag.” Ben vee oor sy hare en trek weer die wynglas nader. “Wat wil jy hê moet ek sê?” “Miskien dat jy hoop hy maak my gelukkig.” “Ek hoop hy maak jou gelukkig.” “Bedoel jy dit?” Ben skuif sy bord weg en leun met sy elmboë op die tafel. “Ek bedoel dit.” Sanet skink vir haar nog wyn in en drink die glas met een sluk leeg. “Gaan ons mekaar nog soms kan sien?” Daar lê byna ’n verlatenheid in haar stem en Ben verwens homself. Hy strengel sy vingers deur hare en vir ’n lang oomblik kyk hulle net na mekaar, nie een seker wat die regte woorde is nie. Sy gee ’n skewe glimlaggie. “Met ander woorde, kan ons vriende bly?” “Sanet . . .” Ben weet nie wat hy wil sê nie en toe sy haar hand ophou om hom te keer, soek hy dankbaar nie meer na woorde nie, maar luister stil na haar. “Ek weet jy’s jammer en ek weet as jy dit anders kon doen, sou jy. Ek het deur die jare al dikwels vir jou gesê jy is ’n bliksem en jy verdien my nie, en ek het dit altyd bedoel. Ek was al by tye moordend kwaad vir jou, maar ek is nie nou kwaad nie. Ek is ook nie besig om jou te probeer vermaak nie. Hierdie is net ’n pad wat ek nou moet beëindig, voor daar niks meer van ons twee oorbly nie – want dit sal vir my nogal sad wees. Ek gaan dit waarskynlik haat om jou eendag saam met ’n ander vrou êrens raak te loop, maar mettertyd sal dit ook beter word, of altans, ek hoop so.” “Ken ek die ou?” Sy gee ’n laggie. “Gelukkig nie. En deel van die aantrekkingskrag is dat hy nie

’n dokter is nie.” Sy tel hulle borde op en toe sy kombuis toe loop, wil sy oor haar skouer weet of hy koffie wil drink. Ben drink sy glas leeg en staan op. “Ek gaan jou die moeite spaar.” “Moenie nou ry nie. Bly en praat eers met my.” “Ek wil nie ry omdat ek kwaad is vir jou nie. Dit was regtig net ’n baie lang week, en aangesien ek nie kan oorslaap nie, moet ek liewer nou ry.” Hy trek haar nader toe hy die uitdrukking op haar gesig sien. “Bad joke, jammer.” Sy lippe rus ’n oomblik teen haar voorkop. “Ek hoop hy is baie goed vir jou.” By die voordeur soen hy haar skrams op die wang en dan draf hy haastig die trappies af. Hy skakel die motor aan en ry op instink terug huis toe. Vir die eerste keer in jare gee hy hom oor aan ’n gevoel van eensaamheid. Daardie skemerte wat eintlik maar altyd net onder die oppervlak skuil. ’n Eensaamheid wat net Willem by tye kan verlig, maar tog ook nooit heeltemal kan laat verdwyn nie. Hy vermoed dis eerder iets in sy weefsel as wat dit met fisieke alleenheid te doen het. Maar tog sou hy nie vanaand omgegee het as daar êrens iemand was by wie hy ’n oomblik kon gaan sit nie. Sonder woorde of verduidelikings. Toe hy by die swart hekke indraai, neem hy op die ingewing van die oomblik die pad kliniek toe. Wilmien Carstens sit geboë by haar lessenaar. ’n Leeslampie brand bo haar kop en sy is besig om ingedagte deur ’n tydskrif te blaai. Sy skrik orent en haar hand gaan onwillekeurig na haar mond voordat sy met albei haar hande op haar hart druk. “Wil jy my ’n hartaanval gee!” “Ek het net kom kyk of julle wakker is.” “Jy moet regtig vir jou ’n vrou vat sodat jy nie hierdie tyd van die aand in die strate rondsluip nie.” “Hoe gaan dit hier?” lag hy haar opmerking af. “Almal slaap. Ek het tien minute gelede my rondte gedoen. Kristina was vroeër vanaand baie onrustig, maar sy slaap nou nadat ons vir haar ’n pilletjie gegee het.”

Ben knik en huiwer net ’n oomblik. Daar hang ’n vreemde rustigheid in die vertrek en die versoeking is groot om ’n rukkie langer te bly. Maar toe sy aanbied om vir hom koffie te gaan maak, skud hy tog sy kop. “Nee dankie. Ek is op pad huis toe.” In die motor wonder hy oor haar woorde. Kan ’n vrou ’n man by die huis hou? Of ’n man ’n vrou? Sy ma kon dit nie met sy pa regkry nie. Nie met aandag, liefde, woede of stiltes nie. Was dit haar skuld? Moes sy harder probeer het; langer aangehou het? Hy weet nie, net so min soos hy weet of iemand anders jou gelukkig kan maak. As hy na Willem en Lisa kyk, moet hy dit glo, maar hy wonder of hulle nie die uitsondering op die reël is nie. Daardie een-uit-’n-miljoen-verbintenis wat alle wette van die kits-verbruikersamelewing verkeerd bewys, of eerder troef. Dis al drie jaar en nie een van hulle is nog gereed vir ’n opgradering nie; inteendeel, dit lyk eerder of die verbintenis hulle al meer pas. Soos ’n paar skoene wat al lekkerder sit hoe langer jy hulle dra. Die huis is koud toe hy binnestap en hy huiwer net ’n oomblik voordat hy met die trappe oploop en in die bed gaan klim. “Wat is die slaap ’n wondersoete ding,” sê hy hardop toe hy die bedliggie afskakel en homself op sy sy draai. Dan lag hy sag. Hy is besig om alleen in sy huis gedigte aan te haal. Miskien het dit tyd geword dat hy self iemand gaan sien, of miskien moet hy net sorg dat Kristina Lazarus gesond word, voordat hy digbundels begin lees. Hy is nie seker waar hy dit gehoor het nie, maar as dit uit ’n gedig kom, is hy seker sy sal vir hom kan sê.

Kristina trek haar sweetpak en drafskoene aan. Sy weet nie waarheen sy wil gaan nie, maar sy moet uit die kamer kom. Sy is bly dis Saterdag en sy het nie nodig om vir haar daaglikse sessie vrae en antwoorde te gaan nie, maar die stilte en rustigheid van die dag is besig om haar vas te druk. Dit help ook nie sy roep die personeel nie. Hulle kan niks vir haar doen nie, behalwe om vir haar ’n pil te gee en met haar te praat. En sy wil nie nou praat nie. Toe sy buite kom, begin sy oor die grasperk aanstryk. ’n Paar pasiënte sit in die yl laatmiddagson, maar Kristina groet hulle nie. Sy wil nie sien hoe haar eie verlatenheid uit ’n ander mens se oë na haar staar nie. Daar is niks vertroostends

daaraan nie. Daarom rek sy net haar treë en toe sy onder die bome aan die einde van die grasperk kom, begin sy stadig draf. Haar blik is voor haar voete terwyl sy kort-kort vir ’n boomtak uitswaai of oor ’n holte in die grond spring. Sy probeer luister of haar voetval ’n ritme het, maar dit bly onreëlmatig. Dit klink eerder soos morsekode. Twee kort, een lank, drie kort, twee lank. Voet, voet, spring, swaai. Toe gewaar sy ’n oopgetrapte voetpaadjie en geleidelik kry sy ’n ritme. Die lug is koud en ruik klam. Haar asem begin later jaag en sy voel hoe sy al nader kom aan daardie bekende euforie waaroor Cato altyd spot. Sy kan vir ewig so aangaan, maar toe die bome oopmaak en sy skielik ’n dam voor haar sien, gaan staan sy stil. Eende en ganse wei op die wal en glip met ’n geplons terug in die water. Sy is nog besig om die prentjie voor haar in te neem toe die geblaf van honde agter haar haar verskrik laat omswaai. “Hulle sal nie byt nie!” roep ’n stem en dan verskyn Ben tussen die oorkantste bome. Hy roep na die twee honde, maar hulle is reeds besig om haar te beruik en Kristina laat sak haar hande en streel oor hul koppe. “Ek is jammer as jy geskrik het.” Hy stap nader en trek aan die honde se halsbande tot albei terugtree. “Hulle sal jou waarskynlik eerder doodlek as byt.” “Ek is nie bang vir honde nie.” “Ek het nie geweet jy het weer begin draf nie.” “Ek was moeg vir my kamer.” Kristina wonder waarom dit skielik so vreemd voel om met hom te praat. Hy het ’n denim en kabeltrui en ’n paar waterstewels aan en alhoewel hy bedags nie vreeslik formeel aantrek nie, lyk hy skielik net anders. Miskien laat die dagoud baard en deurmekaar hare hom meer ontspanne lyk, of dalk rustiger. Sy weet nie of die twee begrippe in sy geval dieselfde beteken nie. Hy maak sy mond oop en weer toe sonder om iets te sê. Kristina gee ’n spotlaggie. “Ai, die mag van die gewoonte. Dis sulke tye dat ’n mens besef hoe die vraag ‘Hoe gaan dit met jou?’ misbruik word.” Ben glimlag onwillekeurig. Wat is dit met haar en woorde? “Ek dink nie dit

word misbruik as ’n mens werklik belangstel om te hoor hoe dit met iemand gaan nie.” “Ek is seker jy wil nie hierdie tyd op ’n Saterdag hoor hoe dit met ’n pasiënt gaan nie.” “Ek wil altyd weet hoe dit met my pasiënte gaan.” Kristina tel ’n stok op en gooi dit ’n ent weg en dadelik hardloop albei honde blaffend agterna. “Jy moet ’n baie vervelige lewe lei.” Voor hy haar kan antwoord, kyk sy om haar. “Jy het verbaas gelyk om my hier te sien. Is ek besig om te oortree?” “Nee, jy is welkom om hier te wees. Ek het net nog nooit op hierdie deel van die grond pasiënte gewaar nie. Ek het ’n vermoede die paar wat wel gaan stap, hou by die gebaande weë.” Sy skop-skop teen ’n graspol en lig dan haar hand in ’n groet. “Lekker dag verder.” Hy kyk hoe sy van hom af wegstap en roep: “Hoe voel jy vandag?” Sonder om om te kyk, roep sy hard genoeg vir hom om te hoor: “Kak!” Ben begin met lang treë agter haar aanstap. “Wat makeer?” “Ek is regtig nie nou in ’n bui om vrae te antwoord nie.” “Kristina!” Sy lig weer haar hand. “Geniet jou naweek, dokter.” En dan draf sy tussen die bome weg. Ben druk gefrustreerd sy hande in sy broeksakke terwyl hy haar agternakyk. Sy onmiddellike reaksie is om agter haar aan te hardloop, maar gelukkig bedink hy hom betyds. Hy kan nie agter pasiënte aanhardloop nie, en wat maak hy in elk geval met haar as hy haar vang – skud haar tot sy met hom praat? Die gedagte klink op die oomblik nie so vergesog nie, maar hy roep die honde en begin terug huis toe stap. Miskien moet hy ’n heining tussen hom en die kliniek laat oprig. Of miskien moet hy die kliniek in ’n gastehuis laat omskep – of ’n gesondheidsoord met spa-baddens en druiwepitkure. Dit is afgesonder genoeg dat hy selfs in die nudistebedryf kan ingaan. Hy kan soggens naakte

jogaklasse op die grasperk aanbied, of wat ook al deesdae die nuutste oefensensasie is. Enigiets behoort makliker te wees as wat hy nou doen.

Ben druk die toeter van die ou afslaankap-Willis-jeep toe hy met ’n wye draai langs Willem en Lisa stilhou. Hy kyk na hulle verbaasde gesigte en begin dan uit volle bors saam met die bandspeler sing: “This is a thing I’ve never known before . . . it’s called easy livin’ . . .” Hy spring oor die kant van die jeep en dans op maat van die polsende ritme, en toe Lisa uit hulle motor klim, neem hy haar hand en draai saam met haar in die rondte. “Die party is hier binne!” roep iemand van die stoep af en Ben skakel die bandspeler af, haal ’n geskenk agter die sitplek uit en kyk vraend na Willem. “En die suur gesig?” “Jy en Uriah Heep is vroeg in die aand al met mekaar besig.” Ben sit sy arm om Lisa se skouers. “Jy is net jaloers omdat ons jou nie genooi het om saam met ons te sing nie.” “Is jy alleen?” wil Lisa weet terwyl sy terug motor toe loer of sy dalk iemand misgekyk het. “I’m born toe be wild . . .” begin Ben weer sing en Willem slaan sy oë hemelwaarts. “En dan wonder jy nog waarom ek oor jou bekommerd is.” “Lisa, my skat, het jy al ooit agtergekom dat jou eens opwindende man besig is om prematuur in ’n suur ou man te verander?” Lisa bly hom ’n antwoord skuldig, want die gasvrou kom op die breë stoep uitgestap en toe sy Ben sien, gooi sy haar arms om sy nek. “Jy is alleen! Ek weet van ’n paar girls wie se aand gemaak is.” “Geluk met jou man se verjaardag.” Ben soen haar vol op die mond en dan lek hy sy lippe af. “Ek sal ook nooit verstaan waarom jy nie vir my gewag het nie.”

“Ek sou nou nog gewag het, Benna,” lag sy op in sy gesig en dan draai sy om om vir Willem en Lisa te groet. Binne word die drie van hulle met heelwat blye uitroepe begroet en Ben is meteens bly hy is nie vanaand vir iemand verantwoordelik nie. Hy het lanklaas saam met al die ou vriende gekuier.

“Wat sê jy, Ben?” roep een van die gaste na Ben waar hy eenkant met ’n vreemde meisie staan en gesels. Dis ná elf en die gesprek gaan oor die sogenaamde uittog van vaardighede. “Waaroor?” “Is dit die dommes wat agterbly en glo dinge kan beter raak?” wil een van die ander mans weet. “Nee, donner! Is julle tog nie nog steeds op daai topic nie? Ek wonder of die Israeliete ook so baie daaroor gepraat het voor hulle agter Moses aan die woestyn in is. Geen wonder hy het nie vir die klomp kans gesien nie.” “Sal jy gaan?” wil een van Ben en Willem se vroulike klasmaats weet. “Waarheen?” “Oorsee.” “Ek was ’n jaar daar.” “Ja, maar sal jy permanent daar kan gaan bly?” “As ek moet, sal ek dit seker kan doen, maar dis nie een van my langtermynplanne nie.” “En as die toestande hier nog meer versleg?” val iemand anders hom in die rede. “Ons praat maklik van die toestande wat so versleg het, maar niemand van ons ly nog honger nie. Ons koop nog karre en huise en eet uit en drink.” “Dit gaan nie net oor geldmaak nie. Die openbare sektor is besig om sy gat te

sien. Kyk hoe lyk die paaie deesdae, dis geen wonder al meer mense ry met fourby-fours nie.” Ben tel ’n bottel wyn van die tafel langs hom op en skink vir hom en die meisie nog wyn. Dan lig hy sy glas asof hy ’n heildronk wil instel. “Kom ons drink op almal wat slim genoeg is om te loop en almal wat dapper genoeg is om te bly. Hoe klink daai vir ’n goue middeweg?” “Jy is nou ligsinnig,” laat een van die vroue hoor. “Nee, wat ek is, is gatvol vir mense wat vir my redes wil gee waarom hulle loop. Ek stel regtig nie daarin belang nie. Dis elke ou se demokratiese reg om te gaan waar hy wil. Waarom moet jy jou besluit probeer regverdig? Ek gaan nie minder of meer van jou dink nie. Ek weet nie of ek vir ewig gaan doen wat ek nou doen nie, maar die dag as ek ’n verandering wil maak, is dit my saak. Soos my oupa altyd gesê het, elke ou maak sy eie bed op en dan moet hy daarop slaap. Ek vind dit soms vreemd dat so baie van dié wat geloop het omdat die toestande hier so swak is, tog so graag nog hier kom vakansie hou – maar gelukkig het dit ook niks met my te doen nie. Mense wou deur die eeue graag hulle brood aan albei kante gebotter hê.” “Ek sal maar die ligte hier afsit, want die donner weet, met my vleislus kan ek nie sommer trek nie,” laat Willem skuinsweg hoor en almal begin lag. “Australië het beeste – en wat van al die groot beesplase in Amerika?” “Hi there, mate!” Willem skud sy kop. “Kan jy my so hoor praat? En wie de hel wil in Amerika gaan woon? Daai mense het ’n seriously screwed-up psige. Kyk net wie kies hulle vir president.” “Jy kan nie so veralgemeen nie,” keer Lisa, maar Willem lag haar beswaar weg. “In ’n land waar Terminator goewerneur kan word, is enige ding moontlik.” “Amen!” roep Ben uit terwyl hy die musiekstel se volumeknop oopdraai. Hy lig sy hande op en sing uit volle bors saam: “It’s more than a feeling . . .” “Kuier jy lekker?” wil Willem weet toe hy net ná twaalf saam met Ben op die braaistoep beland en daar nie ’n meisie by hom is nie.

“Rome brand blykbaar, maar die keisers en dié wat nog kos het, vier fees. Wie is ek om te kla?” “Ek kan nie besluit of jy in ’n goeie bui of so swart soos die nag is nie.” Ben wieg heen en weer en begin weer sing: “This is a thing I’ve never known before . . . it’s called easy livin’ . . .” “Wie is die girl?” “Hier is baie.” “Die een wat dink sy gaan vanaand saam met jou huis toe.” Ben skud sy kop laggend. “Hoor ek ’n toon van afkeur?” “Waar is Sanet?” “Ek het nie die vaagste idee nie. Waarom vra jy, mis jy haar?” “Het julle twee baklei?” “Nie hierdie keer nie.” “Wat het gebeur?” Willem trek Ben effens nader aan die buitedeur waar dit stiller is. “As ek een van my pasiënte mag aanhaal: ek is nie nou lus om daaroor te praat nie.” Willem laat Ben begaan toe hy wegstap, maar toe hulle almal kort na twee-uur aanstaltes maak om huis toe te gaan, hou Willem sy hand na Ben uit. “Sleutels, asseblief.” “Ek kan bestuur.” “Ek weet, maar Lisa sê jy moet by ons kom slaap en ek het lanklaas die Willis bestuur.” Ben se oë vernou merkbaar. “Wie sê ek het nie ander planne nie?”

“ ’n Ander aand. Ek is seker jy het haar nommer.” Ben druk sy hand in sy broeksak, maar huiwer tog nog ’n oomblik voordat hy die sleutels in Willem se hand laat val.

Hoofstuk 13

Nadat Ben Sondagoggend eers ná twaalf wakker geword het en weer die aand nege-uur in die bed geklim het, is hy Maandagoggend uitgerus en sien hy ’n slag weer kans vir die dag. Die eerste twee pasiënte is nuut, maar daarna is dit oues en die dag gaan vinniger verby as wat hy verwag het. ’n Maandag kan soms oneindig voel. Kristina kom halfses die spreekkamer binne en Ben wonder in watter tydgleuf hy nog nie met haar probeer het nie. Hy het al gesorg dat haar afsprake vroegoggend is, toe het hy dit na middae verskuif en hy het haar ook al ’n paar keer laatmiddag gesien. Hy kan nog nie besluit of hy haar uitgerus of effens moeër verkies nie. Daar is geen patroon aan die manier waarop sy reageer nie. Sy is bleek, haar hare is ongewas en ongekam en haar hande is met nuwe verbande verbind. Toe sy op die bank gaan sit, staar sy stroef voor haar uit. Ben het nie nodig om te vra hoe dit met haar gaan nie. “Ek wil graag vandag met die hipnoterapie voortgaan,” laat hy hoor terwyl hy haar stroewe gesig dophou. “Ek dink nie dit werk nie.” “Jy kan nie ná een keer sê dit werk nie. Die onderbewuste is ’n kragtige geheuebank. As daar iets gebeur het, is dit daar êrens en met hierdie metode sal ons vinniger daarby kan uitkom.” Eers lyk dit of sy hom nie gehoor het nie, maar dan trek sy haar skouers op. “As jy sien ek wil nie verder praat nie, moet jy ophou vra.” Ben knik, maar êrens in hom het ’n onsekerheid – of eerder ’n onrustigheid – kom lê. Hy hou hy haar stip dop toe hy begin praat. Hierdie keer neem hy haar terug na die dag voor sy die episode gehad het en sy beantwoord sy vrae met ’n vreemde, stil stem. “Dis net voor sewe en jy is op pad om te gaan toets skryf. Wat het jy aan?”

“ ’n Jean en my swart baadjie.” Sy begin saggies huil. “Ek voel nie lekker nie.” “Jy is veilig. Ontspan net en luister na my stem. Ry jy of stap jy?” “Ek stap. Dis nie ver van ons huis af nie.” “Oor watter vak skryf julle toets?” “Kontraktereg.” “Wie gee vir julle Kontraktereg?” “Ek wil nie hier wees nie.” Haar stem klink byna smekend. “Jy is veilig, Kristina. Konsentreer net op my stem. Wie se vak is dit?” “Professor Geertsen.” Ben sien hoe haar hande mekaar vind en sy aan die verbande begin rem. “Ken jy jou werk?” “Ek voel nie lekker nie, asseblief . . .” “Is dit ’n moeilike toets?” Sy knik ’n paar keer terwyl sy oor haar wange vee en haar kop heen en weer rol. “Skryf Dawid en Marcus saam met jou toets?” Kristina sluk swaar voor sy knik. “Is professor Geertsen ook daar?” “Asseblief . . . ek wil nie nou meer vrae antwoord nie. Ek wil kamer toe gaan.” Sy snik nou hardop. “Jy kan nou-nou gaan. Vertel my van die toets. Gebeur daar iets terwyl julle toets skryf?” Haar kop rol weer heen en weer, en toe sy “nee” antwoord, is haar stem net ’n

fluistering. “Wat gebeur ná die toets?” “Asseblief . . . asseblief . . . laat my gaan. Ek voel nie lekker nie.” “Kristina, jy is veilig en niks kan met jou gebeur nie. Dis belangrik dat jy moet onthou wat gebeur het. Ek weet jy voel op die oomblik angstig en bang, maar dit is net die herinneringe wat jou angstig maak. Wat ook al met jou gebeur het, is nie besig om weer te gebeur nie. Laat die herinneringe toe om uit te kom. Jy is op ’n veilige plek.” Ben kyk hoe sy haar hande voor haar gesig druk en skor begin huil. Dit klink soos die klaaggeluid van iemand wat pyn het. “Asseblief . . . ek kan nie . . . meer nie, laat my asseblief gaan . . .” Die woorde kom hortend uit, en Ben moet mooi luister om haar te hoor. “Vertel my wat jy sien en hoe jy voel.” “Ek . . . ek gaan na professor Geertsen se kantoor toe.” “Wat gaan maak jy daar?” Ben wag dat sy ’n paar keer diep asemhaal voordat sy verder kan praat. “Hy het voor die toets gesê hy wil my sien. Ek . . . ek moet hom ná die toets kom sien.” “Waar is die ander studente?” “Almal is al weg.” “Wat gebeur in sy kantoor, Kristina? Waaroor wil hy jou sien?” “Hy is kwaad omdat ek nie so goed gedoen het in die toetsreeks soos hy verwag het nie.” Haar stem klink soos ’n dun, uitgerekte draadjie wat enige oomblik kan breek. Teen hierdie tyd het sy die verbande om haar hande feitlik alles losgewoel en haar hande klou mekaar krampagtig vas. “Asseblief, ek . . .” snik sy smekend.

“Wat gebeur in sy kantoor, Kristina? Waarom is jy so ontsteld?” “Hy sluit . . . hy sluit die deur . . .” “Hoe voel jy?” “Bang . . . ek is bang. Ek ken hom nie so nie. Ek probeer praat, maar hy wil nie luister nie. Hy praat . . . maar ek verstaan nie. Hy sê ek het hom . . . ek het hom teleurgestel. Ek is net soos die ander . . . ondankbaar. Hy doen so baie vir ons. Hy het so baie vir my gedoen en meer van my verwag.” “Wat doen jy terwyl hy praat?” Kristina huil al harder en dit lyk of haar lyf soos ’n snaar oor die lengte van die rusbank gespan word. Haar gesig is verwronge en sy probeer nie meer die trane keer nie. “Ek probeer met hom praat, maar hy wil nie luister nie, dit lyk of hy my nie kan hoor nie . . . ek is so bang.” “Waarom is jy bang?” “Hy . . . hy begin aan my ruk . . .” Sy haal eers diep asem. “Ek val teen sy lessenaar . . . en dan . . . nee, asseblief, asseblief . . . ek wil nie meer hier wees nie . . .” “Wat doen hy, Kristina?” Die enigste geluid waartoe sy in staat is, is ’n skril geluid in haar keel. Ben raak bewus van die hoendervleis op sy arms en ’n siek gevoel op die krop van sy maag. “Kristina, jy is op ’n veilige plek en dis verby. Hy kan jou nie meer seermaak nie. Ek gaan nou begin om terug te tel en as ek by een kom, sal jy jou oë oopmaak en alles onthou waaroor ons gepraat het.” Sy maak haar oë soos ’n slaapwandelaar oop, maar begin dadelik weer snik. Toe sy haar gesig teen die bank se kussings draai, laat hy haar begaan. Hy maak ’n paar aantekeninge in die lêer op sy skoot en sit dan ’n houer sneesdoekies langs

haar neer. Ná tien minute kyk sy vir die eerste keer op en strompel orent. “Ek haat jou.” Ben staan ook op, maar keer haar nie toe sy by die deur uitstap nie. Hy lig net die telefoon se gehoorstuk op en gee instruksies dat een van die personeel haar moet kom haal en kamer toe neem. En dat hulle moet opdrag gee dat die nagpersoneel haar nie alleen laat nie.

Dit neem ’n rukkie om sy gedagtes te orden sodat hy drie verslae van pasiënte vir Riëtte op die diktafoon kan opneem. Hy voel koud toe hy sy baadjie aantrek en die deur agter hom toetrek.

Hoofstuk 14

Willem skuif die bladsye terug in die koevert en vee oor sy gesig voordat hy ’n groot sluk wyn neem en na Ben kyk. “Jy is seker hiervan?” Ben knik en strek sy bene voor hom uit. “Shit, hoe kon ek dit gemis het?” Willem vee oor sy hare. “Ek het haar tog ondersoek en moes seker die merke opgelet het.” “Iets sê vir my sy het nie ’n fight opgesit nie en die merke wat daar was, kon ’n mens seker toegeskryf het aan die nag op die berg. Ek sou ook gedink het sy het haarself in die donker teen ’n klip of twee gestamp. En teen die tyd dat jy haar gesien het, was dit ses en dertig uur later.” Ben sit oorkant Willem en Lisa in hulle sitkamer. “Mense gebruik deesdae maklik die woord in ’n nieseksuele verband en ek wonder of dit nie in ’n mate afbreuk doen aan die ware betekenis nie. Dis so maklik om te sê ontwikkelaars het ’n stuk grond verkrag deur huise daar te bou, of ’n persoon is in die media verkrag, dat min mense onthou dat die woord actually iets beteken. Dis nie ’n stopwoord soos fok en bliksem nie.” Lisa vee die trane van haar wange af. “Iemand soos hy behoort te hang vir so ’n daad.” “In teenstelling met byvoorbeeld iemand met mindere denkvermoëns?” wil Ben met geligte wenkbroue weet. “Enigiemand wat ’n vertrouensposisie misbruik.” “En wat van die onbekende, ongeskoolde verkragters, moordenaars en rowers? Mag hulle begenadig word omdat hulle nie van beter geweet het nie? Is ons deesdae gesofistikeerd genoeg sodat ons hulle kan vergewe en net lewenslank toesluit?” Lisa skud haar kop. “Moenie nou probeer filosofies raak nie. Jy weet wat ek bedoel.”

“Ja, ek weet, maar dis ongelukkig die dilemma waarmee ons sit. Ons sien die doodstraf as barbaars, maar die oomblik as iemand van wie ons dit nie verwag nie so iets doen, en die slagoffer is iemand wat ons ken, skreeu ons maklik ‘Hang hom!’ Dis iets waarmee ek self worstel.” “Dink jy sy gaan hom aankla?” wil Willem vreemd stil weet. “Ek hoop van harte so.” “Ek het eenkeer gelees dat die aanklag van verkragting maklik gemaak word, moeilik bewys word en nog moeiliker verdedig kan word, veral as jy onskuldig is.” Ben kyk van die een na die ander. “Dis ’n dodelike klag om teen iemand in te bring, veral iemand in sy posisie. Aan die ander kant kan dit seker soos selfmoord wees om iemand soos hy te beskuldig. Hy is ’n gerespekteerde lid van die universiteit se mafia en waarskynlik ook in die land se regskringe. Hoe geloofwaardig gaan haar woord wees?” “Hoe kan jy alles so akademies sit en uitpluis? Maak dit jou nie die moer in dat iemand so iets kan doen en dan nog dink hy kan daarmee wegkom nie?” Lisa se voet skop heen en weer. “Dis nie my job om persoonlike gevoelens hieroor te hê nie – en dis ongelukkig die werklikheid, maak nie saak wat een van ons dink of voel nie.” “Sy behoort hom te sue.” Willem se stem klink skielik te hard in die stil sitkamer. “Ek gee nie om of hy die pous of die president is nie. Niemand behoort met so iets weg te kom nie.” Hy staan op en kom oomblikke later met nog ’n bottel wyn uit die kombuis. Ben strek sy bene voor hom uit en neem ’n sluk. “Dink jy sy is onskuldig?” Ben kyk vraend na Lisa. “Wat bedoel jy met onskuldig?” “Jy weet so goed soos ek dat daar nog ’n persepsie bestaan dat ’n vrou wat verkrag word, dikwels aandadig is. Dink jy sy het iets gedoen om dit te veroorsaak?”

Ben draai die wynglas om en om tussen sy vingers en skud sy kop. “Net vir die rekord, ek is nie een van daardie mense nie, maar ek wil regtig ook nie in ’n persoonlike bespreking hieroor betrokke raak nie. Dis ’n mynveld waarin ek my nie wil begewe nie. Sy is ’n pasiënt en my job is om toe te sien dat sy hierdie trauma so goed as moontlik verwerk.” “Sy is tog meer as ’n lêer, Benna. Al jou pasiënte is tog meer as die woorde wat jy oor hulle neerskryf en somewhere along the line moet jy tog iets voel, al is dit soms net jammerte of meegevoel of empatie. Dit maak nie saak wat dit is nie, êrens in die proses moet jy een of ander emosie ervaar.” “Ek kan net nie bekostig dat almal in my kop kom nesmaak nie. Dis teenproduktief en op die ou end is ek so vol simpatie en empatie dat ek self hulp nodig het. Dis ’n stukkkie raad wat jy gerus kan onthou. Jy kan nie saam met elkeen van jou pasiënte huil nie.” “Maar ek hoef ook nie so ver uit die water te staan dat ek nie hulle pyn kan verstaan nie. En ek is nog kort genoeg in die job dat ek wil glo daar is ’n ander manier.” Ben gooi sy hande in die lug en kyk hulpsoekend na Willem. “Het jy haar kwaad gemaak of hoe het ek in die beskuldigdebank beland?” “Ek beskuldig jou van niks nie. Ek bevraagteken net jou gewoonte om op die kantlyn te bly staan.” “Almal kan nie op die veld wees nie! My donner, iemand moet op die kantlyn staan. Dit help nie almal neuk ’n rivier in en wanneer hulle agterkom die stroom is te sterk, is daar niemand om hulle uit te help nie. As jy my vra, is daar in elk geval genoeg wat blindelings voortneuk. Mense is so lui om vir hulleself te dink.” “Glo jy sy is onskuldig?” val Lisa hom in die rede en Ben skud moedeloos sy kop. “Dis waarom ek nie wil trou nie. Ek praat en praat, en jy hoor nie ’n woord wat ek sê nie. Ek sal moer graag wil weet hoe julle vroue se logika werk.” “Net ’n ja of ’n nee, Benna. Dis nie te moeilik nie.”

“Waarom is dit so ’n issue vir jou?” “Dis nie ’n issue nie. Ek sal net meer gerus voel as ek weet jy is jammer vir haar.” Sy glimlag. “Miskien glo ek jy sal dan jou tone natmaak en nie net ’n tou ingooi nie.” “ ’n Tou is vrek belangrik as die water te diep word.” “Hou op om woordspeletjies met my te speel!” Sy kyk na Willem. “Is jy seker julle twee deel nie ’n genepoel nie?” “Ek is op die oomblik besig om by die meester van woordspeletjies te leer.” Ben staar ’n oomblik na die vloer tussen sy voete, voordat hy opstaan en hom stadig uitrek. “Ek gaan nou huis toe, en ek hoop as ek môreoggend wakker word, het daar ’n wonderwerk plaasgevind en het al die pasiënte oornag gesond geword en is die kliniek in ’n vroulike nudistekolonie of so iets omskep.” “Jy klink soos iemand wat gom snuif.” Willem lig hom met ’n sug uit sy stoel en stap saam met Ben voordeur toe. “Wees asseblief goed vir haar, Benna!” roep Lisa agterna. By die motor steek Willem sy hand na Ben uit en hulle kyk vir ’n oomblik stil na mekaar. “Dankie. Ek skuld jou.” Ben trek sy skouers op en glimlag skeefweg. “Ek sal die rekening stuur.”

Kristina gooi ’n klip in die water en kyk afgetrokke hoe dit oor die oppervlak hop. “ ’n Koei, ’n kalf en ’n emmer melk,” laat sy sag hoor toe die klip ná drie hoppe eers sink. Sy het laas saam met Calla en Pieter klippe in ’n dam gegooi. Die water in die dam lyk koud. Bloukoud, met hier en daar ’n weerkaatsing van ’n wit vlieswolk. Die weerkaatsings van die berge raak elke nou en dan weg in die rimpelings as ’n eend verbyswem. Sy is ook lus om te swem, te voel hoe die koue water haar lyf verdoof en haar gedagtes laat wegkrimp. Sy wens sy kan haar emosies verkluim. Doof, dof, dood. Nie dooi nie – dooi beteken dieselfde as ontdooi, en voor haar geestesoog sien sy ’n stuk vleis op die kombuistoonbank

wat besig is om te ontdooi. Die weefsel raak weer sag en die bloed weer vloeibaar. As ’n mens jou vinger daarin druk, maak dit ’n duik. Gevriesde vleis maak nie duike nie. Selfs die bloed is gestol. Die naarheid spoel soos ’n brander oor haar en sy buk vooroor. Haar maag ruk ’n paar keer, maar haar mond bly droog. Droog en galbitter. Sy gaan sit en krul haarself in ’n bondeltjie op terwyl sy wag dat die naarheid bedaar en die brander terugtrek. Voordat sy opstaan, skep sy twee hande vol water op en spoel haar gesig daarmee af. Sy ruik die grond, die plantmateriaal en die watervoëls. Dis ’n aardse reuk, terwyl die smaak in haar mond metaalagtig is.

“En as jy so uitasem lyk?” Ben kyk op toe sy die spreekkamer binnekom. “Ek het gaan stap en tred met die tyd verloor. Ek moes die laaste ent hardloop.” Sy sak op die bank neer en Ben wag tot sy gemaklik sit, maar toe sy vraend na hom kyk, skud hy sy kop. “Ek wil nie iets sê nie; ek wil hoor hoe dit vandag met jou gaan.” “Ek wil ná die vakansie teruggaan klas toe.” “Waarom is jy so haastig?” “Ek moet die einde van die jaar klaarmaak.” “Wie betaal vir jou studie?” Ben se pen gly oor die papier voor hom, maar dis ’n onsamehangende gekrabbel. “My ouers, maar dis nie die rede nie. Ek wil net nie volgende jaar nog steeds hier wees nie. ’n Mens kan nie vir ewig ’n student bly nie.” “Kristina, jy het ’n baie traumatiese ervaring gehad en jy moet jouself tyd gee om dit behoorlik te verwerk, anders gaan jy voortdurend terugslae beleef.” “Dink jy ek is onskuldig?” Ben kan dit nie glo nie. Wat is dit met haar en Lisa en sy gevoelens? “Waarom is dit vir jou belangrik wat ek dink?”

Sy kyk hom ’n oomblik lank stil aan en skud dan haar kop. “Vergeet dit. Ek gee nie regtig om nie.” “Vertel my hoe jy oor hom voel.” “Ek wil nie oor hom praat nie.” “Maar jy sien kans om terug klas toe te gaan?” “Dit sal anders wees.” “Ek wil hê jy moet my vertel hoe jy ná die hipnose gevoel het. Watter emosies ervaar jy op die oomblik?” “Ek is kwaad vir jou, want ek kon sonder daardie herinneringe klaargekom het. Dis nie iets wat ek moes onthou het nie.” “So iets gaan nooit weg nie en indien jy dit reggekry het om dit te onderdruk, sou jy heel waarskynlik met elke verandering in jou lewe sekere simptome ervaar het. Dis beter dat jy dit nou onthou en verwerk. Dit lê nog vlak en het nie tyd gehad om in sekere gedrags- en denkpatrone vasgelê te word nie.” “Hoe is dit moontlik dat ek so iets kon vergeet?” “Dit word psigogene amnesie genoem. Dit kan gelokaliseerd voorkom, wanneer ’n mens die eerste paar uur ná ’n uitermate ontstellende gebeurtenis vergeet, of selektief, waar ’n mens sommige maar nie alle gebeure nie tydens ’n bepaalde tydperk vergeet.” “Ek dink nog steeds dit was nie nodig om dit te onthou nie.” “Ontkenning is nie die beste manier om trauma te verwerk nie.” “Dink jy regtig die mens is so eenvoudig dat daar vir elke gebeurtenis sekere reëls kan geld hoe dit hanteer moet word? Het julle ’n handboek vir elke moontlike geval, of is daar sekere oorvleuelings? Is dit nie moontlik dat elke persoon se individuele belewenis die behandelingsmetode behoort te bepaal nie?” “Ek glo nie daaraan om ’n handboek slaafs na te volg nie, en glo dit as jy wil,

maar ek probeer die pasiënt se persoonlikheid in aanmerking neem by die keuse van ’n behandelingsmetode.” “Nou wat stel jy voor doen ons nou? Moet ek nou eers deur die verskillende stadia worstel? Ontkenning, woede, berusting – of wat is al daardie stappe waardeur ek veronderstel is om te gaan? O ja, moet ek nie nog êrens met God begin onderhandel ook nie? In my geval sal dit seker nie veel help nie, want die ergste het reeds gebeur. Dis nie asof ek ’n siekte het wat na die een of ander kant toe kan gaan nie. Ek het nie die luxury om deur prosesse te gaan nie. My opsie is min of meer om dit te aanvaar of om te maak of dit nie gebeur het nie. En jy het gesorg dat laasgenoemde nie meer ’n opsie is nie.” “Waarom dink jy het dit gebeur?” ignoreer hy haar woorde. Kristina vee haar hare uit haar gesig terwyl sy opstaan en voor die venster gaan staan. “Met ander woorde, is ek medeverantwoordelik?” “Vóél jy medeverantwoordelik?” “Voel elke vrou met wie dit gebeur nie verantwoordelik nie?” “Dit maak nie saak hoe ander vroue voel nie; sê vir my hoe jy voel.” “Ek moes nie toegelaat het dat dit gebeur nie.” “Hoe kon jy dit gekeer het?” “Ek kon gegil het of terugbaklei het. Ek is sterk en fiks.” “Wie sou jou gehoor het as jy gegil het? Was daar ander mense in die gebou?” “Ek weet nie, maar ek kon probeer het.” “Wat dink jy sou gebeur het as jy terugbaklei het?” Sy draai van die venster af terug en haar stem is kras toe sy antwoord. “Ek weet nie, en die feit dat ek nie probeer het nie, beteken dat ek nooit sal weet nie.” “Dink jy nie hy sou jou dalk baie seerder gemaak het, selfs doodgemaak het

nie?” Kristina kom sit op die bank en druk haar hande tussen haar knieë in. “Ek weet nie.” “Die statistiek wys dat vroue wat terugbaklei meer dikwels doodgemaak of ernstig beseer word.” “Moet dit my nou troos?” “Miskien nie nou al nie, maar ek wil hê jy moet daaroor dink. Jy het dalk onwetend jou eie lewe gered.” Sy kyk na die horlosie teen die muur. “Ek sal daaroor dink.” Ben sit die pen en die lêer op die koffietafel neer en kruis sy bene gemaklik. “Kristina, hierdie is nie ’n akademiese verhandeling waarmee jy besig is nie. Ons is nie hier met rede en logika besig nie. My vrae is nie daarop gemik om jou denkvermoë te toets nie. Jy is nie veronderstel om slim antwoorde te hê nie; dit maak ook nie saak as jy geen antwoorde het nie. Al wat belangrik is, is hoe jy voel. Daar is nie ’n reg of verkeerd nie.” Sy kyk op en hy sien hoe haar oë begin blink. “Hoe dink jy voel ek?” ’n Spiertjie begin langs haar mond trek. “Ek weet nie; waarom vertel jy my nie?” “Ek is stukkend.” Haar stem kry ’n hol klank. “Soos ’n spieël wat aan skerwe gebreek het, en al doen jy jou bes om die stukke te heg, bly die beeld verwronge. Daar is mos een of ander teorie of spreuk wat lui dat ’n mens meer as die som van sy onderskeie dele is, maar in my geval is dit nie meer so nie. Ek hét nie meer ’n geheel nie. Ek is die skerwe wat nooit weer gaan pas nie en nie regtig meer waarde het nie. My vingerpunte het hulle sensasie verloor en my voete vind nie meer vanself hul pad vorentoe nie. My eie naam het vir my vreemd geword. Ek ís nie meer nie.” Sy vee met die agterkant van haar hand oor haar wange. “Jy sal jouself weer sien.” “Hoe weet jy dit? Jy het net so min versekering soos ek, maar dis jou job om dit

vir my te sê.” Sy skud haar kop en probeer vergeefs die trane keer. “Die mens mag dalk hier en daar ’n swak plek hê, maar om een of ander rede en op een of ander manier het ons ’n inherente vermoë om terug te spring. Die Engelse praat van resilience. Daardie elastisiteit wat ons weer laat opstaan. Daar is geen verklaring daarvoor nie, maar dit bestaan al so lank soos die mens op die aarde is. Dit is waarskynlik aan die oorlewingsdrang gekoppel, maar ek glo dis meer as net die wil om te bly lewe. Jy is jonk en sterk en het alle rede om jou lewe terug te eis, maar dit neem tyd en jy sal moet leer om vir jouself goed te wees. ’n Belangrike plek om te begin, is om jouself te vergewe.” “Dis maklik vir jou om te praat; sou jy toegelaat het dat iemand so iets aan jou doen sonder om terug te baklei?” “Ek sê weer; dit maak nie saak hoe ek of iemand anders sou reageer nie. Dit gaan oor jou; net jy is nou belangrik.” “Ek het eendag vir jou gevra of jy ’n gelowige is en jy het my nie geantwoord nie.” Ben maak sy mond oop, maar sy keer hom. “Dit maak nie saak nie, maar as jy ’n gelowige was, sou jy dalk nou verstaan het as ek vir jou sê ek wonder of dit nie dalk ’n straf is vir iets wat ek verkeerd gedoen het nie.” “Wat het jy verkeerd gedoen?” “Me, myself and I. Die briljante drie-eenheid. Ek was baie ingestel op my eie begeertes en behoeftes.” “Wys my die student wat nie is nie.” “Dis ’n gerieflike antwoord, maar dit maak nie my skuld minder nie. Ek twyfel selfs deesdae of ek enigsins in iemand se lewe ’n verskil gemaak het. Of al daardie fondsinsamelings, bloedskenkings, massaoptogte en wie weet wat alles nie net my manier was om God te speel nie. Ek was nog altyd so. Die sneltrein wat almal saamsleep, of hulle wil of nie.” “Dis nie die beeld wat jou vriende en familie van jou het nie.” Kristina lag in haar keel. “Ek het baie lojale vriende en familie.”

“Kristina, waarom dink jy hierdie ding is ’n straf vir iets wat jy verkeerd gedoen het?” Haar wenkbroue lig hoog teen haar voorkop. “Is dit nie?” “Ons kan nie verantwoordelik wees vir ander se besluite en dade nie.” “Mmm . . . maar aan die ander kant glo ek ander mense word soms gebruik om vir ons ’n les te leer.” “Ons kan baie lank oor daardie punt debatteer, maar op die oomblik is dit nie van veel waarde nie.” Kristina haal twee keer diep asem terwyl sy na die horlosie teen die muur kyk. “Saved by the bell.” Sy staan op. By die deur huiwer sy ’n oomblik. “Hoe het jy geweet ek blameer myself?” “Die mens mag ingewikkeld wees, maar sekere emosies bly universeel. Jy het die tipe persoonlikheid wat beheer neem en verantwoordelik voel, selfs vir ander se dade.” Sy maak die deur oop en trek dit sag op knip agter haar. Haar lyf pyn asof sy besig is om griep te kry. Haar emosies voel rou en ontdooi. Bloederig. Dis maklik vir hom om te sê sy kan nie verantwoordelikheid vir ’n ander se dade neem nie, maar sy het nog altyd geglo alles in die heelal is op een of ander manier aan mekaar verbind. Alles het ’n invloed op mekaar, soos die ou teorie dat die skoenlapper wat sy vlerke in China klap, ’n windstorm in Amerika veroorsaak, of andersom. Miskien was sy so vinnig op pad dat dit so iets gekos het om haar tot stilstand te bring. Die trein sonder remme wat moes ontspoor voordat dit tot stilstand kon kom. Sy stap stadig in die gang af en vermy die ander pasiënte se oë. Sy wil nie van hulle weet nie, net so min as wat sy wil hê dat hulle van haar moet weet.

Hoofstuk 15

Ben luister hoe die telefoon aan die ander kant lui en is verlig toe Willem uiteindelik antwoord. “Kan ek vir julle middagete koop? Ek is moeg vir my eie geselskap op hierdie koue Sondagmiddag,” val hy met die deur in die huis. “Dis goed om te hoor jy dink aan ons as jy moeg is vir jou eie geselskap. Ons verlos jou graag van sulke boring company. Laat ek net hoor wat Lisa se planne is.” Ben luister hoe Willem na Lisa roep en die gesprek wat volg. “Jou luck is in. Ons het sommer nog ’n date ook vir jou. Gee jy om as Monica saam gaan eet?” “Sy is welkom. Maar miskien moet ek julle by die huis los en net vir haar saamneem. Waarom het ek van haar vergeet?” “Ek weet nie, maar sy is off limits. Ek soek nie moeilikheid tussen my vrou en my pêl nie.” Ben lag goedig. “Waarom laat jy dit altyd klink asof ek die groot wolf is? Dink jy ek kan nie ’n platoniese vriendskap met ’n meisie hê nie?” “Nee. Ek is bereid om te erken dat dit nie net jou skuld is nie, maar dit gaan my lewe onmoontlik versuur as jy my vrou se beste pêl se hart breek.” “Ek sal nie naby haar hart kom nie.” Willem gee ’n snork. “Dis waarvoor ek bang is.” Op pad dorp toe stop Ben op die ingewing van die oomblik by die kliniek. Dis nog te vroeg vir besoekers en die meeste pasiënte rus in hulle kamers. Kristina sit egter opgekrul op ’n bank in die verste hoek van die sonstoep. Op haar skoot lê ’n boek, maar terwyl Ben nader stap, kan hy sien dat haar aandag beslis nie by die boek is nie. Haar trui se moue is oor haar hande getrek – hy hoop nie sy het hulle weer gekrap nie.

Toe hy by haar kom, lig hy die voorblad van die boek op om die titel te lees, maar Kristina ruk orent en spring hygend op, terwyl die boek oor die vloer trek. Ben steek eers sy hande uit om te keer dat sy nie val nie, maar toe sy nog ’n tree agteruit gee, retireer hy met sy hande omhoog. “Ek is jammer. Ek wou jou nie skrikmaak nie.” Hy buk om die boek op te tel. “Ek weet nie waarom ek gedink het jy hoor my aankom nie.” Hy hou die boek na haar uit. “Ek is jammer.” Kristina neem die boek sonder om iets te sê en sak dan weer op die bank neer. Sy krul haarself in ’n bondeltjie op en die moue word nog verder oor haar hande getrek. Hy wonder of dit haar soos ’n skilpad laat voel. “Ek het kom hoor of jy nie iets van die dorp af nodig het nie. Ek gaan saam met Willem en Lisa eet.” Sy skud haar kop en hy sien hoe sy probeer om haar asemhaling onder beheer te kry. “Nee dankie.” “Verwag jy besoekers?” “Nee.” Ben staan nog ’n oomblik na haar en kyk voor hy groet en weer die lengte van die stoep begin afstap. Hy kan homself skop dat hy haar laat skrik het. Hy kon byna die vrees aan haar ruik. Sy het nog ’n lang pad om te loop, besluit hy toe hy die motordeur agter hom toeklap. En sy wil teruggaan klas toe! Toe hy by die hek uitry, wonder hy waarom hy by die kliniek gestop het. Dis nie iets wat hy normaalweg doen nie. Maar hy het ook nog nie iemand gehad wat hy ken nie. Die feit dat sy Helen se vriendin is, maak dat sy êrens in sy agterkop nesgeskop het. En wanneer hy aan haar dink, sien hy die foto op haar bedkassie en hy neem homself elke keer voor dat sy weer eendag met so ’n oop mond sal lag. Hy is dit aan Helen en Cato verskuldig, en indirek aan Lisa.

“Jy weet hulle hou ons met opset uitmekaar, nè?” Monica leun oor en soen Ben op die wang toe hy in die restaurant by hulle aansluit. “Wat dink jy sou die rede

wees?” Ben glimlag veelbetekenend. “Your guess is as good as mine, maar ons moet miskien bymekaarkom en al ons teorieë bespreek.” “Hands off, albei van julle. Daar is makliker maniere om moeilikheid te kry.” Lisa kyk van die een na die ander. “Ek wil nie eens soveel as ’n kyk tussen julle twee sien nie.” “En al die tyd dog ek dis jou man wat so ’n spoilsport is, nou vind ek uit jý is die vlieg in die salf.” Lisa soen Ben se wang. “Benna, my skat, ek is mal oor jou, maar ongelukkig het jy ’n track record wat nie te goed is nie. So, ten einde my dierbare vriendin teen ’n gebroke hart te beskerm, wil ek jou nie naby haar sien nie.” “ ’n Gebroke hart klink op hierdie stadium van my lewe moerse opwindend,” onderbreek Monica haar vriendin terwyl sy haar lang bruin hare agteroor gooi en vir Ben oogknip. “Of wat sê jy?” Lisa kyk kopskuddend na Monica. “Jy weet nie waarvan jy praat nie. Hy vat nie hostages nie.” Ben moet glimlag, maar vir ’n oomblik dink hy met ’n mate van heimwee aan Sanet. Toe hy laataand by die huis kom, is hy bly hy het nie die dag by die huis gebly nie. Die geselskap het hom goed gedoen. Hy weet nie of dit bloot die fisieke verhouding is wat hy mis nie. Hy hoop nie so nie, want dit voel skielik net te koelbloedig. Al beskuldig Willem hom van onverskilligheid, slaap hy nie rond en bont nie. Hy weet nie of hy nie meer kans sien vir die risiko nie, en of hy net lui geraak het nie. Miskien iets van albei. Op die oomblik kan hy egter doen met ’n ongekompliseerde lyflike verhouding. Die beginjare met Sanet was ongekompliseerd en hy glo dit was deel van haar aantrekkingskrag vir hom. Hulle twee het op mekaar se energie geteer. Selfs die konflik was energie wat hulle voortgedryf het. Hy is nie seker of die elektrisiteit daar sou gewees het sonder die konflik nie. Hulle albei het geweet dis nie die ideale basis vir ’n verhouding nie, maar dit het hulle gepas. Hy klim onder die stort in en wonder of hy haar nie moet bel nie, maar toe hy later in die bed lê, besluit hy daarteen. Toe die telefoon oomblikke later lui,

wonder hy vir ’n oomblik oor die krag van telepatie. “Slaap jy al?” Dis Lisa se stem en Ben moet glimlag. Hy was nog nooit vreeslik telepaties nie. “Nee, ek is besig om aan vroumense te dink.” “Iemand spesifieks, of is jy met die groter prentjie besig?” “Redelik spesifiek en baie meer fisiek.” Lisa klik haar tong. “Arme jy, wil jy daaroor praat?” Ben lag veelbetekenend. “Nee, maar dankie vir die aanbod. Ek het egter ’n vermoede jou man sal my bliksem as ek jou hierdie tyd op ’n Sondagaand van al my fantasieë vertel.” “Ek bel eintlik om te hoor hoe dit met Kris gaan. Die ongesensorde verklaring.” “Mag ek net begin deur te sê ek is baie bly ek was nooit een van haar onderwysers of dosente nie. Sy sou my tot drank en slegte vroue gedryf het.” “Het jy dan iets nodig om jou daartoe te dryf?” wil Lisa droogweg weet. “Daai opmerking verdien nie ’n antwoord nie.” Sy gee ’n laggie. “Jammer, ek kon myself nie help nie. Vertel asseblief.” “Ek weet nog nie hoe dit met haar gaan nie. Ek probeer, en ek glo op haar manier probeer sy, maar sy wil hierdie ding met haar kop verwerk en as ek deesdae hipnose voorstel, skram sy weg. Ek dink egter dis die beste manier om met haar emosies vrede te maak.” “Dink jy ’n mens kan ooit met so iets vrede maak?” “Jy weet ek bedoel dit nie so simplisties nie.” “Hou aan, my man wil met jou praat.” Ben maak homself gemakliker teen die kussings.

“Jis, hoe’s dinge?” groet Willem sonder veel seremonie. “Nie veel anders as toe jy my vroeër vandag gesien het nie.” “Is jy okay?” Ben glimlag. “As jou vrou nou net sal toelaat dat ek en Monica mekaar beter leer ken, sal dit nog beter met my gaan.” “Wat hoor jy van Sanet?” “Ek is nie veronderstel om iets van haar te hoor nie.” “Sy het in die verlede elke keer teruggekom.” “Probeer jy my nou troos? Ek het gedink jy sou baie bly wees dat sy uit die prentjie is.” “Ek is nie so seker dat sy uit die prentjie is nie, maar dis nie waarom ek met jou wil praat nie. Wat maak jy volgende naweek? Ek vat vir Lisa af na haar ma-hulle toe en my skoonpa het gesê ons moet sommer vir ons elkeen ’n bok of twee kom skiet.” “Dit hang af wanneer julle ry.” “Ek wil Donderdagnamiddag laat ry sodat ons Vrydag en Saterdag kan jag. Ek is seker jy kan ’n dag afvat.” “Ek het reeds afsprake.” “Maak ’n plan, Benna. Die donner weet, ’n mens kan nie van werk alleen lewe nie en dit doen jou dalk goed om ’n slag agter daai hekke uit te kom.” “Nou klink jy net soos Sanet.” Willem snork. “Ek gaan vir my skoonpa sê dis reg.” Ben sit die gehoorstuk neer en tot sy verbasing voel hy opgewonde, soos ’n kind wat uitsien na ’n vakansie by die see. Miskien is dit tyd dat hy ’n bietjie wegkom.

Maandagoggend lig Ben vir Riëtte oor sy planne in en tussen die twee van hulle probeer hulle om Vrydag se pasiënte tussen die ander afsprake in die week in te werk. “Hel, ek gaan my doodwerk dié week,” kla hy toe sy vir hom die afspraakboek wys. “As ’n mens wil gaan jol, moet jy maar die gevolge dra,” spot sy. “Herinner my tog dat ek nie vir jou biltong bring nie,” laat hy oor sy skouer hoor terwyl hy sy spreekkamer se deur oopmaak.

Kristina maak laatmiddag haar oë oop en vee haar wange droog. “Ek wil nie meer hipnose hê nie.” Sy sug en ’n snik ontsnap oor haar lippe. “Ek wil nie meer so huil nie en ek wil nie keer op keer teruggaan na daardie aand toe nie.” Ben keer net betyds die sug wat hy in hom voel opwel. Vandat hy gisteraand gehoor het hy gaan Donderdag vir die naweek weg, is dit of elke afspraak vandag net te lank is. “Vertrou my as ek sê dis die beste manier. Ons kan nog maande lank daaroor praat en al jou gevoelens probeer uitpluis, maar op hierdie manier kan jy nie die gebeure en jou gevoelens relativeer nie. Dis baie meer direk en terapeuties.” Sy gee ’n snuif en staan stadig van die bank af op. “You could have fooled me.” Met dié woorde stap sy uit en Ben kyk haar stil agterna. Mag hy nooit weer so ’n pasiënt kry nie. Kristina gaan nie terug na haar kamer toe nie, maar stap buitentoe en lig haar gesig in die fyn misreën. Miskien was dit van die trane weg. Dit voel al vir haar of sy permanent ’n sout smaak in haar mond het. Miskien moet sy haar mond oopmaak en van die reënwater daarin laat loop. Dit spoel dalk die sout uit. Haar oë brand en sy vee met haar hande oor hulle. Sy weet nie waarom die kerkvaders die hel daar buite wil gaan soek nie. Sy het agtergekom die hel is eintlik hier tussen die mense. Goed versteek as trauma en allerhande mooi woorde, maar dis niks anders as die hel nie. ’n Godverlate hel. Die oordeel word sommer hier gevel en die vonnis vir oortredings word hier uitgedien. Sy is seker die oordeel is nie altyd regverdig nie, want daar is tog onskuldiges wat wrede goed oorkom,

maar in haar geval is sy verhoor en gevonnis. Die lug om haar is klam en die druppeltjies kleef aan haar hare en maak haar gesig koud, maar sy stap voort. As sy lank genoeg so stap, smelt sy dalk, dink sy. Sy wonder wat hulle sal dink as hulle op die hopie klere afkom. Hulle sal waarskynlik eerder aan die wegraping dink as dat hulle sal glo sy het gesmelt. Sy sien haarself in ’n koue plassie onder die bome lê.

Die res van die week gaan vir Ben pynlik stadig verby. Hy is so ongeduldig soos ’n kind wat nie kan wag vir Kersfees nie. Hy moet homself aanpraat om soggens op te staan en gedurende die dag te konsentreer. Kristina is die laaste pasiënt Donderdagmiddag sesuur. Hy moet homself inhou om nie verlig te glimlag toe sy die spreekkamer binnestap nie, maar kry tog nie ’n sug onderdruk nie. Sy gaan sit op die bank en kyk ondersoekend na hom. “Is dit ’n dankbare sug omdat ek die laaste is, of ’n sug om te sê jy is gatvol om my te sien?” Ben wil eers vra wat sy bedoel, maar dan gee hy ’n skewe glimlaggie. “Dit was nie teen jou persoonlik gemik nie. Die week voel sommer net lank.” “Ons kan die afspraak kanselleer.” Hy skud sy kop en skryf iets in haar lêer voordat hy weer opkyk en hom gemakliker skuif in die stoel. “Nee, ons kan nie. Vertel my hoe dit met jou gaan. Jy het gister gesê jy dink skielik oor baie dinge.” “Dis asof ek deesdae deur ’n gekleurde stuk sellofaanpapier na die wêreld kyk. Alles is in ’n vreemde gloed gebaai.” “Waarom dink jy is dit so?” Kristina strek haar bene lank voor haar uit voordat sy die een onder haar invou. Haar hande lê op haar skoot, nou nie meer toegedraai soos wit papies nie. Die krapmerke op haar linkerhand het ’n byna silwer letsel gelaat. Soos ’n brandmerk, dink hy. Iets wat haar altyd aan hierdie plek, hierdie tyd en hierdie sessies sal herinner – al is dit later net vae herinneringe. “Die manier hoe ek na die wêreld gekyk het, het waarskynlik vir goed verander.

Ek dink dit wat gebeur het, is die sellofaan.” Sy kyk na hom asof sy dit nog nie voorheen besef het nie. “Dit verkleur op die oomblik alles waarna ek kyk.” “Jy beskryf dit baie mooi, maar dit sal nie altyd so wees nie.” “Wil jy vir my sê ek sal eendag daarvan vergeet?” Die ongeloof lê vlak in haar stem. “Nee, maar die filter sal vervaag. Jy sal steeds dae kry dat dit vir jou so voel, maar jy sal ook dae kry wanneer jy weer in die helder sonskyn sal kan lag. Desnieteenstaande.” “Het jy vir my ouers vertel?” “Nee, ek mag dit nie sonder jou toestemming doen nie.” “My pa sal polisie toe gaan.” “Wat is jou gevoel daaroor?” Sy lig haar kop en kyk vraend na hom. “Of ek bereid is om polisie toe te gaan?” Sy skud haar kop. “Ek het nog nie eens daaraan gedink nie, maar ek dink nie so nie. Dit sal te veel opspraak verwek, en wie sal my in elk geval glo?” Sy skud weer haar kop. “Noudat ek daaraan dink, besef ek hy sou dit waarskynlik nie gedoen het as daar ’n moontlikheid was dat ek polisie toe sal gaan nie. There, but for the grace of God, goes God. Winston Churchill het dit blykbaar per geleentheid van iemand anders gesê, maar ek dink al meer dis op pr-. . . André Geertsen ook van toeing. As ’n mens ’n eerstejaar is, dink jy nogal hy kan op water loop. Baie van die studente hou nie van hom nie, maar ek het het hom bewonder. Hy is ’n briljante regsgeleerde en hy forseer jou om te dink.” “Hy ís ’n imposante figuur, en ek dink ek het jou al gesê dat hy my nogal aan my pa herinner.” “Het hy ook meisies verkrag?” Ben skud sy kop. “Nee, maar ek vermoed Churchill se opmerking was op hom ook van toeing. Sover ek weet, het hy nie mense gemolesteer nie, alhoewel hy ’n paar ander vreemde dinge gedoen het – waarskynlik ook uit ’n goddelike meerderwaardigheid.” Hy sug en wonder stilweg hoe dit gekom het dat hy sy pa

met een van sy pasiënte bespreek. Die week raak regtig lank. Kristina druk haar hand in haar broeksak en haal ’n stukkie papier uit. Sy hou dit na hom uit en hy lees stil: Non enim facile de his, quos plurimum diligimus, turpitudinem suspicamur. “Ons verwag nie boosheid van dié vir wie ons lief is nie,” vertaal sy toe hy opkyk. Ben knik. “Baie waar. As my geheue my nie in die steek laat nie, is dit ’n aanhaling van Pierre Abélard, die Franse teoloog,” Kristina glimlag skeefweg en duidelik verbaas. “Ek is beïndruk.” Ben is vir ’n oomblik vasgevang in die onverwagte glimlag. Dit lyk wel nie soos die oopmondglimlag op die foto in haar kamer nie, maar vir ’n oomblik het haar hele gesig versag en langs haar oë het plooitjies gekeep. Hy wens skielik hy kan haar net een keer hoor lag. “Ek wil hê ons moet volgende week weer met hipnoterapie begin. Dis baie effektief as ’n mens die onderbewuste kan bemagtig deur byvoorbeeld sekere denkpatrone te vestig. Denkpatrone wat jou sal help in situasies waar jy weer met hom in kontak kom, of indien jy besluit om polisie toe te gaan, sal dit jou help om oor die gebeure te praat sonder dat jy weer die emosies ervaar.” “Ek hou nie van hipnoterapie nie, maar op die oomblik sal ek baie dinge doen net sodat ek kan teruggaan en klaarmaak met my kursus. Ek sien glad nie kans om nog ’n jaar in sy klas te wees nie. Ek móét eenvoudig vanjaar klaarmaak.” “Dis nie ’n towerstaf nie en dit gaan nie maklik wees nie, maar uit ondervinding weet ek dit help tog.” Sy trek haar skouers op en kyk na die horlosie teen die muur. “As jy so sê.” “Kristina, dis baie belangrik dat jy hom nie sterker maak as wat hy is nie. Met ander woorde, moenie toelaat dat hy ’n onnodige houvas op jou geheue en gedagtes kry nie. Dis waarom dit miskien goed sal wees as jy hom so gou as moontlik weer sien, voordat hy werklik goddelike status verwerf.” Sy staan op en kyk op hom af. “Dis weer eens makliker gesê as gedaan. Ek het

’n vriendin wat bang is vir honde, en niks wat enigiemand sê, kan daardie vrees laat verdwyn nie. ’n Hond het haar gebyt toe sy klein was en in haar kop is alle honde wreedaardige, bloeddorstige Rottweilers, ongeag of dit ’n miniatuurworsie of ’n bulterriër is. ’n Mens het net nie beheer oor sekere tipes vrees nie.” Ben staan nie op soos sy gewoonte is nie. Die week het uiteindelik tot ’n einde gekom. “Jy’s reg, maar ons gaan tog probeer om jou die verskil te leer.” Toe sy die deurknop draai, laat hy uit sy stoel hoor: “Daar is nie môre ’n sessie nie; ek gaan weg vir die naweek. Ek sien jou weer Maandag.” Haar hand huiwer ’n oomblik op die knop. “Wat gebeur as ons heeltemal die kluts kwytraak?” “Ek het iemand wat vir my instaan as daar nood is.” “Dan moet ek seker sê ek hoop jy geniet jou naweek.” Ben staan uiteindelik op en begin haar lêer toemaak. “Ek gaan saam met Willem en Lisa plaas toe. Haar pa het ons genooi om te kom jag.” Sy staan steeds met die deurknop in haar hand. “My pa sal beïndruk wees. Hy reken ’n man wat nie bereid is om ten minste een keer sy eie bok te skiet nie, behoort nie biltong te eet nie. Dit het iets met respek vir die dier te doen, en dan die ou manlike persepsie van dapperheid, ensovoorts.” “My pa het nie gejag nie, maar my oupa aan moederskant het my van kleins af saamgeneem wanneer hy gegaan het. Volgens my pa het hy my gekorrupteer, maar hy was te besig om my werklik van my dwaalweë te red en so het ek onder sy dak in ’n ywerige jagter ontaard. Willem het my net verder die verderf ingehelp.” “Ek het my eerste bok geskiet toe ek tien was en daarna vir vyf jaar nie aan ’n geweer gevat nie, totdat ek weer te lus geword het vir biltong. Nou twyfel ek of ek weer iets sal kan skiet.” Kristina het teruggedraai en Ben hoor die heimwee in haar stem, maar dit lyk of sy verby hom kyk. Miskien na ’n tyd wat vir ewig verby is, soos ’n kind wat verlang na die idee van Kersvader en die Paashaas.

Sy lig haar gesig en daar lê onsekerheid in haar blik. “Weet Willem en Lisa?” “Willem is die verwysende dokter en ek het dit goedgedink om my verslag vir Lisa te wys, maar jy hoef nie bang te wees nie, dis in hulle professionele hoedanigheid aan hulle oorgedra; hulle sal dit nie herhaal nie.” “Sê groete vir hulle en sê vir Helen sy moet lekker vakansie hou. Ek mis haar.” “Ek sal vir hulle sê.” Ben weet skielik nie wat om volgende te sê nie. “Geniet die naweek” klink nie juis in haar geval van pas nie. “Sien jou Maandag.” Kristina draai om en trek die deur saggies agter haar op knip terwyl Ben op sy lessenaarstoel gaan sit. Waarom het die naweek skielik van sy glans verloor? Waarom voel hy nou skielik of hy sy pasiënte in die steek laat? Hy sien Kristina Lazarus se skewe glimlaggie en hoor die heimwee in haar stem en hy voel skielik jammer vir haar. ’n Onprofessionele jammerte soos wat hy vir Lisa of Helen sou voel. ’n Ongewone jammerte wat hom iesegrimmig maak. Hy laat nie toe dat sy pasiënte onder sy vel inkruip nie. Dis een ding wat hy nog altyd goed reggekry het en waarop hy trots is. Hy is nie sy pa nie. Hy speel nie God nie en hy het ’n lewe buite hierdie mure.

Hoofstuk 16

Willem en Ben klim gaap-gaap by Ben se huis uit die motor en albei rek hulle uit. Die honde kom stertswaaiend aangehardloop en Ben buk om hulle koppe te streel. “Ek weet ek was ’n charity case, maar dit was ’n moerse lekker naweek. Baie dankie. Ek sal met plesier nog ’n maand of twee, drie daar kon bly.” Willem maak die deur toe en stap agter Ben die huis binne. In die kombuis snuif hy diep. “Donner, hierdie kombuis se reuke is in my geheue ingebrand. Ma Katie se kos, jou ma wat dikwels hier sit en werk het, jou pa se . . . come to think of it, het hy ooit in die kombuis gekom? Ek kan skielik nie onthou dat ek hom ooit hier gesien het nie.” “There, but for the grace of God, goes God.” Willem draai om van die kas waar hy besig was om glase uit te haal en kyk vraend na Ben. “Een van Kristina Lazarus se vele aanhalings – en ek dink ’n goeie beskrywing van my pa. Hy was eintlik net ’n eersteklas-doos en ek dink as ek ooit moet uitvind ek is aangeneem, sal ek baie verlig wees. Dis moerse scary om te dink ons deel ’n genepoel.” Willem stap met die twee glase televisiekamer toe en Ben drentel agterna. Hy neem die glas whiskey en ys wat Willem na hom uithou en sak in die groot stoel neer. Willem lig sy glas en gaan sit op die bank. “Ek troos my daaraan dat jou ma nie met ’n doos sou getrou het nie. Ek dink hy het eers later so geword. Wie het gesê: Power corrupts and absolute power corrupts absolutely? Jou pa was in die verkeerde beroep. Hy moes ’n plumber of so iets geword het. Ek vermoed sy pasiënte het ’n groot aandeel daaraan gehad om van hom die mens te maak wat hy later was. En mense moet ook nie net een kind hê nie. Daar moet ten minste nog een of twee wees teenoor wie jy kan kla of wat saam met jou kan suffer.” “Nee dankie. Met my luck het ten minste een na hom geaard en dan was ek nou

daarmee opgeskeep.” Hy skud sy kop. “Ek weet nie waarom ek oor hom praat nie. Nee, ek lieg. Ek dink al die afgelope week aan hom; vandat ek gehoor het wat Geertsen gedoen het. Ek dink hulle sou lekker maatjies kon wees – alhoewel, ek weet ook nie of twee sulke ego’s mekaar sou kon verduur nie. In elke vriendskap is daar gewoonlik net plek vir een ego.” “Wie van ons twee is die ego in die vriendskap?” wil Willem laggend weet. “Jy vra nog!” Albei sit, asof afgespreek, hulle voete op die koffietafel en daar daal ’n vredige stilte oor hulle. “Dink jy Kris gaan reg wees om volgende week terug te gaan klas toe?” verbreek Willem eerste die stilte. “Waarskynlik nie, maar as ek dit vir haar sê, gaan sy aan haarself begin twyfel. Ek kom agter wat almal bedoel as hulle sê sy kan eiesinnig wees. Of miskien is dit deursettingsvermoë. In elk geval, sy is vasberade om vanjaar haar kursus klaar te maak, en om dit te doen, moet sy hom miskien maar so gou as moontlik sien. Solank sy hier is, bestaan hy net in haar kop – en jy weet hoe ’n mens se kop iets kan vergroot.” “Dit gaan nie vir haar maklik wees om hom weer te sien nie.” “Ek sal my bes doen om haar daarop voor te berei en sorg dat sy my ná die tyd kom sien. En sy sal in elk geval nog vir ’n paar maande terapie moet kry. Ons is nog lank nie klaar met haar nie.” “Van wie praat jy as jy sê ‘ons’?” “Enigiemand wat kan help dat sy weer gesond word.” “Ek hoor jy en Monica gaan een of ander tyd uit,” verander Willem skielik die onderwerp, tot Ben se vermaak. “En ek het haar so mooi gevra sy moenie vir jou of Lisa vertel nie.” “ ’n Paar jaar terug sou ek gesê het, go for it, maar ek raak regtig deesdae bekommerd oor jou. Ek kan nie agterkom wat jy soek nie. Ek weet nie eens óf jy

iets soek nie. Jy fok voort asof jy weet wat jy doen, maar in die meantime lyk jy by die dag meer unhappy.” “Ek het geweet ek is nie om dowe neute saamgenooi nie.” Ben staan op en skink nog whiskey in hulle glase. “Ons gaan nie nou soos vroumense my liefdeslewe, of gebrek daaraan, bespreek nie. Dis sad genoeg sonder om daaroor te praat.” “Daar is hordes gewillige meisies, maar ek het ’n vermoede jy is óf nie willing nie, óf nie able nie. Nou neuk jy met Monica omdat jy weet jy is veilig.” Ben gaan sit weer. “Soos ek sê, ek is regtig nie lus om daaroor te praat nie. As Monica so ’n moerse issue is, sal ek haar nie uitvra nie.” “Sy is nie ’n issue nie, solank jy net sorg dat sy nie verwagtinge kry nie.” Ben lig sy glas. “Ek sal haar sê ek stel net in seks belang.” Willem gooi die vloeistof in sy keel af en staan op. “Ek gaan slaap, want ek mors my asem met jou.”

Kristina staan voor haar venster en kyk na die verlate tuin. Dis ’n ysige, wolklose aand en die sterre skyn besonder helder, asof hulle in die koue effens nader gekom het, miskien op soek na ’n bietjie van die aarde se hitte. Dit was ’n lang Sondag. Cato het vanmiddag kom kuier en saam met haar het sy ’n stukkie bekende warmte gebring. Kristina het gevoel hoe dit oor haar spoel en die koue in haar effens laat bedaar. Maar nou voel dit weer of sy wil klappertand, selfs hier in haar kamer. Sy weet nie of ’n ruit meer genoeg is om die nagkoue buite te hou nie. Dit het tot in haar bene gekruip en haar bloed voel soos ysriviere. Selfs toe sy later gaan stap het, kon sy nie warm word nie. Miskien moet sy maar in die bed klim en probeer slaap. Môre is Maandag en dan is die dokter terug. Die dokter met die lagplooitjies langs sy oë, maar doringdraad tussen hom en die wêreld. Sy wonder of hy sy naweek geniet het. Sy geniet dit altyd om by Helen en Lisa se familie te kuier. Dis nogal jammer hulle broer is al getroud, want sy sou nie omgegee het vir sulke skoonfamilie nie. Die woord skoonfamilie veroorsaak ’n rilling deur haar lyf. Êrens in haar agterkop het sy altyd gedink sy wil eendag trou, maar skielik is dit ook een van daardie dinge wat agter die sellofaanfilter verdof het. André Geertsen het nie net

teenoor haar verraad gepleeg nie; hy het teenoor sy eie soort gesondig, en dis ’n byna onvergeeflike oortreding. Dis hoogverraad. Sy draai om en klim in die bed. Sy hoop die dokter het sy naweek geniet. Dit kan nie maklik wees om dag ná dag ander mense se duiwels te probeer besweer nie. En wat word van sy eie? wonder sy. Miskien is dit waarvoor die doringdraad daar is; om syne binne te hou. Sy maak haar oë toe en sien hom weer saam met die honde langs die dam. Oënskynlik ontspanne en tevrede. Ja, sy hoop hy het sy naweek geniet.

Ben hou die bruinpapiersakkie na Kristina uit toe sy Maandagmiddag by hom in die spreekkamer instap. “Ek is seker jou pa sal jou vergewe as jy een keer biltong eet wat jy nie self geskiet het nie.” Kristina steek huiwerig haar hand uit en klem die pakkie effens onhandig vas. “Het jy jou naweek geniet?” “Dit voel of ek ’n maand lank weg was.” Hy wag tot sy gaan sit voor hy vra hoe dit met haar gaan. “Cato het Sondag kom kuier en ’n uur lank het ek amper vergeet waar ek is.” “Helen stuur ook groete en sê sy kom kuier sodra sy terug is. Ek het nie gesê dat jy beplan om volgende week huis toe te gaan nie.” “Ek het gister met my ma-hulle gepraat, maar ek kon hulle nog nie vertel nie. Miskien eendag, maar nie nou al nie. Ek weet nog nie watter verskoning ek gaan gee waarom ek skielik snaaks geraak het nie, maar ek sien nog nie kans om vir hulle te vertel nie. Dit voel nog of ek aan ’n rou plek krap.” “Jy mag besluit hoe en wanneer jy dit met ander mense wil bespreek. Daar is geen druk op jou nie, behalwe dat dit dalk sal help as Marcus weet. Hy kan jou in die klas help as dit te moeilik word.” Kristina skud beslis haar kop. “Nee, dis nie nou nodig om daai tipe stres op hom te laai nie. Hy moet nou konsentreer om deur te kom.” Haar hande vou al stywer

om die pakkie op haar skoot. Toe sy sien Ben let dit op, begin sy onverwags huil. Sy vee ergerlik oor haar wange. “Sien jy wat ek bedoel as ek sê alles het verander? Ek weet nie wat om hiermee te maak nie. Moet ek vir jou dankie sê of moet ek maak of dit niks is nie? Waarom het jy dit gebring? Ek wil nie hê jy moet my jammer kry nie. Dis ’n almagtige, donnerse deurmekaarspul in my kop. Ek voel soos ’n kind wat van voor af moet leer eet en loop.” “Baie mense leer later in hulle lewe weer van voor af eet en loop. En dit maak nie saak hoe jy nou reageer nie. Binne hierdie mure is daar nie regte en verkeerde gedrag nie, en die hemel sal ook nie val as jy soms daar buite vreemd optree nie.” “Ek wil nie soos ’n freak deur die lewe gaan nie.” “Voel jy soos ’n freak?” “Ja. Waarom anders sal ’n pakkie biltong my skielik angstig maak en my laat wonder waarom jy dit gebring het?” “Ons het Donderdag oor biltong gepraat, en aangesien jy van die Karoo af kom en self ook jag, het ek gedink dit sal dalk ’n welkome verandering van die kliniek se kos wees. Ek bring nie gewoonlik vir my pasiënte geskenke nie, maar ek het my die stukkie vryheid veroorloof. Ek kon seker maar gesê het Lisa se ouers stuur dit. Ek is jammer as dit jou angstig maak.” Hy laat die woorde tussen hulle hang, maar toe sy nie antwoord nie, gaan hy voort: “Kristina, dis baie normaal om skielik al jou reaksies te bevraagteken. Dis nie nodig om angstig te raak daaroor nie. Hoe ouer ’n mens raak, hoe meer funksioneer jy op autopilot. Dis waarom mense so maklik vir mekaar kan vra hoe dit gaan. En ons antwoord daarop is ook al ’n outomatiese reaksie, maar as jy dit vir ’n kind vra, sal hulle waarskynlik eers daaroor dink en dan vir jou vertel hoe dit werklik met hulle gaan. Jou autopilot is nou afgeskakel, maar dit sal weer begin funksioneer. Gee jouself kans en moenie so hard op jouself wees nie.” Kristina gee ’n snuif en toe hy ’n boks snesies na haar uithou, vat sy twee. “Deur hoeveel pakke tissues gaan jy per dag?” “Dis ’n handige ding om byderhand te hê.”

Sy antwoord nie, maar strek haarself op die bank uit. “Jy het gesê jy gaan my kop herbedraad. Laat ons dit maar agter die rug kry.”

Vyftig minute later staan Kristina effens dronkerig van die bank af op. Op pad deur toe tel Ben ’n sketsboek en ’n stel pastelpotlode van sy lessenaar af op en hou dit na haar uit. “Ek hoor jy skets graag. Dis nie ’n geskenk nie; beskou dit as deel van die terapie – dis ’n opdrag. Jy moet môre vir my iets bring wat jy geteken het. Dit maak nie saak wat dit is nie.” “Ek dink nie ek kan meer teken nie. Dit was deel van die autopilot waarvan jy gepraat het.” “Ek is seker jy kan nog ’n stokmannetjie baasraak. Ek gee nie om wat jy teken nie, al is dit ’n swart kol. Teken net iets.” Kristina stap met die bruinpapiersak, sketsboek en potlode kamer toe. Sy het maande laas geteken, nie omdat sy nie wou nie, maar omdat sy net nooit tyd gekry het nie. En nou twyfel sy of sy nog weet hoe om ’n potlood vas te hou. Sy is seker sy het van haar vaardighede verloor. Dit maak nie saak hoeveel keer die dokter sê sy sal weer eendag alles kan doen nie, op die oomblik is sy van niks meer seker nie. Allermins oor die toekoms. In die gang hang ’n kosreuk en sy wonder wanneer sy weer eendag honger gaan voel. Sal haar lus vir haar ma se bruingebraaide skaapboud en aartappels ooit weer terugkom? En as dit terugkom, sal dit weer dieselfde smaak? Sy glo nie, want al wat sy op die oomblik kan proe, is ’n metaalagtige bitterheid in haar mond. Van die ander pasiënte stap by haar verby en groet met ’n glimlag of kopknik. Sy hoor hulle stemme in die sitkamer en op die sonstoep, maar die woorde maak nie juis sin nie. Die gesprekke klink vir haar soos losstaande klanke en letters. Sy kan nie meer ritme of vorm herken nie. Voordat haar geheue teruggekom het, was sy nie lus om te luister nie, en nou verstaan sy nie meer nie. Sy het soos ’n doofstomme geword. In die kamer gaan sit sy met die sketsboek op die stoel voor die venster. Toe sy die potlode oopmaak, dring die onthou soos ’n helder ligstraal deur haar. Sy onthou die reuk. Dis iets bekends. Miskien sal haar vingers tog ook onthou wat om daarmee te doen. Miskien, as sy nie te veel konsentreer nie. Sy tel die swart potlood op en begin lang strepe op die bladsy trek. Na ’n uur begin die strepe

vorm aanneem. Dis van ’n gesig waarvan die mond oopgesper is. ’n Klanklose skreeu. Dit is sy. Die een wat in stilte kan gil. Of miskien is dit nie stil nie. Miskien het die klank binnetoe getrek en is dit die vibrasies wat sy in haarself voel. Miskien is dit wat haar op die oomblik verlam. Soos ’n sirene wat oorverdowend binne ’n gebou afgaan. Sy wonder of die geluid sal bedaar en die verlamming sal oorgaan as sy lank genoeg wag. Sy moet dit hoop.

Ben sit die gehoorstuk neer en sug. Teen hierdie tyd weet hy sy dag is nog nie verby voordat hy die daaglikse oproep gehad het nie. Soms is dit die pa en soms die ma. Hy weet nie wie hy verkies nie. Die pa frustreer hom dikwels met sy kras maniere, maar as hy met die ma praat, voel hy die hele aand jammer vir haar en dan twyfel hy weer die volgende oggend aan sy vermoëns om hulle dogter te help. Vanaand was dit Hennie Lazarus in al sy donderende grootsheid. Dit raak al moeiliker om sy vrae te beantwoord sonder om vir hom te vertel wat gebeur het. Hy kon die ergerlikheid in die man se stem hoor en hy moes homself inhou om nie kortaf te wees nie. Al het hy nie kinders nie, verstaan hy ouers se besorgdheid, maar hy is nie lus om daarvan beskuldig te word dat hy nie sy werk doen nie. Ook nie dat hy die man se geld mors nie.

Hoofstuk 17

“Verbeel ek my of lyk jy beter?” Marcus bekyk Kristina op en af. “Hel maer en bleek, maar jou oë lyk nie meer soos ’n dooie skaap s’n nie.” Hy sit sy arm om haar skouers en hulle stap op die sonstoep uit. “Vóél jy beter?” “Soos jy sê, ek lyk nie meer soos ’n dooie skaap nie.” “Kon hulle uitvind wat jou makeer?” Hulle gaan sit in die verste hoek. “Daar was nie juis iets om uit te vind nie. Ek het myself maar net een keer in my lewe effens te ver gedryf. Die rus het my goed gedoen en ek kom Maandag terug klas toe.” “Is jy ernstig?” Hy soen haar wang. “Shit, ek sal bly wees. Ek sukkel sonder jou.” “Ek wil vanjaar klaarmaak, Marcus. Om nog ’n jaar aan te bly, is nie ’n opsie vir my nie. Die Bybel sê daar is ’n tyd om te kom en ’n tyd om te gaan, en vir my is dit nou tyd om te gaan. Ek is gatvol geswot en wil begin werk.” “Amen, suster, amen! Ek dink net nie dit gaan vir my so maklik wees nie. Ons speel nog die hele kwartaal rugby en intussen moet ek probeer inhaal waar ek laas kwartaal agtergeraak het. En om alles te kroon, het Geertsen my gewaarsku dat die spesiale vergunnings tot ’n end gekom het. Ek sal maar moet besluit of ek wil rugby speel of my graad deurkom. Hy kan so ’n super doos wees as hy tyd het. Dis nie of ek al ooit iets gedop het nie.” Kristina kyk stil oor die tuine uit. Haar hande wil-wil mekaar vasklem en haar handpalms voel meteens effens klam, maar sy begin diep en rustig asemhaal en probeer op sy woorde konsentreer. Daar is niks in hierdie situasie wat haar bedreig nie. André Geertsen is nie hier nie; Marcus is net besig om oor hom te praat. Sy herhaal dit soos ’n mantra – oor en oor, soos die dokter haar geleer het. Mettertyd voel sy hoe die ergste spanning haar lyf verlaat. Sy kry dit selfs reg om vir Marcus te glimlag.

“Wanneer gaan jy huis toe? Kan ek jou kom haal?” “Ek het Vrydagoggend agtuur my laaste afspraak met die dokter en ek kan enige tyd daarna uitboek. My ma-hulle wil my kom haal, maar ek sal bly wees as ek net eers my voete by die huis kan vind voor ek hulle sien. Hierdie ding het hulle vreeslik ontstel. Jy moet onthou, my pa kom uit ’n familie wat hulle probleme wegwerk. Ek dink my ouma sou ’n mond vol te sê gehad het as sy moes weet ek was in ’n inrigting. Sy sou beslis gereken het dis my ma se swakker bloed, want die Lazarusse ken nie iets soos sielkundige probleme nie. Hel, hulle kry nie eens verkoue nie!” “Ek sal jou Vrydagoggend kom haal.” Hy soen haar wang. “Pas jouself intussen mooi op en sê vir die dokter ek sê dankie dat hy jou gehelp het. En dis nie net omdat ek nie ’n kans gehad het om sonder jou die eksamen deur te kom nie; ek mis jou.” Terug in haar kamer tel Kristina haar sketsboek op. Haar vingers onthou nog en iets het haar lanklaas so dankbaar gemaak. Miskien moet sy opskop en sommer net teken. Sy het altyd meer en groter drome gehad, maar haar prioriteite het verander. Sy hoef skielik nie meer voor te loop en belangrike onderwerpe aan te pak nie. Op die oomblik hunker sy na stilte – en vandat sy weer die reuk van die pastelle gekry het, na ’n ruimte waar sy kleur en vorm op papier kan sit. As sy opskop, beteken dit sy hoef hom nooit weer te sien nie. Dalk kan sy eendag vergeet as sy hard probeer en alles doen wat sy hier geleer het. Maar sy weet sy sal nooit kan vergeet nie, veral nie as sy weet hy is daar êrens nie. Sy sal altyd oor haar skouer bly kyk. Dis miskien beter dat sy hom sien en daarmee saam die vrees probeer besweer. Dan hoef hy nie vir ewig êrens agter haar rug te huiwer nie.

Maar toe sy Vrydagoggend besig is om aan te trek, kan sy die hol kol op haar maag voel. Sy is so naar dat sy nie ontbyt kan eet nie en terwyl sy haar klere inpak, bewe haar hande so dat sy kort-kort iets laat val. Alles in haar smeek om hier te bly, maar sy weet sy gaan vanoggend hier uitstap. Miskien is dit haar ouma Lazarus se gene, of miskien die knaende vrees wat maak dat sy nie ’n keuse het nie. Op die kop agtuur stap sy Ben se spreekkamer binne. Toe hy opmerk dat sy mooi

lyk, vroetel sy onhandig met die heldergroen serp om haar nek. Haar hare is gewas en hang vir die eerste keer vandat sy hier is, los om haar gesig. Sy dra ’n swart denim, swart stewels, ’n wit hemp en die heldergroen serp om haar nek. Haar mond het ’n smeersel oranje aan en Ben kan nie help om twee keer te kyk nie. “Kom iemand jou haal of gaan jy saam met die bussie in dorp toe?” “Marcus sal my kom haal en vanaand by my slaap. Cato en Helen behoort môre terug te wees.” “Kristina, ek weet jy is bang en ek kan ongelukkig nie vir jou sê dit gaan maklik wees nie, maar ek glo jy kan dit doen. As jy egter vind dis nog nie die regte tyd nie, stap weg en gaan huis toe. En as jy nie wil huis toe gaan nie, kom hierheen. Niemand gaan jou kwalik neem nie en dis nie die moeite werd om te veel stres op jouself te plaas nie. Doen net wat jy wil en kan; niks meer nie. En onthou asseblief jou afspraak Maandagmiddag. Ek dink Riëtte het jou sesuur geboek omdat sy nie seker was of jy nog klasse het nie.” Kristina knik omdat sy nie weet of sy haar stem kan vertrou nie. Sy dink dis beter dat sy nie haar ouers laat kom het nie, maar op die oomblik voel sy ellendig klein en sou sy nie omgegee het om haar ma se hand vas te hou nie. “Ek sal nie iets doen as ek nie daarmee kan cope nie. Ek weet ook dit gaan nie maklik wees nie, maar ek moet gaan. Hoe langer ek hier bly, hoe minder wil ek teruggaan en hoe minder sien ek kans om hom weer te sien. Hy het die skaduwee voor en agter my geraak, en ek haat dit.” “Jy het die telefoonnommers. Bel my as jy iemand nodig het om mee te praat.” “Baie dankie vir alles wat julle vir my gedoen het. Ek weet jy het my teen jou sin ingeneem en ek weet ek was nie altyd die maklikste pasiënt nie, en tog het jy dit moontlik gemaak dat ek vandag kans sien om huis toe te gaan. Ek waardeer dit.” “Hoe graag ons ook al soms die eer vir onsself wil neem, is ons eintlik maar net die halfwegstasie waar die pasiënte kans kry om ’n paar verstellings te doen. Die grootste werk word deur julleself gedoen.” “Nietemin, ek waardeer dit dat jy my die kans gegee het en ook dat jy my toegelaat het om hierdie ding op my manier te hanteer.”

Ben knik, want hy weet nooit wat om te sê wanneer die oomblik aanbreek om te groet nie. Hy het geen behoefte daaraan dat pasiënte jare lank met ’n misplaaste dankbaarheid aan hom dink nie. Hy is nie sy pa nie. Teen die tyd dat die hekke agter ’n pasiënt toeswaai en die beddegoed omgeruil is, kan hulle eintlik maar van hom en die kliniek vergeet. ’n Mens het genoeg bagasie om saam te dra; die naam, gesig en stem van jou psigiater hoef nie ook nog een daarvan te wees nie. Hy sê egter niks en toe sy opstaan en haar hand na hom uitsteek, neem hy dit met ’n glimlag. “Ek weet jy gaan my nie glo nie, maar ek sal Maandagoggend aan jou dink.” “Dankie. Ek kan doen met ’n paar positiewe gedagtes.” Marcus wag reeds by Ontvangs toe Kristina daar verbystap op pad kamer toe. Hy is besig om met een van die verpleegsters te gesels en Kristina moet glimlag toe sy sien met hoeveel belangstelling die meisie hom agternakyk toe hy saam met haar kamer toe stap om haar bagasie te gaan haal. “Ek is bly om te sien alles het nog nie verander nie,” laat sy spottend hoor toe hulle eindelik in sy motor sit. “Die meisies werp hulleself steeds voor jou voete neer.” “Sy was net behulpsaam,” keer hy laggend. Kristina antwoord hom nie, want hulle is deur die hekke en dis of die yl winterson weer ’n ander kleur gekry het. Toe hulle in die teerpad indraai, kyk sy na die dorp wat onder hulle lê en sy is vreemd verbaas dat dit nie juis anders lyk nie. Dit voel dan vir haar of sy duisend jaar weg was.

“Kris! Kris, waar’s jy?” Cato kom die huis met ’n geroep en ’n gestamp binne en toe Kristina in die sitkamer kom, sien sy wat die gestamp veroorsaak. Cato beur met twee sakke weerskante van haar deur die voordeur. Toe sy Kristina gewaar, laat sy die sakke val en klim met lang treë oor haar bagasie. Haar arms gaan oop en sy omhels Kristina met ’n sug en ’n klapsoen op die wang. “Hel, ek’s bly om jou te sien. Jy mag my nooit weer so laat skrik nie. Ek weet nie wanneer laas ek behoorlik geslaap het nie; ek was so blêddie bang jy kom nooit weer uit daai plek uit nie.” “Ek is jammer dat julle bekommerd was oor my, maar nou is ek terug.”

“Ek het jou lankal gesê jy moet stadig, want jy gaan nog eendag uitbrand. Ek hoop in die vervolg luister jy na my. Ek lyk maar net so blond.” ’n Klein kolletjie warmte kom lê in Kristina terwyl sy haar oorgee aan die geborgenheid wat sy op hierdie oomblik ervaar. Cato se stem laat haar byna glo sy is onaantasbaar. Hier in die knusheid van hulle huisie voel sy sterk en gesond. “Kom, ek help jou om jou bagasie in te dra.” Kristina tel een van die sakke op en lag toe Cato haar probeer keer. “Ek het nie gekraam nie, Cato, en ek is ook nie ’n invalide nie.” ’n Uur later sit hulle by die kombuistafeltjie en koffie drink toe die voordeur weer oopgaan en Helen roep-roep binnekom. “A, jy’s regtig by die huis!” Sy hou ’n groot bos blomme uit. “Ek is so bly.” Kristina begin in die kaste na ’n blompot soek en voel hoe haar keel toetrek. Hierdie is haar huis en haar lewe. Hier het die son nie agter ’n filter weggeraak nie. Hier is die blomme baldadig rooi en oranje en pienk. Skel, oordadige kleure. “Shit, ek’s moeg gery. Skink asseblief vir my ook koffie; ek het die lekkerste melktert, met komplimente van mamma Maritz. Sy stuur liefde en groete en wil weet wanneer julle weer kom kuier.” “Is daai mooi broer van jou nog getroud?” wil Cato weet terwyl sy nog ’n beker uit die kas haal. “Het die man nie geweet hy moet vir my wag nie?” “Ek het nog ’n neef wat nie te onaardig is nie. Hy dra wel net kakieklere en sy huis het nog nie ’n binnetoilet nie, maar hy het ’n vreeslike mooi geaardheid.” “Ek is seker hy het, maar nee dankie. So hard up is ek ook darem nog nie.” “Hoe gaan dit regtig met jou, Kris?” verander Helen die onderwerp toe al drie met ’n sny melktert voor hulle sit. “Ben wou nie veel inligting volunteer nie en Lisa is tog so bang sy oortree een of ander eed van stilswye dat sy nog minder praat. Al wat ek weet, is dat jy Maandag teruggaan klas toe.” “Dis omtrent al wat daar is om te weet. Ek het goed gerus en tyd gehad om my prioriteite te oordink. Nou wil ek net hard werk en my kursus klaarmaak. Ek is moeg geswot en ek wil klaarmaak met die dinge van ’n kind.”

“Van nou af sorg jy dat jy genoeg rus kry en jou vitamiene elke dag drink. Jy het ons vreeslik groot laat skrik.” “Ek is jammer.” Kristina is werklik jammer, en op daardie oomblik weet sy sy sal enigiets gee om nie weer terug te gaan kliniek toe nie. Sy sal Maandag klas toe gaan en haar duiwels – of duiwel – besweer en met haar lewe aangaan. Sy wíl met haar lewe aangaan. “Ek het skoon vergeet die sexy dokter het by julle gekuier.” Cato kyk veelbetekenend na Helen. “Komaan, dish the dirt. Was daardie langbeen saam met hom?” “Nee, volgens Lisa is hulle uit – of so uit soos hulle twee ook al kan wees.” Cato staan op en dans met uitgestrekte arms om die tafel. “Oh yes, daar is nog iets soos justice in hierdie wêreld. Het hy nie dalk oor my uitgevra nie?” Helen kou eers klaar voor sy haar kop skud. “Nee, sorry. Ek dink nie ons is in sy league nie. Dis ’n man met baie ondervinding en eksotiese smake, as jy my vra.” “Dink jy ek kan nie eksoties wees nie?” “Ek is seker jy kan ’n man se bloed laat kook, en as jy dink hy’s jou tipe en hy’s nie te oud vir jou nie, go for it. Wees net gewaarsku, ek dink nie hy vat hostages nie.” “Was hy nice met jou?” wil Cato skielik van Kristina weet. Sy dink ’n oomblik na. “Ek weet nie of ’n mens dit nice noem nie. Ek dink professioneel is seker ’n beter woord. Ek het niemand om hom mee te vergelyk nie, maar as ek na die ander pasiënte luister, is hy baie goed en ek sal altyd dankbaar wees dat hy my gehelp het. Hy was anders as die kere toe ek hom by Willem en Lisa raakgeloop het, meer ernstig of afsydig. Ek weet ook nie regtig nie. Ek dink net hy kry dit goed reg om ’n afstand met sy pasiënte te handhaaf.” “ ’n Dokter kan seker ook nie anders nie, veral iemand wat elke dag in jou siel rondkrap. Daar word seker ’n moerse vals persepsie van intimiteit geskep met ure lange gesprekke elke dag. Dis glo waarom swanger vroue so maklik op hulle ginekoloë verlief raak. Na nege maande voel dit omtrent of dit sy kind is. Of dis in elk geval wat my suster my vertel. Ek dink ek is ’n goeie kandidaat om op

enige man verlief te raak wat aan my aandag gee. As ek in daardie kliniek was, was ek beslis nou tot oor my ore verlief op Ben Krige, al het hy ook soos ’n trol gelyk.” Cato skep vir haar nog melktert in, maar toe dit op haar bordjie is, kyk sy beskuldigend na die ander twee. “Waarom keer julle my nie? Hel, as ek so aangaan, vang ek nie eens ’n trol nie.” Sy klap teen haar heupe. “A moment on the lips, maar ’n freaking ewigheid op die heupe.” “Hoe gaan dit met jou rookprogram?” verander Kristina die onderwerp. Cato gooi weer haar arms in die lug. “Julle kyk na ’n girl wat drie weke laas ’n sigaret gerook het. Ek het vanoggend my sms van gelukwensing gekry.” “Jy gaan eendag bly wees jy het dit nou gedoen,” laat Helen vertroostend hoor, maar Cato gee ’n bitter laggie. “Ek sal nooit bly wees nie. Ek is een van daai mense wat gemaak is om te rook. Ek is sexy as ek rook, ek is maer as ek rook, ek voel goed as ek rook. Wat gaan ek nou ná ’n rondte seks doen?” “Met die ou gesels?” probeer Helen. Cato begin onbedaarlik lag. “Het jy al ooit ’n ou ontmoet wat op daardie stadium van die geveg wil gesels? As jy hom ontmoet, roep my asseblief. Ek sal moer graag wil hoor hoe dit klink.” Kristina moet glimlag vir die uitdrukking op Cato se gesig. “Jy gaan met die verkeerde ouens uit.” Cato gee ’n sug. “Vertel my iets wat ek nie weet nie.” Die drie van hulle sit tot ná elf die aand by die kombuistafel. Na vele koppies koffie het hulle die pizzaplek gebel en toe hulle uiteindelik gaan slaap het, was die vuil koffiebekers, die leë wynbottel en die pizzakrummels die stille herinnering aan ’n byna vergete tyd toe hulle nog nie geweet het ’n mens kan so moeg word dat jy vir ’n tyd moet weggaan nie.

Hoofstuk 18

Kristina luister na die stemme rondom haar en wonder hoe dit moontlik is dat haar sintuie vanoggend so skerp is. Sy het die afgelope weke gewoond geraak daaraan dat sy dinge op ’n effens gedempte manier ervaar, maar vanoggend ruik sy alles en almal om haar. Sy hoor klanke wat sy seker is sy nog nooit gehoor het nie. Stemtone en woorde vul haar tot dit byna voel of sy daarvan kan bars. Die klasdeur staan nog oop en sy is bewus van die koue windjie wat deur die klas waai. Marcus sak langs haar neer en sy voel effens rustiger. Dan stap hy die klas binne, en Kristina voel hoe ’n bitter smaak die koffiesmaak in haar mond verdryf. Selfs al is die deur nou toe, voel sy yskoud en naar – so naar dat dit voel of sy enige oomblik oor die bank gaan opgooi. Miskien sal sy so van die bitterheid in haar mond ontslae raak. Hy sit sy leertas op die toonbank neer en haal stadig ’n pak notas uit. Dit voel vir Kristina soos eeue voor hy opkyk, maar as sy gedink het daar gaan enige herkenning of erkenning in sy oë wees, het sy ’n fout gemaak. Sy blik dwaal oudergewoonte oor die klas en hy wag tot die gepraat bedaar voordat hy met die lesing begin. “Goeiemôre, dames en here. Ek vertrou julle het almal goed uitgerus en dat ek hierdie kwartaal beter prestasies van julle kan verwag as wat tot nog toe hierdie jaar die geval was. Soos julle weet, begin ons oor drie weke met toetse, en die eksamen begin kort ná die vakansie – of laat ek liewer sê studiebreuk. Gebruik asseblief die tyd wyslik, ek is nie lus om my tyd te mors nie.” Hy blaai die pak notas oop, skryf iets op die swartbord en met die wit bordkryt steeds tussen sy vingers, kyk hy oor die klas. “Juffrou Lazarus, wat kan jy ons oor die saak vertel?” Die woorde tref Kristina soos ’n vloedgolf; ’n warm vloedgolf wat soos taai stroop aan haar kleef. Haar mond gaan oop, maar daar kom nie ’n geluid uit nie. Haar brein soek na woorde, maar sy bevind haar in ’n lugleegte waaruit hol oë na haar staar. Sy kry nie asem nie, dink sy benoud. Miskien is sy besig om ’n hartaanval te kry. Daar lê ’n ton bakstene op haar bors en sy is besig om te versmoor sonder dat iemand ’n vinger gaan lig om haar te help.

“Juffrou Lazarus, die vakansie is verby.” Kristina voel hoe Marcus en ’n paar ander studente na haar kyk. “Is jy orraait?” vra Marcus sag naby haar oor. Kristina maak weer haar mond oop en nadat sy gekug het, vind sy haar stem. Nie ’n stem wat bekend klink nie, maar tog ’n geluid. Terwyl haar blik op die swartbord vasgenael bly, probeer sy in volsinne ’n antwoord formuleer. Toe sy klaar is, lewer hy een of ander kommentaar wat sy nie kan hoor nie. Dan noem hy ’n ander naam, en Kristina voel hoe sy weer stadig begin asemhaal. ’n Driekwartier later stap sy dankbaar uit die klas, en toe sy buite kom, haal sy gulsig en hortend asem. “Kris, is jy orraait?” Marcus is langs haar en hou haar aan haar arm terug. “Wat het gebeur? Dit lyk of jy ’n spook gesien het.” “Ek . . . ek was seker net nie daarop voorbereid om vandag al vrae te antwoord nie. Ek’s fine, maar ek gaan nou huis toe.” “Ons het nog een klas voor middagete.” “Ek sal terugkom daarvoor, maar ek wil eers ’n rukkie gaan lê.” “Is jy seker jy moes vandag al teruggekom het? Miskien moes jy nog ’n week of wat gewag het.” “Ek’s fine, Marcus. Los net my arm dat ek kan loop. Ek kry koud.” Sy draai om, maar ’n ander stem keer haar en sy wil byna begin huil toe sy sien hoe Dawid haastig nader gestap kom. “Wanneer het jy huis toe gekom?” “Vrydag. Dawid, ek kan nie nou gesels nie. Ek sien jou weer later.” “Waarnatoe is jy so haastig op pad? Kom ons gaan drink koffie sodat ek kan hoor hoe dit met jou gaan.” “Nie nou nie.” Sy draai om en stap haastig weg voordat iemand anders haar kan

voorkeer. Gelukkig is die huis stil en leeg toe sy daar kom. Sy val op haar bed neer en trek die duvet oor haar om die ergste bewerasie te probeer keer. Haar tande klap hoorbaar op mekaar en sy kan haar eie asem hoor fluit soos ’n asmalyer wie se bors toegetrek het. Liewe Here, pleit sy woordeloos. Ek kan dit nie doen nie. Gee asseblief dat ek nie hoef terug te gaan nie. Terwyl die smeking deur haar gaan, sien sy André Geertsen se gesig voor haar en hoor sy sy stem in haar kop. Sy besef nou eers dat sy stilweg gewag het vir ’n teken van berou of skaamte, maar daar was niks nie. Is dit voor God moontlik dat ’n mens so iets aan iemand anders kan doen en nie besef wat jy gedoen het nie? wonder sy. Hy weet nie wat hy gedoen het nie. Of hy gee nie om nie, of erger nog, hy kan dit teenoor homself regverdig. Sy weet nie watter gedagte haar op die ou end laat opstaan nie, maar toe sy haar kom kry, is sy besig om haar hare te kam en toe stap sy in die yl winterson uit klas toe. Hy sal nie my lewe steel nie, is haar laaste gedagte voor sy die volgende klas binnestap en langs Marcus gaan sit. “Jy moet stadig,” merk hy met ’n frons op toe hy haar sien. “Dit help nie jy neuk jouself in ’n dag se tyd weer so op dat jy moet teruggaan kliniek toe nie. Het die dokter nie gesê jy moet dit rustig vat nie?” “Moenie worry nie. Ek gaan nie weer terug nie. Dit was sommer net ’n klein aanval van senuwees omdat ek besef het ek het baie werk gemis en sal moet uithaal en wys as ek die mondelinge wil deurkom.” Marcus word ’n antwoord gespaar toe die dosent die klas binnekom en die lesing begin.

Kristina parkeer haar motor onder die afdakke en stap na die sy-ingang waar Ben se spreekkamer is. Elke spier en ligament in haar lyf pyn en al het sy Marcus verseker sy kan die klasse hanteer en dat dit nie weer nodig sal wees om terug te kom hierheen nie, wens sy skielik met haar hele hart sy kan haar kamerdeur aan die einde van die gang agter haar toetrek en op die stoel voor die venster gaan sit. Riëtte is al weg en die deur na die spreekkamer staan oop. Sy klop liggies en toe hy roep, loer sy eers om die deur. Ben sit met uitgestrekte bene voor die kaggel,

maar toe hy haar gewaar, staan hy op. Sy blik huiwer oor haar gesig. “Was dit so erg?” Die trane loop voordat sy nog sit. “Dit het gevoel of iemand ’n drom warm kookolie oor my uitgooi en ek kon nie asem kry nie. Ek het gedink ek is besig om ’n hartaanval te kry.” “Wat het jy gedoen?” “Ek het maar op my eie asemhaling probeer konsentreer en seker gemaak ek haal wel asem. Hy het my ’n vraag gevra en ek het dit eventually tog reggekry om hom te antwoord.” Sy vee oor haar gesig. “Kan jy glo dat hy my ’n vraag gevra het!” Haar stem styg ontsteld. “En hy lyk nie jammer nie. Dis die ergste van alles. Ek was maar net nog ’n student vir wie hy vandag met sy fokken vrae kon treiter. Moes hy nie sy kop in skaamte laat sak het of om vergifnis gepleit het nie? Hoe kan hy aangaan asof niks gebeur het nie?” “Wat dink jy?” “Hy het nie ’n gewete nie of hy dink dit was geregverdig.” Sy blaas haar neus. “Hy is ’n donnerse psigopaat. Hy speel God oor almal rondom hom en ek was net te onnosel om dit te sien. Weet jy wat het ek vandag gewonder? Of ek die eerste een was. Wat as hy dit al met ander studente ook gedoen het en ons almal bly maar gedwee stil? Wat as hy dit weer doen? Dalk met iemand wat nie hulp kry nie?” Ben sien hoe twee rooi kolle op haar wange uitslaan. Hy het gewag dat sy moet kwaad word. Nie vir haarself nie, want dit help niks, maar vir die persoon wat dit aan haar gedoen het. Hy is jammer sy het so angstig geraak, maar hy is bly sy sit nie op ’n verslae hopie voor hom nie. “Dis nie eintlik nou belangrik om te weet of hy dit al vantevore gedoen het nie. Jy kan ook nie op ’n crusade gaan om ander potensiële slagoffers te red nie. Jy moet nou eers jouself red deur elke dag sterker te word. Ek weet dit klink haas onmoontlik, maar ons doel is om jou sover te kry dat jy nie angs ervaar wanneer jy hom sien nie.” “Dis makliker om namens ander kwaad te wees. Dit laat my ’n rukkie van myself vergeet.”

“Ek weet, maar jy moet jouself eers help voor jy ander kan help – ás daar ander is. Ons bespiegel nou net.” Kristina vryf oor haar arms. “Ek voel verkluim; ek wil nou net by die huis kom en in die bed gaan klim.” Sy kyk na die horlosie teen die muur. “As jy my sal verskoon.” “Ek sal jou verskoon, mits jy my sal laat weet sodra jy by die huis kom. Jy moes iemand saamgebring het om vir jou te bestuur. Dis nie veilig om hierdie pad te ry as ’n mens ontsteld en moeg is nie, veral nie as dit nat is nie.” Hy hou ’n visitekaartjie na haar toe uit. “My selfoonnommer is op die agterkant geskryf.” “Dankie. Ek sal jou bel.” “Het ons nog afsprake vir jou gemaak?” keer hy haar by die deur. “Ja, volgende week.” “As jy voel jy moet voor die tyd met iemand praat, bel asseblief vir Riëtte en sê vir haar jy moet my dringend sien. Of bel my sommer direk. Of vir Willem of Lisa. Dit help as ’n mens met iemand kan praat.” Sy knik en wag dat hy die deur vir haar oopmaak.

Die volgende oggend het Kristina ’n stryd om haarself uit die bed te kry. Gedurende die nag het sy besluit sy sien nie weer kans nie, maar toe dit lig word en die son die donker skaduwees verdryf, staan sy op die ou end op. Sy weet as sy vandag nie gaan nie, gaan sy môre weer onder die berg staan en sal sy van voor af moet begin klim. Maar toe die lesingsaal se deur agter André Geertsen toegaan, stoot die naarheid galbitter in haar keel op, en sy moet sluk en bly sluk totdat die ergste afgesluk is. Dit is haar berg hierdie en sy moet dit uit- en oorkom – hoe gouer, hoe beter. “Kry jy koud?” Kristina kyk vraend na Marcus langs haar. “Jy bewe. Wil jy my baadjie hê?”

Sy skud haar kop en druk haar hande tussen haar knieë in. André Geertsen se blik dwaal oor die klas en Kristina weet nie of sy haar die oomblik se aarseling verbeel toe hy by haar kom nie. Hy sê egter niks en sy haal diep en stadig asem. Daar is steeds nie skuld, jammerte of erkenning op sy gesig of in sy oë te lees nie en sy voel hoe die woede die naarheid verdryf. Hy vra haar nie vandag ’n vraag nie en toe van die studente ná die klas vra om hom te sien, sê hy hy is nie beskikbaar nie en stap voor die studente die klas uit. Kristina gee twee vinnige asemteue. Dawid val langs haar en Marcus in op pad na die volgende klas en sy het moeite om al sy vrae te antwoord. Hy maak ’n snedige opmerking oor die kopdokter, maar Kristina laat hom begaan. Dis Marcus wat kortaf antwoord. “Dawid, moenie nou vir kak soek nie.” “Is jy nou skielik haar hoeder, of is jy dalk besig om ’n ou flame te probeer rekindle?” Marcus gaan staan stil en sy mond gaan oop, maar Kristina trek hom aan sy baadjiemou vorentoe terwyl sy na Dawid kyk. “Wat is skielik jou probleem?” “Ek het nie ’n probleem nie. Dit piss my net af dat jy skielik maak of jy my nie ken nie. Almal laat my voel of ek iets met jou toestand te doen het.” “Niemand beskuldig jou van iets nie, Dawid; jy verbeel jou. Ek voel op die oomblik regtig net nie goed nie, maar jy kan ná klas kom koffie drink as jy wil.” Hy maak ’n ligte buiging. “I am thankful for small mercies.” Die res van die dag moet Kristina doelbewus konsentreer, want haar gedagtes wil-wil dwaal. Sy betrap haarself dat sy wens dit het nooit gebeur nie, maar keer op keer probeer sy die gedagtes keer. Dis blykbaar teenproduktief, volgens haar dokter. Hoe gouer ’n mens aanvaar wat gebeur het en leer om dit te verwerk, hoe vinniger sal sy beter voel. Sy moet ook nie te veel wonder waarom dit gebeur het nie. Die geheim lê blykbaar daarin om jou duiwel in die oë te kyk en te besluit jy sal nie bang wees nie, ongeag wat gebeur het. Makliker gesê as gedaan, dokter, praat sy laatmiddag met haarself. Gesigte en lywe wat by hom verbyskuur is al wat Ben van die eerste halfuur onthou. En stemme en musiek. Hy is verbaas dat daar nog plek vir musiek is.

Tussen al die lywe en stemme voel dit of die mure soos die mure van Jerigo besig is om te verkrummel. Hier en daar is ’n bekende gesig en hy is bly toe Willem en Lisa eindelik opdaag. Willem trek hom aan die arm die klein kombuisie binne. “Donner, maar die klomp kan raas. Wat drink jy?” Ben kyk na die glas in sy hand. “Ek dink dis skottelgoedwater.” “Gooi weg, broer, jy sal siek raak. Ken jy dan nog nie house-warmings nie; jy sorg dat jy jou eie bottel saambring en jy waak daaroor soos ’n ma oor ’n kind, want niemand gaan vir soveel hooligans ordentlike drank aanskaf nie.” Ben gooi die rooiwyn in die wasbak uit en hou sy glas na Willem uit. Die kombuis is klein en iemand soek kort-kort iets in die yskas sodat Ben en Willem heen en weer moet draai. “Nee, hel, kom ons gaan staan op die stoep. Hier trap hulle ons nog dood.” Willem stap vooruit en Ben volg met sy glas omhoog. Dis koud op die stoep, maar die geraas is byna hanteerbaar en hulle maak hulle op die stoepmuurtjie tuis. Willem skud sy kop. “Dit kom daarvan as ’n mens met ’n jong vrou trou; hulle sleep jou saam na parties waar die geraas meer as die drank en kos saam is.” Hy kyk berekenend na Ben. “Wie is vanaand die gelukkige girl?” “Wat laat jou dink ek het nie alleen gekom nie?” “Side bets sê jy het nie.” Ben hou laggend sy hand uit. “Pay up, brother.” Willem skud sy kop. “Laat ons eers sien hoe die aand verloop. Hier is te veel hoopvolles en belustiges.” “Jy laat dit klink of ek ’n straatkat is. Ek kan myself beheer.” “Ons het Sanet se nuwe item ontmoet,” laat Willem met ’n verskonende klank in

sy stem hoor. “Is hy so oulik soos ek?” “Lisa dink hy’s sexy. Ek sal nie weet nie.” “Gaan dit goed met haar?” “Ek dink sy’s een van daai tipe mense wat sorg dat dit met haar goed gaan.” Ben kyk skuins na Willem. “Sy is steeds nie jou favourite nie, nè?” “Sy’s seker nie so bad nie, maar ek het net nooit gedink sy pas by jou nie. Daar is darem net te veel aggressie. Sy het my altyd aan ’n spinnekopwyfie herinner wat die mannetjie opvreet sodra hulle klaar gepaar het. Of watter gogga doen dit?” “Ek lewe darem nog.” “Dink jy nie julle gaan mekaar maar weer êrens raakslaap nie?” Ben skud sy kop. “Ek vermoed ons het aan die einde van ons twee se sell by en use by dates gekom. Ons kon dit dalk nog ’n dag of twee, drie gestretch het soos ’n mens met ’n bottel Woollies-melk kan doen, maar ek het ’n vermoede van hier af sou dit net al suurder geword het.” “Mis jy haar?” “Sy was vir baie lank ’n deel van my lewe en op ’n vreemde manier sal ek altyd wil hê dit moet met haar goed gaan. Miskien omdat ek weet ek was nie altyd vir haar goed nie.” “Sy was ook nie altyd vir jou goed nie.” Ben glimlag in die donker. “Miskien het ek nooit gedink ek verdien iets anders nie.” “Shit, dink jy ek verdien vir Lisa?” “Nee.”

Willem lag kop agteroor. “Dankie vir die eerlikheid.” Ben skink hulle glase vol en neem stadig ’n sluk van sy wyn voor hy weer praat. “Weet jy wat het ek die laaste maand of drie agtergekom? Ek het nog nooit ’n verhouding gehad waar ek met die meisie kon gesels nie. Dis asof ons altyd tussen my storm en haar drang vasgevang was, of andersom. Ek kyk deesdae na jou en Lisa en dan wonder ek hoe dit moet wees om soms net te kan gesels of sommer net saam stil te wees.” Hy skud sy kop. “Ek is besig om oud te word.” “So dis waar julle twee wegkruip terwyl ek my doodsoek na julle.” Lisa loer by die voordeur uit en kom nader toe sy hulle gewaar. “Ons is besig om die wêreld se probleme op te los,” laat Ben met ’n sug hoor. “En ons wil die ander ouens darem ’n fair kans gee om die girls te kry, want as ons nou ingaan, het hulle weer nie ’n kans nie.” “A, my man, God’s greatest gift to women. Ek is so bevoorreg.” Willem trek haar nader en soen haar in haar nek. “Jy is darem self nie te sleg nie.” Sy bly teen hom staan. “Dis vrek koud buite. Wil julle nie inkom nie?” “Ja, ons wil.” Ben staan van die muurtjie af op. “Kom, Willem, laat ons die kinders gaan wys hoe hou ’n mens party.” Hy glimlag soet vir Lisa. “Ek neem aan Monica het al na my gevra.” “Ek luister gewoonlik nie as my vriende yl nie.” Ben en Willem haak aan weerskante by haar in en saam stap hulle die huis binne.

Hoofstuk 19

Kristina sit in Ben se spreekkamer en weet nie waarom sy iesegrimmig voel nie. “Hoe voel jy? Jy lyk goed.” Sy kry lus om te begin lag. “Definieer die woord goed.” Sy raak aan haar hare. “Kan dit wees omdat my hare gewas is, of dalk die nuwe jean wat ek dra, of die rooi truitjie?” Ben kan die ontevredenheid in haar oë sien en aan die manier waarop sy haar arms voor haar bors vou. Hy laat hom egter nie van stryk bring nie. “Jou oë is helderder.” “Dis ’n nuwe een, maar as ek jou kan raad gee, moet dit asseblief nie as ’n pickup line probeer nie.” “Vertel my hoe dit in die klas gaan.” “Almal is gestres om klaar te kry voor die toetse en die dosente is moeg vir ons en Geertsen is bedonnerd en sy tong brand soos gewoonlik ’n pad deur die klas, maar behalwe daarvoor gaan dit seker goed.” “Kristina, moenie moedswillig wees nie. Jy weet ek wil hoor hoe dit met jou gaan en hoe jy dit hanteer om hom weer te sien. Is die angs al beter of nog nie?” “Dink jy soms aan my?” “Ja, ek dink aan jou.” “Wanneer jy my lêer oopmaak.” Ben wil sy oë toemaak en êrens anders wakker word. “Nee, nie net wanneer ek jou lêer oopmaak nie.” “Hoe lank onthou jy gewoonlik jou pasiënte nadat hulle ontslaan is?”

“Ek kan nie altyd almal se detail onthou nie, maar ek kan dikwels lank ná die tyd nog name en gesigte onthou.” Hy voel soos iemand onder kruisverhoor. Kristina kyk hom stil aan en voel skielik soos ’n kind wat onnodig ’n bohaai in ’n winkel opgeskop het, maar sy weet nie hoe om dit vir hom te verduidelik nie. “Jy is die enigste een vir wie ek vertel het wat gebeur het, en ek voel soms net lost. Toe ek hier was, het ons elke dag gepraat en ek het antwoorde gekry, maar nou gaan ’n hele week verby terwyl ek self antwoorde moet soek en probeer sin maak uit my emosies.” “Hoe gaan dit in die klas?” verkies hy om haar verduideliking te ignoreer. “Dis nie aldag maklik nie en my moed wil my elke oggend begewe, maar dis tog al effens beter. En ek weet ook ek het nie ’n keuse nie, veral nie as ek vorentoe wil probeer om ’n normale lewe te lei nie. As ek nou terugdraai, sal ek vir ewig bang wees.” “Kan jy slaap? Kry jy nagmerries wanneer jy slaap?” “Ek sorg dat ek saans doodmoeg is voordat ek die lig afskakel en godsgenadiglik slaap ek dan. Gelukkig het die nagmerries nog nooit weer teruggekom nie. Ek wil nie ’n gewoonte daarvan maak om slaappille te drink nie.” “Daar bestaan deesdae medisyne wat nie ’n nawerking het nie en dis belangrik dat jy goed slaap. ’n Mens se liggaam en gees herstel vinniger as jy goeie kwaliteit rus kry. Jy kan ure lank slaap, maar as jy die hele tyd nagmerries het, staan jy die volgende oggend steeds moeg op.” “Ek sal kla as ek nie kan slaap nie.” “Is daar iets nuuts wat die afgelope tyd by jou opgekom het? Iets waaroor ons dalk nog nie gesels het nie?” Kristina moet eers dink voor sy kan antwoord, en toe het sy ’n diep frons tussen haar oë. “Nee, ek dink nie so nie, behalwe dat ek nie weet wat van die klere geword het wat ek daardie aand gedra het nie. Dis nêrens in die huis nie, en ek kan nie onthou wat ek daarmee gedoen het nie.” “Wil jy hê ons moet onder hipnoterapie probeer kyk of jy iets onthou?”

Sy skud stadig haar kop. “Ek weet eintlik nie waarom ek die klere soek nie. Miskien om seker te maak dit was nie ’n droom nie, want soms betrap ek myself dat ek dit nie kan glo nie. Ander kere is dit weer so helder.” “Ek dink nie jy moet jou kop te veel daaroor breek nie. Jy sal dit waarskynlik op ’n dag onthou of dit sal êrens uitdop.” Kristina strek haar bene voor haar uit en Ben onthou hoe sy altyd op ’n bondeltjie gesit het. “Ek dink jy is baie haastig met jouself. Net die feit dat jy klas toe kan gaan en kan swot, beteken dat jy al ver gevorder het. Dis baie positief.” “Beteken dit dat ek gesond is?” “Wat is gesond?” “In my geval as ek eendag hierdie hele gemors kan vergeet en met my lewe kan aangaan.” Sy glimlag skeefweg. Ben glimlag ook. “Niemand van ons is so gesond nie. Al waarop ons kan hoop, is dat ons negatiewe ervarings en ondervindings nie ’n negatiewe denk- of gedragspatroon vestig nie. Ek dink ons is gesond wanneer die goeie én die slegte in ons denke en gedrag geïntegreer is en ons steeds ’n goeie skoot optimisme behou. Die oplossing lê nie daarin om alles wat sleg was te probeer vergeet nie, maar om desnieteenstaande aan die goeie te bly glo en aan jou eie menswees en jou eiewaarde vas te hou.” Hy lag meteens effens verleë: “Jammer, ek preek nie gewoonlik so breedvoerig nie.” Sy glimlag skeefweg. “Jy het dit al vir my gesê, maar kry jy dit reg om so te lewe?” Hy glimlag weer. “Those who can’t do, teach. Ek is nie noodwendig ’n voorbeeld vir ander nie, maar ek weet wat goed is vir my pasiënte.” “En wie sê vir jou wat jy behoort te doen?” “Daar is ’n paar mense.” Hy stoot sy vingers deur sy hare. “Terwyl ons hieroor praat, is daar iets wat ek vir jou moet sê. Ek het jou na ’n sielkundige verwys vir verdere sessies. Haar naam is Gerda Muller en sy is op die dorp. Ek het baie

vertroue in haar en sy is al vir baie jare my mentor. Jy sal baie van haar hou en ek glo sy sal jou verder baie goed kan help.” Kristina se hande lê stil op haar skoot terwyl sy stip na hom kyk. Toe hy klaar gepraat het, is daar eers ’n lang stilte voor sy vra: “Skop jy my uit?” “Nee, ek skop jou nie uit nie, maar dit het nou tyd geword om iemand anders te sien. In elk geval is sy baie nader en ek belowe jou jy sal van haar hou.” “En as ek nie van haar hou nie?” Sy kyk steeds stip na hom. “Ek sou haar nie aanbeveel het as ek haar nie vertrou nie.” Hy wil hardop sug. “Het ek iets verkeerd gedoen? Is dit oor wat ek nou net gesê het? Ek verwag nie regtig dat jy elke dag aan my dink nie. Ek voel sommer net nie vandag goed nie en dis waarskynlik net ’n oorreaksie op ’n stresvolle week.” Haar hande beduie nou met groot gebare. “Dit het niks daarmee te doen nie. Ek het al verlede week met haar gepraat en vir haar jou agtergrond gegee. Jy weet tog ek sien nie normaalweg studente nie en my ooreenkoms met Willem was dat ek sal doen wat ek kan. Nou dink ek dit sal beter wees as jy iemand anders sien. Sy is ’n vrou en jy sal dit makliker vind om met haar te gesels.” “Het ek te veeleisend geword?” “Ek is gewoond aan veeleisende pasiënte. Jy wil nou met opset nie hoor wat ek sê nie.” “Ek is nie dom nie en jy hoef ook nie so te verduidelik nie.” Sy tel haar skouersak op en staan op. “Moet ek haar bel, of hoe kom ek by haar uit?” Ben haal ’n kaartjie uit haar lêer. “Daar is voorlopig ’n paar afsprake vir jou gemaak. Kontroleer die tye en bel net haar ontvangsdame as dit jou nie pas nie.” Sy neem die kaartjie en stap stil deur toe. “Kristina, ek hoop dit gaan goed met jou. Gee haar asseblief ’n regverdige kans. Sy sal jou kan help.”

Sy draai met die deurknop in haar hand terug na hom toe. “En een onweersmôre sal jy en ek wéér onbewus en onpersoonlik, by mekaar verbystap in die mis – soos eenmaal, lank tevore.” Sy trek die deur agter haar op knip en Ben kyk lank na die toe deur voordat hy op die rusbank gaan lê en na die plafon staar. Hy voel soos ’n krieketspeler wat verdwaas toekyk hoe die bal oor sy kop vir ’n ses geslaan word. Reguit in die pawiljoen in voordat hy sy arms kon lig om te probeer keer. Is sy nie hopeloos te jonk om Koos du Plessis aan te haal nie? wonder hy met ’n wrang laggie. Hy moes egter geweet het sy sal nie sommer op ’n dag stil groet en verdwyn nie. Mense soos sy raak nie net weg nie, ongeag wat met hulle gebeur. Hy sug en staan moeisaam op en wonder of die gevoel in hom een van verligting of verlies is. Kristina ry ingedagte terug dorp toe en wonder wanneer die moegheid eendag gaan bedaar. Miskien het sy al haar energie in haar eerste drie en twintig jaar opgebruik. Sy drink vitamienpille, probeer genoeg slaap kry en eet gereelde maaltye, al is dit sonder om iets te proe, maar die put het opgedroog. Die ewige fontein van energie wat sy as so vanselfsprekend aanvaar het, het leeggeloop. En in die plek daarvan het die moegheid gekom, en nou is die gevoel van verlatenheid ook terug. Kon hy nie maar nog ’n rukkie uitgehou het nie? Hy het die stem in haar kop geword as sy oor dinge wonder of as dit voel of sy nie kan aangaan nie. Hoe kan hy eensydig besluit wat vir haar goed sal wees? “Hy het die freaking ankertou geword waaraan ek verbete vasklou!” sê sy skielik hardop, en sy skrik byna vir haar eie stem in die stilte.

Hoofstuk 20

Die mis hang laag oor die strandmeer en hy kan net-net die dorp se liggies oorkant die water sien blink. Die huis ruik muwwerig, soos huise by die see wat lank toe staan. Toe sy ma nog geleef het, het sy dikwels sommer net vir ’n dag of twee hierheen gekom. Miskien was dit wat haar so lank laat uithou het. Dis vreemd dat kinders eintlik so min van hulle ouers weet, dink hy terwyl hy die yskas aan die gang probeer kry. Hy kan nie onthou wanneer laas hy die gasbottels laat vol maak het nie. Kinders is inherent selfsugtig, gaan sy gedagtes terug na sy ma. Hy het geweet sy kry swaar, maar daar was dinge waaroor hulle nooit gepraat het nie en waaroor hy eers as grootmens gewonder het. Soos of sy ouers nog seksueel aktief was. Hy weet hulle het ’n kamer gedeel, maar was dit vir sy ma moontlik om intiem met ’n man te verkeer wat eintlik nie meer bewus was van haar bestaan nie? Of was dit ’n geval dat sy maar steeds dankbaar was vir die krummels? Hy begin die paar kruideniersware in die kas pak. Dis eintlik nie ’n onderwerp waaroor hy wil dink nie. Daar is lakens in die kaste en hy maak vir hom die dubbelbed in die voorste kamer op. Die wind wat by die oop vensters inwaai, is koud en ruik na klam sout, maar dit verdryf die bedompigheid. Hy skink vir hom ’n whiskey in en gaan sit op die houtdek voor die huis. Die paar omliggende huise is donker en stil, en al geluid is die seevoëls wat elke nou en dan verbyvlieg. Toe ’n paar op die nat sand voor die huis gaan sit, jaag die honde hulle blaffend weg. Hy rits sy baadjie toe en neem ’n sluk whiskey. Dit maak ’n warm pad tot in sy maag en verdryf vir ’n oomblik die ergste koue. Die tweede glas verdoof die stywe brandpyn agter sy nek en skouer. Eers ná die derde een staan hy op, roep die honde in, sluit die deure en stap kamer toe. Al wat hy vra, is om ’n week aaneen te kan slaap.

Twee nat snoete maak hom die volgende oggend wakker. Dit neem ’n hele ruk voor hy die kamer herken en onthou hoe hy hier gekom het. Toe kom die tamheid en hy wonder of hy sal kan opstaan, maar die honde wil uitgaan. Hy sleep homself uit die bed en stap kaalvoet op die dek uit. Die honde verjaag weer blaffend die paar seevoëls op die strand. Die mis het opgeklaar en daar skyn ’n

flou sonnetjie in die ysblou lug. ’n Paar bote met visstokke lê op die meer en langs hulle wieg duikers en meeue op die ligte deining. Miskien moet hy hier kom bly. Hy kan visvang en lees en stap. Hy hoef niemand te sien nie en na geen probleme te luister nie. Hy sal hier kan oud word en eendag kan mense na die huis wys en hulle kinders waarsku dat die mal ou man nog daar spook. Die gelui van ’n selfoon versteur die stilte en hy is vies dat hy dit nie afgeskakel het nie, maar hy het by die kliniek gesê hy sal beskikbaar wees. Dis egter Willem se naam op die skerm en hy huiwer voor hy antwoord. “Ek gaan begin soek na ’n plek op aarde waar dit nie moontlik is om ooit selfoonontvangs te kry nie, want dis ’n verpesting. Dit laat my al hoe meer dink aan ’n alien force wat stadig maar seker besig is om die wêreld in te neem en ons almal hulle slawe te maak.” “Goeiemôre, ek is bly om te hoor dit gaan goed met jou. Waar de hel is jy? Ek het jou by die kliniek gesoek en toe sê hulle jy is vir ’n paar dae met vakansie. Wie de moer vat hierdie tyd van die jaar vakansie, en hoekom weet ek van niks?” Ben stap weer buitentoe en gaan sit op een van die stoepstoele met sy voete op die stoepreling. “Het hulle nie vir jou gesê ek het die kliniek verkoop en kom nie weer terug nie? Ek gaan nou vir ’n lewe begin visvang.” “Jy kan nie eens ’n paddavis vang nie.” “Dan verhuur ek my lyf aan die local meisies, maar ek kom nie terug nie.” “Nee, o donner, dan vrek jy éérs gou van die honger. Jy sal maar iets anders moet probeer.” “Waarom bel jy?” ignoreer Ben glimlaggend die opmerking. “Ek het juis weggeloop sodat ek nie hoef te praat of te luister nie.” “Jy kan nie net verdwyn sonder om te sê waarheen jy gaan en wanneer jy weer terugkom nie. Waar moet ek jou begin soek as ek jou nodig het?” “Ek is by die strandhuis; ek kom Dinsdag terug, en moenie my voor dan nodig kry nie. Ek is seker een of ander tyd geregtig op ’n langnaweek.”

“Benna, is als reg?” Ben kyk oor die blink water uit en dit voel of hy saam met die bote op die deinings wieg. “Ek was lanklaas hier en die huis verniel as dit so lank leeg staan. Daar is niks sinisters hieraan nie. Sê vir Lisa ek stuur liefde en hoor of sy nie by my wil kom kuier nie. Dis lekker koud, so ons kan lekker styf teen mekaar lê.” “Ek sal haar sê, maar moenie te erg hoop nie. Sy weet sy het die beste gekry.” “Ek moet nou gaan,” begin Ben groet. “Ek is ’n besige man.” “Pas jouself op en los die locals uit.” Ben lag net toe hy die telefoon neersit. Hy weet nie waar en wanneer Willem sy selfaangestelde oper geword het nie. Êrens tussen hulle veertiende jaar in die koshuis en nou het hy Willem se verantwoordelikheid geword. ’n Ma en pa ineen. Die suster én broer wat hy nooit gehad het nie, die geesgenoot en moedinprater, die stem in sy kop en die anker wanneer hy soms lus het om te laat los en sommer net op die wind weg te dryf. Hulle kan ure lank praat en dae lank stilbly, en albei is gemaklik daarmee. Halwe sinne en verdraaide woorde kry in die ander een se kop en hart betekenis. Dis so maklik. Miskien is dit wat hy al die jare in ’n vrou ook soek. Die onmoontlike. Hy lê verder agteroor in die stoel en maak sy oë toe. Die onsigbare, onnoembare ankertou. Die definisie en die ondefinieerbare. Die een om die alleenheid te besweer. Miskien die een wat die lag in hom aansteek. Een wat woorde het as syne opdroog. “Jy’s pateties, Krige!” sê hy hardop. Toe roep hy die honde en draf met hulle langs die water af. Maar die aand, toe die mis soos ’n gordyn oor die koppe agter die huis toetrek en die dorp se ligte dof word in die grysheid, staan hy weer op die dek en hy voel hoe hy aan die ankertou rem. Die grysheid kan hom insluk.

Kristina sit oorkant haar ouers in die restaurant en voel hoe die woorde in haar opdroog. Haar pa vertel van die plaas en is sigbaar verlig en ingenome dat sy nie meer in die hospitaal is nie. Haar ma hou haar egter onderlangs dop, soos iemand wat nie die vrede vertrou nie. ’n Paar keer maak Kristina haar mond oop om hulle te vertel, maar die woorde wil nie kom nie. Sy is soos ’n verslaafde wat

nog nie wil erken dat sy ’n probleem het nie. Sy is nog in beheer. Sy kan nog hiervan wegstap as sy wil. Solank niemand weet nie, is dit mos ook nie regtig ’n probleem nie. “Ons het vir die dokter ’n slagding gebring, maar hy is blykbaar vir ’n paar dae weg. Ek hoop maar die mense by die kliniek gee dit vir hom. Hulle het belowe om dit in die vrieskas te sit.” Haar pa sny sy vleis en bekyk dit eers voor hy dit eet. “Het jy al die nuwe vrou gesien?” Louise Lazarus se bord kos is nog byna onaangeraak. “Ja, ek hou van haar.” “Ek verstaan nie lekker waarom jy nog iemand moet sien nie. Ek dog jy’s nou gesond. Wat het die dokter dan gedoen?” “Hy dink dis goed dat ek nog vir ’n rukkie met iemand praat. Dit behoort nie lank te wees nie.” “Jy kan mos met ons praat as jy wil praat. Waarom wil jy met ’n vreemdeling praat? Of praat met een van jou vriendinne, of met Marcus. Is dit nie beter om met mense te praat wat jy ken nie?” Hennie sit sy mes en vurk neer. “Ek moet sommer nog ’n paar dinge uitsorteer, Pa, en dis makliker met ’n vreemdeling. Ek weet ek kan met julle praat, maar hierdie is nie sommer net geselskap soek nie en dis ook nie regtig iets waaraan julle iets kan doen nie.” “Jy moet maar in die vervolg sorg dat jy nie so hard werk nie,” onderbreek Louise haar dogter. “En drink jou vitamiene. Ek dink julle slaap ook te min.” Kristina luister in stilte en knik nou en dan. Sy wonder wat haar pa sal doen as sy vir hom moet sê wat gebeur het. Sy wonder of hy nog sal aanbied dat sy met hulle kan gesels. Mense is sku vir die rouheid in ’n ander se siel. Selfs al is dit familie. Of miskien juis vir familie. Dit is net te na aan jou eie lyf. Maar dis goed om hulle weer te sien, al is dit net omdat hulle ’n stukkie van die Karoo se vlaktes met hulle saambring. Die wydsheid en ooptes lê in hulle oë en stemme. Luide stemme wat nie gewoond is aan buurman en grensdraad nie; stemme wat ongehinderd kan lag en roep. Ja, dis goed om hulle te sien en die aardsheid te ruik. Dit herinner haar weer dat sy aan die aarde geanker is en dit bring ’n

vastigheid wat sy lanklaas ervaar het. In haar vrieskas is ook ’n slagding. Vleis met ’n kruiebossiesmaak. Hulle het vir haar die lam gebring wat sy uit dank kan offer. Sy wonder of die dokter syne ook uit dank sal offer.

“Waarheen is jy op pad?” Cato en Kristina sit-lê voor die televisie en kyk hoe Helen netjies aangetrek uit die kamer kom. “Ek gaan na ’n show toe.” “Saam met wie?” Cato kom effens regop en beskou Helen behoorlik op en af. “Watter kleur onderklere dra jy?” “Swart, as jy moet weet, maar ek weet nie wat dit enigsins met die saak te doen het nie.” “ ’n Mens dra nie swart onderklere vir ’n show nie, tensy jy ’n private show later beplan.” Helen kyk hulpsoekend na Kristina. “Het jy nie iets om haar mee besig te hou nie?” ’n Klop aan die voordeur onderbreek hulle, maar voor Helen daar kan kom, het Cato opgespring. “Moet in vadersnaam nie dat die man sien jy is klaar nie. Gaan terug kamer toe sodat ons jou kan roep. Jy wil nie hê hy moet dink jy’s ’n eager beaver nie.” “Cato, moenie simpel wees nie. Gaan sit, ek sal oopmaak. Ons is haastig.” Maar Cato het reeds die voordeur oopgemaak en terwyl sy die veiligheidshek oopsluit, laat sy oor haar skouer hoor: “Vals alarm, dis net Marcus.” Sy hou die hek vir hom oop en soen hom op sy wang toe hy binnestap. “Dis nice dat jy vir ons kom kuier, nou kan jy ook sommer sien hoe lyk die ou vir wie Helen swart onderklere aangetrek het. Ons vermoed daar is meer as ’n show op die spyskaart.” “Cato, asseblief, hou jouself in toom!” Helen se wange raak sigbaar pienk en Marcus lag hardop.

“Dis altyd goed om voorbereid te wees, you never know your luck in the big city.” “Kom sit, Marcus,” nooi Cato toe hy bly staan, maar hy skud sy kop. “Ons is bietjie haastig.” Cato kyk van hom na Helen en dan rek haar oë gemaak groot. “Helen, het jy jou tog nie vir onse Marcus so opgedress nie? Is hier iets aan die gang waarvan ons moet weet?” “Cato, kry ’n lewe.” Helen trek Marcus aan die arm. “Kom, ek wil nie laat wees nie.” “Jy kan nie sommer net hier inbreeze en ons huismaatjie wegvat sonder dat ons weet wat jou intensies met haar is nie. Ons is verantwoordelik vir haar.” “Miskien moet jy liewer vra wat haar intensies met my is.” Marcus se blik gaan laggend na Helen waar sy al met die deurknop in haar hand staan, maar al antwoord wat hy kry, is ’n onderlangse gebrom voor sy by die deur uitstap. “Enjoy, children, en moet niks doen wat ek sal doen nie!” Cato begin lag toe die deur agter hulle toegaan. “Hel, ek voel soos die trotse ma van ’n hubare dogter. Hy is so ’n blêddie nice ou.” “Jy’s ’n menace! Die arme Helen. Ek kan net dink hoe graag sy vanaand ongesiens by daai voordeur wou uitkom.” “Sy’s al lankal belustig vir hom; dit help nie om nou kastig skaam te wees nie.” Kristina se selfoon begin lui, maar toe sy dit antwoord, is daar niemand aan die ander kant nie. “Dis die vierde keer vandag dat ek ’n oproep kry en as ek antwoord, is daar niemand.” “Nie eens ’n heavy breather nie?” Kristina skud haar kop terwyl haar binnegoed ’n ongemaklike draai maak.

“Is jy okay?” Cato bekyk haar met ’n diep frons. “Jy lyk skielik nie lekker nie.” “André Geertsen het my verkrag.” Kristina staar na die klein skermpie van haar selfoon terwyl sy dit sê. Vir ’n oomblik is dit of die televisie se klank stil word en die stilte in die vertrek hoorbaar is. Cato byt haar onderlip vas en kom regop op die bank waar sy lê. Sy staar asof nikssiende na Kristina. Dis eers toe die televisie se klank weer hoorbaar word, dat Cato haar oë knip en haar asem hoorbaar uitblaas. “Fok.” “Die Donderdagaand ná die toets in sy kantoor. Ek het dit blykbaar uitgeblok en dis waarom ek so ’n episode gehad het. Naas die dokter is jy die eerste een vir wie ek dit vertel. Ek is so bang dis hy wat my aanmekaar bel.” “Moet jy nie polisie toe gaan nie?” Cato klink hees en sy kug. “Hoekom hét jy nog nie gegaan nie?” “Eers kon ek nie onthou nie en nou twyfel ek of enigiemand my sal glo. Dis my woord teen syne en ek het geen bewyse nie.” Sy haal diep asem. “Eintlik is ek sommer net nie lus vir so ’n sleazy storie nie. Dit gebeur met ander mense.” Sy kyk na die selfoon in haar hand. “Ek het gedink as ek net stilbly, sal dit weggaan, maar ek weet nie meer nie. Ek bly bang en ek wil nie bang wees nie. Ek wil nie naar word elke keer dat my telefoon lui of daar ’n klop aan die deur is nie. Ek is terug klas toe sodat ek hom in die oë kan kyk en nie meer oor my skouer nie, maar hy is steeds daar. Hy bly voor én agter my en ek kan nie so lewe nie. Ek is lief vir hierdie dorp en hy is besig om dit van my af weg te neem.” “Hoekom het jy ons nie vertel nie?” Cato sit met hangskouers na haar en kyk. Kristina lig haar kop op. “Ek het nie geweet hoe nie, en ek het geweet dit sal julle affekteer, en nie een van ons het eintlik nou tyd vir sulke shit nie.” Sy dink ’n oomblik. “Maar ek dink die grootste rede is dat ek dit eintlik wou ontken. Ek was nog nie gereed om op te staan en te sê dit het met my gebeur nie – ‘Hi, my naam is Kristina en ek is verkrag.’ Saam met daardie erkenning kom ’n klomp verantwoordelikheid en ek was nie gereed daarvoor nie. Ek vermoed deep down inside het ek nog myself geblameer.” Cato stap kombuis toe en kom ’n rukkie later met ’n groot pot koffie terug. “Fok,

Kris. En al die tyd gaan ons met ons lewe aan en wonder hoe op aarde jy so moeg kon word.” Sy skink twee bekers koffie en gee een vir Kristina aan. “Ek het nie woorde nie, en as ek doodeerlik wil wees, wens ek jy het my nie vertel nie, want dit laat my moer magteloos voel omdat ek jou nie kan help nie. En is dit nie waarvoor pêlle daar is nie? Is ons nie veronderstel om mekaar te help nie? Moet ons nie mekaar optel as een geval het nie? Maar hoe de donner tel ’n mens jou op? Is dit nie die freaking toppunt van arrogansie om jou te wil ophelp nie? As dit ek was, sou ek wou bly lê, want dit sou net te veel energie gevat het om op te staan.” “Jý het weer opgestaan na jou ma se dood. Ek wíl ook weer opstaan, want die alternatief is dat my lewe tot ’n einde gekom het, en daar is nog soveel dinge wat ek wil doen. Maar dis nie julle job nie; ek moet dit self doen. Ek weet nog net nie hoe nie. Ek het gedink dit sal genoeg wees om stil te bly en klas toe te gaan.” “Jy moet polisie toe gaan. Dis die enigste manier om ’n einde hieraan te maak. Ek is op hierdie oomblik van baie min dinge seker, maar ek het ’n gut feeling hieroor. Dammit, Kris, die man is in ’n gesagsposisie. Ek hoef nie vir jou te vertel dat hy nie met so iets mag wegkom nie. Jy weet dit beter as enige van ons.” Cato se stem styg ontsteld en Kristina voel skielik skuldig omdat sy haar vertel het. Hoe ver mag ’n mens die mense naby jou belas? Aan die ander kant voel sy tog vir die eerste keer in ’n lang tyd of sy makliker kan asemhaal. Asof die drukking op haar bors effens skietgegee het. Sy staan op en gaan sit langs Cato op die bank, en toe Cato begin huil, sit sy haar arm om haar skouers en druk haar vas. “Ek is jammer, ek weet nie waarom ek dit nou vir jou vertel het nie.” “Ons lees die statistieke en ons simpatiseer, maar eintlik dink ons steeds dit kan nie met ons gebeur nie, not in this lifetime. Ons is te goed vir so iets. Halloo, wake up and smell the coffee!” Cato snuif en vee haar wange droog. “En ek wil nie die fokken koffie ruik nie!” Albei sak agteroor teen die rugleuning en hulle bly sit lank so stil met net die televisieklank as agtergrond en die flitsende beelde as herinnering dat daar ander mense êrens daar buite is.

Hoofstuk 21

Ben lees ingedagte die e-posse op sy skootrekenaar se skerm. Daar is kennisgewings van kongresse, versoeke vir praatjies en lesings, ’n herinnering van die redakteur van ’n mediese tydskrif oor ’n artikel wat hy beloof het om te skryf . . . Dan sien hy die vreemde adres met die bekende van. Hy beweeg die pyltjie daarheen en die brief verskyn voor hom op die skerm.

“Many that live deserve death. And some that die deserve life. Can you give it to them? Then do not be too eager to deal out death in judgement. For even the very wise cannot see all ends.” (Ek het ongelukkig nie bogenoemde uitgedink nie. Dit kom uit dié boek van die twintigste eeu, The Lord of the Rings. Ek is maar, soos gewoonlik, net die aanhaler. Ek weet nie waarom ek so dikwels ander se woorde kan onthou nie. Ek weet ook nie waarom ek dit nou skielik aangehaal het nie, behalwe dat ek die afgelope maand dikwels aan die doodstraf gedink het. Ek dink ek dra nog haat in my, maar ek werk daaraan, want ek glo dis ’n verterende emosie.) In elk geval, dis nie waarom ek skryf nie. Ek het jou e-posadres by Lisa gekry en hoop nie jy gee om dat ek jou privaatheid op hierdie manier binnedring nie. Waarom voel dit of ’n e-pos ’n mens se allerheiligste kan binnedring? Wat ek eintlik wil sê, is dat ek jammer is oor die manier waarop ek ons laaste sessie beëindig het. Dit was onregverdige beskuldigings wat ek gemaak het en ek het dit waarskynlik nie bedoel nie, al het ek dit gesê. Ek is dankbaar vir alles wat julle vir my gedoen het en sal waarskynlik altyd julle stemme êrens in my ronddra. Teen hierdie tyd het jy seker al die slagding (’n geslagte skaap) gekry. Dis ’n baie tipiese Karoo-dankie-sê en kom waarskynlik met groot dank uit hulle harte. (Al dink my pa jy’s te jonk en jou fooie is te hoog.) Hulle is net so bly iemand het geweet wat om met hulle dogter te doen toe hulle nie geweet het nie. ’n Afbeen of -arm sou verkiesliker gewees het.

Ek het die afgelope maand al vier sessies by dokter Muller gehad en ek vind haar ’n baie interessante persoon met besondere insig. Dankie vir die verwysing. Intussen loop ek klas en swot hard vir die toetse wat een van die dae begin. Ek kan nie glo dis maar omtrent drie maande sedert ek daardie middag gaan draf het nie. Dit voel soms of ek nooit sonder hierdie skaduwee (by gebrek aan ’n beter woord) was nie. Het jy geweet ’n boom is gedeeltelik in sy eie skaduwee gewortel? Of dis ’n beeld wat ek deesdae met my saamdra. (Maak dit sin?) Ek het ’n week of wat gelede, in ’n onbewaakte oomblik, (ek dink nie Freud glo aan onbewaakte oomblikke nie) vir Cato vertel wat gebeur het. Sedertdien het ek vir die ander ook vertel en selfs al is dit aan die een kant ’n groot verligting, is ek tog jammer, want ek het vrees in hulle lewe gebring. Of die bose; ek weet nie. Ek het ook ontdek dat die vrees in jou gedagtes dikwels baie erger is as die vrees vir die konkrete. Die konkrete het afmetings, ’n begin en ’n einde. Gedagtes is eindeloos. Ek wou eintlik maar net dankie en jammer gesê het. Groete Kristina Lazarus

Ben lees die brief nog twee keer en dis of hy haar stem kan hoor. Hy sien haar tussen die woorde en die leestekens. Hy hoor haar die hakies maak en sien haar aan die vraagtekens swaai. Hy wonder wat haar woordeskat is. Mans se woordeskat is glo aansienlik kleiner as vroue s’n, maar hare moet meer as die normale vrou s’n wees. Sy gebruik woorde soos sy verf en potlode kan gebruik. Hy begin tik:

Beste Kristina Ek is bly om van jou te hoor en ek is dankbaar dat jy baat vind by jou sessies met dokter Muller. Jy hoef nie dankie te sê nie.

Ek het jou ouers vir die vleis bedank en al was dit nie nodig nie, eet ek baie lekker. (Ek het geweet wat die woord “slagding” beteken.) E-posse: Dis soos ’n Trojaanse perd wat jy binne jou stadsmure oopmaak en dit laat ’n mens weerloos voel. Ek is bly jy het jou vriende vertel, want dit bring ’n verdere aanvaarding van die gegewe en sal sorg dat jy minder geneig sal wees om dit te probeer blokkeer. Hier by my sien ek dikwels bome se wortels in hulle eie skaduwees, maar dis interessant dat hulle takke dan steeds in die son kan wees. Hoe wyer en hoër die takke strek, hoe groter is die opvangsgebied vir die son. Dit werk soos ’n satellietskottel. Sit dit hoog op die dak en die kanse dat jy ’n helder beeld kry, is soveel groter. En is dit nie waarvoor ons almal hoop nie? ’n Onbelemmerde ontvangs en ’n helder beeld. Die monster in die kas is negentig persent van die kere baie kleiner as wat hy in die gedagtes is. Dis waarom dit beter is om die kas oop te maak. Sodoende kry dit vorm en grootte. Gedagtes werk dikwels soos ’n vergrootglas. Jy hoef nie verskoning te vra vir jou gedrag nie. Daar is ’n gesegde: If you can’t stand the heat, get out of the kitchen. Dit was my keuse, en ek moet bereid wees om met die hitte saam te leef. (As jy mooi opgelet het, sou jy gesien het dat daar nie ornamente in my spreekkamer is nie. ’n Pasiënt het dit eenkeer goedgedink om my met ’n beeldjie te gooi.) Sterkte met die swottings, maar moenie vergeet om te teken nie. Groete Ben Ns.: Weet jou ouers al?

Hy druk die send-knoppie en sien voor sy geestesoog hoe die boodskap êrens in ’n elektroniese posbus beland. Die Trojaanse perd agter die muur.

Kristina stap stadig in Victoriastraat af. Die lug is koel, maar aan die platane se takke is klein groen botseltjies sigbaar en sy wonder hoe dit moontlik is dat die natuur nooit die resep vergeet nie. Sy weet dan nie eens of sy ooit weer van die koue in haar ontslae sal raak nie. Miskien is sy in haar eie ystydperk vasgevang, want sy vermoed sy het die resep vir die somer verloor. Dis vreemd dat ’n mens elke dag onthou om al die basiese dinge te doen. Sy weet nog hoe om te stort en haar tande te borsel; sy het nie vergeet hoe om aan te trek nie, behalwe dat sy nie meer altyd seker is wat by wat pas nie. Sy kan eet en drink, selfs studeer. En tog, as sy in die straat stap, voel sy byna onsigbaar. Asof sy alles en almal rondom haar kan hoor en sien, maar sy self agter die sellofaan verdwyn het. Sy én die son. Die dae vloei inmekaar en sy word voortgestu deur die momentum van tyd, dae en weke. Opstaantyd en slaaptyd. ’n Nuwe môre en nog ’n dag wat verby is. Die sielkundige prys haar dat sy elke dag tree vir tree lewe. Sy doen wat gedoen moet word, maar daar is steeds nie groen botsels aan haar takke nie. Sy gaan soms saam met die ander uit, maar dis uit pligsbesef en nie omdat sy dit geniet nie. Vandat sy hulle vertel het, voel sy verantwoordelik vir hulle en doen sy haar bes om nie die skaduwee saam met haar in hulle huisie in te neem nie. Sy bring ure voor haar boeke deur en kan nie help om soms trots te wees as sy ’n uur of twee nie aan hom dink nie. As sy dit regkry om sy presiese, afgemete sinne en woorde in die klas agter te laat. Wanneer sy nie voor haar boeke is nie, sit sy êrens met haar sketsboek. Sy kan nie glo sy het hierdie deel van haar so lank afgeskeep nie. Dit wat sy vir niemand kan verduidelik nie, kry lewe op die skoon, wit bladsye en dit voel soms of sy in die proses laag vir laag van haar kan afskil. Of sy al nader aan haar kern beweeg. Kristina kyk om haar rond en herken tot haar verbasing Willem en Lisa se huis. Sy was so ingedagte dat sy baie verder gestap het as wat sy beplan het. Sy stap met die trappies op en klop. Lisa kom maak oop en lyk ’n oomblik verbaas, maar dan glimlag sy breed. “Hel, dis ’n lekker verrassing op ’n eensame Saterdagmiddag. Ek het nou net vir my ’n groot pot koffie gemaak én ek het koek. Your lucky day. Een van Willem se pasiënte was so oulik om vir hom ’n koek te bak.” Sy trek Kristina die huis in en hulle stap agter mekaar kombuis toe. “Het jy gestap?” Lisa begin om bordjies en koppies uit die kas te haal.

“Ek kan nie besluit of ek onbewustelik hierheen wou kom en of ek regtig toevallig hier beland het nie. Dit laat my nogal wonder in watter mate ’n mens jou eie paaie kies en op hoeveel ’n mens onbewustelik beland. My ouma het altyd die liedjie gesing van my voete loop na Wellington, maar ek gaan Worcester toe.” Lisa gee vir haar die koek om te dra en hulle gaan sit op die sonstoep. Sy skink eers vir hulle koffie voor sy Kristina antwoord. “Ek weet nie watter die minste scary opsie is nie. As ons self kies, maak ons darem soms baie swak keuses, maar as dit nie ons keuse is nie, voel ’n mens nogal uitgelewer.” “Ek het eenkeer êrens gelees dat dit binne die mens se vermoë is om elke oorlog op die aarde te stop, maar ons wil nie. Almal bid vir vrede, maar dis waar dit bly. As dit waar is, het ons seker ’n redelik groot sê in wat met ons gebeur, maar ek weet nie of dit so eenvoudig is nie.” Kristina hap ’n stukkie koek en kou langsaam daaraan. “Miskien lê die waarheid maar êrens in die alomteenwoordige grys area tussenin.” Sy lag verskonend. “Sorry, ek wil nie regtig nou oor die lewe filosofeer nie.” “Ek wens ek het ten minste net ’n intelligente antwoord vir jou gehad, maar ek’s bevrees ek het ook nog nie die antwoorde nie. Ek weet ook nie of ’n mens ooit antwoorde op hierdie soort vrae kry nie. Soms maak dinge vir my sin, maar net die volgende dag verstaan ek weer nie kop of gat van wat aangaan nie. Ek bewonder mense wat nooit oor sulke dinge wonder nie. Dit moet hemels wees.” Kristina vat ’n hap van die koek en is verbaas dat sy die sjokolade kan proe. Haar geheuebank is blykbaar nie heeltemal uitgewis nie. “Die interessante van dit alles is dat ek vyf jaar gelede baie meer antwoorde gehad het as nou. Ek was seker ek is die master of my own destiny en het min of meer geweet hoe die lewe werk en wat ek kan en nie kan doen nie. Dis scary om te dink ons raak eintlik dommer soos ons ouer word.” “Ek dink weer daar lê juis ’n stuk wysheid in hierdie tipe onkunde. Die kennis wat jy dink jy op agtien of neëntien het, is gewaande kennis – en daar is ’n groot verskil tussen kennis en wysheid. Miskien moet ’n mens maar na wysheid strewe en nie té bekommerd wees as jy in die proses al dommer voel nie.” Lisa skink hulle koppies weer vol, maar voor hulle die gesprek kan hervat, stap Willem en

Ben op die stoep uit. “Ek moes geweet het ek kan jou nie alleen los met ’n koek in die huis nie!” laat Willem verontwaardig hoor. Hy buk en soen Kristina op die wang. “Maar omdat ek bly is om jou te sien, vergewe ek julle.” Hy’s soos ’n sonstraal, dink Kristina. Of hy besit net die vermoë om die son saam met hom in ’n vertrek in te bring. Sy kan voel hoe die koue in haar effens bedaar en dan gaan haar blik na Ben, wat sy pet afhaal en sy vingers deur sy hare trek. Sy is nie seker of hy ook die vermoë het om die son saam met hom te dra nie. Miskien is hy die maan. Sy lig is nie so intens soos die son s’n nie, en byna skugter, maar ’n volmaan kan mense in hulle spore stuit en ’n kalm see onstuimig laat word. Niemand, selfs nie eens die natuur, is bestand teen die mag van die maan nie. “Hallo, Kristina, hoe gaan dit met jou?” onderbreek hy haar gedagtes. Sy knik werktuiglik. “Dit gaan goed, en met jou?” “Ek het ons game gholf gewen en verwag binnekort ’n kis whiskey.” Hy strek hom oorkant die twee vroue op ’n stoel uit. “So, op die oomblik gaan dit baie goed met my.” “Willem, as jy vir julle koppies en borde gaan haal, deel ons dalk ons koffie en koek met julle,” lag Lisa toe Willem haar in die nek soen. “Gaan ons koffie drink of wil jy iets anders hê?” Ben beduie na die koffiepot. “Koffie en koek, dankie. Hel, ek is jammer ek het jou nie vir iets beters gewed nie.” Hy kyk na Lisa. “Net vir jou inligting, hy is darem nog nie bereid om vir jou te speel nie.” “Hy is te mal oor my.” “Hoe gaan dit met die swottings, Kris?” wil Willem weet nadat hy sy eerste sluk koffie geneem het. “Ek het vandag drie studente gesien wat vitamiene kom soek het omdat hulle moeg is. Ek preek kastig dat hulle meer rus moet kry en so aan, maar ek weet dis woorde in die wind.” “Ek dink dis ’n onlosmaaklike deel van jonkwees. Die idee dat ’n mens ’n

onuitputlike energiebron het. Soms darem met die hulp van ’n paar vitamienpille, maar niks meer as dit nie.” Willem knik met ’n mond vol koek. “Die lekkerte lê juis daarin dat jy nooit daaroor dink nie. Jy wonder nie óf jy genoeg energie sal hê nie, eerder of jou klere of hare reg is. Die feit dat jy dit kan verwoord, beteken dat jy agtergekom het daar is nie regtig so ’n fontein nie. Dis soos om die konsep van Vader Krismis en die Paashaas te ontgroei. Daardie geloof kom nooit terug nie, dit maak nie saak hoeveel Vader Krismisse jy in die winkels sien nie. Maar jy is nog te jonk om nou al ’n ongelowige te wees. Jy moet nog glo aan die elikser van die lewe.” Willem gee ’n spotlaggie. “Kyk nou net tot watter filosofiese woorde dryf jy my, en dit terwyl ek eintlik net wil sê jy moet nie toelaat dat die lewe, of iemand soos André Geertsen, jou onderkry nie. Jou lewe begin dan nou eers!” “Willem!” Lisa kyk onthuts na haar man, maar hy trek sy skouers op. “Wil jy hê ons moet small talk met haar maak? Noem die ding by die naam, dis vir almal makliker.” Kristina skuif eers ongemaklik op haar stoel rond, maar eindelik knik sy tog. “Ek gee nie om nie, Lisa. Helen en Cato weet ook dis nie iets waaroor ek elke dag wil praat nie, maar ons vermy ook nie die onderwerp nie.” Sy kyk vlugtig na Ben, maar haar blik verskuif vinnig terug na Lisa toe. “Ek is nie veronderstel om dit te probeer ignoreer of onderdruk nie.” Sy staan uit haar stoel op. “Baie dankie vir die lekker koffie, en Willem, dankie vir jou koek.” “Moenie nou haastig raak nie.” Willem beduie na die halfgeëte koek. “Hier is nog baie.” “Ek moet huis toe gaan. Daar is nie juis op die oomblik iets soos Saterdag of Sondag op my almanak nie.” Lisa kom orent. “Dis te donker om nou terug te stap. Ek sal jou gaan aflaai.” Kristina maak haar mond oop om te protesteer, maar Ben staan ook op en sê hy sal haar sommer op pad huis toe aflaai. “Dis regtig nie nodig nie.” Sy voel meteens verleë en wonder of sy ooit sommer net weer ongekompliseerd op mense sal kan reageer.

“Jy kan nie in die donker terugstap nie,” is Lisa se besliste antwoord en toe Kristina ’n paar minute later langs Ben in sy motor sit, is sy tog bly sy hoef nie te stap nie, maar sy sal dit vir niemand sê nie. Sy werk te hard daaraan om nie oor haar skouer te kyk nie. “Gaan dit regtig goed met jou, of was dit die autopilot-antwoord?” onderbreek hy die stilte toe hy wegtrek. “Wou jy regtig weet hoe dit gaan, of was dit jou autopilot-vraag?” Ben kan die lag nie keer nie en hy skud sy kop. “Jy sal maak dat ek nooit weer die vraag vir iemand kan vra sonder om skuldig te voel nie.” “Dit gaan onder die omstandighede goed met my. Hoe gaan dit met jou?” “Ek was ’n ruk gelede ’n bietjie see toe en sedertdien sug ek nie meer so baie nie.” “Of dit kan net wees dat jy van my ontslae is en daarom minder sug.” “Dit is natuurlik ook ’n verklaring.” “Is die kliniek nog so vol of is daar al van die ander pasiënte ook weg?” “Daar is maar ’n voortdurende wisseling. Ek oorweeg dit soms om die plek in ’n spa te omskep. Dink net aan al die wonderlike behandelings wat ek elke dag sal kan kry.” Kristina bekyk hom ’n oomblik aandagtig voordat sy onverwags lag. “Is dit waaraan jy sit en dink as jy kastig so ernstig na jou pasiënte luister?” “Kristina, weet jy dat geen ander pasiënt nog ooit my bona fides bevraagteken het nie?” “Miskien het jy net nog nooit so ’n oplettende pasiënt gehad nie.” Sy kyk na die bome langs die straat. “Het jy al agtergekom hoe ’n buitestander soms ’n situasie verrassend akkuraat kan waarneem?” “Dink jy jy was ’n buitestander in die kliniek?”

“Daar was niemand anders van my ouderdom nie en ek het nie die behoefte gehad om enige alliansies te sluit nie. En ek dink jy behoort te weet dat ’n mens heelwat dinge hoor en sien as jy effens wegstaan.” “Soos ek jou leer ken het, was jy nog nooit die eenkant tipe nie.” “Is jy nog dieselfde mens wat jy op twintig was?” Ben skakel die flikkerlig aan om in Kristina se straat in te draai. “Nee, seker nie, maar daar is ’n verskil tussen normale ontwikkeling en ’n persoonlikheidsverandering weens stres, traumatiese gebeure of depressie. Solank jy besig is met ’n normale groeiproses, is daar niks om oor bekommerd te wees nie.” “Is dit jou professionele mening?” “Nee, kom ons sê sommer net dis goeie raad.” Hy parkeer voor die huisie met die groen deur, maar Kristina is reeds besig om nog ’n vraag te vra. “Is dit nie moontlik dat ’n mens se ware persoonlikheid eers later in jou lewe na vore kom nie?” “Ek glo nie ’n mens kan sommer ’n honderd-en-tagtig-grade-ommekeer maak nie. Dis eerder ’n geval dat sekere aspekte van jou persoonlikheid later na vore kom. As ek baie poëties mag wees, kan ’n mens dit met ’n roos vergelyk, of enige blom waarvan die blare stadig ontvou. ’n Toe roosknop en ’n oop roos is albei rose, al lyk hulle verskillend.” “En wat van mense wat hulle hele lewenswyse verander? Misdadigers wat byvoorbeeld uit die tronk kom en ’n hele nuwe lewe begin?” Ben stoot sy vingers deur sy hare en sug. “Hoe het ons nou weer op die onderwerp beland?” Maar toe Kristina haar mond oopmaak, glimlag hy skeefweg en hou sy hand op. “Solank jy onthou dat alles wat ek nou vir jou sê my persoonlike opinie is en dat jy dit nooit teen my professie mag gebruik nie. Teen daardie agtergrond kan ek net sê ek glo selfs in die gehardste misdadiger moet daar soms een of ander saadjie van rede of heiligheid, by gebrek aan ’n beter woord, wees. Omstandighede verdof en verdryf soms daardie kant, maar dit is wat op ’n dag na vore kom. Nie ’n heel nuwe persoon nie, maar ’n variasie van dit wat altyd onderliggend was.”

“Het jy actually al hierdie dinge oordink of maak jy nou antwoorde op soos jy aangaan?” “Streng gesproke maak ek dit op soos ek aangaan, maar het jy al agtergekom hoe ’n mens soms dinge op ’n onbewustelike vlak bedink, en wanneer jy daaroor praat, verbaas jy jouself eintlik omdat jy ’n antwoord het, ongeag of dit die regte of verkeerde antwoord is? Of eintlik moet ek sê: ’n mens is verbaas om te hoor dat jy ’n mening het.” “Trust jy altyd jou mening?” “Ja, want dis myne.” Kristina oordink sy woorde ’n paar oomblikke. “En wat gebeur as jy jou mening verander? Beteken dit jy was verkeerd of dat die nuwe mening verkeerd is?” “Nie een hoef noodwendig verkeerd te wees nie. Dis eerder ’n geval dat ’n mens ’n mening vorm omdat jy jou in ’n sekere situasie bevind en sekere kennis tot jou beskikking het.” Sy sug lank en diep terwyl sy oor haar arms vryf. “Jy laat my soos ’n kind voel. Ek het gedink ek het min of meer al die antwoorde, en nou kom ek agter daar is baie dinge waaraan ek nog nooit bewustelik gedink het nie.” “ ’n Mens sal jouself mal maak as jy alles so dissekteer en jouself in elke situasie check. Dis waarom daar sekere refleksreaksies is. Jy sal mettertyd weer leer om joune te vertrou.” “Sê die dokter wat hopelik behoort te weet.” “Ek het jou gesê dis my persoonlike mening. Ek is nie nou ’n dokter nie.” Kristina begin die deur oopmaak en Ben klim uit en stap om die motor. “Dankie vir die lift . . . en ek is jammer ek het jou brein gepick.” Ben maak die motordeur toe en stap saam met haar voordeur toe. “Lekker swot. Sê groete vir Helen en Cato.” Hy wag tot sy die deur oopgesluit het en draai eers om toe sy haar hand in ’n groet lig. Terug in die motor huiwer hy ’n minuut of twee voordat hy dit aanskakel en

wegtrek. Hy het vir haar gesê hy sug deesdae minder, maar hy het nou lus om te sug, sonder dat hy weet waarom. Miskien moet hy liewer nie daaroor probeer wonder nie, want hy is nie seker hy wil al sy redes hoor nie. Hy skakel die radio aan en sing hardop saam met Bruce Springsteen: “It’s raining but there ain’t a cloud in the sky, it must have been a tear from your eye. Everything will be okay . . . I’m waiting, waiting on a sunny day, gonna chase the clouds away . . .” “I wish,” sug hy.

Hoofstuk 22

Kristina luister hoe die presiese stem styg en daal, styg en daal. Regsbegrippe, Latynse aanhalings, uitsprake. Die woorde klink afgemete. Netjies. Die spasies tussen die klanke asof vooraf uitgewerk. Hier en daar word ’n vraag tussenin gevra en dan word daar gewoonlik ongeduldig op die antwoord gereageer. Sy wonder of hy weet wat hy van sy studente vereis. Sekerlik tog nie om net so goed soos hy te wees nie, want dan is hy nie meer God nie. Miskien moet sy opstaan en dit vir hom vra. Miskien het hy nog nooit daaraan gedink nie. Wat word van die meester as die leerling die meester agtergelaat? Sy krabbel die woorde “meester” en “leerling” op die notapapier voor haar en omkring dit. “Waarmee is jy besig?” wil Marcus onderlangs weet en sy skud liggies haar kop. “Is daar ’n probleem, meneer Brink?” “Nee, professor.” “Juffrou Lazarus . . .” Hy wag tot sy opkyk. “Wil jy iets sê?” Kristina voel hoe haar handpalms klam word en haar mond gaan geluidloos oop en toe voordat sy haar stem terugkry. “Nee, professor.” “As daar dan nie ’n probleem is nie, kan jy dalk vir ons die volgende begrip verduidelik?” Kristina fokus op ’n punt bo sy kop en haar gedagtes sif tussen brokkies kennis en inligting totdat sy die regte een kry. Toe sy klaar verduidelik het, blaas sy haar asem sag uit en trek ’n streep deur die woord “meester”. Ná die klas wil Marcus en van die ander gaan koffie drink, maar Kristina sê sy kan nie saamgaan nie, sy het ’n paar dinge om te gaan doen. Terwyl die ander haar agternakyk, draai sy om en stap weg. By die huis maak sy haar kamerdeur toe en gooi haar sak op die bed neer voordat sy haar kasdeure oopmaak en

stelselmatig al haar klere en besittings begin uitpak. Alles word oopgevou en uitgeskud en weer opgevou. Haar laaikas word laai vir laai uitgepak. Selfs notas en boeke word uit die boekrak gehaal en weer teruggepak. Die leë tasse en kartonne bo in die kas word een vir een oopgemaak en weer toegemaak. Sy sit later op die vloer met haar rug teen haar bed en blaai deur albums van gelukkiger tye. Koshuisfoto’s, huisdanse, oopmondglimlagte. “How green was my valley,” fluister sy. Sy maak die albums toe en sit met haar kop agteroor teen die bed. Miskien het sy haar dit alles verbeel, dink sy byna gelate, maar net toe sy orent wil kom, tref dit haar soos ’n skokgolf en sy voel hoe die naarheid in haar opstoot. Toe sy haar hand onder haar matras indruk en die materiaal raakvat, sluit sy haar oë en sluk-sluk aan die mislikheid. Alles is daar. Al die klere wat sy gedra het. Gefrommel en gekreukel. Byna leweloos. Sy kan nie glo dis klere wat sy eens op ’n tyd gedra het nie. Sorvuldig gemaakte kledingstukke is gereduseer tot verwaarloosde lappe. Nie eens lappe met potensiaal nie. Sy gaan haal ’n swart sak in die kombuis en bondel alles daarin. Toe sy buite kom, haal sy ’n paar keer diep asem en gooi die sak in haar motor se bagasiebak voordat sy wegtrek.

Ben vou die Sondagkoerant oop terwyl hy homself op die rusbank uitstrek. Sy blik gaan oor die voorblad en hy moet twee keer die groot, swart letters lees voordat hy die betekenis snap. Student op kampus verkrag. Hoë van universiteit moontlik betrokke by klag. Hy tel die Engelse Sondagkoerant op en vind die berig op bladsy 3. Rape on campus: Well-known law professor implicated. Hy lees eers die Engelse weergawe deur voordat hy weer die Afrikaanse koerant optel en stadig die berig lees. Daar word nie name genoem nie, maar hy het geen twyfel oor wie die berigte gaan nie. Hy weet nie waarom hy verbaas is nie. Hy het haar nooit gevra wat sy verder beoog nie, en alhoewel hy haar dapperheid stilweg bewonder, wonder hy waarom sy dit nou gedoen het. Sy is minder as twee maande van haar eindeksamen af en as dit nou al groot opskrifte in die

koerante is, kan hy net dink hoe dit verder gaan lyk as die betrokkenes se identiteit bekend word. Hy is so ingedagte dat hy orent skrik toe sy selfoon skielik langs hom begin lui. Toe hy Kristina se stem herken, sak hy weer terug teen die kussings. “Hallo, dis Kristina Lazarus wat praat. Ek hoop nie ek het jou wakker gemaak nie.” Hy wonder stilweg waarom sy dink dis nodig om elke keer haar van by te sê. Asof sy nooit seker is of hy haar sal onthou nie. “Ek is besig om koerant te lees.” “Dis ’n groot gemors. Iemand het die inligting aan die koerante uitgelek en hier sit al van gisteraand af twee verslaggewers en ’n fotograaf voor ons huis in ’n motor. Dit kon net uit die polisiekantoor gekom het, maar hulle sê hulle weet nie wie dit kon gedoen het nie.” “Wanneer was jy by die polisie?” Ben hoor die effense gejaagdheid in haar stem en hy wonder of daar iemand by haar is. “Vrydag. Ek het die klere onder my matras gekry. Hulle gaan DNS-toetse doen, maar ek wou nie gehad het dit moet nou al in die koerante kom nie. Ek moes die hele storie vroegoggend vir my ouers oor die telefoon vertel.” “Is daar iemand by jou?” “Ja, Helen en Cato is hier en Marcus is op pad.” Sy gee ’n diep sug. Toe sy weer praat, is haar stem meer bedaard. “Ek bel eintlik net om te sê ek dink die polisie gaan jou kontak. Ek gee nie om dat jy hulle vertel wat gebeur het nie, maar ek wil nie graag hê die hele storie moet in die koerante kom nie. Dit gaan nie vir hulle te moeilik wees om uit te vind waar ek was nie, maar ek sal dit waardeer as jy miskien met die personeel kan praat en hulle vra om niks vir die pers te sê nie. Ek is nie op soek na publisiteit nie.” “En jou ouers?” “Ek dink hulle is op pad, al het ek vir my broers gevra om hulle eers te kalmeer voor hulle ry.”

“Ek is jammer, Kristina.” “Waaroor is jy jammer? Dat jy my laat onthou het?” Hy keer betyds die sug. “Nee, ek is jammer dit het gebeur. Ek sal myself nie aanmatig om te sê ek weet hoe jy voel nie, maar dit beteken nog nie dat ek nie verstaan hoe moeilik dit vir jou moet wees nie.” “Ek kyk na die koerant en die letters is dieselfde as ander dae, die koerant ruik en lyk dieselfde, maar skielik is dit nie net swart ink op papier nie. ’n Stuk van my lewe lê tussen daai woorde. En ek besef vir duisende mense gaan my storie ook maar net iets wees wat die koerant vandag help vol maak het. Ek gaan gesigloos bly. Niks op daardie bladsye kan die emosies weergee nie.” “Dis aan die een kant ons behoud, want kan jy dink as al daardie name gesigte gehad het en ons saam met almal kon voel? En tog gaan daar baie mense wees wat jou storie gaan raaklees en een of ander gevoel daaroor gaan hê.” “Ek soek nie regtig simpatie nie.” “Ek weet, en dis nie wat ek insinueer nie. Destyds toe my pa selfmoord gepleeg het en ons ook vir ’n rukkie die voorblaaie gehaal het, het ek dieselfde gevoel. Ek wou nie mense se simpatie hê nie, maar ek het tog gewonder wat die woorde regtig vir vreemdelinge beteken. My five minutes in the limelight.” “Waarom het jou pa selfmoord gepleeg?” Ben wonder waarom hy op hierdie oggend besluit het om daaroor te praat. Miskien omdat hy tog kan verstaan hoe dit voel as jou storie in swart letters vertel word. Hy kan begryp waarom bekendes hulle soms vermom wanneer hulle in die openbaar verskyn. Die blaaie van ’n koerant is ’n genadelose spalk en daar is gewoonlik niks waarmee jy jou skaamte of pyn kan bedek nie. “Sy sondes het hom waarskynlik ingehaal – of sy gewete. Dit hang af hoe ’n mens daarna kyk.” “Is dit waarom jy so heilig is op jou privaatheid?” Ben dink ’n oomblik na. “Ek weet nie of heilig die regte woord is nie.”

“Ek wonder of daar ’n hand vol mense is wat jou regtig ken. Jy hou daarvan om mense op ’n afstand te hou.” “Ek kan nie met al my pasiënte vriende maak nie.” “Ek praat nie van jou pasiënte nie.” “Ons dwaal nou van die onderwerp af. Vertel my wat die polisie gesê het.” “I rest my case. Sodra die spotlight op jou val, raak jy vaag.” “Kristina . . .” Ben sug hoorbaar. “Ek sit in my kamer, waar ek nie kan werk nie, want ek dink die hele tyd aan die mense voor die huis wat wag om my verder te ontbloot. My pêlle is saam met my hier vasgekeer en ek is bekommerd oor my ouers wat in hulle toestand op pad is. Ek is bang vir wat voorlê en ek wonder elke minuut of ek die regte ding gedoen het. Dit was vir ’n oomblik vertroostend om te weet ek is nie al een met probleme nie. Ek is jammer as ek jou gepla het. Ek wou maar net sê van die polisie en die pers.” “My pa het vir baie jare verhoudings met ander vroue gehad en die hele dorp het dit geweet. Mense het agter hulle hande gefluister as hulle my ma gesien het. Aanvanklik het dit haar vreeslik ontstel, maar geleidelik het sy dit reggekry om haar kop op te lig en met haar lewe aan te gaan. Sy het haar omring deur ’n hand vol mense wat vir haar lief was en wie sy kon vertrou. Dit klink maklik as ’n mens daaroor praat, maar ek was oud genoeg om te weet hoe swaar sy gekry het. Ek dink iets van haar wantroue in mense het dalk na my toe oorgewaai.” “Het julle ’n goeie verhouding gehad?” “Ja, al was ek dikwels vir haar kwaad omdat sy toegelaat het dat my pa haar verneder. Maar nadat sy verongeluk het, het ek dikwels gewonder of ek die hele prentjie geken het. Ek dink kinders weet dikwels bitter min van hulle ouers.” “Wonder jy ooit waarom die dice so geval het vir jou? Word ’n mens voor jou geboorte gemerk, of is dit random goed wat om een of ander rede met jou gebeur?” “Ek weet nie en dit maak nie regtig saak nie, want daar is waarskynlik niks wat

ek nou daaraan kan doen nie. Een of ander geleerde het gesê ons het nie beheer oor dit wat met ons gebeur nie, maar ons kan besluit hoe ons daarop wil reageer. Dit klink ook net te maklik, maar dis waarskynlik ons enigste hoop.” “En die meisie?” Ben trek stadig sy vingers deur sy hare. “Watter meisie?” “Die meisie wat haar polse gesny het. Wat het van haar geword?” Hy is seker daar is perke aan wat hy haar hoef te vertel, maar tog begin hy praat, want terwyl hulle oor hom praat, klink sy nie so weerloos nie. “Sy was saam met ons in die klas en ek het haar ’n paar keer uitgeneem, maar ons het nie ’n verhouding gehad nie. Ek het nie geweet haar gevoel vir my was so ernstig nie, en toe ek dit agterkom, was dit reeds te laat. Sy het met allerhande vreemde versoeke en verwagtinge vorendag gekom en toe ek haar begin vermy, het sy met haar dreigemente begin. Ek het met haar vriendinne gepraat en ek weet hulle het haar ouers gekontak, maar blykbaar het niemand gedink sy sal so iets doen nie. Ek dink ook nie sy wou regtig doodgaan nie, want sy het gesorg dat sy my betyds bel. Sy het ná die insident opgeskop en ek weet nie wat toe van haar geword het nie.” “Is dit waarom jy nie graag met studente werk nie?” “Dit het seker iets met my besluit te doen.” “Ek is bly jy het ’n uitsondering gemaak in my geval, en ek is jammer ek het jou laat skrik toe ek die ruit stukkend geslaan het. Ek kon sien jy was baie ontsteld.” “Gelukkig het jy nie ernstiger seergekry nie.” “Het jy besluit om na dese weer studente te sien of bly jy steeds by jou besluit?” “Ek is heel gemaklik met my pasiënte.” Kristina gee ’n laggie. “Ek is jammer ek was nie ’n beter voorbeeld van my spesie nie, maar ek dink dis onregverdig dat jy alle studente oor dieselfde kam

skeer. Jy sal seker nie daarvan hou dat mense jou saam met alle psigiaters klassifiseer nie. Elke mens verdien tog seker die voordeel van die twyfel.” “Ek het jou mos die voordeel van die twyfel gegee.” “Nee, jy het vir Willem en Lisa ’n guns gedoen. Dit het niks met my te doen gehad nie. Ek sal graag wil sien dat jy elke pasiënt op haar of sy eie meriete beoordeel; student ofte nie.” Hy weet sy is besig om haar eie vrese en onsekerhede weg te praat, maar daar lê net genoeg erns in haar woorde dat hy besef dit is nie bloot praatjies nie. “Ek sal in die vervolg met ’n oper gemoed my pasiënte keur.” “Don’t patronise me!” Ben kan die glimlag nie keer nie. “Ek gaan jou nie antwoord nie, want jy verdraai my woorde. Ek sal volstaan deur te sê ek dink nie jy is baie regverdig in jou oordeel nie, maar ons gaan nie nou op die saak ingaan nie.” “Ek is besig om jou op te hou. Jammer. Ek hoop jy het ’n lekker dag verder.” “Kristina . . .” Hy weet skielik nie wat om te sê nie, want alles klink op die oomblik oorbodig of aanmatigend. “Pas jouself op. Ek weet dis nie ’n troos nie, maar onthou, mense eet môre hulle vis uit vandag se koerante. Dis scary om daaraan te dink, maar dis hoe relevant vandag se nuus is.” “Maar dis nie net nuus nie. Dit het actually gebeur en niks kan dit ongedaan maak nie. Selfs al lê die koerant môre onder in die papegaai se hok, het dit nog steeds gebeur.” “Ek weet, en dit is die moeilike deel, want mense vergeet maklik – ook dat die name en gesigte nie karakters in ’n fiktiewe storie is nie. Maar dis ook ons grootste uitdaging, om te aanvaar wat gebeur het en met ons lewe aan te gaan. Om daarby stil te staan beteken ons stagneer, en dis net ’n ander woord vir doodgaan.” “Glo jy self al hierdie goed wat jy vir jou pasiënte sê, of is dit teorieë wat jy geleer het, maar nie noodwendig self toepas nie?”

“Jy is nie my pasiënt nie en as ek teorieë aan mense wou verkoop het, het ek ’n akademikus geword.” “Ek gaan nou groet, want ek kan hoor ek is besig om jou iesegrimmig te maak met al my vrae en menings. Dankie dat jy met my gesels het. Die hopeloosheid van die dag is effens besweer. Wanneer jy eendag tyd het en kans sien daarvoor, sal ek vir jou ’n koffie koop om dankie te sê. En ek sal nie een vraag vra of een keer jou bona fides bevraagteken nie.” “Ek sal jou dan waarskynlik nie herken nie.” Daar is ’n oomblik stilte. Toe sê sy verbaas: “Jy het ’n humorsin!” “Totsiens, Kristina. Pas jouself op.” Ben druk die foon dood, maar staar nog lank na die klein instrument wat warm in sy handpalm lê. Sy brein voel ook warm gepraat en dis ’n vreemde gevoel vir hom. Die enigste ander mens met wie hy ooit so lank kan praat, is Willem, want daar lê ’n eindelose stuk gedeelde geskiedenis tussen hulle. Maar op een of ander manier praat sy haarself tot in sy kop, ongeag of daar plek vir haar is of nie. Sy mond trek skeef toe hy wonder wat Sanet sal sê as sy moet weet hy kan so lank met ’n meisie gesels. Dit was nog nooit een van sy sterk punte nie.

Hoofstuk 23

“Dink julle hulle sal vir my ’n sigaret gee as ek gaan vra?” wil Cato Sondagmiddag vyfuur weet terwyl sy deur die venster straat toe kyk. “Daai kar moet al blou gerook wees. Wat ’n kak job, maar ek veronderstel iemand moet dit doen.” “Kom weg van die venster af,” praat Helen agter haar van die bank af. Marcus strek hom uit waar hy op die ander rusbank lê. “Ten minste is die hele dag nie wasted nie, want ek en Kris het ’n klomp werk gedoen gekry. Maar nou kan hulle maar hulle ry kry, want ek het vars lug nodig.” “Gaan by die agterdeur uit en klim oor die muur.” “Ek het ook al daaraan gedink, maar ek gaan nie my kanse met daai spikes vat nie. Ek wil nog eendag kinders hê.” Terwyl hy dit sê, kyk hy lui na Helen en sy bloos bloedrooi. Cato begin veelbetekenend lag. “Waarom bloos jy, Helen? Die man het nie van jóú kinders gepraat nie, of het hy?” Helen maak of sy Cato nie gehoor het nie, maar Marcus staan op en druk ’n soen in haar nek. Sy bloos van voor af en kyk skuldig na Kristina, wat in die gemakstoel sit. Kristina skud haar kop. “Moet asseblief nie maak of ons in die kerk is nie. Dis erg genoeg dat julle hierby ingesleep word.” “Ons het ons nog nooit by dinge laat insleep nie, ons is hier uit eie vrye wil. En hou nou op om skuldig te voel. Ek dink jy het die regte ding gedoen, en al moet ek vrou-alleen die land se perskorps van die deur af hou, sal ek dit doen. Solank jy net sterk staan en nie nou skielik wil omdraai nie. Jy moet onthou, hierdie mense is soos aasvoëls wat by die eerste teken van swakheid neerdaal en hulle prooi verskeur.” Cato se stem styg dramaties.

“Miskien moes ek dit net eers weer behoorlik oordink het. My timing was besonder sleg. Ek wil nie eens aan môre se klasse dink nie. Dit gaan ’n sirkus wees as iemand snuf in die neus kry.” “Kris, ek weet ek klink dalk ligsinnig, maar jy ken my . . . ek is nie goed met die serious stuff nie en ek weet ek kan nie saampraat nie, maar soms moet ’n mens net jou kop oplig en aanstap, ongeag wat gebeur het en wat die gevolge kan wees. Niks kan hierdie nagmerrie ongedaan maak nie. Al wat jy eintlik nou kan doen, is om die beste hiervan te probeer maak, hoe moeilik dit ook al is. Ons gaan hier wees vir jou, by hook or by crook. Ek is nie ’n groot krieketkenner nie, maar een of ander ou met wie ek vlugtig iets aangehad het, was ’n ywerige krieketspeler en hy het altyd gesê as die lewe vir jou ’n bumper boul, gee jy ’n tree terug en moer die bal so hard as wat jy kan. Anders gaan jy dalk met ’n blouoog en ’n stukkende lip deur die lewe.” “Life according to Cato.” Kristina glimlag skeefweg. “Ek besef nou ek was al die jare soos die dapper muis: kastig vir niks bang nie, maar skielik is ek bang vir alles. En ek gaan nooit hiervoor kan opmaak nie, maar ek wil hê julle moet weet ek sou nie sonder julle hiervoor kans gesien het nie.” Helen en Cato vee snuiwend oor hulle wange en Marcus skud sy kop. “Nee, donner, as julle so aangaan, huil ek nou-nou saam. Cato, gaan maak vir ons koffie en dan gaan sit ons agter op die stoep. Ons het nou ernstig suurstof nodig.” “Een van die aasvoëls het vroeër vanoggend oor die muur probeer loer,” herinner Helen hom. “Hy gaan sy nek verloor as hy weer probeer.” Marcus stoot hulle voor hom uit tot op die agterstoep, waar Hennie en Louise Lazarus hulle aantref toe hulle sewe-uur die aand daar aankom. Kristina het haar voorgeneem om nie te huil as sy hulle sien nie, maar toe sy die grysheid op hulle gesigte sien, kan sy nie die trane keer nie. Sy bly lank in haar pa se arms staan. Die ander bly op die stoep sit terwyl die drie van hulle in die woonkamer gaan sit en sy begin om al hulle vrae te beantwoord. Haar pa se stem klink klipperig, dink Kristina op ’n stadium. Asof sy tong oor sommige woorde wil struikel. Hierdie is ’n vreemde wêreld vir hulle. Grys was nog nooit vir hulle ’n kleur nie – en hierdie is ’n almagtige grys gebied. Goeie

mense het nog altyd goed gelyk en slegte mense sleg, en dit was nie moeilik om die onderskeid te tref nie. Dit is soos ’n stuk evangelie wat in duie stort en sy weet nie hoe om dit vir hulle te verduidelik nie, want sy verstaan dit self nie. Die koerantmense se motor is weg toe Kristina later die aand saam met haar ma en pa uitstap en sy haal meteens makliker asem, maar sy weet ook dis moontlik net ’n tydelike verposing. Die storie het waarskynlik net genoeg nuuswaardigheid om nie oornag in ’n verslaggewer se snippermandjie te beland nie. Sy spreek met hulle af om die volgende middag saam met hulle te gaan eet en belowe sy sal versigtig wees en hulle laat weet as daar probleme by die klasse is.

Sondagnag slaap sy sleg en sy word Maandagoggend met ’n kopseer wakker. Helen bring vir haar koffie en vra of sy kans sien om klas toe te gaan. “Nee, maar ek weet ek moet gaan. As ek wegbly, gaan dit ’n uitgemaakte saak wees, waar dit op die oomblik nog net bespiegelinge is.” “Marcus het gesê hy sal jou kom haal. Ek dink dis miskien beter as jy nie vandag onnodig op die kampus rondloop nie.” Kristina drink stadig die koffie terwyl sy wens die beker kan by haar verbygaan, maar toe Marcus later opdaag, is sy aangetrek. Lig jou kop op en beweeg aan, herhaal sy Cato se woorde in haar kop terwyl hulle klas toe stap. Soos hulle verwag het, is daar fluisteringe en ’n paar van die vriende kom vra reguit of die berig na Kristina verwys. Marcus het homself as amptelike segsman aangestel en hy beantwoord alle vrae met een of ander teenvraag. Kristina voel hoe haar binnegoed snaarstyf span en sy byt so krampagtig op haar kake dat sy nie seker is of sy weer sal kan praat nie. Toe die vierde periode aanbreek, begin sy bid – ’n onhoorbare stroom van losstaande woorde, want sy ken op die oomblik nie meer die reëls vir sinskonstruksie nie. Maar geleidelik begin haar hande effens ontspan en haar lippe kan weer beweeg. Sy het die regte ding gedoen en dit is die enigste manier hierdie waarop sy haar lewe kan terugeis. Toe André Geertsen minute later die klas binnestap, word haar mond tog droog

en is sy baie dankbaar vir Marcus se hand om hare. Kristina weet nie of sy haar dit verbeel nie, maar toe hy vlietend van voor uit die klas na haar kyk, lyk sy oë skielik nog blouer en byna deurskynend koud. Hy begin met die lesing en sy tong is soos ’n sweep wat die studente vanuit die hoeke van die lesinglokaal bymekaarmaak. Hy spaar niemand nie en dit voel later vir Kristina soos sy haar die oordeelsdag voorstel. Daar is geen skuilplek hoog of ver genoeg nie. Hy het werklik ’n merkwaardige verstand, dink sy byna afgetrokke toe die einde van die periode aanbreek. As sy meer moed gehad het, sou sy graag wou opstaan en hande klap. So ’n vertoning verdien eintlik erkenning. “Die man hoort op ’n verhoog,” eggo Marcus haar gedagtes toe hulle buite in die son kom. “What a performance!” “Baie dankie dat jy langs my was. Ek weet nie wanneer laas in my lewe het ek so gebid nie.” “Kristina, wag vir my!” Dawid beur tussen die ander studente deur en neem haar arm. “Ek wil met jou praat.” Kristina kyk op haar horlosie. “Ek ontmoet my ouers oor ’n uur.” “Daar is genoeg tyd. Ek sal saam met jou huis toe stap.” Hy kyk na Marcus. “Moenie jou job so ernstig opneem nie, ek sal haar in een stuk by die huis besorg.” Marcus kyk vraend na Kristina en toe sy knik, draai hy om, maar nie voor hy Dawid ’n waarskuwende kyk gegee het nie. “Waaroor wil jy met my praat?” “Jy weet waaroor – en moenie probeer om my die crap te voer wat julle vanoggend vir die res opgedis het nie. Is jy deur André Geertsen verkrag?” Dis nie ’n woord wat goed klink in die helder sonskyn nie, dink Kristina. ’n Mens kan dit dalk nog in die skemerte van jou dokter se spreekkamer fluister of saggies oorvertel in die veiligheid van jou eie huis, maar hier in die oopte wil dit jou verblind. “Wat laat jou dit vra?”

“Twee plus vier het nog altyd ses gemaak, ongeag watter kant toe jy dit bereken.” “Indien dit gebeur het, dink ek jy sal verstaan dat dit nie iets is waaroor ’n mens graag wil praat nie.” Hy hou haar effens terug. “Waarom het jy my nie gesê nie?” “Ek wou dit nie eens aan myself erken nie.” “ ‘Emotions become more violent when expression is stifled.’ Ek het dit êrens gelees en dis waarskynlik die beste definisie vir André Geertsen. Lots of emotions, but no skills for expression. Ek kan nie sê ek is verbaas nie. Jy besef natuurlik dit gaan hier oor beheer, nè. Vir sommige mense is dit die ultimate vorm van kontrole. Ek sal nie verbaas wees as jy nie die eerste was nie.” “Dawid, ek wil nie regtig daaroor teoretiseer nie. Ek is oud genoeg om te weet waaroor dit gaan, maar dit verander bloedweinig aan die saak.” Hy sit sy arm om haar skouers en trek haar nader. “Dit help soms as ’n mens iets in perspektief kan sien.” “Hmm . . . maar glo my, daar is nie een perspektief wat dit makliker maak nie.” “Jy was baie dapper om ’n klag te lê. Hoe ver is die polisie met die proses?” “Die polisie is met die forensiese toetse op my klere besig en tot hulle die uitslag het, gaan niks eers verder gedoen word nie.” Toe Kristina die motor oorkant hulle huis sien, laat sak sy haar kop en begin vinniger stap. “Waarheen gaan jy?” wil Dawid verbaas weet. “Daar sit koerantmense voor ons huis. Ek wil nie met hulle praat nie.” Sy sluit haastig die deur oop toe sy die motordeure agter haar hoor klap en iemand haar naam roep. “Ek moet gaan,” laat Dawid haastig hoor toe sy die deur wil toemaak. “Maar ek wil jou sien. Ek weet dis nie nou die regte tyd nie, maar laat ons mekaar net ten

minste soms sien. Ons kan praat wanneer die gemors opgeklaar is.” Kristina staan steeds met die deurknop in haar hand en sy wens dit was so maklik om een deur toe te maak en ’n ander een oop te maak. “Dawid, ek kan nie nou eens vyf minute vorentoe dink nie. Laat ek maar eers my lewe uitsorteer.” Hy buk stil vooroor en soen haar op die mond. “Sluit die deur agter my.” Kristina staan met haar rug teen die deur en voel meteens oud en lewensmoeg. Sy haal die selfoon uit haar sak en begin ’n boodskap tik. “Nothing is so aggravating as calmness. There is something positively brutal about the good temper of most modern men.” Oscar Wilde. Is dit die prys vir sofistikasie? Het ons emosies nie meer ’n uitlaatklep nie? Wat maak jy met jou lag en jou woede? Sy druk die send-knoppie en gooi die selfoon op die bank neer. Waarom wonder sy voortdurend wat hy dink? Het hy werklik die stem in haar kop geword? Die profeet wat haar uit die wildernis gelei het? Of is hy die fluitspeler van Hamelin wat stadig met haar op pad is na die afgrond toe?

Hoofstuk 24

Kristina sit saam met haar ouers in ’n restaurant toe die ondersoekbeampte van die polisie bel. Sy luister stil en toe sy die selfoon neersit, stoot sy haar kos eenkant toe. Louise kyk angstig op. “Die polisie sê daar het ’n meisie gebel wat beweer sy is vier jaar gelede deur André Geertsen verkrag terwyl sy een van sy studente was. Volgens haar het sy gister die berig in die koerant gesien, en al word daar nie name genoem nie, is sy doodseker daar word na hom verwys. Hulle het haar rekords by die universiteit aangevra en blykbaar is die gegewens wat sy hulle gegee het, korrek. Volgens haar het hy destyds gedreig dat hy haar hof toe sal neem as sy ’n klag teen hom lê.” Kristina se stem is saaklik asof sy ’n voorlesing doen, want die onderwerp is nie iets waaroor sy met haar ouers wil praat nie. “Ek kan nie verstaan hoe iemand in sy posisie so iets kan doen nie. Die man is veronderstel om die verskil tussen reg en verkeerd beter as enigeen van ons te verstaan.” Hennie skud sy kop terwyl hy stadig sy mond afvee. “Ek verstaan niks meer nie.” “Wat gebeur nou?” Louise kyk met moeë oë na haar dogter en Kristina wens sy kan hulle dit spaar. “Sodra hulle die uitslae van die toetse het, kan hulle ’n formele klag teen hom lê en dan moet hy skuldig of onskuldig pleit. Ek wil egter nie nou al daaraan dink nie.” “Ek dink nog ek moet sommer net na sy huis toe ry en hoor wat hy vir homself te sê het. Hy mag dalk hoogs geleerd wees, maar die Here weet, hy is nou wat my pa gemors sou genoem het.” Kristina luister net met ’n halwe oor, want dit was gisteraand ook haar pa se eerste reaksie. “Ek sal moet gaan, want ek het ’n afspraak met die sielkundige, maar ek sal later weer ’n draai kom maak.” Sy soen haar ouers voor sy haastig wegstap. Dis op

die oomblik beter om aan die beweeg te bly. Sy weet nie meer wat sy by die sielkundige gaan soek nie, want sy vermoed die antwoorde lê nie regtig daar nie, maar saam met die gepraat kry sy tog ’n klomp goed van haar hart af. Dit is asof die vrag wat sy sedert einde Mei saam met haar dra, al ligter word. Daar word beweer dat ’n mens se liggaam homself kan genees, en dis waarskynlik dieselfde met die psige. Miskien lê al die antwoorde tog maar in onsself. Sy haal haar selfoon uit en wil net ’n boodskap begin tik, maar bedink haar en gooi dit in haar skouersak. Krukke is soms ’n onontbeerlike deel van die genesingsproses, maar kompulsiwiteit kan gevaarlik raak.

Ben wag tot Monica haar woonstel se voordeur sluit voordat hy omdraai en terugstap motor toe. Hy wonder waarom sy nie getroud of ten minste in ’n verhouding betrokke is nie. Lisa het by geleentheid vertel van ’n ou wat haar hart gebreek het, maar sy is ’n baie aantreklike meisie en lekker ontspanne geselskap. Dis vreemd dat daar nog nie weer iemand anders was nie. ’n Jaar gelede sou hy nie omgegee het om te kyk wat tussen hulle twee kan ontwikkel nie, maar deesdae voel hy soos iemand met lood in sy voete. Of soos daardie drome waar ’n mens probeer hardloop, maar nie kan wegkom nie. Hy kom nie eens verder as die wegspringblokke nie. Kristina se sms vroeër die dag het hom lank en diep laat dink. Sy is op die oomblik soos iemand wat deur ’n donker huis stap en voor die voet begin vensters en deure oopgooi tot alles in die lig staan. Sy krap in kaste en trek laaie oop. Hy weet hoe dit voel om na iets te soek – veral as dit iets is wat skielik weggeraak het en jy gefrustreerd wonder hoe dit kon gebeur het, want jy het dit tog netnou in jou hand gehad. Dis alles goed en wel dat sy dit doen, maar dit voel of sy ook besig is om ’n paar van sy goed toegemaakte vensters en deure oop te maak. Toe sy selfoon lui, moet hy eers die motorradio sagter stel voordat hy kan antwoord. “Ek wil net vir jou sê ek werk aan my kompulsiewe gedrag, en as jy nie met my wil praat nie, sal ek verstaan.” “Waar is jy?” “By die huis.”

“Is jy lus om te gaan koffie drink?” Kristina raak ’n oomblik stil voordat sy huiwerig vra: “Bedoel jy dit?” “Ek is in die dorp en baie naby julle huis. Sit die verslaggewers nog daar?” “Nee, ek dink nie so nie, maar as dit ’n probleem vir jou gaan wees, moet jy liewer nie kom nie.” “Ek sien jou nou-nou. Moet net nie die voordeur oopmaak voor jy weet dis ek nie.” Sy dra ’n uitgewaste denim en ’n wit kortmouhempie en haar hare is losweg in haar nek vasgebind. Haar gesig is effens voller as toe hy haar laas gesien het, maar haar oë lyk moeg en weerloos. “Ons hoef nie uit te gaan nie. Ek kan vir ons koffie maak,” sê sy. “Kry vir jou ’n baadjie of trui en kom. Ek sal jou weer terugbring.” “Ek is jammer, ek het nie besef dis al so laat nie,” laat sy hoor toe sy langs hom in die motor sit en hy wegtrek. “As ek reg onthou, was halftien altyd die tyd wanneer ons begin wonder het wat ons met die aand gaan doen.” “Op die plaas gaan slaap almal so vroeg. Wanneer ek hier terugkom, is ek gewoonlik die eerste paar dae heeltemal gedisoriënteer.” “Dis so ’n gesonde gewoonte, maar ek kan nou nog nie vroeg gaan slaap nie. En wanneer ek wel slaap, wil ek nie weer wakker word nie. Die lekkerste bly egter om in die dag te slaap. Daar is iets dekadents aan.” “Die polisie het my vandag gebel om te sê hulle het ’n oproep van ’n meisie gekry wat beweer dieselfde ding het vier jaar gelede met haar gebeur en dat sy dadelik geweet het dis André Geertsen wat betrokke is, sonder dat iemand dit vir haar hoef te sê.” “Hoe voel jy daaroor?”

Kristina draai haar kop sodat sy hom beter kan sien in die dofverligte kajuit. “Jy glip maklik in die rol in, nè. Die mag van die gewoonte is darem sterk.” Toe sy dit klaar gesê het, hou sy haar hande omhoog. “Jammer, ek wil nie regtig moeilikheid soek nie, want ek is dankbaar dat jy my van myself kom red het.” “Waar is Helen en Cato?” gaan Ben gemaklik voort asof hy haar nie gehoor het nie. “Cato is besig om te repeteer en Helen is saam met Marcus na een of ander party toe. Ek dink daar is iets besig om te ontwikkel. Dis nogal vreemd dat ek deur die jare nooit aan so ’n moontlikheid gedink het nie.” “Sy’s ’n oulike girl en die keer toe ek hom ontmoet het, het ek baie van hom gehou.” “Waarheen ry ons?” Kristina word vir die eerste keer daarvan bewus dat hulle uit die dorp gery het en in die rigting van die kliniek op pad is. “Ons gaan drink sommer by my huis koffie, dan weet ons ten minste daar sit nie ’n paar verslaggewers in ’n boom nie.” Hy skakel die motor se flikkerlig aan en toe hulle ’n paar minute later sy huis binnestap, kyk Kristina onbeskaamd rond. Dis groot en oral is mooi ou meubelstukke, maar dit vertoon nie deftig nie; eerder huislik en ingeleef. Die honde kom ruik aan haar hande en sy sak op haar knieë af om hulle te groet. “Ek hou van jou huis.” Sy kom orent en stap agter hom aan kombuis toe. “Sjoe, ons hele huisie kan omtrent hierin pas.” “Ek vermoed toe die huis gebou is, was die kombuis nog die middelpunt van aktiwiteite. Een van die stories lui dat die eerste eienaar dertien kinders gehad het – vandaar die groot vertrekke en meubels.” Hy skakel die ketel aan en beduie na een van die kaste. “Die bekers en suikerpot is daarin en die melk is in die yskas.” “Is jy ’n metro-man wat kan kook?” “Ek kan darem ’n eier bak en pasta redelik lekker gaarmaak, maar ek kan ’n storm losbraai.”

Kristina sit die bekers op die tafel neer en draai om vir die suiker en melk. “Ek wonder wat is dit met Afrikanermans en vuur? Dis soos ’n heilige ritueel wat net hulle verstaan.” “Afrika en vuur is sinoniem met mekaar en nêrens in die wêreld ruik vuur soos hier nie.” Toe Ben hulle koffie ingeskink het, stap hy voor haar uit stoep toe. Die tuinligte sorg dat daar net genoeg lig op die stoep is om mekaar te kan sien. Dis ’n heerlike lenteaand en kort-kort kry Kristina die geur van jasmyn as die luggie oor hulle waai. Sy maak haar op ’n groot rottangstoel tuis en trek haar bene onder haar in. Ben gaan sit langbeen oorkant haar. “Ek kan nie glo die kliniek is hier naby nie; dis soos ’n ander wêreld. Dis jammer dat die pasiënte so met hulleself worstel wanneer hulle daar is dat hulle nooit regtig die natuurskoon kan geniet nie.” “Het jy daarvan gehou om op ’n plaas groot te word?” ignoreer hy die verwysing na die kliniek. “Die plaas was maar altyd daar, maar sodra ek weer te lank daar is, begin die stilte my vang en dan verlang ek na dié dorp se bedrywighede. Om permanent terug te gaan, was nog nooit ’n opsie nie.” “Kry jy op die oomblik tyd om te skilder?” “Alles is uitgepak in my kamer en ek probeer elke dag ’n paar strepe trek, maar dis nie altyd moontlik nie. Soms doen ek sommer net ’n vinnige potloodskets. Ek is bly jy het my weer aan die teken gekry. Deur die jare was daar altyd dinge wat net belangriker gevoel het en ek het nie besef hoe ek dit mis nie.” “Kreatiwiteit is soos ’n kind. As jy dit verwaarloos, sal dit op ’n manier aandag soek.” “Jy is baie jonk om al hierdie profetiese gedagtes te hê.” Ben lag ontspanne. “Dis nie profeties nie. Het jy nog nooit agtergekom dat jy dikwels ná ’n baie besige tyd keelseer of hoofpyn of so iets kry nie? Ek glo dis maar die lyf se manier om jou te dwing om te rus – en dieselfde gebeur met kreatiwiteit. Mense wat skeppend is, word op ’n ander manier deur die lewe en

die wêreld gevoed, en as hulle nie iets daarvan teruggee nie, kom soek die muse hulle.” Kristina neem ’n sluk koffie terwyl sy die woorde oordink. “Dink jy die muse het my kom soek?” Ben sit sy beker op die tafel neer en staan op. “Drink klaar jou koffie, dis ’n heerlike aand om te gaan stap.” “In die donker?” Sy kyk onseker na die end van die tuin waar die liggies ophou. “Die maan is byna vol en ek ken elke klip en stok op hierdie grond.” Sy sluk haastig haar laaste koffie en stap dan saam met hom van die stoep af. Waar die grasperk eindig, stap hulle onder ’n paar bome deur en kom op ’n voetpaadjie af. Kristina probeer op duisend dinge gelyk konsentreer. Alles lyk vreemd in die aand en sy kan nie onthou wanneer laas sy dié tyd van die dag buite in die veld was nie. Sy probeer reuke herken en verkyk haar aan die maanlig wat tussen die bome se nuwe blare deursypel. Dis soos ’n feëlandskap, dink sy half uitasem. Ben stap voor haar, maar kyk kort-kort om. Eenkeer gaan staan hy skielik stil en sy loop in hom vas. Hy hou sy hand op en sê sy moet luister. En toe hoor sy duidelik die uil en sy dink aan haar ouma wat geglo het uile bring slegte nuus. Sy glimlag in die donker. Ná die Harry Potter-flieks weet sy nie of enigiemand nog bang is vir uile nie. Sy is nog besig om op die voetpad voor haar te konsentreer toe hulle skielik onder die bome uit is en die dam glimmend in die maanlig voor hulle lê. Ben het die honde by die huis gelos sodat hulle nie die hele tyd blaf nie, en sy verkyk haar aan die stil toneel om hulle. Die berge wat groot en donker bo hulle uittroon en die maan wat byna vol in die dam se water weerkaats. ’n Paar eende dryf in die middel van die dam. Die lug is kouer hier naby die water en sy kan die klammigheid ruik. Ben staan nie lank stil nie, en anderkant die damwal stap hulle verby ’n boord pruimbome. In die maanlig vertoon hulle sterk en trots in al hulle knoetserige eenvoud, dink Kristina. Daarna swaai hulle weer onder die akkerbome en platane in en op teen die effense skuinste totdat hulle voor die huis uitkom.

“Ek sal weer ernstig moet begin draf,” hyg Kristina toe hulle die huis binnestap. “As jy wil water drink, die glase is in die kas langs die koffiebekers; ek gaan net gou vir die honde oopmaak.” Sy gaan sit by die kombuistafel terwyl sy ’n glas water drink en toe die honde stertswaaiend binnekom, lag sy. “As dit nou ’n vrou was, sou jy beslis nie so ’n hartlike verwelkoming gekry het nie.” Ben skink vir hom ook ’n glas water en knik instemmend. “Waarom dink jy is hier twee honde en nie een vrou nie?” “Daar was eendag ’n dokter saam met jou by die kliniek; ek het haar naam vergeet, maar is julle nie ’n item nie?” “Haar naam is Sanet.” Kristina se wenbroue lig en toe sy sien Ben gaan haar nie antwoord nie, skud sy haar kop en sê spottend: “As jy mooi geluister het, sou jy gehoor het haar naam was nie die vraag nie.” “Ek en Sanet is nie ’n item nie.” “Maar julle was een?” “Ek is nie seker wat die woord ‘item’ alles impliseer nie, maar jy kan seker sê ons was een, ja.” “Ek weet nie wat tussen julle gebeur het nie, maar ek dink dit moet moeilik wees om ’n verhouding met jou te hê, want jy is ’n baie komplekse mens. Iemand het eenkeer die sanger Leonard Cohen as ’n community of one beskryf en ek dink dis nogal op jou ook van toeing.” “Ek weet wie Leonard Cohen is.” Kristina lig haar palms opwaarts. “Is dit al kommentaar wat jy gaan lewer: jy weet wie Leonard Cohen is?”

“Sommige uitsprake verdien nie ’n antwoord nie.” “Oh man, tande trek moet makliker wees as om iets uit jou te kry.” Ben kyk op sy horlosie en druk homself van die kas af weg. “Ek moet jou huis toe neem voor jou huismense na jou begin soek.” Hulle ry die eerste paar kilometer in stilte, maar toe hulle die dorp inry, sê sy stil: “Ek weet nie waarom jy my vanaand kom oplaai het nie en ek wil ook nie regtig jou redes hoor nie, want ek vermoed dit het baie met jammerte te doen. Maar ek wil graag vir jou dankie sê, want vanaand was ek twee uur lank sommer net weer Kristina. Dit was nie asof die dinge nie gebeur het nie, maar asof die spotlight vir ’n rukkie verskuif het, en dit het my laat goed voel.” Ben parkeer voor hulle huis, klim uit en maak die motor se deur vir haar oop. “Goethe het gesê ’n mens behoort elke dag na ’n liedjie of ’n stukkie musiek te luister, ’n goeie gedig te lees, na ’n mooi prent te kyk en as dit moontlik is, ’n paar verstandige woorde te praat. Ek dink soms het ’n mens sommer net ’n ander uitsig nodig om beter te voel.” “Wat ook al, maar dankie dat jy my kom haal het.” Kristina skrik toe sy die huis se deur agter haar toemaak en Helen en Cato in die sitkamer sien sit. “Waar de hel was jy? Jy verdwyn sonder om iets te sê en antwoord ook nie jou telefoon nie. Ons was op die punt om die polisie te bel, want al ons diskrete navrae by die pêlle en selfs jou ma-hulle het niks opgelewer nie!” Kristina gooi haar sak op ’n stoel neer en gaan sit tussen hulle op die lang rusbank. “Ek is jammer, maar ek het gaan koffie drink en het nie gedink dit sal so laat word nie.” “Waar het jy dié tyd van die nag gaan koffie drink?” Cato kyk haar wantrouig aan. “Ben Krige het my kom haal en ons het by sy huis gaan koffie drink.” Cato kyk na Helen en toe weer terug na Kristina. “Ben Krige? Soos in die dokter? Is jy siek?”

“Nee, Cato, ek is nie siek nie.” “Het hy sommer net vanaand uit die bloute hier opgedaag en jou vir koffie by sy huis genooi?” “Waarom maak jy ’n ding hiervan?” Kristina gooi haar hande in die lug. “Ek maak nie ’n ding hiervan nie, maar ek het nie geweet julle twee sien mekaar sosiaal nie. Helen, het jy dit geweet?” “Ons sien mekaar nie sosiaal nie. Vanaand was die tweede keer dat ek hom gesien het sedert hy my na die sielkundige verwys het. Hy was in die dorp toe ek hom gebel het en toe het hy my vir koffie genooi. Ek haat dit dat jy iets sleazy hiervan wil maak. Hy was my freaking dokter.” “Moenie op jou perdjie klim nie. Ek is nie besig om enigiets te insinueer nie, maar dis so goed soos jy kom hier in en sê jy het saam met Brad Pitt gaan koffie drink – en dit terwyl ons nie eens geweet het jy ken hom nie!” “Ek is jammer dat ek julle laat skrik het; in die vervolg sal ek toestemming vra voor ek saam met iemand gaan koffie drink.” “Solank jy net onthou dat as Brad bel en jy neem ons nie saam nie, skop ons jou uit die huis uit.” Kristina sit ’n arm om elkeen se skouer. “Julle sal my waarskynlik onder die bed moet uithaal as Brad bel. Ek het op veertien meer selfvertroue gehad as nou.” “Kom jy agter dat jy anders oor mans dink?” praat Helen vir die eerste keer. “Ek probeer om dit nie te doen nie, maar dis soos om bang te wees vir honde. Die vrees het niks met rede te doen nie, maar alles met instink.” “Was jy vanaand bang?” Kristina dink eers voor sy haar kop skud. “Dit help as ’n mens die hond ken en weet wat om te verwag. Ben sê my autopilot sal weer inskop en ek sal weer leer om my instinkte te vertrou.” Cato rek haar lui uit toe sy opstaan. “Ek is bly Ben is ’n slim dokter en nog blyer

dat hy jou veilig teruggebring het, want ek is baie moeg en het ’n goeie nag se slaap nodig.” “Hoe gaan dit met die produksie?” Cato gooi haar hande in die lug. “Op die oomblik sal die sepies hulle nie eens wil hê nie. Die meisies verbeel hulle almal hulle is die volgende Charlize en hoef nie regtig iets van acting te leer nie, want Hollywood wag eintlik net vir hulle.” Sy sug. “Ag shame, daar is een of twee wat nie te sleg is nie en gelukkig het ek ’n stunning ou vir die manlike hoofrol. Hy is so cute; ek kan hom net opvreet.” “Ek hoop hy het die rol op grond van sy vermoëns op die verhoog gekry,” laat Helen vermanend hoor. “Ek begin dink ek is nou reg vir ’n toy boy. Ek is seker hy gaan my soos ’n godin behandel.” “Dream on, Cato. Hy gaan dink jý moet die dankbare een wees omdat hy jou van die stowwerige rak af gered het.” “Helen, vir jou inligting is dit nou nie ’n plek waar jy my ooit sal vind nie – nie lewend of dood nie.” Kristina glimlag toe sy ’n paar minute later haar kamerdeur toemaak. Sy hoop iemand skryf eendag ’n boek oor Cato, maar voordat sy verder daaroor kan dink, sien sy weer die voetpad onder die bome deur en sy ruik die geur van nuwe, groen blare, grond en jasmyn wat op die aandlug swewe. Nee, sy was beslis nooit bang nie; selfs die donker het nie ’n bedreiging ingehou nie. Miskien het dit steeds iets met sy stem te doen – die stem wat haar baken was toe sy nie geweet het waar voor en agter is nie. Sy kyk na haar selfoon op die laaikas en begin haar hand uitsteek, maar trek dit vinnig terug. Selfs babas ontgroei hulle behoefte aan die naelstring.

Hoofstuk 25

Kristina verwag elke oggend die tyding en soos die dae verbygaan, kom die twyfel. Sover sy weet, kan ’n toets óf positief óf negatief wees – of is daar dalk iets tussenin? Positief, maar nie positief genoeg nie, of negatief, maar daar is dalk ’n kans? Haar verstand sê vir haar sy hoef nie te twyfel nie, maar die stem agter haar oor is baie oortuigend. En dan wonder sy hoe dit moontlik is om aan jou eie storie te twyfel. Miskien is die regsbedryf in ’n groot mate op daardie beginsel gegrond en is dit waarom onskuldige mense soms tronk toe gaan en skuldiges vrygelaat word. ’n Week nadat sy die aand by Ben gaan koffie drink het, stuur sy vir hom ’n sms: Maak ’n boom wat alleen in ’n woud val ’n geluid? Sy kry eers ná sewe die aand ’n antwoord: Ou vraag. Wil jy daaroor filosofeer of my antwoord hoor? My antwoord: ja, hy maak ’n geluid. As daar geen eksterne bewyse of getuienis is nie, kan iets nog werklik bestaan? tik sy terug. Ja. Wat maak jy? Swot. Dit klink nie so nie. Gaan eet gou saam met my. Sal jou voor nege terug by die huis hê. Kristina se vingers huiwer oor die knoppies. My ridder op die wit perd. Sy antwoord is kort: Sien jou oor twintig minute. Trek warm aan. Helen en Cato is in die kombuis toe sy geklee in ’n jean en hemp uit haar kamer kom en haar baadjie van die haak agter die voordeur haal en oor haar arm gooi. “Waarheen gaan jy?” wil Cato op haar gewone nuuskierige manier weet. “Ben kom my haal om gou iets te gaan eet.”

“Dis baie nice van hom.” “Cato, moenie daai stemtoon met my aanslaan nie.” Cato kyk na Helen. “Het jy enigiets gehoor? Ek het net gesê ek dink dis baie nice van hom.” “Jaaa, Cato. Ons almal weet jy kan met ’n stilte of ’n stemtoon meer sê as wat ander mense met honderd woorde kan doen.” Cato gooi haar hande in die lug en sug, maar toe daar ’n klop aan die voordeur is, stap sy haastig om te gaan oopmaak. “Ah, speak of the devil! Ek het nou net vir Kris gesê hoe nice dit van jou is om haar vir ete te neem.” “Is jy en Helen nie lus om saam te gaan nie? Ek hoor julle werk vreeslik hard.” Cato se hand gaan na haar hart terwyl sy groot oë maak. “O nee, nou dink jy ek het geskimp.” Kristina stap nader uit die kombuis en moet glimlag vir Cato se perfekte vertolking van die skaam outydse heldin. “Hallo,” groet sy in Ben se rigting voordat sy na Cato kyk. “Waarvoor het jy geskimp?” “Sy het nie geskimp nie. Ek het haar en Helen saamgenooi.” “Repeteer julle nie vanaand nie?” Cato skud haar kop. “Nee, magtig, die tyd van slawerny is verby! Die kinders is veronderstel om vanaand vroeg – en verkieslik alleen – in die bed te klim.” “Nou kom dan saam.” “Helen!” roep Cato die huis in. “Ons is vir ete genooi. Kry ’n warm ding en kom, voor ons nie meer welkom is nie.” Kristina stap solank op die sypaadjie uit en steek vas toe sy die oop Willis-jeep voor die huis sien. Sy kyk vraend na Ben. “Gaan dit so sleg met die praktyk?”

“Jy moet nou baie versigtig wees. Hierdie is ’n stukkie Africana en dis nie sommer enige meisie wat genooi word om saam te ry nie.” “Ek is jammer.” Sy klim in en bekyk die binnekant van hoek tot kant. “Julle twee moes op julle dae vreeslike babe magnets gewees het.” “Kristina, ’n stukkie goeie raad: quit, while you’re still slightly ahead.” “Genugtig, gaan ons Afrika herontdek?” wil Cato weet toe sy en Helen buite kom en sy die jeep sien. “Wat het van die fancy four-by-four geword?” Ben rol sy oë hemelwaarts. “Herinner my dat ek volgende keer mense met beter smaak saamnooi.” “Ek het nie gesê ek hou nie hiervan nie; inteendeel, ek hou van ouens wat dit kan rough. Ek was net verbaas, want ek het nie gedink jy is die avontuurlustige soort nie. Of is dit avontuurlistig . . . ek is nooit seker nie.” Ben kyk met ’n glimlag in die truspieël voor hy wegtrek en sien hoe Cato guitig oogknip. Die Oosterse restaurant is redelik vol toe hulle daar aankom, maar blykbaar is Ben so ’n goeie kliënt dat hulle bereid is om vir hom ’n tafel in te dra. “ ’n Mens sou sweer jy sit in die United Nations met al die vreemde tale rondom jou,” laat Helen hoor toe hulle sit. Cato kyk ook rond. “Verskoon ons asseblief, maar dis nie een van ons gewone uithangplekke nie. Ons begrotings is meer geskik vir die onderdorp se eetplekke.” Ben vra wat hulle wil drink en toe Cato sê sy sal witwyn drink, kyk hy na Helen. “Ek weet Kristina moet nog gaan swot, maar wat van jou?” “Ek is seker ek mag een aand rus.” Sonder om haar te vra wat sy wil drink, bestel hy vir Kristina ’n bottel water. Sy wil eers iets sê, maar besluit dis nie die moeite werd nie. Sy is nie regtig lus vir wyn nie, maar sy weet ook nie waarvoor sy lus is nie.

“Hier eet ’n mens net sushi,” keer Ben hulle toe hulle na die spyskaarte wil kyk. “Ek kan dit aanbeveel.” “Ek eet nie sushi nie.” Kristina maak weer die spyskaart oop. “Het jy dit al geëet?” Ben neem die spyskaart by haar. “Nee, want ek kom van die Karoo af en daar ken ons net gebakte vis en tjips.” “Hoe weet jy dan dat jy nie van sushi hou nie?” “Ek is seker daar is goed wat jy ook nie eet nie, sonder dat jy dit al geproe het.” “Dis nie ’n antwoord nie.” Ben kyk na die ander twee. “Kan ek maar bestel, of het julle ook voorbehoude?” “I’m in your hands. Ek weet nie wanneer laas het ’n man my gevoed nie, en al gee jy my vanaand ’n gebraaide skaapkop, sal ek dit ook eet.” Cato dink ’n oomblik na. “Nee, miskien darem nie ’n skaapkop nie.” Helen knik toe hy vir haar kyk en sonder om weer vir Kristina te vra, gee hy hulle bestelling vir die kelner. Ben kyk na Kristina, wat afgetrokke voor haar uitstaar. “As jy geproe het en eerlik kan sê jy hou nie daarvan nie, sal ek vir jou iets anders bestel.” “Ek is gelukkig nie honger nie.” “Watse kos sal jy wil saamneem as jy vir die res van jou lewe na een of ander eiland verban word?” spring Helen vir Ben voor voordat hy kan reageer. “Net een gereg? Wat van ’n top tien – of ten minste ’n top vyf?” “Laat ons dan hoor wat is jou top vyf geregte?” “Daar sal beslis vleis by wees. Ek kan net nie besluit of dit ’n lekker rump steak of ’n gebraaide skaaptjop moet wees nie. Verder wil ek beslis sushi hê, en terwyl ons by die seekos is, gooi sommer ’n paar gebraaide garnale in – en dalk ’n lekker snoek op die kole. Dik groentesop met skenkelvleis as dit winter is. Tuisgebakte brood met koue botter en vyekonfyt, waterblommetjiebredie

waaroor jy ’n bietjie suurlemoensap uitdruk, springbokrugstring, biltong, en o ja, droëwors. Ek dink ek sal daarmee kan oorleef.” “Laat daar nie gesê word jy is met min tevrede nie. Jy verstaan blykbaar nie die konsep top vyf nie.” Ben glimlag meerderwaardig vir Kristina. “Laat ons hoor wat jy sal saamneem.” “Ek weet nie.” “Dis nie ’n antwoord nie. Daar moet iets wees wat jy graag eet.” Ben smeer ’n stukkie brood en hou dit na haar uit. Kristina neem dit sonder om te dink en toe sy dit klaar geëet het, laat sy half ingedagte hoor: “ ’n Lekker stukkie skaapvleis, Chinese hoenderroerbraai . . .” Ben knik. “Sover klink dit nie te sleg nie.” “Pasta in enige vorm en smaak . . .” “Pasta is effens overrated, tensy dit ’n baie goeie tuisgemaakte pasta is wat deur ’n opreggeteelde Italianer gemaak is,” val hy haar weer in die rede. Sy lig haar wenkbroue. “Het ek kommentaar gelewer op jou keuses? En van watse pasta dink jy praat ek? Lettertjie-noedels?” “Ek sê maar net.” “Sjokolade . . . daar moet genoeg sjokolade saamgaan. Verkieslik Switsers en Belgies, maar as dit nie kan nie, sal ek selfs met ’n paar bokse Kit Kats tevrede wees,” gaan sy voort asof sy hom nie gehoor het nie. “En genoeg vars slaai. ’n Lekker slaai bly tog altyd a thing of beauty and joy.” “Solank daar lekker avo’s en genoeg fetakaas in is, sal ek saameet.” Kristina skud haar kop. “Jy moet maar bid jy word nooit verban nie.” “Wil jy nie na ons produksie kom kyk nie?” val Cato hulle in die rede. Helen en Kristina kyk vraend na haar, maar sy praat met Ben. “Dis deel van my werk vir my meesters en ek hoop om nie ’n totale flop op die planke te bring nie. Willem en Lisa het reeds kaartjies gekoop. Jy kan iemand saambring ook as jy nie alleen

wil kom nie. The more the merrier.” Ben vra hoeveel dit kos en haal dan genoeg geld uit sy sak vir twee kaartjies. “Gee dit sommer vir Lisa, en sê sy moet my daaraan herinner. Sy is goed met sulke dinge.” Voordat Cato hom kan antwoord, sit die kelner ’n yslike bord met ’n groot verskeidenheid sushi-kunswerke in die middel van die tafel neer. Kristina bekyk die bord agterdogtig, maar Ben skink ’n bietjie sojasous in die klein bakkie, waarna hy van die wasabi-pasta inroer en haar aan die gepiekelde gemmer laat ruik. “Jy sal ver soek om so ’n vars smaak te kry.” “Ek is regtig nie honger nie,” begin sy by voorbaat verskoning maak. “Komaan, Kris. Jy was nog nooit ’n sissie nie.” “Cato, ek laat jou nie afval eet as jy by ons kuier nie.” “As jou broer dit vir my voer, sal ek proe.” Ben tel ’n stukkie op met die twee houtstokkies en hou dit voor haar mond. “Maak toe jou oë en hap. Ek belowe jy sal nie siek word nie. Dis ’n mak enetjie hierdie.” “Ek het my voorgeneem om nooit weer na jou te luister nie.” Hy bring die stukkie nader en Kristina maak haar oë toe en hap. Dis ’n vreemde, vars smaak met komplekse ondertone, dink sy toe sy versigtig begin kou. Sy maak haar oë oop en sien hoe drie paar oë afwagtend na haar staar. “Dis okay, maar ek sal nie huis toe skryf hieroor nie.” “Jy is net bevooroordeeld.” Ben hou ’n ander stukkie na haar uit. “Jy gaan nie die hele bord vir my sit en voer nie.” “Nee, want ons wil ook eet, maar jy kan nie op grond van een stukkie besluit dat jy nie hiervan hou nie. Elke stukkie is ’n unieke skepping met heel ander smake en jy moet alles proe voordat jy ’n uitspraak kan maak.”

Kristina kyk hulpsoekend na Helen en Cato, maar dit lyk of hulle in ’n wêreld van hulle eie is, dink sy toe sy die genoegdoening op hulle gesigte sien. Sy neem die stokkies by Ben en sit die stukkie in haar mond. “Dis g’n wonder die ou kerkvaders het ’n lewe van eenvoud en onthouding aangemoedig nie. Eet is seker een van die grootste vleeslike genietinge,” laat Cato hoor terwyl sy sorgvuldig ’n stukkie uitsoek. Helen knik. “Wine, men and food – dis Cato se motto.” “En ek sien niks daarmee verkeerd nie; waarvoor het die goeie Vader dit dan gemaak? Ten minste is ek nie anally retentive soos van jou medestudente wat elke krummeltjie kos tot kilojoules, kalorieë, vitamiene, minerale en al sulke boring goed wil afbreek nie. Ek sal heeltemal my eetlus verloor as ek moet wonder oor die geheime mikrogramme wat dalk in hierdie happie versteek is. Kyk hoe anoreksies maer is daai twee klasmaats van jou. As jy nie ’n eetsteurnis het wanneer jy by hulle aankom nie, sal hulle jou gou een gee.” “Jy bitch altyd oor dieetkundiges, maar ons doen ’n goeie job en almal oordoen dit nie soos daai twee nie.” “As dit ook nie vir ons twee was nie, was jy dalk op die smal en asketiese weg,” laat Kristina tussen happe deur hoor. “Sonder ons het jy dalk nie heupe gehad nie.” “Ek dink nie dis iets om oor te brag nie.” “Vir ingeval jy nog nie gehoor het nie, strykplanke is só uit vanjaar. Mans soek weer vroue met heupe, borste en boude,” laat Kristina haar nie van stryk bring nie. Helen skud haar kop. “Ons almal is nie J-Lo wat ons enorme agterstewe kan verseker asof dit kroonwild is en daarmee wegkom nie. Sy hoef haarself nooit van agter in ’n Woollies-spieël te sien nie. Sy kan ontwerpers bekostig wat sorg dat almal dink dis die sexyste agterkant in die heelal.” Cato kyk na Ben. “Is jy ’n gesig-, borste-, boude- of bene-man?” Toe dit lyk of hy huiwer, skud Kristina haar kop. “En jy mag nie sê al vier nie.”

“Maar wat as al vier vir my belangrik is?” “Jy mag net een kies.” Hy sit agteroor en glimlag. “Maar dit sê ek vir julle, van al hierdie dinge is persoonlikheid die grootste.” “Jy het jou roeping gemis. Amerika sal jou goed betaal om hulle problematiese buitelandse betrekkinge op te los,” lag Helen saam met die ander twee. “Of dis sommer net wat ons ’n bang man noem,” spot Kristina tussen die gelag deur. “Wil julle vir my sê julle gaan nie vir ouens se persoonlikhede nie?” “Hallooo, wat moet ek met ’n persoonlikheid doen?” Cato vee haar mond af. “Ek sê nie persoonlikheid is nie ook belangrik nie, maar die verpakking speel ’n groot rol, want dis after all die eerste wat jy gaan sien.” Ben kyk na die ander twee en Helen se wange word sigbaar pienk. “Dit help nie om vir Helen te vra nie, want ek dink al het Marcus soos ’n trol gelyk, sou sy nog skeel gekyk het.” “Ek dink mense raak aantrekliker hoe langer jy hulle ken,” val Kristina vir Cato in die rede. “Mits hulle persoonlikheid het. En aan die ander kant het ek al hunks ontmoet wat ná een of twee keer se gesels al hulle looks verloor het.” Ben gooi sy hande triomfantelik in die lug: “I rest my case, dankie.” “Dink jy nou vir een oomblik ons glo ’n man soos jy sal eerder vir persoonlikheid as looks gaan?” Cato skud haar hare agtertoe. “Mans gaan vir looks en verkieslik so min as moontlik grysstof. Hulle hou nie van vroue wat kan dink nie.” “Dis ’n gruwelike veralgemening en jy weet dit,” kap Ben teë. “Jou verlede tel so effens teen jou, so jy gaan die hof moeilik van jou bona fides oortuig,” antwoord Kristina namens Cato.

“Ha – gevang, gevonnis en gehang! Ek het skoon van haar vergeet. Terloops, hoe gaan dit met haar? Maak my dag en sê gravity het sy tol begin eis.” Cato kyk hom byna smekend aan. Ben beduie vir die kelner om die rekening te bring en glimlag net toe al drie veelbetekenend begin lag. Cato sug. “A, ’n ware gentleman wat nie uitpraat nie.” Terug by hulle huis bedank al drie Ben vir die lekker aand en hy wag tot die deur agter hulle toegaan voordat hy wegtrek.

Hoofstuk 26

Kristina kom die volgende middag net uit die klas toe die ondersoekbeampte van die polisiestasie af bel. Die uitslae van die toetse het gekom en dis goeie nuus: hulle kon vingerafdrukke en velmonsters kry. Kristina luister nie eens na die res van die detail nie. Sy het haar dit nie verbeel nie, is haar eerste gedagte. Sy het die regte ding gedoen en al begin die moeilikste deel nou eers, sien sy daarvoor kans noudat sy weet sy was nie verkeerd nie. Al kon niemand die boom hoor val nie, het dit tog ’n geluid gemaak; ’n harde geluid wat al maande lank deur haar eggo. Sy besef nou eers hoe sy heeltyd onbewustelik op die nuus gewag het, dat sy nie regtig met haar lewe kon aangaan tot sy die tyding gekry het nie. Sy ry na haar ouers se gastehuis toe, en toe sy dit vir hulle vertel, lyk dit of haar pa se kakebeen nog meer hoekig raak. Haar ma begin troosteloos huil, asof sy al die tyd gehoop het daar was ’n misverstand. “Wat gaan nou gebeur?” “Hulle gaan hom in hegtenis neem, maar ek aanvaar hy sal dadelik op borgtog vrygelaat word en daarna sal die onderskeie regspanne aan die werk spring. Sodra die saak begin, sal hy sekerlik onskuldig pleit, en die onus rus dan op die staat om hom skuldig te bewys.” “Hoe gaan hy dit doen as daar sulke getuienis teen hom is?” Kristina kan sien dat alles vir haar pa net te grys is. “ ’n Goeie regspan sal hom waarskynlik kan loskry. As hulle dit regkry om my getuienis onder verdenking te plaas, gaan dit moeilik wees om hom skuldig te bewys.” “En dis wat jy vir ’n lewe wil gaan doen – moordenaars en verkragters loskry!” Hennie draai van haar af weg asof hy skielik vir haar ook kwaad is. Kristina besluit dis nie nou die tyd om oor die regsberoep te argumenteer nie. Sy self wil nie eens daaraan dink dat ’n hof hom dalk onskuldig kan bevind nie. Op hierdie oomblik wil sy eintlik net huis toe gaan en slaap. Die rek in haar het skielik verslap en sy is oneindig moeg, maar sy kuier tot na aandete, selfs al praat hulle

nie veel met mekaar nie. Dis vreemd dat sy so verantwoordelik vir hulle voel. Asof dit sy is wat hulle die hartseer besorg het. Dis na nege toe sy by die huis kom en nadat sy vir Helen vertel het wat gebeur het, tap sy vir haar ’n diep bad en gaan lê met ’n beker tee in die warm water. Sy voel hoe haar lyf geleidelik begin ontspan. As sy maar net haar kop ook kan afskakel, dink sy tussen slukke tee deur. Hierdie is soos ’n groot domino-reeks waarvan sy die eerste blokkie omgestamp het, en al wat sy nou kan doen, is om agteroor te sit en dinge hulle gang te laat gaan. En te hoop dat niks die proses sal stop voordat die laaste blokkie geval het nie. Sy moet net vertrou dat die blokkies almal goed gepak is en dat niks sal skeefloop nie.

Kristina voel soos ’n kind wat na ’n gruwelprent moet kyk toe Marcus vroeg die volgende oggend met die koerante daar opdaag. Sy wil haar oë toedruk, maar uiteindelik lees sy elke woord, en voor haar geestesoog sien sy hoe die dominoblokkies al verder en verder hardloop. Dis gelukkig Saterdag en sy is dankbaar dat sy nie klas toe hoef te gaan nie. Sy kan ’n naweek lank bid dat vandag se koerante teen Maandag al onder in die papegaai se hok sal lê of dat mense hul vis van die woorde af eet. André Geertsen het, soos sy verwag het, dadelik borgtog gekry en daar is ’n foto waar hy en sy vrou die polisiestasie verlaat. Kristina het haar nog nooit gesien nie en staar verdwaas na die foto van ’n goed versorgde vrou met haar kop omhoog. Wat het hy vir haar gesê? wonder Kristina. En glo sy hom? Hoe ver vertrou getroudes mekaar werklik? “Wat gaan jy vandag doen? Moet net nie sê swot nie,” laat Cato hoor toe sy gaap-gaap uit die kamer kom en die koerante oor Kristina se skouer lees. “Vat die dag af en doen iets lekkers. Jy verdien dit.” ’n Klop aan die deur onderbreek hulle en Marcus staan op om te gaan oopmaak. Kristina hoor die vreemde stem en sink laer af op die bank. “Sy is uit vir die dag. Waar kom julle in elk geval aan die adres?” hoor sy Marcus vra. “Ek sal haar sê wanneer ek haar weer sien, maar dit sal waarskynlik nie nog die naweek wees nie. Sy bly op die oomblik by vriende. Nee, ek is jammer, ek weet niks nie.” Hy maak die deur toe. “Die aasvoëls is terug en vra jy moet hulle bel sodra jy terugkom.”

Kristina neem die kaartjie wat hy na haar uithou en lees die naam daarop. “Dink jy hulle gaan ry?” “Hulle sal waarskynlik die naweek ’n paar keer kom kyk of hulle jou nie gewaar nie.” “Dan kan ek net sowel swot, want ek is nie lus om ’n klomp vrae te antwoord sodra ek my neus by die deur uitsteek nie. Dis belaglik.” “Dis nuus en die eerste koerant wat ’n foto en ’n verklaring van jou publiseer, gaan die meeste verkoop. Dis so eenvoudig soos dit.” Helen kom ook met knippende oë uit die kamer, maar trek haastig haar vingers deur haar hare en glimlag skaam toe Marcus nader kom en haar soen. “Waaroor is die bohaai?” Cato gee die koerante vir haar terwyl sy opstaan en kombuis toe loop. “Ons het koffie nodig. Kanne vol.” “Ek is jammer, Kris,” laat Helen hoor toe sy halfpad met die eerste berig is. “Ek kan nie sê ek weet hoe jy voel nie, maar ek weet hoe ek sou gevoel het.” Sy lees weer verder en toe sy klaar is, skud sy haar kop. “Kom ons neem jou vandag êrens heen. Jy kan nie die hele dag hier sit nie, dis genoeg om enige mens morbied te maak.” “Ek’s orraait en ek weet julle het almal werk om te doen.” Cato bring oomblikke later ’n groot pot koffie en ’n blik beskuit en sit dit op die koffietafel neer. “Vat weg jou voete!” raas sy met Marcus, wie se voete uitgestrek oor die tafel lê. “Al wat ons nou nog nodig het, is een of ander vreemde kiem.” “My voete het nie kieme nie.” “Hoe sal ons weet waar jy oral rondloop?” Sy knipoog vir Helen. “Of het jy nie meer deesdae ander weiplekke nie?” “Cato! Ek wens jy wil net soms die konneksie tussen jou brein en jou mond aanskakel. Dis shocking hoe min jy dit gebruik.” Helen se wange is pienk en sy het moeite om nie koffie te mors terwyl sy skink nie.

“Dis nie waar nie, ek kan baie diskreet wees. Net as ek stres, praat ek soms effens te veel.” “Dan moet jy die mees gestreste mens wees wat ek ken.” Marcus druk ’n soen in Helen se nek. “Waaroor werk jy jou so op? Almal weet tog teen dié tyd ek is belustig vir jou.” “Jy is nie snaaks nie, en moenie nog olie op Cato se vuur gooi nie.” Marcus gaan skielik op sy knieë en neem Helen se hand. “Helen, ek is mal oor jou. Sal jy asseblief met my uitgaan, of my meisie wees, of wat ’n mens dit ook al noem?” Helen probeer haar hand uit syne trek, maar hy hou dit net stywer vas. “Van wanneer af is jy kastig so mal oor my? Jy ken my al byna vyf jaar en het nog nooit tevore enige poging aangewend om my beter te leer ken nie.” “Jy het altyd een of ander ou op sleeptou gehad. Gewoonlik sulke serious siele wat net in syfers belangstel. En daar was eenkeer ’n ou wat chemiese ingenieurswese geswot het. Sy kursus alleen het my al geïntimideer. Hoe moes ek geweet het jy gebruik hulle eintlik net om my jaloers te maak?” Helen skud haar kop moedeloos. “Ek wou jou nie jaloers maak nie.” Marcus beduie na sy knieë. “Dit maak nie meer saak nie. Sê net jy sal met my uitgaan sodat ek kan opstaan. Die vloer is blêddie hard.” “Ons kan later daaroor praat.” “Wanneer?” “Sodra ons miskien nie meer ’n gehoor het nie.” “Moenie julle aan ons steur nie.” Cato kyk na Kristina. “Ons sal soos muise wees.” “Dankie vir jou bedagsaamheid, maar jy weet nie wat die uitdrukking beteken nie.” Helen staan op en sê sy gaan stort en aantrek. Marcus drentel agter haar aan

en Cato maak haarself langs Kristina op die bank tuis. “Jy weet ons gespot beteken nie dat ons nie die erns van jou nagmerrie begryp nie, nè? Ek is so bang jy dink ons is ligsinnig en verstaan nie jou pyn nie.” “Ek weet dis nie so nie, Cato.” Kristina sit haar voete op die koffietafel. “Ek het my altyd verwonder aan mense wat ná ’n begrafnis by die tee kan lag en gesels asof hulle by ’n party is, maar ek verstaan deesdae dat dit eintlik maar net oor magteloosheid gaan, want hoe troos ’n mens regtig iemand anders? Net jou fisieke teenwoordigheid is dikwels die grootste troos. En as ons almal heeltyd in sak en as hier vir mekaar gesit en sug het, gee ons hom meer mag as wat hy verdien.” “Dis groot woorde.” “Maar ek moet en ek wil dit glo, anders kan julle my maar begrawe.” “Waarom gaan kuier jy nie vandag bietjie by Ben nie? Dit sal jou goed doen om uit die huis te kom, en hy’s lekker geselskap.” “Moenie laf wees nie, Cato. Hy’s nie ’n kinderoper nie en ek ken hom nie so goed dat ek by hom wil kuier nie.” “Ek het net gedink dit sal jou goed doen om in ’n ander omgewing te kom, want ek weet hoe ’n huis se mure jou kan vasdruk.” Kristina staan op en begin die leë bekers bymekaarmaak. “Moenie oor my worry nie.” ’n Uur later is Kristina besig om haar notas op haar lessenaar uit te pak toe haar selfoon lui. Dis ’n vreemde nommer en sy antwoord huiwerig. “Wat maak jy op hierdie lekker Saterdagoggend?” wil Ben gemoedelik weet. Kristina kyk weer na die skermpie. “Dis nie jou nommer nie, waarvandaan bel jy?” “Van die huis af, maar ek’s op pad dorp toe om jou te kom oplaai vir middagete. Ek wil net hoor of jy reg is.”

“Het ons ’n afspraak gehad?” Kristina kan nie glo dat sy een sou gemaak het nie, maar haar gedagtes is by tye so deurmekaar dat sy self twyfel oor wat sy sê en doen. “Het jy vergeet?” “Ek is byna doodseker ons het nie een gehad nie.” “Dan maak ons nou een. Dis so ’n lekker dag en ek’s verveeld.” “Ek is besig om te swot.” “Die vars lug sal jou goed doen en dan behoort jy vanaand beter te konsentreer.” “Ek dink die koerantmense is dalk nog voor die huis.” “Laat Cato of Helen met ’n hoed en sonbril in jou motor daar wegry. Hulle sal dink dis jy.” “Dit klink of jy ondervinding van dié tipe goed het.” “Ek sien jou so oor ’n halfuur.” Kristina staan besluiteloos in haar kamer rond. Sy sal nie omgee om ’n bietjie uit te kom nie, maar sy vertrou nie heeltemal die uitnodiging nie. Dis net te toevallig. Cato se kamerdeur staan oop en sy sit op die bed, besig om haar skoene aan te trek. “Ben het gebel en my vir middagete genooi.” Cato kyk nie op nie. “Dis nice van hom.” “Het jy hom gebel?” “Waarom sou ek?” “Cato, moenie speletjies speel nie. Het jy hom gebel?” Cato lig haar kop en hou haar hande uit asof sy pleit. “Ek wil nie hê jy moet vandag alleen hier sit en tob oor alles nie. Hy ken die storie, hy’s gemaklik met jou en hy’s oud en slim genoeg om niks hierin te lees nie. Jy weet ek sou dit nie

gedoen het as ek nie geweet het jy vertrou hom nie.” “As jy so besorg oor my was, kon jy een van tientalle mense gebel het om my te kom geselskap hou.” “Kris, hy is waarskynlik op die oomblik die enigste een wat verstaan waardeur jy gaan. Ons ander doen ons bes, maar ons enigste instink is om te probeer fix.” “Hy sê jy moet met ’n sonbril en hoed in my kar hier wegry. As die koerantmense nog hier is, sal hulle dink dis ek.” Cato se gesig verhelder soos dié van ’n kind wat ’n geskenk gekry het. “Hy’s wragtig nie net ’n mooi gesiggie nie. Waarom het ek nie daaraan gedink nie? Ek sal soos ’n incognito celeb hier uitsluip en as hulle my dalk agtervolg, sal ek net sê: ‘Geen kommentaar’.” “Moet in vadersnaam nie my kar afskryf nie.” “Ek gaan net dramadepartement toe.”

Hoofstuk 27

Kristina is bly sy het ’n sonrok aangetrek, want hulle ry met sy opslaankapjeep en die son voel lekker warm op haar arms. Sy sit kop agteroor en voel hoe die wind haar hare liggies heen en weer waai. “Op dae soos hierdie vergeef ’n mens weer die Kaap baie dinge,” laat Ben hoor toe hulle deur Gordonsbaai is en die kuspad teen die berg neem. Valsbaai lê skitterblou regs van hulle en in die verte wieg ’n paar bote op die ligte deining. Sy druk haar rok tussen haar knieë in en lig haar voete tot voor op die paneelbord. “En ek vergewe amper vir Cato.” Toe hy net skuinsweg na haar kyk, sê sy beskuldigend: “Ek weet sy het jou gebel en ek weet jy is die designated baby-sitter vir die dag. Wat ek nie weet nie, is waarom jy jou laat ompraat het – en moenie my vertel jy’s verveeld nie. Jy het seker vriende saam met wie jy iets kon doen?” “Die vergoeding wat sy aangebied het, het te aanloklik geklink.” Kristina draai haar effens in die sitplek sodat sy hom beter kan sien en hy skud sy kop. “Het jy nog nooit iets sonder ’n rede gedoen nie?” “Dis baie moeilik om met jou te argumenteer, want jy het op alles ’n antwoord, al is dit ’n swak antwoord.” “Moet dit dan nie doen nie.” “Jy lyk vreemd in jou kniebroek en gholfhemp en ek weet nie of ek jou op straat sou herken het nie.” “Dis my kamoefleerdrag wanneer ek nie werk nie.” “Groet jou pasiënte jou as hulle jou raakloop?” “Party. Ek groet gewoonlik nie voordat ek seker is dat hulle gemaklik is daarmee nie. Ek weet nie of jy al opgelet het hoe verskillend mense stres of trauma

hanteer nie. Sommige maak ’n vreeslik publieke aangeleentheid daarvan; almal weet hulle het probleme en hulle sien ’n psigiater of sielkundige. Ander probeer dit weer so privaat as moontlik hou.” “In watter groep val jy?” “Ek het nog nooit juis daaraan gedink nie. Dis maar iets wat ek in ander oplet.” “Ek dink jy’s van die soort wat glo when the going gets tough, the tough goes solo.” Ben lag skielik hardop. “Ek dink dis ’n geval waar die pot die ketel swart noem.” Kristina glimlag terwyl sy haar oë toemaak en haar oorgee aan die gewieg van die voertuig om die draaie. Hulle ry so stadig dat dit byna voel of alles in stadige aksie gebeur. Sy kan haar sonbrandmiddel ruik en by tye meng dit met Ben se naskeermiddel en die reuk van die see wat op die ligte bries aangewaai kom. Sy verbeel haar haar arms en bene is besig om te verkleur en sy druk die strooihoed terug op haar kop. “Weet jy wat het my ma altyd gedoen as ons seergekry het of hartseer was oor iets?” Sy wag nie vir ’n antwoord nie. “Sy het met ons gaan stap of een of ander speletjie uitgedink om ons aandag af te trek. Waarom kry ek die gevoel dis wat jy met my doen?” “As ek dit doen, is dit miskien omdat ek ook niks anders ken nie. Ons huis was altyd so half en half ’n oorloggeteisterde gebied. My ma was so besig om kop bo water te probeer hou dat sy nie juis iets aan my hartseer of onsekerheid kon doen nie, en my pa was te besig met sy eie agendas. Die enigste twee wat oorgebly het om my te troos, was Katie en Willem. Wanneer dit rof gegaan het, het Katie kos gemaak en my met allerhande smake en geure verlei en Willem het gesorg dat ek besig bly. Ek weet nie of ek die helfte sou gedoen het van wat ek wel gedoen het as dit nie vir hom was nie. Op skool het ons rugby en krieket gespeel, geswem, atletiek gehardloop, berg geklim, parties toe gegaan, meisies gevry. Op universiteit kon ons nie meer alles doen nie, maar hy het steeds gesorg dat die ledige tye tot die minimum beperk word. Jy moet onthou, seuns sal nie sommer vir mekaar ’n drukkie gee of ure lank oor hulle probleme gesels nie. Hulle stamp en stoot mekaar liewer op die rugbyveld rond en dare mekaar om van die hoogste duikplank af te spring; dis onfeilbare terapie vir ’n seun.”

“En toe julle studente was?” “Rugby gespeel, meisies ge-. . . kyk, by tye hard saam gekuier, laataand die wêreld se probleme opgelos, nog rugby gespeel en nog meisies gekyk, tussenin geswot . . .” Hy glimlag skeefweg. “Met hulle troue is ek verbied om langer as drie minute te praat. Ek dink hy was bang Lisa se pa vat haar terug huis toe as hy te veel hoor.” “Hulle twee is baie erg oor mekaar. Ek het al dikwels gewonder of dit vir almal aanvanklik so is en of hulle die uitsondering op die reël is.” “Ek dink hulle is die uitsondering.” “Is jy nie net sinies nie?” Ben kyk vlugtig oor sy sonbril se rand na haar asof hy wil seker maak hy het haar reg gehoor. “Lyk ek vir jou soos die siniese tipe?” “Jy lyk nie juis na die romantiese tipe nie.” Hy lag net en skakel na ’n laer rat oor toe hulle by ’n skerp draai kom. Sy strek haar arms met ’n lui beweging bo haar kop uit. “Ek hoop nie jy beplan om gou te stop nie. Dit voel of ons op ’n merry-go-round ry.” “Solank jy net nie bo-oor my siek raak soos ’n meisie saam met wie ek eenkeer Ratanga Junction toe is nie. Dit was ’n redelike ion killer.” “Ek het ’n sterk maag en het al menigmaal die Cobra getem.” “Hel, ek is bly ek het te oud geraak daarvoor. Ek verkies deesdae om my adrenalien op ander maniere te laat vloei.” “Ek neem aan jy en Willem het al ge-bungie en ge-bridge en al daai mal dinge wat adrenalienjunkies soos julle doen.” “We had so many things to do and so little time.” “Jy en Lisa het ook ’n baie spesiale verhouding met mekaar. Elke keer dat ons al saam by hulle was, het dit my opgeval.”

“Sy is ’n baie besonderse mens en ek en Willem is bevoorreg, want ek weet nie hoeveel getroude vroue so ’n vriendskap sal verduur nie. Die meeste is geneig om jaloers te wees, selfs op platoniese vriendskappe.” “Ek hoop dis ’n persoonlike opmerking en nie jou professionele mening nie, want dis geweldig bevooroordeeld.” “Dis nie net ek wat so voel nie; vra enige man. Selfs Freud het dit al opgeteken.” “Sover ek weet, het Freud ’n klomp goed opgeteken, onder andere dat vroue eintlik mans wil wees of dat hulle heimlik daarna hunker om oor sekere manlike eienskappe te beskik. Ek kan nie namens die hele wêreld se vroulike bevolking praat nie, maar ek ken genoeg vroue om kategories te kan sê hy het nie geweet waarvan hy praat nie.” Ben skud sy kop gemaak ernstig. “Jy kan nie die man so uit konteks aanhaal nie.” “Wat aan Freud se term ‘penisafguns’ kan binne enige konteks verstaan word?” Sy lag styg bo die geluid van die jeep se wiele op die teer en die dreuning van die enjin uit en Kristina glimlag onwillekeurig. “Julle kopdokters hou daarvan om mense in boksies te sit. Dis gerieflik en spaar julle ’n klomp moeite.” “En jy hou daarvan om sweeping statements te maak.” Sy draai effens skuins. “Ek is nie verkeerd nie.” “Dis nie so eenvoudig nie.” “Jy het my in die studentboksie gepak en kon nie wag om weer van my ontslae te raak nie.” Sy hou haar hand in die lug. “Wag eers voor jy begin keer. Ek is ontsettend bly dat jy bereid was om my te sien en vir alles wat julle vir my gedoen het, maar ek vermoed as ek nie ’n student was nie, sou jy my nie so gou uitgeskop het nie.” Hy sug hoorbaar. “Ek het jou nie uitgeskop nie, Kristina. Dit gebeur dikwels dat ek na ’n ruk ’n pasiënt na iemand anders verwys.” “Jy hoef nie te verduidelik nie. Dit was maar net ’n opmerking.”

“Is jy nie te jonk om Koos du Plessis aan te haal nie?” wil hy onverwags weet. Sy kyk vraend na hom. “Die laaste dag het jy hom aangehaal en ek het gewonder hoe jy hom ken.” “Jy ken tog seker die Beatles, al was hulle lank voor jou tyd.” “Onthou jy alles wat jy lees en hoor?” ignoreer hy haar woorde. “Ek het nog nooit iemand ontmoet wat soveel mense kan aanhaal nie.” “Ek het seker maar ’n goeie geheue.” “Solank jy net nie agter ander se woorde skuil nie.” “Is dit nou die dokter wat praat?” “Waarom is dit vir jou so belangrik om te weet in watter hoedanigheid ek iets sê?” “Ek weet nie. Ek het jou saam met Helen-hulle as Willem se vriend ontmoet, en laat ons nou maar eerlik wees, jy het ons altyd maar effens soos kinders behandel. Soos ’n mens jou vriend of vriendin se sussies sal behandel. Toe word jy skielik my psigiater en ek ontbloot my siel vir jou, terwyl jy groot en slim en untouchable lyk. Wel, nou . . . nou weet ek nie juis wat om te dink nie. Jy is nie meer net Willem se vriend nie en jy is nie meer my dokter nie en dit alles maak my effe deurmekaar. Soms sê jy iets wat my laat wonder of dit ’n bedekte les of ’n stukkie terapie is, en ander kere voel dit of ek by Marcus is en dan is dit moeilik om jou enigsins in die rol van die psigiater te sien. Dis baie nice van jou om jou oor my te ontferm, maar ek is nie seker of ek daarvan hou om ’n charity case te wees nie.” Sy skep asem, maar gee hom nie kans om iets te sê nie. “Jy praat nooit meer met my oor wat gebeur het nie en ek weet nie of jy dit doelbewus vermy en of jy dink dit was nooit regtig so ’n groot issue nie. Maak enigiets wat ek sê vir jou sin?” Hy skakel die flikkerlig aan en sy sien vir die eerste keer hulle is al by Pringlebaai. “Om jou te antwoord, het ek kos en drank nodig – en baie van albei.” “Ek dink nie ons moet in ’n openbare plek eet nie. Iemand herken my dalk.” “Sit jou sonbril en hoed op. Die meeste mense is maar lui om detail te onthou.”

Hy stop voor die restaurant en stap om die voertuig om haar uit te help. Daar is heelwat motors geparkeer en toe sy huiwer, neem hy liggies haar arm. “Ons kan buite sit.”

Kristina wag tot die kelner hulle bestelling kom neem het voordat sy met geligte wenkbroue na hom kyk. “Ek wag vir die antwoord.” “Ek het nog nie enige versterking gehad nie.” “Ek is seker jy sal dit oorleef.” “Wat laat jou dink ek weet nie deur watter trauma jy gaan nie?” “Ek het jou gesê jy doen wat my ma met ons gedoen het toe ons klein was. Jy lei my aandag af asof ek ’n kind is wat van die seer sal vergeet solank ek aan ander dinge dink.” “Ek is jammer as jy so dink, want dit is nie my bedoeling nie. Ek weet net hoe ’n mens later in sirkels kan dink en dat dit soms nodig is om sommer net iets anders te doen of te sien om weer perspektief te kry. Jy sien elke week ’n sielkundige en ek vermoed julle het die onderwerp al oor en oor en vanuit elke hoek bespreek. En dis goed so, maar dis net so belangrik dat jy in voeling bly met die werklikheid en die buitewêreld. Jy het self gesê dit voel of al jou sintuie aangetas is. Daarom is dit belangrik dat jy onthou hoe die son op jou vel voel, hoe kos smaak, die geur van somer op Stellenbosch. Dit klink nietig, maar ons sintuie is baie belangrik en wanneer ons dit verloor, sterf ’n deel van ons. Dis soos rekenaarspeletjies. Hulle kan dit so lewensgetrou maak soos hulle wil, maar dit bly steeds kunsmatig.” “So jy is eintlik besig met ’n ander vorm van terapie, selfs al is ek nie meer jou pasiënt nie. Doen jy dit vir die ander ook?” Ben kyk dankbaar op toe die kelner ’n bier voor hom neersit en hy moet homself keer om nie die glas met een teug leeg te drink nie. “Nee, ek kan dit nie vir almal doen nie, maar ek leer hulle die belangrikheid daarvan en as ek kontak met hulle familie het, probeer ek die boodskap aan hulle ook oordra.” “Ek verstaan net nie waarom jy my na iemand anders toe gestuur het, maar

steeds vir my verantwoordelik voel nie.” “Kom ons sê maar ek kan nog goed onthou hoe dit voel om drie en twintig te wees en ek sou dit vir Helen of Cato ook gedoen het. As ek egter geweet het dit gaan jou so pla, sou ek jou nooit daardie eerste aand kom haal het nie. Die laaste ding wat jy nou nodig het, is om oor nog iets te stres.” “Is jy nou vies?” “Lyk ek vir jou vies?” Kristina lig haar hande in ’n moedelose gebaar. “Moenie elke vraag met ’n teenvraag beantwoord nie.” “Ek is nie vies nie, Kristina.” Hy neem ’n groot sluk bier. “Ek is net jammer jy kan nie sommer net vir ’n uur of twee ontspan nie. Ek weet jou lewe is op die oomblik ’n nagmerrie en ek weet jy voel bang en onseker en daar is niemand wat namens jou hierdeur kan gaan nie, maar as ek vir jou kan raad gee, sal dit wees om soms al jou slim woorde en aanhalings te vergeet en sommer net te wees. Dis ’n baie basiese ding om te doen, maar baie helend. Jy probeer alles verklaar en voel waarskynlik veilig solank jy dit kan verwoord, maar ’n mens moet soms net kan stil word. Maak jou kop stil en luister na die see of ruik die geure wat uit die kombuis kom. Jy sal verbaas wees hoe kalm dit ’n mens maak.” Sy haal twee keer diep asem en blaas dit stadig uit. “Ek het nog altyd gevoel ek kan dinge regpraat.” “Jy kan waarskynlik, maar ’n mens kan ook so baie praat dat jy nie besef jy is besig om in jou eie woorde te verdwaal nie.” Sy glimlag skeefweg. “Wat gaan hierdie sessie my kos?” “Ek sal die rekening stuur, maar jy kan solank begin afbetaal deur minder vrae te vra. Ek is lui vandag en nie lus om te dink nie.” “Dit klink nie of jy te diep hoef te dink nie.” “If you can’t impress them with brains, baffle them with bullshit, of so iets.” “So die les wat jy my so pas geleer het, was alles bullshit.”

Hy kyk oor sy sonbril na haar en sug diep en lank. “Is die see nie vreeslik blou vandag nie?” Kristina glimlag en neem ’n sluk van haar drankie. “Dis baie mooi en ek is bly ek sit nie by die huis voor my boeke nie.” “You could have fooled me,” laat hy onderlangs hoor, maar nie sag genoeg nie en sy lag skielik hardop. Ben sien vir die eerste keer die kuiltjie in haar linkerwang en hoe die lagplooitjies langs haar oë waaier. Dit laat hom onwillekeurig glimlag, soos die foto op haar bedkassie in die kliniek. Die kelner bring hulle gebakte vis en skyfies en Kristina snuif behaaglik. “Ek is seker hulle het nou net hierdie vis gevang, want ek kan nog die soutwater aan hom ruik. Teen die tyd dat vis in die Karoo aankom, ruik hulle nie meer so nie.” “Wanneer gaan eet ons weer sushi?” Sy skud haar kop. “Jou smaak is effe te eksoties vir my.” “Jy kan nie regtig sê dit was sleg nie.” “Ek kan ook nie regtig sê ek sal dit elke week wil eet nie.” Sy sit ’n hap vis in haar mond en kou stadig. “Hierdie is egter heerlik.” Na ete ry hulle verder tot in Hermanus, waar hulle koffie drink en op sy aanbeveling elkeen ’n dik sny sjokoladekoek eet. “Gym jy?” wil sy weet toe sy die helfte van die koek terugstoot en haar koffie drink. “Nie te ernstig nie. As ek en Willem tyd het, speel ons soms ’n potjie muurbal of gholf of ek gaan draf sommer net met die honde. Dis eintlik die enigste oefening wat ek nog op ’n gereelde grondslag kry. Ek is te lui om elke dag dorp toe te ry om te gaan gym. Is jy ’n gereelde besoeker daar?” Sy skud haar kop. “Ek wens ek was, maar al daai sweet en bedompigheid maak my benoud. Dis vir my lekkerder om sommer net te draf. Ek weet ek asem al die uitlaatgasse in, maar dit voel steeds gesonder om buite te wees. Cato dink ek is

mal; sy reken dis ’n klap in die gesig van die uitvinders van die wiel.” “Is Cato in ’n verhouding betrokke – of wat noem julle dit deesdae?” “Nie op die oomblik nie. Hoekom vra jy, stel jy belang?” Ben skud sy kop laggend. “Ek sal net nogal graag die ou wil ontmoet. Hy moet senuwees van staal hê, en besonder eksotiese smaak.” “Sy sal daarvan hou om te weet jy dink sy’s eksoties.” Hulle drink tydsaam hulle koffie klaar. Toe hulle laatmiddag terugdraai, is die lug aansienlik koeler en Kristina kan voel hoe die hoendervleis op haar kaal arms en bene uitslaan. Ben grawe onder die sitplek en haal ’n ou vissermanstrui van hom uit. “Dit ruik dalk na vis, want ek het dit laas aangehad toe ons gaan kreef uithaal het, maar dit behoort jou warm te hou. Ek het vergeet dit kan so skielik koel word sodra die son sak.” Kristina trek dit oor haar kop. “Wat van jou?” “Ek sal die sterk held probeer wees en maak of ek nie koud kry nie.” Sy trek die moue oor haar hande en sit agteroor. “Ek is dankbaar en gaan nie eens probeer om die tragiese heldin te wees wat verkluim nie.” Hy skud sy kop en klik sy tong. “Vandag se vroumense!” Kristina sak effens laer in die sitplek en verwonder haar aan die warmte in haar. Asof die son nie net haar vel aangeraak het nie, maar tot in die koue plekke binne haar bygekom het. Vir die eerste keer in maande voel sy vreemd tevrede en rustig. Sy maak haar oë toe en voel hoe haar hare heeltemal vry in die wind heen en weer waai.

Hoofstuk 28

Ben sukkel om die volgende oggend wakker te word toe die telefoon lui. Eers nadat dit opgehou en weer begin het, is hy wakker genoeg om te antwoord. “Het jy al die Sondagkoerante gesien?” wil Willem weet sonder om te groet. Ben moet eers kug om sy stem te vind. “Nee, wat gaan aan?” “Geertsen het homself gisteraand in sy studeerkamer doodgeskiet. Dis voorbladnuus.” “Shit!” Ben probeer die bitterheid in sy mond afsluk. “Daar is ’n foto van Kris en hulle sê hy is op die oomblik betrokke by ’n klag van verkragting. Hy word oorleef deur sy vrou. Hulle het blykbaar nie kinders gehad nie.” “Weet jy of Kris dit al gesien het?” “Lisa het nou net met Helen gepraat. Een van haar klasmaats het dit goedgedink om haar vroegoggend te sms. Waarom kry sommige mense hulle kicks daaruit om skokkende nuus oor te dra?” “Waarom het die Romeine gaan kyk hoe die Christene deur leeus opgevreet word? Sy gaan dit baie sleg vat. Haar ma-hulle is vir ’n paar dae terug plaas toe – ek hoop nie sy is alleen nie.” “Helen en Cato is by haar, en Lisa het belowe ons sal ’n draai gaan maak sodra ons aangetrek is.” “As dit vir jou lyk of sy nie cope nie of weer sekere dinge uitsny, neem haar in die hospitaal op en vra Gerda moet haar gaan sien. Laat Helen-hulle haar in elk geval vir ’n dag of twee dophou.” “Waarom gaan maak jy nie ’n draai daar sodat jy kan seker maak sy is okay nie?”

“Sy is nou Gerda se pasiënt.” “Ek is seker sy sal nie omgee nie. Dis nie asof jy haar pasiënt wil steel nie.” “Ek sal sien. Bel my as julle by haar was.” Ben sit die gehoorstuk neer en lê lank na die dak en staar. Hy wonder waarom is hy nie werklik verbaas dat Geertsen dit gedoen het nie. Miskien het dit iets daarmee te doen dat die man hom aan sy pa laat dink het. Miskien het hy onbewustelik sekere gedeelde eienskappe herken. Gesalfde gode met voete van klei. Briljante breine wat teen hulleself gedraai het toe genoeg volgelinge hulle nie meer wou volg nie. Hoe verlos ’n mens ’n wêreld wat nie verlos wil word nie? Nee, hy is nie verbaas nie, al het hy hom nie regtig geken nie. Maar dit beteken nie hy is nie kwaad nie. Hy vind dit moeilik om te bepaal op hoeveel vlakke sy woede lê. Aan die een kant is hy vies omdat die lang ure wat hy aan Kristina bestee het, dalk in een nag ongedaan gemaak is. Op ’n ander vlak is hy vies omdat die man dit weer reggekry het om haar glimlag te steel. Vir die eerste keer vandat hy haar in die hospitaal besoek het, het sy die vorige aand ontspanne gelyk toe hy haar afgelaai het. Haar oë was rustig en haar bewegings lui en gemaklik. Miskien is hy vies omdat dit voel of hy van iets ontneem is, maar hy het nie woorde daarvoor nie. Kristina sit voor haar lessenaar toe Willem en Lisa daar aankom. Hulle druk haar om die beurt vas en Willem trek haar langs hom op die bed neer. “Dis ’n shitspul en ek is baie jammer dit het gebeur. Wat kan ons vir jou doen?” “Jy kan namens my swot as jy wil.” ’n Skewe glimlaggie raak-raak aan haar lippe. “Ek is seker hulle sal jou onder die omstandighede van die eksamen verskoon,” laat Lisa hoor van waar sy op die stoel voor die lessenaar sit. “Ek dink dis beter dat ek skryf en klaarkry, want ek weet nie wat die gevoel in die departement oor my is nie en ek wil nie nou gunste vra nie.” “Jy moenie so hard wees op jouself nie. Jy is nie die skuldige party nie.” “Dis nogal moeilik om nie skuldig te voel nie. Hy sou waarskynlik nog geleef het as ek nie die klag gelê het nie.”

Willem skud sy kop. “Jy het die volste reg gehad om hom aan te kla, Kris. Hy het dit geweet.” “Ek vermoed al meer dat hy dit op een of ander manier vir homself geregverdig het. Soos die ouer wat ’n kind slaan en sê dis vir sy eie beswil. Briljantheid het dikwels ’n vreemde manier om selfvernietigend te raak, en ek wonder of dit nie is wat hier gebeur het nie. Hy was werklik ’n briljante man.” “Dit beteken nog nie hy mag doen wat hy wil nie!” antwoord Lisa ergerlik. “ ’n Samelewing het reëls en wanneer ons elkeen dink ons kan ons eie reëls maak, gaan ons baie vinnig in ’n staat van anargie verval. Dit maak nie saak hoe kwaad ons raak en of ons dink ons optrede is geregverdig nie, ons kan nie na willekeur besluit watter reëls en wette ons wil gehoorsaam nie.” “Ek hoor wat jy sê en jy is reg, maar die feit van die saak bly dat ek waarskynlik veroorsaak het dat ’n ander mens sy eie lewe geneem het.” Willem skud weer sy kop. “Jy het dit nie veroorsaak nie. Dit was sý besluit na aanleiding van iets wat hý gedoen het. Jy kan nie hiervoor verantwoordelikheid neem nie, al wil jy ook en al voel dit na die regte ding om te doen.” “Ek kan ook nie net wegstap hiervan nie. Al sê ons dan net ek is medeverantwoordelik.” “Hy was nie bereid om pa te staan vir sy dade nie, so hy is die een wat nie sy verantwoordelikhede nagekom het nie.” Willem vee ’n haarsliert van haar wang af. “Moenie toelaat dat jy hierby ingesleep word nie, want dit beteken hy gaan vir ewig ’n houvas op jou hê.” Kristina sug en laat haar kop vir ’n oomblik op Willem se skouer rus. “Ek weet julle is reg en ek stry nie met julle nie. Julle argumente is waterdig, maar emosie het nog nooit na rede geluister nie.” “Gaan saam met ons huis toe vir die dag en slaap vannag by ons,” nooi Lisa. “ ’n Sondag kan so ’n ellendig weemoedige dag wees.” “Ek is okay en dis miskien beter dat ek nou net begin swot en probeer konsentreer. As ek nou begin weghardloop, kom ek dalk glad nie weer terug nie.”

Lisa en Willem staan op en albei druk haar weer styf vas voor hulle groet. “Bel asseblief as jy ons nodig het,” sê hulle gelyk. Kristina knik. “Baie dankie dat julle gekom het. Ek waardeer dit.”

Ben kom later met die honde van buite af in toe die telefoon lui. Dis Willem wat verslag doen oor hulle besoek aan Kristina. “Ek dink sy is te kalm en probeer te hard om in beheer te wees. En dan voel sy natuurlik ook skuldig, asof sy die sneller getrek het, of ten minste medeverantwoordelik is vir wat gebeur het. Ek wonder dikwels of mense besef hoe hulle iemand anders se lewe kan opfok. ’n Lewe kan in ’n oogwink gemaak of gebreek word.” “Ek het verwag sy sal verantwoordelik voel. Dis haar persoonlikheid. Het jy gevra of sy vir Gerda wil sien?” “Nee, ons het gevra of sy nie saam met ons huis toe wil kom nie, maar sy sê sy sal verkies om vandag te swot. Ek sal in elk geval môre vir Gerda bel en seker maak dat sy weet wat gebeur het. Come to think of it, waarom gaan jy nie na haar toe nie? Ek dink sy sal dalk makliker met jou kan praat omdat jy van die begin af saam met haar deur die hele proses is.” Ben is stil terwyl hy aan ’n antwoord probeer dink. “Benna . . . ? Is jy daar?” “Ja, ek is hier.” “Het jy gehoor wat ek gesê het?” “Ja, maar ek dink dit sal beter wees as Gerda haar sien. Daar is reeds ’n vertrouensverhouding gevestig en dit verwar haar dalk net as ek ook nou weer tussenbeide kom.” “Waarom voel ek of jy my nie alles vertel nie?” “Ek het geen idee nie. Dis miskien maar jou agterdogtige geaardheid.”

“Nee, ek dink nie so nie. Wat’s aan die gang, Benna? En moenie sê niks nie, want ek glo jou nie.” “Ek het vir haar gedoen wat ek kon. Sy weet dit ook en ek dink nie sy verwag dat ek nou weer sal ingryp nie. Jy weet dis nie hoe dit werk nie.” “Hmm . . . ek verstaan nie mooi jou besware nie, maar jy het seker ’n rede. Ek praat weer later met jou.” Ben sit die gehoorstuk neer en bly ’n oomblik sit voordat hy opstaan en sy swembroek gaan aantrek. Dis ’n lekker lentedag en al vermoed hy dis nog nie regtig swemweer nie, sal die koue water dalk sy kop helder maak. Hy trek onwillekeurig sy asem skerp in toe hy in die koue water induik, maar dan begin hy met sterk hale heen en weer swem. Geleidelik begin sy lyf aan die koue gewoond raak – of miskien is dit eerder ’n geval dat die koue water sy lyf en sinne verdoof. Dis ’n lekker gevoel en hy is traag om op te hou. Toe hy na ’n halfuur behoorlik tot stilstand kom, skrik hy vir die figuur wat op een van die swembadstoele onder ’n sambreel lê en koerant lees. Hy lig homself uit die swembad en herken Willem se plakkies. “Dis privaat eiendom,” praat hy terwyl hy sy hare en gesig droogvryf en op die stoel langs Willem gaan sit. “My lidmaatskap is lankal opbetaal.” Willem begin die koerant opvou. “Miskien moet ek ’n koerant uitgee wat net goeie nuus publiseer.” “Goeie nuus verkoop nie. Mense hou van bloed en binnegoed.” Ben strek homself op die stoel uit. “Wat bring jou hierdie tyd op ’n Sondag al die pad hierheen?” “Ek dink jy weet.” Ben se blik gaan vlugtig na Willem voor hy weer wegkyk. “Dis Sondag. My brein is afgeskakel.” “Kristina Lazarus.” “Wat van haar? Is daar iets wat jy my nie vertel het nie?” Ben tel die koerant op en bekyk die voorblad met die foto’s van André Geertsen en Kristina. Bloed en

binnegoed. “Nee, ek dink daar is iets wat jý mý nie vertel het nie.” Ben gaan stilweg voort om die koerant te bekyk en Willem strek sy arms bo sy kop uit. “Gelukkig het ek baie tyd.” Ben maak die koerant toe en kom orent. “Wat wil jy weet?” “Dis nie soseer wat ek wil weet nie . . . dis eerder wat jy my nie vertel nie.” Ben maak ’n gebaar met sy hand asof hy die woorde wil wegvee. “Jy praat in raaisels.” “Daar is ’n rede waarom jy so sku is vir kontak met Kris. En moenie weer al daai kak verskonings vir my gee nie. As ek al ooit gehoor het van die gentleman wat te veel protesteer, dan is dit nou hier die geval. Ek ken jou waarskynlik beter as wat jy jouself ken. Wat’s aan die gang?” “Daar is niks aan die gang nie. Jy het my gevra om haar op te neem en te probeer uitvind wat gebeur het. Ek het dit alles gedoen – teen my sin, maar ek het dit gedoen. Wat wil jy nou nog hê?” “Waarom kriewel my kopvel?” “Jy moet dalk jou hare was.” “Wanneer laas het jy haar gesien?” “Gister. Cato het my gisteroggend gebel en gevra of ek haar nie vir die dag wil uitneem nie. Ons het sommer kuslangs tot by Hermanus gery, koffie gedrink en laatmiddag teruggekom.” “En voor dit?” “Ek weet nie. Hulle drie het een aand in die week saam met my gaan sushi eet. Dit kon dalk laas week ook al gewees het; ek let nie so goed op nie.” “Van wanneer af sien jy haar sosiaal?” “Ons het een keer koffie gedrink, een aand saam met haar vriendinne gaan eet en

een dag op versoek van haar huismaat saam deurgebring. As jy dit sosiaal wil noem, gaan voort.” “Waarom het jy my nie gesê nie?” Ben gooi sy hande in die lug en stap die huis binne. ’n Paar minute later kom hy met ’n koue bottel witwyn en twee glase uit. Nadat hy geskink het, hou hy een van die glase na Willem uit. “Daar was niks om te vertel nie. Sy het seker so ’n maand of wat nadat sy ontslaan is vir my ’n e-pos gestuur om dankie te sê vir alles wat ons vir haar gedoen het en verskoning te vra vir sommige goed wat sy met haar laaste besoek gesê het. Ek het haar ná daardie middag by julle huis toe geneem. Sy sms soms of stuur ’n e-pos. Ek het haar een aand gaan oplaai om hier te kom koffie drink, en van die ander twee kere het ek jou nou net vertel.” “Waarom is ek steeds nie heeltemal oortuig dis alles so eenvoudig soos jy dit wil laat klink nie?” “Ek weet regtig nie, maar ek gaan nie verder hieroor praat nie. Jy het nog altyd ’n vreeslik vrugbare verbeelding gehad, maar op die oomblik is dit dalk net effens té vrugbaar. Sy was ’n pasiënt wat erg getraumatiseer was – of steeds is. Hoe blêddie onnosel dink jy is ek?” “As die omstandighede anders was?” Ben neem ’n sluk wyn en spoel dit stadig in sy mond rond voor hy dit afsluk. “Dis ’n teoretiese vraag. As die omstandighede anders was, was ek dalk al pa van vele. Dis sinneloos om sulke vrae te vra.” Willem hou sy leë glas na Ben uit. “Jy voel iets vir haar. Ek hoor al hierdie mooi verduidelikings en ek weet jy sal die regte ding doen, maar ek is bereid om my voortande te wed dat jy nie sou omgegee het as dinge anders was nie. Jy moet miskien net geduldig wees. Dis dalk maar goed dat dinge nou op ’n spits gedryf is; ek dink sy sal nou kan begin closure kry. Hou net moed.” “Willem, luister jy na jouself ? Jy klink soos ’n agony aunt – of in jou geval uncle. Sy is ’n oulike girl, maar dit weet jy al lankal. Ek geniet haar geselskap en ek sal nie omgee om haar soms te sien nie, maar ek gaan myself nie in ’n bynes begewe nie. Kristina Lazarus is nie ’n opsie nie – nie nou nie en ook nie vorentoe nie. En ek hoop daarmee het ek nou al jou vrae beantwoord.”

“Jy weet jy sal geen wet oortree as jy haar beter wil leer ken nie en ons albei weet as jy die situasie wou uitbuit, kon jy dit al gedoen het.” Ben lag kop agteroor. “Dankie, suster Willem. Ek sal jou raad onthou.” Hy kyk op sy horlosie. “Moet jy nie huis toe gaan nie?” “Lisa is saam met Monica na een of ander vriendin toe wat op die oomblik deur ’n moeilike tyd gaan, maar ek vermoed dit was net ’n verskoning om te gaan shop.” Hy staan op en toe hy die huis binnestap, roep hy oor sy skouer. “Ek hoop jy het baie wyn in die yskas.” Ben glimlag. “Dink jy ek gaan bieg as ek dronk is?” “ ’n Mens weet nooit.”

“Wat ’n perfekte studie in manwees,” laat Lisa hoor toe sy laatmiddag op die stoep uitstap en kopskuddend na Willem en Ben kyk waar hulle in die swembad dryf. “Is julle nie bang julle verdrink nie?” Sy skop twee wynbottels uit die pad en klim oor ’n paar leë bierblikke. Op die tafel lê die oorblyfsels van ’n sak droëwors en ’n pak aartappelskyfies. “My engel!” roep Willem verras uit. “Het jy na my verlang?” “Ek het die ure afgetel.” Sy gaan sit op die rand van die swembad met haar bene in die water en Willem swem tot by haar. “Dit lyk of julle twee ’n baie lekker dag gehad het.” Willem soen haar voete. “Ons het baie probleme gehad om op te los, maar ek is bly om te sê die wêreld sal nou weer ’n beter plek wees.” Sy kyk na Ben. “Waarom lyk jy beter as hy?” “Die getroude lewe het hom sag gemaak.” “Ek moes ’n priester geword het,” val Willem hulle in die rede. “Mense kan nie help om hulle harte vir my oop te maak nie. Ek sou ’n ace in die biegkamertjie gewees het. Pous Willem rules!”

“Ek is seker jy sou onweerstaanbaar gewees het, behalwe vir een klein probleempie.” Lisa vee oor sy nat hare. “Priesters leef selibaat.” Wilem kreun. “Ai, so na aan my roeping en tog so ver.” Sy kyk beskuldigend na Ben. “As hy ’n kultusbeweging begin, sal ek sorg dat jy sy hoofouderling word en elke keer die tent moet opslaan.” Ben lig hom uit die water en kom staan druppend langs haar. “Ek sal nie so vol dreigemente wees as ek jy is nie.” Sy kyk na Willem. “As julle aan my raak, is daar moeilikheid.” “Jy lyk vir my so warm, wil jy nie ’n bietjie saam met my afkoel nie?” Lisa staan haastig op en glip onder sy hande uit en die twee mans lag toe sy eenkant op ’n stoel gaan sit. “Het julle lekker geshop?” “Hoe weet jy ons het geshop?” Willem klim laggend uit die swembad en kyk veelbetekenend na Ben. “Wat het ek jou gesê? Daar was geen vriendin in nood nie.” “Ons het Sally ’n bietjie uitgeneem. Sy het manprobleme.” “En shopping terapie voorgestel.” Willem druk sy nat gesig in haar nek. “Hoe gaan dit met Monica?” Ben begin die leë bottels en sakke bymekaarmaak. “Sy sê groete en jammer dat sy nie ingekom het nie, maar sy het ’n ander afspraak gehad.” “Verneuk sy my?” “Ek is seker haar gewete pla haar.” “Sy’s ’n oulike girl. Die man wat haar kry, kan gerus sy nuwe skoene agternagooi.”

“Ek dink ook sy verdien ’n nice ou.” “Is dit waarom jy ons uitmekaar hou?” Lisa glimlag soetweg. “Jy weet as jy regtig belangstel, sal ek jou nie keer nie.” “Benna het sy hart verloor.” Willem kom met ’n beker koffie uit die huis. “Op hierdie brose ouderdom.” Lisa kyk vraend na Ben, maar hy skud sy kop. “Hy yl.” “Vra hom waar hy gister was en saam met wie.” “Ek weet waar en saam met wie hy gister was. Die dorp is nie so groot nie.” “En jy sê my niks nie!” “Ek het geweet jy sal weer allerhande gedagtes kry.” Sy kyk na Ben. “Baie dankie. Dit was bedagsaam van jou.” Hy maak ’n diep buiging voor haar. “Call me Mister Nice Guy.” “Gaan ek hoor waaroor jy vandag so gebieg het of is dit net vir pous Willem se ore?” “Ek het hom vertel as ek agt jaar jonger was en die wêreld was van pienk marshmallows gemaak, sou ek nie omgegee het om Kristina Lazarus beter te leer ken nie.” Willem trek ’n stoel langs die tafel uit en gaan sit stadig. “My donner, dit het my ’n dag se harde kuier gekos om hom te laat vou en jy breeze in en hy vertel jou!” Lisa streel oor Willem se hare. “Jy moet net weet hoe om te vra.” Sy kyk weer na Ben. “Waarom is julle ouderdomme ’n probleem vir jou? My pa is tien jaar ouer as my ma.” “Ek kan my net indink wat haar pa sal sê as hy hierdie gesprek moet hoor.” “Jy laat dit klink asof sy nog ’n kind is,” maak Lisa beswaar. Ben skud sy kop. “Sy sal altyd haar pa se kind bly en hy sal altyd voel hy

behoort ’n sê te hê. Reg of verkeerd.” “My skat, jy mors jou asem. Hy het ’n antwoord op alles.” Ben hou sy hande in die lug asof hy hensop. “Ek wil regtig nie meer hieroor praat nie en ek is jammer ek het ooit iets gesê. Daar is nie eens amper ’n kans dat ek op hierdie gevoel sal reageer nie, so vergeet dit net. Die laaste ding wat sy nou nodig het, is ’n man in haar lewe.” “Niemand het van nou gepraat nie. Maar niks keer jou om ’n pêl vir haar te wees nie. Onder hierdie omstandighede kan ’n mens nie te veel vriende hê nie. ” Lisa se oë skiet vol trane. “Ek moet liewer nie oor haar praat nie, want ek wil net huil. Sy het vandag so vrek verwese gelyk toe ons daar was – en die ergste is dat ’n mens eintlik niks vir haar kan doen nie.” Die twee mans luister stil na haar en toe hulle ry, dwaal Ben nog ’n uur buite rond. Dis asof hy nie kans sien vir die huis nie. Toe hy eindelik net voor tien op sy bed gaan lê, tel hy tog die telefoon op en begin haar nommer skakel. “A, dokter Krige, dis ’n verrassing. Ek het nie gedink ek sal van jou hoor nie.” “Ek is baie jammer oor wat gebeur het,” ignoreer hy haar woorde. “Baie dankie. Ek waardeer dit dat jy aan my gedink het.” “Hoe voel jy?” Sy huiwer. “As ek een van my gunsteling-bands mag aanhaal: ‘I walk this empty street on the boulevard of broken dreams.’ Dis ’n vrek verlate pad, maar ek hoef dit seker nie vir jou te sê nie.” Toe hy haar nie dadelik antwoord nie, gee sy ’n laggie. “Moenie vir my sê jy het skielik nie meer truuks nie. Is daar niks meer oor om vanaand my aandag mee af te lei nie? As ons geweet het wat kom, moes ons miskien die sushi vir vanaand gelos het. Rou vis is genoeg om ’n mens met ander oë na jou seëninge te laat kyk.” “Jy moet môre by Gerda uitkom. Willem het gesê hy sal haar laat weet wat gebeur het as sy dit dalk nie vandag gesien het nie.” Ben weet hy is besig om na strooihalms te gryp, maar hy het nie vanaand woorde vir haar nie.

“Ek weet nie of daar enigiets oorgebly het wat ek nog kan of wil sê nie.” “Die omstandighede het nou verander en dis belangrik dat jy daaroor praat en perspektief daarop kry.” “Hoeveel perspektief kan ’n mens op so iets kry? Dis ’n fait accompli, ’n voldonge feit – en duisend woorde kan dit nie ongedaan maak nie.” “Dit het niks met jou te doen nie en dis iets wat jy moet leer aanvaar. Jy kan nie verantwoordelikheid aanvaar vir sy keuse nie. Ons elkeen is net vir ons eie keuses verantwoordelik.” “Is dit die psigiater wat nou weer praat?” “Waarom probeer jy moeilik wees? As jy nie lus het om te praat nie, sê so. Ek sal verstaan.” “Waarom het ek gedink jy sal vandag hier ’n draai maak?” antwoord sy met ’n teenvraag en Ben voel hoe sy nekspiere styf span. “O ja, gister was ’n guns aan Cato,” gaan sy voort. “Dis jammer niemand het jou vandag weer gevra om my te kom opcheer nie.” Ben bly haar ’n antwoord skuldig en na ’n rukkie sug sy. “Dankie dat jy gebel het. Ek waardeer dit. Lekker slaap.” “Sal jy môre na Gerda toe gaan?” “Ek sal sien of ek tyd het.” “Ek wil hê jy moet my belowe jy sal gaan.” “Ek wil ook ’n paar dinge hê wat ek ongelukkig nie kan kry nie.” Hy sug. “Kristina . . .” “Ek sal na dokter Muller toe gaan, want ek weet jy sal my nie weer in die kliniek opneem nie.” “Lekker slaap. Pas jouself op.” Die enigste antwoord wat hy kry, is die verbinding wat verbreek word en hy

maak sy oë toe terwyl hy probeer om sy emosies onder beheer te kry.

Hoofstuk 29

Gedurende die volgende twee maande voel dit vir Kristina of sy ’n toeskouer in iemand anders se lewe is. Sy sien haarself elke dag deur al die normale rituele gaan en sy verwonder haar daaroor. Sy haal asem en word soms honger; sy kan stap en motor bestuur en aantrek en haar hare kam en selfs tande borsel, al voel dit soos iemand anders se vingers in haar mond. Sy studeer en slaap en elke oggend kom die son op dieselfde plek op en saans sak dit êrens oor die Atlantiese Oseaan. Die enigste verskil is dat die son al vroeër soggens die dag aankondig en al traer raak om saans te sak. Alles tekens dat die somer aan die kom is. Oral op die kampus sien ’n mens wit lywe in somersklere, bleek arms en bene wat aan die son blootgestel word. Die lug kry ’n ander reuk en oral word tydjies ingeruim en afgeknyp om by die see uit te kom. Soms word ’n boek of notas ingepak om die gewete te sus, ander kere word net die skuldgevoelens en ’n swembroek saamgeneem. Sy begin weer draf en kry dit selfs reg om weer die bergpad aan te durf. Aan die begin jaag haar asem baie gou, maar geleidelik begin haar spiere weer soepel en fiks word en dit voel of sy kan sien hoe haar longblasies vergroot en haar longe se kapasiteit vergroot. Sy haal makliker asem en raak iesegrimmig as daar ’n dag verbygaan sonder dat sy oefening kry. “Jy’s ’n regte junkie,” beskuldig Cato haar een middag toe sy natgesweet by die huis instap. “En as jy my vra, is dit net so ’n gevaarlike fix soos enige ander. Maar die ergste van alles is jy laat ons ander blêddie sleg lyk.” “Jy kan altyd saamkom.” “Dis baie nice van jou om my te nooi, maar nee dankie, oefendrag is nie heeltemal my styl nie en die spiere wat ek nodig het, kry genoeg oefening.” Cato kyk op haar horlosie. “Jy moet gaan klaarmaak.” “Vir wat?” “Ek het dit geweet! Ek het geweet jy gaan vergeet dat jy vanaand my show moet kom kyk!” Cato gooi haar hande in die lug. “Ek kan net sowel nie vriende hê

nie.” Kristina sit haar arm om Cato se skouers. “Ek het nie vergeet nie.” Cato draai na Kristina. “Ek weet dis nog nie vir jou lekker om tussen ’n klomp mense te wees nie, maar ek wil regtig graag hê jy moet vanaand daar wees. Dink net daaraan dat jy dalk nooit weer die geleentheid gaan hê om so ’n genius in aksie te sien nie.” “Ek kan nie wag nie.”

Kristina probeer sover moontlik almal se oë vermy toe sy later saam met Marcus en Helen die teater se voorportaal binnestap. Dis egter nie altyd moontlik nie en sy is verplig om hier en daar iemand te groet wat aan haar raak of haar naam roep. Dit voel of sy êrens bo teen die dak op die suising van stemme swewe en afkyk op die bewegende massa. Hierdie was haar speelveld, aande soos vanaand was die dinamo wat haar voortgedryf het. Sy het al vergeet hoeveel mense sy ken. “A, bekende gesigte!” klink ’n stem links van hulle op. Kristina kyk op en sien hoe Willem en Lisa saam met Ben en Monica vir hulle ’n pad oopbeur. “Donner, maar die klomp kan raas.” Willem soen die meisies en steek sy hand na Marcus uit. “Waarom sien ek jou deesdae so dikwels? Is daar iets aan die gang waarvan ek moet weet?” Hy kyk na Helen, maar sy ignoreer hom en groet die ander. Kristina voel hoe sy skielik van haar plek bo teen die plafon afkom en met ’n stil plofgeluid in die kring beland. Vir ’n oomblik voel sy byna verward, maar dan begin sy groet. Hulle wil haar aan Monica bekendstel, maar hulle sê gelyk hulle het mekaar al by Lisa-hulle ontmoet. Willem sit sy arm om Kristina se skouers en trek haar nader. “Kom staan hier by my, miskien voel ek nie so vreeslik oud nie.” Hy kyk om hom rond. “Is dit net my verbeelding of raak die studente al jonger?” “Jy raak ouer,” help Helen hom reg. “Jy moet onthou, vanjaar se eerstejaars was omtrent maar in graad een of twee toe jy matriek geskryf het.” Willem kreun. “Dankie, Helen. Jy het so pas my aand heeltemal bederf. Miskien

moet ek maar liewer buite op die trappe gaan sit en my plooie tel.” “Jy sien elke dag studente. Waarom lyk jy skielik vanaand verbaas oor hoe jonk hulle is?” wil Monica weet. “Ek weet nie, maar daar is iets vreesaanjaends as hulle so in ’n groep is, of miskien is dit hulle kollektiewe energie wat my deesdae bang maak.” Hy sug. “Solank hulle my net nie ‘oom’ noem nie.” Die gelui van ’n klokkie onderbreek die gesprek en hulle begin agter mekaar instap op soek na hulle sitplekke. “Cato het gesê dis in die voorste ry,” laat Helen hoor toe hulle binne kom en Willem en Lisa stap vooruit. Kristina stap agterna en probeer vergeet van die blikke wat sy haar verbeel op haar rus. Sy was nog nooit paranoïes oor of mense vir haar kyk nie en sy gaan ook nie nou begin nie. Dis nie asof sy ’n kluisenaarsbestaan voer nie en as mense wil kyk, moet hulle kyk. Dit beteken nie sy hoef haar daaraan te steur nie. Sy is so ingedagte dat sy byna in Ben vasloop. Toe hy haar aan die arm neem en op die sitplek langs hom neertrek, vra sy onderlangs verskoning. “Jammer, ek was ingedagte.” “Ek het gewonder of jy vanaand gaan kom.” “Cato sou my nooit vergewe het as ek weggebly het nie.” “Hoe gaan dit met jou?” “Goed, en met jou?” “Hoe gaan dit met die swottings?” ignoreer hy haar vraag. “Dis nou die pylvak.” “Het jy al planne vir volgende jaar?” Sy skud haar kop. “Ek het ’n paar opsies, maar ek is nog nie seker wat ek gaan doen nie. Toekomsplanne is skielik nie meer so ’n dringendheid nie. Al planne

wat ek wel het, is om huis toe te gaan en langs die swembad te gaan lê tot die Karooson my uitgebak het, en ná Kersfees saam met my ma-hulle see toe te gaan.” “Ek hoop jy dink soms aan ons minderbevoorregtes wat nie sulke luxuries het nie.” “Jy het duidelik vergeet watter harde werk dit is om ’n student te wees.” Ben glimlag. “Ek sal enige dag plekke met jou ruil.” Kristina skud met ’n glimlag haar kop terwyl die ligte uitgedoof word. “You won’t last a day.” Ben kyk hoe die eerste akteurs op die verhoog verskyn en hy hoor die openingswoorde, maar hy is dankbaar dat hy nie later oor die stuk verslag hoef te doen nie, want sy gedagtes is allesbehalwe by die toneel voor hom. Hy is intens bewus van Kristina langs hom en sy gedagtes gaan onwillekeurig terug na hulle eerste sessie. Hy was altyd bewus van ’n byna rustelose energie wat sy saam met haar ingedra het. Soos ’n voël wie se vlerke geknip is en verplig is om op en af in ’n hok te stap. Maar vanaand is daar ’n stilte om haar. Hy het dit al die dag toe hulle gery het ook opgelet, maar vanaand is dit nog meer voelbaar. Hy het aanvanklik gedink dis ’n tipe verslaentheid, asof sy aanvaar het sy gaan nie weer kan vlieg nie, maar hoe langer hy langs haar sit, hoe meer voel dit vir hom of daardie beskrywing nie heeltemal pas nie. Dis eerder asof sy op ’n plek is waar die normale beskrywings irrelevant geraak het. Asof sy so hoog vlieg dat die gewone wette nie meer vir haar geld nie. Miskien is die woord waarna hy soek ‘onaantasbaar’. Soos iemand wat gepantser is. Selfs die parfuum wat sy dra, is anders. Hy weet nie of dit moontlik is nie, maar sy is terselfdertyd meer weerloos én tog ook sterker. Of sterk in haar weerloosheid, of andersom. Hy kan nie sy vinger daarop lê nie. Hy is eintlik net lus om sy vingers stadig deur haar hare te trek. Hy skrik toe iets hom in die ribbes druk. “Word wakker,” fluister Monica onder die gejuig en handegeklap. Ben kyk om hom rond en begin ywerig hande klap. Hy kan nie glo hy het niks van die toneelstuk gesien nie – of miskien het hy net niks bewustelik ingeneem nie. Hy staan saam met die ander op toe die ligte aangaan en toe hulle buite kom,

haal hy ’n keer of wat diep asem. Dis tyd dat hy met vakansie gaan. Willem nooi almal saam huis toe vir koffie, maar Marcus en Kristina sê hulle moet ongelukkig gaan werk, en Helen sê sy moet môre vroeg opstaan. “Sê asseblief vir Cato dit was meesterlik,” groet Lisa en almal beaam dit.

By die huis trek Kristina haar slaapklere aan, maak ’n groot pot koffie en gaan sit agter haar lessenaar, maar na ’n uur tel sy haar selfoon op en begin ’n sms tik: “Why, sir, I trust I may have leave to speak, and speak I will. I am no child, no babe.” Die antwoord kom in die vorm van ’n vraagteken en Kristina glimlag onwillekeurig. ’n Bord sushi as jy weet wie dit gesê het, antwoord sy. Toe haar telefoon na ’n halfuur lui, huiwer sy ’n oomblik voordat sy dit antwoord. “Waarmee is jy besig? Ek dog jy het gaan swot.” “Waarom het jy nie na die play gekyk nie?” “Wie sê ek het nie?” “Waaroor het dit gegaan?” “Oor ’n man en ’n meisie.” “Wat het hulle gedoen?” “Kristina, dis laat, moet jy nie swot of slaap of so iets nie?” “Waarom voel jy ongemaklik in my geselskap?” “Ek voel nie ongemaklik nie. Is jy seker jy het nie aan die drink gegaan toe julle huis toe is nie?”

“Your betters have endured me say my mind, and if you cannot, best you stop your ears.” “Ek dink ek moet ’n reël maak dat ek jou nie meer gaan antwoord as jy in aanhalings met my praat nie.” Kristina draai ’n string hare om haar vinger. “Dit was lekker om jou weer te sien.” Toe hy haar nie antwoord nie, laat sy spottend hoor. “Dit was nie ’n aanhaling nie.” “Dit was ook lekker om jou weer te sien, en ek is bly dit gaan beter met jou.” “Is jy en Monica ’n item?” “Ons is vriende.” “En ons twee? Is ons ook vriende?” “As jy wil hê ons moet vriende wees, kan ons vriende wees.” Kristina lag hardop. “Humour die kind en sy sal stilbly. Dis orraait. Ek is jammer oor alles wat ek gesê het. Ek dink ek swot te hard en dan vang ek soms simpel goed aan. Lekker slaap.” Kristina skakel die selfoon af en gooi dit op haar bed neer. Hoe moet sy vir hom verduidelik dat sy eintlik niks van hom verwag nie – of altans niks lyfliks nie; nie op hierdie stadium nie, en sy weet ook nie of sy ooit daarvoor sal kans sien nie – maar dat hy haar aantrek soos die maan die see se getye aantrek en beheer? Sy weet nie waarom en hoe dit gebeur het nie, en sy het geen beheer daaroor nie. Sy het eintlik nie eens ’n naam vir die gevoel nie. Hoe verduidelik ’n mens in elk geval vir iemand dat hy jou heel laat voel? Asof hy een van jou dele in sy hande hou waarsonder jy nie volledig voel nie. Dis vreemde gedagtes vir haar en nog vreemder emosies. Haar behoeftes was in die verlede baie meer voor die hand liggend en eenvoudig. Sy is nie ongelukkig daaroor nie en dit veroorsaak nie pyn nie. Dis eerder die tipe wete wat so diep lê dat dit verhewe of benede gevoelens is. Dis soos die son wat soggens opkom; ’n mens aanvaar dit net. Sy weet nie waarom sommige mense mekaar aantrek nie. Die onromantiese siening is dat dit iets met reuk of ’n chemiese reaksie te doen het. Dis ’n byna dierlike beskrywing en laat haar dink aan honde wat mekaar besnuif. Die

romantici beweer dis ’n konneksie wat op ’n sielsvlak plaasvind. ’n Herkenning van iets in die ander een. Sy is nie seker of dit die herkenning van die self in die ander is en of dit juis teenoorgesteldes is wat mekaar aantrek nie. Dit maak eintlik nie saak watter siening reg is nie, want ’n mens kan niks daaraan doen nie. As dit sy reuk is wat haar aantrek, is sy blykbaar ’n slagoffer van haar olfaktoriese senuwee, en as dit ’n sielsding is, is sy aan haar emosies uitgelewer. Daar is iets onaantasbaars aan hom, soos ’n boom wat alleen in die veld staan. Niemand weet hoe dit daar gekom het en waarvan dit lewe nie, maar dit staan groot en geanker in die aarde. Op een of ander onsigbare manier gepantser teen die elemente en op die oog af tevrede in sy alleenheid. Miskien is dit sy oë wat haar aantrek. Oë wat soms op onbewaakte oomblikke van stormskade getuig, maar tog ook so heel kan lyk. Die boom wat hoog en ver kan sien en nie meer vrees nie. Sy oë is ook die poort waardeur hy mense laat binnekom of uitsluit. In die spreekkamer was sy altyd bewus daarvan, maar nou is daar soms oomblikke waar sy binnegelaat word, of ten minste toegelaat word om ’n glimps te kry, en dis vreemd dat sy sulke tye voel of hy haar ken. Asof hy verby alles kan kyk en háár sien. Sy strek haar arms bo haar kop en sug. Miskien is hierdie jaar bestem om die jaar van die onnoemlike, die onontkombare en die onverstaanbare te wees. Die onnoemlike pad wat sy moes loop om by die onverstaanbare uit te kom. Sy tel haar pen op en begin deur die notas werk. Ben skink vir hom ’n whiskey in en gaan lê daarmee voor die televisie. Sy vinger is op die afstandbeheerder en hy blaai drie keer deur die hele spekrum van programme wat die satelliet verskaf. Dit begin by ’n androgene groep ruimtewesens wat die aarde bedreig en die groepie aardlinge wat hulle moet keer, tweede in die ry is ’n vreeslik romantiese fliek met mooi mense en ’n voorspelbare einde; hy blaai verby ’n wit-en-swart oorlogfliek, huiwer ’n oomblik by die sportkanale se telborde; daar is ou reekse en Afrikaanse dramas, die immer teenwoordige werklikheidsreekse, koskanale; hy sien plankdun modelle in grade van naaktheid op een of ander loopplank, tekenprente, reisprogramme, musiekkanale, Chinese en ander onverstaanbare programme, ’n man wie se lewensroeping dit blykbaar is om krokodille te vang en joernaliste wat eksotiese dierespesies in afgeleë wêrelddele gaan soek. Dis soos ’n smorgasbord, maar hy het vir niks lus nie. Die televisie se klank word deur die stem in sy kop uitgedoof en hy wonder of dit moontlik is dat sy nie kan weet hoe moeilik dit op die oomblik vir hom is om met haar kontak te hê nie. Wanneer hy nie by haar is nie, kry hy dit soms reg om homself te oortuig dat

dit sy verbeelding is, maar sodra hy haar weer sien, weet hy dit het niks met verbeelding te doen nie. Sy lyk nie soos die meisies met wie hy in die verlede uitgegaan het nie, en hy vermoed sy is ook nie soos hulle nie – en dit het nie net met die ouderdomsverskil te doen nie. Sy verhoudings was gewoonlik meer lyflik van aard. Ongekompliseerde genietinge. Op die oomblik kan en wil hy nie eens in daardie terme aan haar dink nie, en tog kan hy nie help om aan haar te dink nie. Hy weet nie waarom hy haar beter wil leer ken nie. Dis nie asof sy lewe nie al ingewikkeld genoeg was nie. Miskien het dit alles met die foto op haar bedkassie te doen. Asof daardie lag iets in hom geraak het en hy steeds die weerklank kan voel. Daar is iets aan daardie lag wat hom aantrek, en al is sy waarskynlik nie meer dieselfde mens as toe die foto geneem is nie, glo hy al daardie ie is nog nie geblus nie. Hy het geleer dat energie nie vernietig kan word nie en daarom glo hy dis steeds daar, en op die oomblik selfs meer verleidelik as op die foto, want hy weet hoe haar stem klink, hoe sy ruik en die paaie wat haar gedagtes soms loop. Toe hy die vierde keer op die erotiese kanaal afkom, skakel hy die televisie af en stap kamer toe. Hy weet nie waarvoor hy op die oomblik die minste lus het nie: ’n man wat agter krokodille aankruip of ’n totaal onoortuigende gesimuleerde sekstoneel. Miskien moet hy net gaan slaap. Of hy kan haar bel en met haar gesels. Die gedagte het nog nie eens behoorlik ingesink nie, toe skud hy ergerlik sy kop. Dit is seker die een ding waarvoor hy die bangste is – hierdie behoefte om met haar te gesels. Hy kan aan ’n paar behoeftes dink wat meisies in die verlede in hom wakker gemaak het, maar gesels was nog nooit hoog op die lys nie. Hy het nog altyd gedink Willem en Lisa is die uitsondering omdat hulle ure lank met mekaar kan gesels. Hy klim in die bed en skakel die bedlig af. Hy is soos ’n hond wat sy eie stert jaag en nie die vaagste idee het wat hy wil doen as hy dit vang nie. Iets sê net vir hom dit kan dalk baie pynlik wees.

Hoofstuk 30

Die dag toe die eksamenuitslae kom, trek Kristina haar hardloopskoene aan en draf alleen teen die bergpad op. Op die plek waar die polisie haar destyds gekry het, gaan sit sy op ’n klip en laat toe dat die maande wat verby is soos ’n film in haar kop afspeel. Sy kan nie meer onthou hoe sy haar altyd hierdie dag voorgestel het nie. Sy dink nie sy het ooit bewustelik daarna uitgesien of daarvan weggeskram nie. Dit was meer asof dit ’n logiese einde van ’n era sou wees en terselfdertyd die wegspringblok vir die volgende wedloop. Haar planne het soos ’n legkaart inmekaargepas, en sy het graag na die prent op die voorkant gekyk om seker te maak dat sy dit reg doen. Al die stukke was miskien nog nie in plek nie, maar daar was genoeg dat sy haar verbeel het sy kan al die prent sien. Skielik wonder sy of sy nie gesien het wat sy wou sien nie. Sy het sekere stukke láát pas omdat dit die prent was wat sy wou sien. En nou is dit net ’n verwronge beeld wat nie sin maak nie. By tye wil sy steeds voortgaan om stuk ná stuk in te pas, maar dis of sy belangstelling in die prent verloor het. Hier waar sy sit, lê die dorp ook soos ’n legkaart voor haar. Dis vreemd hoe anders alles lyk en hoe verwyderd ’n mens van al die gewoel voel. Die enigste geluide wat sy hier bo kan hoor, is die eentonige geluid van ’n vlieg wat om haar kop draai en soms die meer melodieuse klanke van ’n voël of ’n duif. Die afgelope paar maande het sy dikwels gewens sy kan haarself na een of ander bergtop verplaas en sy het begin verstaan waarom mense hulle deur die eeue soms op hoogtes afgesonder het. Jy ervaar byna ’n gevoel van onaantasbaarheid – miskien het sy daardie middag onbewustelik die hoogtes opgesoek om weg te kom van haar kwestbaarheid en die seer. Aan die begin het sy dikwels gewonder wat sou gebeur het as hulle haar nooit gekry het nie, maar sy wonder nie meer daaroor nie. Sy dink ook nie juis daar was een of ander groot plan waarom hulle haar wel gekry het nie, en sy is steeds nie seker wat sy daar onder moet of wil doen nie, maar sy weet sy wil nie meer hier bly nie. Miskien is dit net omdat sy iets anders as ’n vlieg om haar kop wil hoor zoem, miskien omdat sy weer eendag sushi wil eet of sommer net vir Cato op ’n verhoog wil sien. Die redes maak nie meer saak nie. Die prent op die legkaartboks het irrelevant geraak. Sy sal wel hopelik eendag al die stukke bymekaar kry en iewers inpas. Vir nou is dit genoeg dat sy weet sy hoef nie alles te weet nie. Sy staan op en begin stadig

ondertoe stap. Sy is nie meer haastig nie.

“Julle sal nie glo wat gebeur het nie!” Cato kom laatmiddag die huis binne en val op een van die banke neer, net om weer op te spring en heen en weer in die klein sitkamertjie te begin loop. Kristina en Helen kom om die kombuistoonbank en bekyk haar met geligte wenkbroue. “I can’t fucking believe it! Ek is seker dit moet ’n joke wees!” “Cato, miskien moet jy ons vertel sodat ons dit ook nie kan glo nie,” onderbreek Kristina haar. “Julle sal dit beslis nie glo nie!” “Try ons,” laat Helen gelate hoor. “Ons sal ongelukkig net kan oordeel nadat ons gehoor het.” “Wat julle ook al doen, moet net nie lag nie. As julle lag, praat ek nooit weer met julle nie.” “Cato!” Kristina en Helen klink soos ’n koor en Cato hou haar hande in die lug om hulle stil te maak. “Miskien moet julle eers sit.” Albei gaan sit gehoorsaam op die bank en kyk afwagtend na haar. “Hulle het my ’n pos by die departement aangebied. Junior lektor of so iets. Dis ’n skandalige salaris, maar dis ’n freaking job en dis op Stellenbosch.” Sy kyk afwagtend na die ander twee en toe die stilte te lank rek, gooi sy haar arms in die lug. “Okay, lag nou maar, want ek kan sien julle glo my nie.” Helen kyk na Kristina. “Glo jy haar?” Kristina bekyk Cato op en af en begin stadig haar kop skud. “As sy nou gesê het Quentin Tarantino of Steven Spielberg het haar ’n rolprentkontrak aangebied,

sou ek haar dalk geglo het, maar hierdie storie is darem net te vergesog. Ek meen, kan jy haar sien klasgee?” Kristina kyk na Helen en laat haar stem sak. “Seker al die spanning wat haar nou gesigte laat sien en stemme laat hoor. Siestog . . .” “Dis tragies as hulle begin hallusineer,” knik Helen. Twee kussings tref Kristina en Helen teen die kop en Cato val tussen hulle op die bank neer. “Julle is glad nie snaaks nie. Dis serious stuff hierdie en julle gedra julle soos kinders. En as ek mag vra, waarom is dit so moeilik om te glo? Dink julle ek kan dit nie doen nie? Dis moerse nice om ná al die jare te hoor hoe min vertroue julle in my het.” Kristina en Helen begin lag en slaan hulle arms om Cato se skouers. “Dis nie ons wat gemaak het of jy gevra is om deel van die volgende sending na Mars te wees nie! Jý het hier ingekom met ’n song en ’n dance van hoe ongelooflik dit is.” Kistina soen haar op die wang. “Ek sou verbaas gewees het as hulle dit nié vir jou aangebied het nie.” “Wat as ek dit nie kan doen nie?” Helen rol haar oë hemelwaarts. “Cato, sekere mense lyk oulik as hulle beskeie is, maar dit het jou nog nooit gepas nie. Jy lyk pateties. Dis ’n job wat jy toe-oë en met albei jou arms agter jou rug kan doen, maar net vir die rekord: baie geluk, ons is moerse trots.” Cato gee ’n diep sug. “Vanaand hou ons party. Ons gooi die deure oop en laat die gepeupel binnekom.” “Miskien moet ons net eers wag om te hoor of ek ook ’n job gekry het,” laat Helen hoor. Cato trek haar asem skerp in. “Praat nou van pateties! Daar is drie maatskappye agter jou bloed aan en jy wonder of jy ’n job gaan kry! Please, spare me the fake modesty! Jy en Kris is omtrent ewe erg. Julle kla met ’n hele bakkery onder julle arms. Dis om van naar te word.” “Ek het besluit ek gaan nie volgende jaar werk nie.” Toe die woorde uit is,

wonder Kristina wie dit gesê het, en toe twee paar oë na haar draai, besef sy dit was sy. “Wat bedoel jy jy gaan nie werk nie?” Helen sit effens terug om haar beter te sien. “Ek gaan nie ’n klerkskap doen nie.” “Wanneer het jy dit besluit?” wil Cato met saamgetrekte oë weet. “Ek weet nie. Miskien so pas.” “Wat gaan jy doen?” neem Helen weer oor. Kristina skud haar kop. “Ek het nie die vaagste idee nie. Miskien bly ek op die plaas en doen my pa se boeke, of miskien gaan werk ek in ’n winkel op die dorp, of oorsee vir ’n jaar of twee. Dis nie iets wat ek oordink het nie, ek besef dit nou vir die eerste keer.” Cato se blik gaan ondersoekend oor Kristina se gesig. “Jy het so flippen hard gewerk om klaar te maak en jy wou nog altyd eendag ’n regte job met baie geld gehad het.” “Ek wou ook nog altyd ’n plat sportmotor gehad het, maar intussen het ek ontdek hoe lekker ’n ou jeep kan ry.” Kristina rek haar uit. “Moet my nie vra om te verduidelik nie. Ek is nie jammer oor wat ek geswot het nie en dalk word ek eendag ’n kick-ass advokaat of regter, maar nie nou nie.” Cato staan tussen hulle op en begin na haar telefoon soek. “Ek het my bedink. Ons gaan nie vanaand party hou nie . . . ons gaan fees vier.” “Wat vier ons alles?” lag Helen. “Beginnings and endings and everything in between. Die paaie wat ons gekies het en dié wat ons nooit sal loop nie. Die afdraaie en die ompaaie en die doodloopstrate. Die bulte, afdraandes en gelyktes. Die hele boksemdais en kaboedel.” Sy begin lag. “Hel, hulle kan my by Filosofie én Afrikaans ook aanstel.”

Kristina word wakker van ’n geklop aan die voordeur. Sy wag eers ’n paar minute om te kyk of iemand anders nie sal gaan oopmaak nie, dan staan sy op en strompel deur die slaap voordeur toe. Sy sien die blomme voordat sy die mens sien. “Ek het ’n aflewering vir ’n Kristina Lazarus.” Kristina sluit die veiligheidshek oop en neem die reusagtige bos roomkleurige rose. Toe sy die deur toemaak en omdraai, staan Cato en Marcus agter haar. “Trou iemand vandag?” wil Marcus weet. Cato draai om en kyk na hom of sy hom nou die eerste keer gewaar. “Is jy al weer hier of nog steeds?” “Ek was bang julle kry my in die nag nodig om van ongewenste gaste in julle beddens ontslae te raak.” “Sover ek kan sien, was jy net oor een van ons se bed besorg.” Cato kyk weer na Kristina, wat nog steeds met die blomme in haar hande staan asof sy nie seker is wat om daarmee te maak nie. “As dit van een van gisteraand se gaste kom, wil ek liewer nie weet waarvoor hy alles dankie sê nie.” Kristina haal die kaartjie tussen die blomme uit en lees dit stilweg.

Ek wou eers een of ander slim aanhaling geskryf het, maar gegewe jou swakheid wil ek jou nie in die versoeking lei nie. Daarom sal ek volstaan deur te sê: Baie geluk. Ek dink wel gedaan is ’n understatement. Groete Ben

“Van wie is dit?” Cato steek haar hand uit om die kaartjie te neem, maar Kristina

vou dit toe en druk dit terug in die koevertjie. “Dis van Ben om geluk te sê.” “Dis ’n blêddie onbehoorlike groot ruiker. Hy kon vir ons elkeen een gestuur het met daai een se geld. En wat is die betekenis van wit rose nou weer?” Sy kyk na Marcus asof hy moet weet, maar skud haar kop die oomblik toe sy fokus. “Hoe sal jy ook nou weet? Die enigste blomme wat jy al gestuur het, het jy waarskynlik uit een of ander tuin gesteel.” “Dis nie waar nie! Vra vir Kris watter mooi blomme het ek vir haar gegee die aand van ons matriekafskeid.” Cato sit haar arm om sy lyf en soen hom op die wang. “Ek is seker jou ma het pragtige blomme namens jou gekoop, maar ek hou dit nie teen jou nie. Solank jy net vir Helen happy maak, vergewe ek jou al jou ander flaws.” “Waarvoor moet hy vergewe word?” Helen kom met deurmekaar hare die sitkamer binne. “Dat hy hom gisteraand so aan jou opgedring het, en dat jy hom te jammer gekry het om vir hom te sê dat daar eintlik iemand anders is.” Marcus trek Helen nader en druk ’n soen in haar nek. “Ek pleit om vergifnis. Ek sal dadelik my goed gaan kry . . . tensy jy natuurlik die saak wil heroorweeg en my nog ’n kans gee.” “My kop is te seer vir julle simpel grappe – en Cato, jy moet pasop, want ek en Kris gaan albei eendag by jou troue praat en dan sal ons sien hoe bekkig jy nog daarna is.” “Teen die tyd dat ek ’n man kry, sal ons én die gaste waarskynlik al so oud wees dat ons in elk geval nie ’n woord kan hoor nie.” Cato kyk na Kristina. “Vader, kan iemand asseblief die kind help voordat al die blomme verlep.” Sy klap haar vingers voor Kristina se oë. “As jy ’n hangover het, kan ons altyd vir dokter Ben bel. Hy behoort raad te hê.” “Cato, is jy op Duracell-batterye? Gewoonlik kan ons jou ná so ’n aand nie uit die bed kry nie.” Kristina stap om die kombuistoonbank en begin kaste oopmaak op soek na ’n groot genoeg blompot.

“Ek het gisteraand ’n flippen nice ou ontmoet. Nugter alleen weet hoe hy hier beland het.” Sy frons skielik. “Shit, noudat ek daaraan dink, dalk was dit net ’n droom.” Sy gooi haar hande in die lug. “Ek moes geweet het sulke ouens bestaan nie rêrig nie. Dis nou my luck dat die eerste ou in jare in wie ek belangstel, net in my drome bestaan. Dis nou wat ek sad noem, hoor. Ek gaan klim sommer terug in die bed.” Kristina kry uiteindelik die blomme in ’n pot gedruk terwyl Helen en Marcus koffie maak. Hulle het net met ’n blik beskuit tussen hulle op die stoep gaan sit, toe Cato verwilderd uitgehardloop kom. “Julle sal dit freaking nie glo nie!” Kristina kyk na Helen. “Hulle het haar die rektorspos aangebied.” “Moenie joke nie! ’n Ou het my nou net gebel om dankie te sê vir die lekker party gisteraand. Hy sê hy het my geselskap baie geniet en wil hoor of ek nie later wil gaan koffie drink nie.” “Het hy ook gesê uit watter inrigting hy ontsnap het?” wil Marcus met ’n mond vol beskuit weet. “Ek het dalk tog nie gedroom nie!” Cato gryp na haar hare. “Hoe de hel moet ek my in een dag exfoliate, onthaar, van al die selluliet ontslae raak én ’n total makeover kry? Miskien moet ek hom terugbel en sê hy het ’n fout gemaak en dat ek nie gisteraand by enige party was nie.” “Cato, my skat, haal ’n paar keer diep asem en gaan maak jou reg. As hy ná gisteraand steeds wil gaan koffie drink, het jy blykbaar ’n goeie indruk gemaak.” Kristina praat stadig soos met ’n kind. Cato draai om, maar mompel hard genoeg vir hulle om te hoor: “Ek moet vir my ander pêlle soek. Julle het geen begrip dat ek nie sulke stres kan vat nie.” “Die arme ou. Ek hoop nie hy is een van daai tipe mense wat altyd eers ’n handleiding moet lees voor hy iets wil gebruik nie, want ek dink nie in haar geval gaan hy kop of gat uitmaak nie.” “Ek sal graag die ou wil ontmoet. Hy moet óf baie dapper wees óf ’n totale masochis.” Kristina stap terug kamer toe. Dis soos ’n antiklimaks, dink sy toe sy in haar kamer kom en die leë lessenaar sien. Vyf jaar lank was daar altyd iets om te doen. Altyd werk wat ingehaal moes word of ’n werkstuk wat nie laat mag

wees nie of een of ander projek wat aandag geverg het. En nou is daar niks. Haar kamer is nie so deurmekaar dat sy dit wil regpak nie. Sy sien beslis ook nog nie kans om te begin inpak nie. Nadat sy die vorige dag vir die ander gesê het sy gaan nie werk nie, is dit of sy traag is om haar kamer te ontruim, want dit sou impliseer dat sy weet waarheen sy gaan – en sy het nie ’n benul nie. Cato het besluit sy wil die huisie hou en miskien ’n ander huismaat soek, maar as Kristina om haar kyk, voel dit of sy eers alles net so wil los tot sy besluit het wat om te doen. Miskien is dit maar net haar manier om aan ’n stukkie bekendheid vas te hou. Sy gaan lê op haar bed en tel haar selfoon op. Sê asseblief vir jou ontvangsdame dankie vir die pragtige blomme. Haar keuse van bloemiste was uitstekend en sy het besonder goeie smaak. Groete Kris. Daarna bel sy vir Dawid en nooi hom om saam met haar middagete te gaan eet. Hy het die afgelope maand of wat ’n paar keer kom kuier, maar sy kon nie op hom ook nog konsentreer nie. Hy het soms by hulle huis opgedaag en dan wou hy met alle mag gesels, maar toe hy later besef dit help nie, het hy opgehou kom en net af en toe gebel. Hulle twee moet seker een of ander tyd gesels. Sy weet hy verwag dat hulle ’n besluit oor die toekoms sal neem, maar een van die dinge waaroor sy baie seker is, is dat haar en Dawid se verhouding verby is. Sy weet sy het eendag vir Ben gesê sy het met hom uitgemaak omdat hy haar verneuk het, en op daardie stadium was dit seker waar, maar êrens langs die pad het sy ’n groot rustigheid oor hom gekry. Sy kan selfs eerlik sê sy is oor niks meer vir hom kwaad nie, en indien dit moontlik is, sal sy graag vriende met hom wil bly. Of hy net vriende kan en wil wees, is ’n ander vraag, maar sy kan haar ook nie daaroor bekommer nie. Op die oomblik voel dit vir haar of sy in ’n borrel bestaan en daar min dinge is waaroor sy haar bekommer. Sy hoop nie dis nog een of ander skokreaksie nie, maar doktor Muller sê sy dink nie so nie en Kristina wil haar glo.

Dawid laai Kristina laatmiddag by die huis af nadat hy haar ure lank probeer oortuig het dat hulle weer moet probeer en sy hom ure lank probeer oortuig het dat sy geensins weer in ’n verhouding met hom belangstel nie. Op die ou end het hy haar vertel hoe jammer sy nog sal wees, en sy het gesê sy is bereid om die kans te waag.

“Bel my as jy eendag jou fout agterkom,” laat hy deur die venster hoor toe hy wegtrek, maar hy glimlag, en vir ’n oomblik is daar ’n warm kol in haar binneste. Hy het soveel potensiaal as hy net die helfte van sy skerpheid kan verloor of sommer net leer om mense makliker te aanvaar vir wie hulle is. Hy het egter ’n ingebore onverdraagsaamheid en sy is seker dit kan nie altyd vir hom maklik wees nie, maar dis seker ook wat hom so enig in sy soort maak. Die huis is stil en sy gaan lê voor die televisie. Op ’n stadium onthou sy dat sy haar selfoon afgeskakel het en toe sy dit aansit, registreer daar vier oproepe wat sy nie beantwoord het nie. Al vier wys Ben se telefoonnommer en sy wonder of sy hom moet terugbel, maar voordat sy nog daaroor besluit het, lui die foon weer en sy druk die knoppie met die groen telefoontjie. “Ek het al begin wonder of jy met opset nie my oproepe wil beantwoord nie.” “Ek en Dawid het gaan eet en ek het my telefoon afgesit. Ek het nou eers gesien dat jy gebel het.” “Het jy planne vir die aand?” “Nee, nie waaraan ek nou kan dink nie.” “Ek het nog van jou pa se lekker skaaptjops en is lus om te braai.” Kristina weet sy behoort nee te sê, maar sy weet sy gaan dit nie doen nie, want sy wil hom sien. “Hoe laat moet ek kom?” “Ek sal jou oor ’n uur kom oplaai.” Sy wil nog sê sy sal self daar kom, maar hy het reeds die verbinding verbreek. Sy wonder of sy haar die iesegrimmigheid in sy stem verbeel het.

Hoofstuk 31

“Gaan jy wyn drink of is jy vanaand op die waterkar?” Ben kyk op van waar hy besig is om vir hom wyn te skink. Toe Kristina hom vraend aankyk, glimlag hy. “Ek hoor julle het gisteraand die moeder van alle parties gehou. Ek het net gedink jy het dalk nog ’n hangover.” “Ek het nooit ’n hangover gehad nie, so jy kan maar vir my inskink.” “Waarom stuur jy sulke lelike sms’e vir my?” Hy gee vir haar ’n glas wyn en gaan staan met sy rug teen die braaiplek. “Wat laat jou dink ek het my ontvangsdame gevra om vir jou die blomme te stuur?” “Is dit nie wat alle besige mans met sekretaresses en ontvangsdames doen nie? En in elk geval het jy nog nooit vir my na die blomme-gee-tipe gelyk nie.” “Jy moet leer om geskenke met meer grasie te aanvaar.” “As jy dit self gekoop het, vra ek om verskoning. Dis pragtig en Helen en Cato is baie jaloers. Cato reken dis onbehoorlik groot.” “Ek het ook so gedink, maar die bloemiste het my oortuig dat die geleentheid daarvoor vra.” “Is jy gewoonlik die een-blom-tipe man?” “Is dit nie die gedagte wat tel nie?” “Is dit nie net ’n maklike uitweg omdat julle inherent te lui is om verder te dink nie?” “Ek wonder of vroumense weet watter mynveld dit is om vir hulle presente te koop. Dis asof ’n mens elke keer getoets word, en bewaar jou siel as jy te lig of te swaar bevind word. Een blom te min of te veel of een gram goud of silwer te min of te veel kan ’n verhouding kelder en jou vir ewig as ’n oordadige, onsensitiewe, selfsugtige, cheap of onkreatiewe doos brandmerk. Selfs die meisie se vriendinne kan jou ná een so ’n verkeerde geskenk afskryf.”

Kristina gooi haar kop agteroor en lag ’n helder oopmondlag. “Jy kan maar lag, maar dis allesbehalwe ’n grap.” Sy skud haar kop. “Ek lag omdat ek nie geweet het jy gebruik ooit sulke woorde nie. Jou taal in die spreekkamer was altyd so mooi korrek.” Ben begin om die rooster met vleis om te draai, want hy kan nie op die oomblik na haar kyk nie. Vir ’n oomblik het sy soos op die foto gelyk en hy voel hoe die lag in hom weerklink. Toe hy weer omdraai, druk hy sy hande in sy sakke, want hy is doodbang hy raak aan haar. Eintlik is hy bang dat hy haar gaan soen as hy enigsins nader gaan. Hy wil die lag op sy tong proe. “Hoe gaan dit met meneer Maree?” vra hy die eerste vraag wat by hom opkom. “En wat is sy toekomsplanne?” “Dit gaan goed met hom. Hy gaan sy klerkskap by ’n firma in die stad doen en trek in ’n fancy loft-woonstel in Groenpunt in.” “En jy?” Kristina kom staan langs hom en steek haar hande na die vuur uit. “Ek weet nie wat ek volgende jaar gaan doen nie, maar ek gaan nie my klerkskap doen nie.” Ben antwoord nie, en sy gaan stil voort. “Dalk bly ek sommer net op die plaas of dalk gaan ek oorsee, ek weet nie, maar ek is ook nie bekommerd daaroor nie.” Sy draai haar rug na die vuur toe. “Na André Geertsen se dood het ek alles wat ek oor hom in die hande kon kry, gelees. Ek het hom ge-google en alles op die universiteit se webblad gelees in die hoop om antwoorde te kry – of dalk om agter te kom wie en wat hy regtig was. Ek weet nie wat ek verwag het om te kry nie. Alles het net so sinneloos gevoel. Ek dink ek wou hom op ’n manier leer ken het, maar hoe meer ek gelees het, hoe meer het hy ’n vreemdeling gebly. Die vae figuur aan die rand van my storie. Ek het geen antwoorde gekry nie, geen verwysing wat vir my as waarskuwing kon dien nie. Ek sal seker nooit weet waarom hy dit gedoen het nie en ook nie waarom dit met my gebeur het nie. Daar het nie ’n lig vir my opgegaan of een of ander verborge pad oopgegaan nie. Miskien was ek net op die verkeerde tyd op die verkeerde plek, of iets so eenvoudig soos dit. Soos iemand wat nege-uur in die aand melk of sigarette by die kafee gaan koop en in ’n rooftog doodgeskiet word. Dit maak nie sin nie en ek het geen verduideliking daarvoor nie. Dis die vraag wat almal vra: Waarom

gebeur slegte dinge met goeie mense? Nou nie dat ek dink ek was of is so danig goed nie, maar ek dink darem ook nie ek was sleg nie. Al wat ek weet, is dat ek nie meer kwaad of hartseer is nie. Ek word nie meer elke oggend wakker met die behoefte dat dit net ’n droom was nie. Die vreemde ding is dat ek ook nie weet hoe ek by hierdie plek uitgekom het nie. Ek vermoed dit was maar ’n geleidelike proses. Mense sê dikwels ’n mens leer uit sulke gebeurtenisse, maar ek weet nie wat ek moet leer en óf ek iets geleer het nie. Op die oomblik is dit iets wat gebeur het, soos toe ek tien was en van die perd afgeval het en die grenspaal my been oopgesny het. Ek kyk soms na die letsel en ek onthou die pyn, maar ek wonder nie meer oor die sin daarvan nie. Sielkundiges en psigiaters sal dalk ’n paar verklarings vir my gevoelens hê, en ek is seker almal sal dalk ’n geldige punt hê, maar daar is nie meer vir my ’n reg en verkeerd nie. Ek wil nie hoor hoe ander mense reageer of hoe ek veronderstel is om te reageer nie. Om een of ander rede het my lyf en my kop hierdie pad gekies en dis nou eers goed vir my. Ek weet nie wat vorentoe gaan gebeur nie, maar ek wil nie nou daaroor wonder nie. Ek dink ook nie alle mense wat jou pad kruis, hoef noodwendig hoofkarakters te word nie. Sommige is verdoem of bestem om randfigure te bly, selfs al het hulle ’n invloed op die storie gehad.” Ben sit sy arm ligweg oor haar skouer. “Jy gaan okay wees.” “ ’n Maand of selfs drie weke gelede sou ek dit waarskynlik moeilik geglo het, en ek weet ek sal dalk op ’n ander manier okay wees as voor die tyd, maar ek glo dit ook nou.” Haar kop rus teen sy skouer en hy kan haar hare teen sy wang voel. Sy ruik na vuur en rook en die parfuum wat hy al vantevore aan haar geruik het en dit voel of hy vir ’n oomblik wegraak in die stilte tussen hulle. Hy buig sy kop en druk ’n soen in haar hare voordat hy wegdraai en die rooster van die vuur afhaal. “Die slaai is in die yskas en daar is ’n brood in die oond.” Kristina huiwer ’n oomblik voor sy kombuis toe loop en met die brood en slaai terugkom. Hulle eet ’n ruk in stilte. “Jy het nie gelieg toe jy gesê het jy kan braai nie.” Sy neem nog ’n tjop uit die bak. “Het jy gedink dit was cheap bragging?”

“Nee, dis net soms moeilik om jou te plaas. Toe ek jou die eerste keer by Willem en Lisa ontmoet het, het ek gedink dis nou ’n playboy as ek al een gesien het. Jou klere het die regte labels gehad, jy het die looks gehad, daar was ’n langbeenmeisie aan jou sy en jy het met ’n fancy four-by-four gery. Die prentjie was baie helder ingekleur. Die paar keer daarna het ek gedink jy is seker nie te bad nie, maar ek was nie heeltemal seker of daar substansie onder die looks was nie. In die kliniek was jy professioneel en heeltemal anders. En nou kry ek soms glimpse van ’n baie aardse wese wat kan vleisbraai, met ’n ou jeep ry, truie het wat na vis ruik, ’n sin vir humor het en omgee vir ander. Ek het nog altyd gedink ek kan mense redelik maklik en akkuraat opsom, maar dis duidelik nie so maklik om jou in ’n boks te sit nie.” “Waarom wil jy mense in bokse sit?” “Dit was in die verlede net ’n handige manier om vinnig orde te skep.” “Jy moet soms toelaat dat mense jou verras. Dis waar die lekkerte lê; nie om by die eerste ontmoeting alles te weet nie.” “En as dit nie ’n aangename verrassing is nie?” “Dis waarom jy ook nie met die eerste ontmoeting jou hart en siel moet blootlê nie. Ek verwonder my altyd aan mense wat binne minute beste maatjies wil word en vir mekaar hulle intiemste geheime wil vertel.” “Dis darem seker ook nie nodig om iemand duisend jaar te ken voor jy iets van mekaar mag weet nie. Ek het ’n idee dis wat jy doen.” Ben lag. “Moenie al weer begin om ’n boksie te soek waarin ek pas nie. Weet jy wat dink ek is die definisie van ’n goeie verhouding – enige verhouding? Om ná elke ontmoeting ’n bietjie meer van die ander een te weet.” Kristina skuif haar stoel effens agteruit en sit agteroor terwyl sy hom bekyk. “Dis die ander kant van jou wat ek nie lekker kan verstaan nie – jy het al hierdie wyshede, maar die meeste van die tyd maak jy of jy nie eintlik ’n clue het hoe dinge werk nie.” “As jy geluister het, sou jy gehoor het ek sê dis wat ék dink. Dis nie te sê dis soos die wêreld werk nie.”

“Hoe sou jy jouself aan iemand beskryf?” Hy skuif ook sy stoel agteruit en vou sy hande agter sy kop. “Ek het nie ’n clue nie.” “Ag asseblief! Moenie daai tipiese man-antwoord vir my gee nie. Jou job is om in mense se koppe te klim, ek laat my nie vertel jy ken nie jouself nie.” “Iemand wat homself steeds by tye kan verras en teleurstel.” “Wanneer laas het jy jouself verras?” Sy blik rus ’n oomblik niksseggend op haar voor hy oor die stoep na die swembad kyk. “Ek is eintlik op die oomblik in ’n proses van voortdurende verrassing.” “Deur wat te doen?” Hy begin hulle borde bymekaarmaak en toe hy daarmee kombuis toe loop, laat hy oor sy skouer hoor: “Jy kan nie alles in een aand uitvind nie.” “Wat het ek miskien vanaand uitgevind?” roep sy agter hom aan. “Dat ek kan braai,” kom dit van êrens uit die huis en Kristina glimlag. Hy is wat Cato ’n donker perd sal noem. “En dat jy kan koffie maak,” laat sy verras hoor toe hy ’n rukkie later met ’n pot koffie en bekers op die stoep uitkom.” “Ná vanaand weet jy hopeloos te veel.” “Het jy hier grootgeword?” “Gebore en getoë.” “Wou jou ouers nie nog kinders gehad het nie?” Toe sy dit klaar gesê het, hou sy haar hand omhoog. “Jammer, jy hoef nie daai een te antwoord nie.” “Ek kan onthou dat ek soms as klein seuntjie vir ’n boetie gevra het, nooit vir ’n sussie nie, maar ek kan nie onthou of my ma my ooit geantwoord het nie. En op ’n dag was ek oud genoeg om te weet waar babas vandaan kom en dan vra jy nie

meer sulke vrae nie. Willem sê altyd mense behoort nie net een kind te hê nie; ’n mens behoort ten minste iemand te hê teenoor wie jy kan kla of skinder.” “Is dit vir jou ’n gemis?” “Kan ’n mens iets mis wat jy nie ken nie?” “Hel, ek het daardie teenvrae van jou gehaat! Dis geen wonder ’n pasiënt het jou met iets gegooi nie. As daar net iets was, het ek dit ook gedoen.” “Antwoorde wat jy vir jouself uitwerk het baie meer waarde as wanneer iemand anders vir jou die antwoord gee.” “En ek haat dit dat jy so met my praat, want dit laat my soos ’n kind voel.” “Hoe praat ek met jou?” Hy laat sak sy koffiebeker asof hy haar beter wil sien. “Ek weet nie. Die een oomblik voel dit of ons dalk tog langs die pad vriende geword het, maar die volgende oomblik is dit asof jy terugtree en nog maar steeds met een of ander vorm van terapie besig is.” Ben skud sy kop. “As ek gedink het jy het terapie nodig, sou jy nie hier gewees het nie. En ek werk beslis nie uit my huis uit nie, en nog minder hierdie tyd op ’n Saterdagaand.” “Jy weet ek is verlief op jou, nè?” gaan sy voort asof sy hom nie gehoor het nie. “Op dié stadium op ’n vreemde nieseksuele manier, soos ’n veertienjarige meisietjie wat op die kaptein van die eerste rugbyspan verlief is. Die omvang van so ’n verhouding is buite jou verwysingsraamwerk, en jy wil verkieslik nie eens daaraan dink nie, maar dit doen nie afbreuk aan die intensiteit van die gevoel nie. ’n Mens lewe van wat-as-dinge-anders-was-drome, en die skoenlappers op jou maag is terselfdertyd hemels en pynlik. Cato se suster sê swanger vroue raak maklik op hulle ginekoloë verlief omdat hulle mekaar so dikwels in die nege maande sien, en sodra die baba gebore word, verdwyn die gevoel weer. Maar wanneer verdwyn die gevoel as daar nie ’n baba is wat gebore kan word nie?” Ben weet nie of hy moet lag of haar probeer antwoord nie. Hy laat homself dink aan ’n haas waarop ’n lig skielik skyn en hy is nie seker of die veiligste roete vorentoe of agtertoe is nie.

“Dis nie verliefdheid nie,” kies hy die maklikste uitweg. “Hoe weet jy?” “Dis bloot ’n reaksie op die persepsie van intimiteit wat onder sulke omstandighede geskep word. Dis waarom mense na sepies kan kyk en hulle later verbeel hulle ken die karakters. Daar word ’n valse gevoel van intimiteit geskep as jy elke dag jou lewe met iemand anders deel, en kort voor lank vervaag die grense tussen werklikheid en fantasie.” “Ek gee nie om wat jy dit noem nie, ek wil net weet wanneer die gevoel sal weggaan.” “Namate jou lewe na normaal terugkeer, sal die gevoel spontaan verdwyn totdat jy jou eintlik nie eens kan indink dat jy ooit so gevoel het nie.” “Ek wil jou iets vra, maar jy moet my baie eerlik antwoord.” Ben wonder of dit nie ’n goeie tyd is om in die swembad te spring nie. Hy is seker sy sal nie agternaspring nie. “Is dit waarom jy my na dokter Muller verwys het, omdat jy geweet het hoe ek oor jou voel?” “Nee, dit was nie die rede nie.” “Maar jy het geweet hoe ek voel?” Hy skud sy kop. “Daar was ander dinge om op te konsentreer.” “Dis nie ’n lekker gevoel nie, want in my geval is my emosies deesdae vasgevang êrens tussen ’n vrees vir intimiteit en die herinneringe aan hoe ’n volwasse verhouding kan wees. Dis soos my wipplank, maar ek sukkel nogal om die balans te kry. Miskien sal ek eendag vergeet dat ek eens op ’n tyd ’n sensuele wese was, of dalk sal ek vergeet om bang te wees. Die tyd sal seker maar leer.” Sy draai ingedagte die teelepel tussen haar vingers rond en Ben het moeite om verby haar weerloosheid te kyk. Hy het egter nog groter moeite om die pyn in homself te beheer. Hy wil aan haar raak en haar hier by hom hou. Hy wil vir haar sê hy is bereid om te wag tot die vrees eendag weggaan, solank sy net hier by

hom sal bly, maar hy sê dit nie. Hy staan op, rek hom uit en sê dis tyd dat hy haar huis toe neem. “Is jy kwaad omdat ek vir jou gesê het hoe ek voel?” wil sy in die motor op pad dorp toe weet. “Ek raak nie so maklik kwaad nie en ek weet mos dis nie ernstig nie.” Sy is ’n oomblik stil voor sy weer praat. “Ek gaan volgende week, ná die gradeplegtigheid, huis toe.” “Jy moet groete sê vir jou ouers en lekker vakansie hou.” “Waar gaan jy vir Kersfees wees?” “Ek weet nog nie. Dit hang af hoe dit by die kliniek gaan.” “Waar is jy gewoonlik?” “Op een of ander manier het ek ’n gereelde gas by die Uys-familie se Kersbome geword. Ek is nog nie seker van hierdie jaar nie.” “Jy weet jy het my nooit geantwoord toe ek eendag gevra het of jy ’n gelowige is nie?” “Jy sal die konsep gelowige eers baie beter moet definieer voor ek jou kan antwoord.” Hy lag toe sy haar tong klik. Dan hou hy voor haar huis stil en hulle klim saam uit. “Baie dankie vir ’n heerlike ete. In die ou dae sou hulle gesê het jy is bekwaam genoeg om te kan trou.” “Ek sal dit onthou.” Sy staan voor hom en Ben wonder hoe dit moontlik is om op sy ouderdom so onbeholpe te voel. Hy trek haar vlugtig teen hom vas. “Pas jouself op.” Sy bly staan in sy arms en toe hy terugtree, neem sy onverwags sy gesig tussen haar hande en soen hom op sy mond. Daarna tree sy terug en glimlag skeefweg. “Hoe seker is jy die gevoel sal weggaan?”

Hy steek sy hande in sy sakke. “Oor ’n week of wat sal jy dit nie meer kan glo nie.” “Ek hoop jy weet waarvan jy praat.” Sy sluit die veiligheidshek en voordeur oop en lig haar hand in ’n groet. In die motor voel Ben lus en kap sy kop soos ’n kind teen die stuurwiel. Hy was ernstig toe hy gesê het die gevoel sal verdwyn, en hy gun haar dat dit gou sal wees, maar aan die ander kant laat dit hom mateloos hartseer voel. En dit maak hom bang dat ’n deel van hom vanaand byna vergeet het van al die reëls waarvolgens hy nog altyd opgetree het. Hy weet hy sou homself ná die tyd gehaat het, maar toe hy huis toe ry, weet hy ook die verlange sou vir een aand minder gewees het.

Hoofstuk 32

“Julle gaan nie nou alles inpak nie! Ek het nie nou die emosionele krag vir ’n groetery nie.” Cato staan in die kombuisie en kyk ergerlik na die ander twee. “Helen, jy kan jou goed kom haal sodra jy ’n blyplek in die Kaap gekry het, en as jy niks kry nie, kan jy net sowel eers hier bly.” Sy kyk na Kristina. “En aangesien jy nog nie eens weet wat jy gaan doen nie, kan jy volgende jaar jou goed kom oppak. Ek gaan nie die nuwe jaar in met ’n freaking leë huis vol memories nie. Dit gaan vir my ’n moerse moeilike tyd wees wanneer die universiteit begin en die minste wat julle kan doen, is om my nie dan sommer alleen te laat nie.” Sy kyk om haar heen en ril liggies. “In een van NP van Wyk Louw se gedigte is daar ’n sin wat min of meer iets sê soos, hoe kan ons hier weggaan sonder siddering, want weerloos is ons teen die swaar gebeure van die dinge.” Sy sug. “Dis vreemd dat ons vir vyf jaar eintlik vreesloos was en nou skielik weer weerloos voel. Miskien het dit iets met die jaar te doen, of het ons net ongemerk grootgeword? Hoe dit ook al sy, we had the best of times and we had the worst of times, en tog is ons al drie nog hier en ons maak planne vir ’n nuwe begin. Is die mens van nature masochisties of wat? Sou dit nie makliker gewees het om maar net te sit en sidder in ons weerloosheid nie?” “Nee, hel, Cato! Jy freak my uit as jy so diep raak.” “Dis normaal om onseker te voel aan die einde van ’n era en die begin van ’n nuwe een, maar ek dink die belangrikste is dat ons steeds hier is. Weerloosheid, broosheid, siddering en vreemde tye ten spyt.” Kristina kyk van die een na die ander. “Ons gaan dit maak, want ons het hierdie jaar gemaak.” Albei slaan hulle arms om haar en hulle bly ’n oomblik so staan. “Weet julle wat dink ek het ons vanaand nodig? ’n Paar video’s met soppy love stories waaroor ons skaamteloos kan huil, ’n moerse pizza en ’n paar bottels wyn. Ons sluit die deure, trek ons pajamas aan en sit al die telefone af. ’n Orgie in memory of five incredible years!” Cato stap agterdeur toe en begin dit sluit. “Ons moet net êrens chocolates ook in die hande kry.” “Het jy nie vanaand ’n afspraak met Bertie of Bertus, of wat sy naam ook al is

nie?” wil Kristina weet terwyl sy na haar handsak begin soek. “Ek het vir hom gesê hy moet terugkom wanneer hy nugter is of sy sinne herwin het.” “Wat bedoel jy?” “Weet jy wat doen die man vir ’n lewe? Hy’s ’n aktuaris. I kid you not! Ek weet nie eens hoe en saam met wie hy nou die aand by die party uitgekom het nie, maar dis nou irrelevant. Die man wil my om die een of ander rede weer sien en ek sou onder ander omstandighede glad nie gekla het nie, maar ek gaan myself nou ’n klomp moeite spaar en sommer net nee sê, want sodra hy agterkom ek weet nie eens wat rente beteken nie of dat ek dink inflasie is een of ander pynlike siektetoestand, gaan hy my in elk geval dump.” “Hou jy nie van hom nie?” Cato wag tot hulle op die sypaadjie is voor sy antwoord: “Hy is so sexy dat ek hom net wil opvreet, sy maniere sal enige ma se bors van trots laat swel en ek is seker as ek hom huis toe neem, lag my familie hulle dood, want hulle sal dink ek het hom êrens gehuur.” “Gee die man ’n kans, Cato. Jy kan nie sommer namens hom besluit wat hy wil hê nie,” onderbreek Helen haar en haak by Cato in. “Mans soos hy maak my bang, want ek weet nie hoe hulle koppe werk nie – en ek hou daarvan om ’n man uitgefigure te hê voor ek saam met hom bed toe gaan.” “Iemand het die ander dag vir my gesê ’n mens moet toelaat dat mense jou steeds elke dag verras en dat dit die resep vir enige suksesvolle verhouding is om mekaar stelselmatig te leer ken,” antwoord Kristina met ’n vreemde knop in haar keel. “Hmm . . . miskien bel ek hom tog môre . . . dis dalk baie interessant as hy my van rente en inflasie probeer leer . . .” “Ek het besluit ek wil met Marcus trou. Ek gee nie om hoe, waar en wanneer nie, maar dis omtrent die hoogste ideaal wat ek op die oomblik het.”

“Vertel ons iets wat ons nie weet nie!” koor Kristina en Cato saam. “Ek het gisteraand vir Ben Krige gesê ek is verlief op hom,” kondig Kristina doodluiters aan. Die ander twee steek vas en ruk haar tot stilstand. “Jy het wát?” “Ek het vir hom gesê ek is verlief op hom, maar hy sê dis nie verliefdheid nie. Dis een of ander persepsie wat gevorm word, of iets so ingewikkeld. Waarop dit eintlik neerkom, maar wat hy nie in soveel woorde gesê het nie, is dat ek my dit verbeel. Dit sal oorgaan.” Cato en Helen gaan sit op ’n muurtjie en Kristina is genoodsaak om langs hulle te gaan sit. “Was dit sy enigste kommentaar?” Cato skud haar kop fronsend. “Die bliksem!” Kristina glimlag kopskuddend. “Wat anders kon hy nou eintlik gesê het?” “Ek voel bevoorreg en ek dink jy is ’n baie oulike girl en ek sal jou graag beter wil leer ken.” Kristina lag hardop en Helen laat met ’n beterweterige glimlag hoor: “Sure, Cato. Ek dink ek het al vir jou gesê dis ’n man met eksotiese smake en al wil ons glo ons is nie meer kinders nie, val ons ook nog nie heeltemal in mans soos hy se klas nie.” “Ek dink hy’s net bang mense dink hy misbruik die situasie, want soos ek hom daai aand in die restaurant bekyk het, sal hy glad nie omgee om Kris beter te leer ken nie.” “Ek wil nie regtig hieroor praat nie, Cato. Die feit dat ek dit vir hom gesê het, is eintlik maar net ’n bewys dat ek nog nie lekker logies dink nie. As hy daarop gereageer het, was ek waarskynlik weer in een of ander kliniek, dalk in ’n padded sel.” Hulle staan van die muurtjie af op en begin weer verder stap. “Kan julle glo ons is nie meer studente nie?” laat Helen na ’n rukkie hoor. “Ek weet nie of ek gereed is om groot te wees nie.”

“Jy wil tog seker ook nie vir ewig soos Peter Pan met vlerkies deur die lewe gaan nie,” sê Kristina terwyl sy haar arms op en af swaai asof sy vlieg. “Miskien is dit glad nie so ’n goeie ding om so lank te swot nie. ’n Mens vergeet later dat die oomblik van waarheid tog uiteindelik moet aanbreek.” “Hoe de hel gaan ek dit oorleef as ek julle nie elke dag sien nie?” Helen glimlag breed vir Cato. “Die aktuaris gaan jou so besig hou dat jy nie kans gaan hê om ons te mis nie.” “Moet asseblief nie spot nie. My mond is baie groot, maar eintlik wil ek net in koue sweet uitslaan as ek aan hom dink. Hy is so blêddie mature en uitgesorteer. Ek dink regtig hy het om een of ander rede ’n verkeerde indruk van my gekry, of hy is een van daai mans wat daarvan hou om ’n vrou oor te doen en eendag vir al sy vriende te vertel van die ruwe diamant wat hy blink gepolish het, en nou is sy hierdie modelvrou en voorbeeldige ma vir sy slim kinders.” Cato ril sigbaar. “Ek beter ernstig met die man praat.” “Het hy jou gevra om die ma van sy slim kinders te wees?” wil Helen met ’n frons weet. “Moenie simpel wees nie.” “Nou waarom wil jy nou al met hom praat? Leer ken mekaar eers en kyk wat daarvan kom.” “Net die feit dat hy my weer wil sien, maak my by voorbaat bang vir wat hy dalk kan aanvang.” Kristina knipoog vir Helen. “Ek dink ons moet maar solank begin kyk na lap vir strooimeisierokke. Dit gaan skandalig lyk as ons onkant betrap word.” “Ha, ha, ha . . .” laat Cato oor haar skouer hoor terwyl sy voor hulle die pizzawinkel binnestap.

“Ek weet nie hoe hulle haar kon kwalik neem dat sy op hom verlief geraak het nie,” snuif Helen terwyl sy die video uit die masjien haal en die volgende een insit. “Hy het daai gevaarlike tipe sex appeal wat enige vrou sal laat kop

verloor.” “Ag shame, maar die ouer broer was so ordentlik.” Kristina vee haar oë af. “Laat ons nou maar eerlik wees,” val Cato hulle in die rede. “Elke vrou soek eintlik maar na daardie man wat so half ongetem is. Dit maak nie saak watse job hulle doen nie, maar hy moet nog die wildernis of iets van die oerman in hom hê. ’n Vrou wil eintlik voel ’n man kan haar nog oor sy skouer gooi en met haar in ’n grot in verdwyn.” “Hoe weet ’n mens wanneer julle by mekaar pas?” Helen kom sit weer tussen hulle op die bank. “En wat maak dat twee mense op mekaar verlief raak?” “Dit het iets met reuk te doen,” antwoord Kristina. “Dis een of ander chemiese reaksie wat plaasvind.” “Glo jy dit?” Kristina kyk vir ’n oomblik aandagtig na Helen voor sy stadig haar kop skud. “Ek weet nie of ek die regte mens is om te vra nie. Eens op ’n tyd sou ek dit kategories ontken het, maar deesdae het ek nie ’n cooking clue nie. Vir al wat ek weet, is alles net een moerse onromantiese chemiese reaksie en dis waarom mense mekaar so maklik los. Op ’n dag ruik een van jule anders en dan is dit bye-bye love.” Helen skud haar kop. “Jammer, maar ek val nie vir daai een nie. Ek kan net vir julle sê dat ek Marcus al ’n paar keer ná ’n rugbywedstryd geruik het, maar selfs nie eens ’n sweterigheid kan my afsit nie.” “Dis ’n baie meer subtiele geur wat die onderbewuste waarskynlik waarneem,” probeer Kristina verduidelik, maar sy moet self lag toe die ander twee begin giggel. “Weet julle wat maak my bang? Dat baie dommer mense as ons drie dit oënskynlik moeiteloos regkry om verlief te raak en ’n ou te hou, terwyl ons tussen die drie van ons eintlik nie ’n clue het hoe dit werk nie. Miskien moet ons minder dink.” “Dit klink na ’n goeie plan. Al die gepraat maak net my kop seer.” Kristina druk vir Helen in die ribbes met haar elmboog. “Sit aan dat ons kan sien hoe Julia

Roberts vir ’n eenvoudige ou met ’n boekwinkel val. As ons dit kan glo, kan ons waarskynlik enigiets glo.” “Jou kop is nie seer van die gepraat nie.” Cato kyk na die leë bottels op die koffietafel. “Jy moet maar by voorbaat vanaand ’n kopseerpil drink.” Toe Kristina net ná twee in die bed val en voel hoe die vertrek liggies om haar begin draai, wonder sy of sy nie maar Cato se raad moet volg nie, maar sy is nou te lui om pille te gaan soek. Sy tel haar selfoon van die bedkassie af op en begin ’n boodskap tik. Dis my allerlaaste vraag voor ek die naelstring knip. Bestaan daar iets soos liefde of is dit alles net chemie? En wat maak dat twee mense lief raak vir mekaar? Sy sit die selfoon neer en skakel die bedlampie af, maar oomblikke later kom daar ’n sms deur en sy skakel weer die lig aan. Dis twee vrae en waarom slaap jy nog nie? We had a very long trip down memory lane. Waarom is jy nog wakker? Jy het my wakker gemaak. Enige ander aand sou sy seker om verskoning gevra het, maar nie vanaand nie. Aangesien jy nou wakker is, kan jy net sowel die probleem vir my oplos. Dit spaar my die moeite om iemand anders wakker te maak. Wat laat jou dink ek ken die antwoord? Jy is groot en baie slim. Jammer om jou teleur te stel, maar ek het nie die vaagste idee nie. Leer julle nie dié goed nie? Hoe kan julle mense se koppe verstaan as julle nie eens hulle harte verstaan nie? As jy van harte wil weet, moet jy miskien ’n kardioloog vra. Ek kan een aanbeveel. Was jy al ooit lief vir iemand, en indien jy was, hoe voel dit?

A constant craving. Moet my asseblief net nie verveel met die detail nie! Nag, Kristina. Ek weet nou nog nie wat twee mense lief maak vir mekaar nie. Ek ook nie. Lekker slaap. Sy kyk na die donker skermpie, en begin met ’n glimlaggie tik: But I can’t help falling in love with you . . . Hierdie keer kry sy nie ’n antwoord nie. Sy skakel weer die lig af en maak haar oë toe, maar die vertrek wil nie ophou draai nie. Op die ou end sit sy een voet op die grond soos sy gehoor het by diegene wat van sulke dinge behoort te weet.

Die volgende oggend word hulle net ná elf wakker geklop en al drie strompel deur die slaap voordeur toe. Lisa staan met ’n mandjie en ’n glimlag voor die deur. “Rooikappie het gehoor die oumas voel vanoggend nie so lekker nie.” “As daar koffie in is, verklaar ek jou tot heilige en kan jy van nou af as Sint Lisa bekend staan.” Kristina lek oor haar droë lippe en sluit die veiligheidshek oop. “Hierdie mandjie, my liewe kinders, is streng volgens doktersvoorskrifte gepak.” Sy sit dit op die kombuistoonbank neer en begin uitpak: ’n pak hoofpynpille, lewerpille, vars lemoensap, volgraan-gesondheidsbrood, botter, kaas, tamaties, koue vleis en konfyt. “Ek het belowe ek sal die koffie hier kom maak.” “Sê vir Willem hy het lewenslank drie slavinne. Hy is ons held, ons prins, ons koning en meester,” laat Kristina hoor terwyl sy die pak hoofpynpille oopmaak. Cato haal vir elkeen twee lewerpille uit en Helen skink drie glase lemoensap. “Willem sal baie bly wees om dit te hoor, maar dit kom ongelukkig nie van hom

af nie. Ben stuur dit.” “Hoe de hel kan ’n man met soveel insig nog los rondloop?” Cato skud stadig haar kop heen en weer. “Waarom het hy dit gedoen?” Kristina se voorkop is op ’n diep frons getrek asof sy moet konsentreer om te praat. “Hy wou nie sê waarom ek die aflewering moet doen nie, maar as ek so na julle kyk, moes die man inside info gehad het. Was hy gisteraand hier?” Kristina kyk na Cato en Cato kyk na Helen, wat op haar beurt weer na Kristina kyk. Toe skud al drie hulle koppe stadig heen en weer. “Nie wat ons van weet nie.” “Ek dink ek het hom vannag ge-sms,” laat Kristina sag hoor terwyl sy stadig op ’n stoel langs die kombuistafel gaan sit. “Jy dink jy het hom ge-sms? Om wat te sê?” Helen gaan sit ook. “Ek kan nie so lekker onthou nie. Ek sal op my selfoon moet kyk.” “Wil jy hê ek moet jou selfoon gaan haal?” bied Lisa spottend aan, maar Kristina kreun net terwyl sy haarself weer stadig uit die stoel lig. “Dis iets wat ek dalk in die privaatheid van my kamer moet ondersoek.” “Wat jy hom ook al belowe het, dit het gewerk!” roep Cato haar agterna. Kristina sit op haar bed terwyl sy die vorige nag se boodskappe lees en kan nie help om te bloos nie, maar sy kan ook nie die glimlag keer toe sy ’n boodskap begin tik nie. It must have been madness . . . but it’s over now, it must have been good, but I’ve lost it somehow . . . Baie dankie vir die noodhulp. Groete Kris. Ps. Die duiwel is listig en moet al die skuld kry. Kristina bly sit ’n rukkie met die selfoon in haar hand voor sy dit op die bedkassie neersit en kombuis toe loop. Sy wonder of dit vir babas pynlik is as die naelstring geknip word. Wonder hulle ook of hulle daarsonder sal oorleef?

Hoofstuk 33

Die eerste paar dae op die plaas voel dit vir Kristina of daar net te veel ruimte om haar is en dit laat haar rusteloos voel. Van die stoep af kan sy die blou rantjies in die verte sien en dis asof ’n oneindige wêreld voor haar uitstrek. Sy bring haar dae in en om die huis deur en as iemand haar nooi om saam te ry iewers heen, het sy altyd ’n verskoning. Dis asof die vlaktes om haar ongekende ruimtes in haar oopmaak en dit maak haar angstig. Maar geleidelik waag sy dit verder en verder van die huis af. Soms gaan stap sy met die honde of party oggende glip sy vroeg uit en draf sonder plan of rigting die veld in. Sy begin weer saam met Pieter en Calla perdry en stelselmatig begin dit voel of ’n magdom emosies in haar losgeskud word, soos ’n mens stof uit ’n mat slaan. Aan die begin voel dit byna te erg, asof sy haarself in ’n stofwolk van emosies bevind, maar mettertyd raak dit al helderder om haar, tot sy byna lig begin voel. Op haar vele staptogte begin sy weer die verskeidenheid veldplante en bossies raaksien. Sommige lyk klein en tengerig, maar sy weet uit ondervinding dis gewoonlik hulle wat die ergste droogtes kan weerstaan. Sy herken voetspore in die sand. Skaapspore, hier en daar ’n ander spoor, miskien ’n wildsbok of ander wilde diertjie. Haar gedagtes begin stil raak tussen die bleekblou uitspansel en die bruin aarde. Sy begin leer om geduld met haarself te hê en om die slegte dae soos die goeies te aanvaar en die beste daarvan te probeer maak. Haar familie is soos ’n rotsvesting om haar en al praat niemand meer oor wat gebeur het nie, weet sy hulle het nie vergeet nie, net soos sy ook nie vergeet het nie, maar tog ook nie meer elke dag daaraan dink nie. Sy en Cato en Helen praat ten minste een keer ’n week met mekaar en ná so ’n gesprek ervaar sy weer die bekende warmte in haar. Helen het toe ’n pos in die Kaap aanvaar en is besig om ’n woonstel te soek. Lisa en Willem het ook al gebel om te hoor hoe dit gaan, maar van Ben het sy nooit weer iets gehoor nie, behalwe ’n sms in antwoord op haar bedanking vir die mandjie wat hy saam met Lisa gestuur het. Dit was nie ’n lang boodskap nie. Pasop voor jy al die skuld op die duiwel pak. Langenhoven het gesê die duiwel probeer nie om goeie mense te verlei nie, want hy weet nie waar om hulle te kry nie. B. Die versoeking was so groot om hom te antwoord, maar op die ou end het sy

haarself met ysere selfbeheersing gekeer. Sy dink dikwels aan hom en wonder wat hy doen, wie hy sien, of hy soms aan haar dink. Op Stellenbosch het sy gedink sy is verlief op hom, maar hier op die vlaktes voel dit anders. Sy het nie meer ’n naam vir die gevoel nie, behalwe dat hy steeds êrens sentraal in haar gedagtes staan en dat haar herinneringe aan hom met ’n gevoel van verlange gepaardgaan, of miskien is dit ’n gemis. Net voor Kersfees begin sy op ’n dag een van die buitekamers uitvee en skoonmaak en toe sy klaar is, pak sy haar verwe en kwaste uit. Die volgende oggend trek sy die eerste strepe op ’n kaal wit doek. Daarna bring sy feitlik al haar tyd daar deur, afgesien van haar daaglikse stap saam met die honde of wanneer sy haar drafskoene aantrek en alleen die pad vat. Pieter en Calla kom haal haar soms om die beurt of saam om te gaan perdry. Wanneer die donderweer opsteek en die lug blougrys word, steek sy kerse aan en bly tot ’n uur lank in die buitekamer se deur staan om die weerligkettings in die grou lig dop te hou. Ná Kersfees gaan hulle Weskus toe en sy pak sorgvuldig haar skildertoerusting in. En soos die vlaktes haar geïnspireer het, vind sy weer iets anders in die klam soutlug wat haar aan die teken en skilder hou. Oujaarsaand sleep haar broers haar uit die huis en sy gaan braai saam met hulle en ’n menigte vriende op die strand. Die meeste is mense saam met wie hulle vakansies hier grootgeword het en Kristina geniet die ongekompliseerde vrolikheid, maar net voor twaalf glip sy weg. Sy is verlig toe sy by die huis kom en haar ma-hulle is nie daar nie. Sy steek kerse aan en gaan staan voor haar skilderesel. Net na twaalf begin haar selfoon skielik lui en sy skrik so dat dit voel of haar hart eers gaan stilstaan en toe byna pynlik begin galop. Sy antwoord huiwerig, nie lus om terug te gaan na die partytjie nie. “Hoe listig is die duiwel weer vanaand, of wie gaan môreoggend die skuld kry?” Kristina glimlag onwillekeurig, maar terselfdertyd voel sy stem soos ’n vuishou op haar maag. “Ek ken gelukkig ’n goeie dokter wat weet wat om te doen as die duiwel ’n mens verlei.” Ben lag in haar oor. “Die goeie dokter is ver, so jy moet jou gedra.”

“Waar is jy en wat maak jy? Jy klink baie ver.” “Ek is in Italië en op die oomblik drink ek sjampanje terwyl ek kniediep in die sneeu staan.” “Italië, soos in die land Italië?” wil Kristina verstom weet. “Ken jy iets anders met die naam Italië?” “Wat maak jy daar?” “Ons het kom ski. Wat maak jy op hierdie Oujaarsnag?” “Jy en wie het gaan ski?” Kristina sukkel om haar verbasing te onderdruk. “Ons is ’n paar vriende. Waar is jy en wat maak jy om die begin van die nuwe jaar te vier?” Kristina kyk na die skilderdoek. “Ons is by die see en ek is besig om myself soos die kruisvaarders van ouds te pantser teen die onbekende.” “Hoe doen jy dit?” “Hulle het nooit die vreemde ingegaan sonder ’n kruis nie. Ek is besig om vir my ’n kruis te maak.” “Hoe gaan dit met jou?” Die vrolikheid in sy stem is weg en in die plek is ’n bekommerde klank. Kristina lag hardop. “Moenie skielik weer soos die dokter klink nie. Dit gaan goed met my. Ek is bruingebrand en fiks en al is ek nie so bevoorreg om in die Alpe rond te hang nie, geniet ek die vakansie. Terloops, wanneer is jy weg?” “Net ná Kersfees. Ons kon skielik nog plek kry en het dit omtrent oornag gereël. Het jy al planne vir die nuwe jaar?” “Nee. Ek wag om te sien of ek myself dalk kan verras. Watse interessante dinge beplan jy?” “Op die oomblik is ek nog oop vir wat ook al gebeur. Miskien verander ek tog die kliniek in ’n vroulike nudistekolonie of iets so lekker dekadent.”

“Ek het nie eerstehandse kennis van nudistekolonies nie, maar ek het eenkeer gelees dis gewoonlik mense oor vyftig wat na sulke plekke toe gaan. So as jy dit vir jou eie genot wil doen, hoop ek jy het ’n voorliefde vir ouer vroue.” “Is dit nou nodig om so ’n demper op my planne te plaas?” “Ek doen jou ’n guns. As jy weet wat om te verwag, kan jy nie teleurgesteld wees nie.” Sy bly ’n oomblik stil om haar volgende woorde te oorweeg, maar begin tog praat voor sy behoorlik gedink het. “Ek kan nie glo dat jy my nie gesê het jy gaan ski nie. As ek aan jou dink, sien ek jou mooi sober in jou spreekkamer, besig om die mensdom te help, soos dit ’n goeie, verantwoordelike dokter betaam. En intussen is jy duisende kilometers ver, onbewus van en onbekommerd oor wat hier aangaan. Ek kan nie glo my ouers het my aan jou sorg toevertrou nie. Weet jy ooit met wie jy praat, of is jy sommer net besig om jou telefoonboek van voor tot agter deur te bel?” “Natuurlik weet ek. Ek het net vir ’n oomblik jou naam vergeet, maar as ek reg onthou, is jy die een met die wit-en-bruin gestreepte hare en lang bene. Is ek reg?” “Jy het die groot boobs en die leë kop vergeet, maar verder is jy heeltemal reg. Ek voel bevoorreg dat jy my so goed onthou.” “Dis baie selfsugtig van jou om my nie ’n vakansie te gun nie, terwyl jy al vir langer as ’n maand besig is om leeg te lê,” lag hy. “Wie kyk na jou pasiënte terwyl jy so rondloop?” “Die kliniek is toe sodat die personeel ook vakansie kan neem.” “Dis baie gerieflik.” Sy begin al meer vir haarself soos ’n kind klink. Hy sug diep. “Ek is jammer ek het jou Nuwejaar bederf. Ek wou net sê ek hoop die jaar bring vir jou alles waarvan jy droom, of dat jy ten minste ’n paar van jou drome bewaarheid. Pas jouself op en moenie te lank in die son bly nie. Ek vermoed al die son en seelug maak jou aggressief.” “Ek is nie aggressief nie, net verbaas. Toe ek laas met jou gepraat het, het jy nie planne gehad nie en ek het nie eens geweet jy kan ski nie. Skielik wonder ek hoeveel daar nog is wat ek nie van jou weet nie.” Sy haal diep asem. “Ek

waardeer dit egter dat jy gebel het. Geniet jou vakansie en moenie jou nek of jou bene breek nie.” “Jy klink nie vreeslik besorg oor my nek of bene nie.” “Ek dink maar net aan die mense wat jou sal moet versorg, want ek dink nie jy sal ’n goeie pasiënt wees nie.” “Nag, Kristina Louisa Lazarus. Dit was lekker om weer jou stem te hoor, al is dit so kwaai, en ek is bly om te hoor dit gaan goed.” Kristina hoor hoe die verbinding verbreek word en in haar verbeelding sien sy weer ’n naelstring wat geknip word. Sy gaan staan voor die vensters en luister na die geluide van die vieringe op die strand wat deur die oop vensters na haar aangesweef kom. Elke nou en dan ontplof ’n vuurpyl in ’n sterrereën bo die vlak branders. Cato en Helen bel kort ná mekaar en vir albei vertel sy dat sy op die strand saam met die ander kuier. ’n Stroom sms-boodskappe kom een na die ander deur, maar sy het nie lus om nou al die goeie wense te lees nie. Die vrede en tevredenheid van die afgelope maand het skielik plek gemaak vir ’n verlange wat haar leeg laat voel. Sy het eenkeer ’n fliek gesien waar een van die karakters alle herinneringe aan ’n vorige geliefde laat uitwis het en sy wonder of dit nie ook haar enigste redding sal wees nie, want sy verlang na hom. Na sy stem en sy hande en sy oë, na die manier waarop hy sy hand deur sy hare stoot en sy skewe glimlag. As sy ’n verklaring daarvoor gehad het, sou dit dalk beter gewees het, maar sy verstaan dit nie. Sy wil nie hê dit moet een of ander sielkundige rede hê nie. Sy wil nie net nog iemand wees wat op haar dokter verlief raak tot die baba gebore word nie. Maar aan die ander kant sal dit seker genadiger wees as sy weet dit sal verbygaan, want wat gaan sy doen as dit nie weggaan nie? Sy wil nie vir die res van haar lewe met so ’n hopelose verlange na iemand voortgaan nie. Sy onthou skielik dat sy hom eenkeer gevra het hoe dit voel om vir iemand lief te wees. Sy antwoord was dat dit ’n voortdurende hunkering is – a constant craving, was sy presiese woorde. Sy wonder meteens na wie hy al so gehunker het. Sy tel weer haar kwas op en toe haar familie net na eenuur by by die huis kom, kry hulle haar steeds voor die esel. “Ons dog jy slaap al,” laat Louise hoor terwyl sy nader stap en haar arms om Kristina slaan. Hennie volg haar voorbeeld en Kristina bly ’n oomblik in sy

groot arms staan. Arms wat soos ’n kruis om haar vou en haar veilig laat voel. Sy belowe sy sal nie te laat gaan slaap nie, maar toe dit begin lig word in die ooste, sit sy vir die eerste keer die kwas neer en staan terug. Die kruis regs bo in die hoek is van dryfhout gemaak en die figuur links onder dra ’n loshangende helderoranje rok.

Ná twee weke by die see pak hulle op. Terug op die plaas neem sy weer haar intrek in die buitekamer, en soos haar woorde minder word, word haar hande al besiger. Sy skilder gesigte, voorwerpe, landskappe, enigiets waarvoor haar kwas kans sien. Die enigste ooreenkoms is dat elke skildery êrens diep in haar gebore word en elkeen op ’n vreemde manier ’n eggo in haar veroorsaak. Sy sien dit nie as konkrete dinge nie, maar emosies wat gestalte kry op die doek. Daar is hartseer, verlange, vrede, tevredenheid, vreugde, stilte en klanke. Die enigste woord wat haar bly ontglip, is liefde. Soms voel dit of haar vingerpunte net-net daaraan raak, maar voor sy dit kan vasvat, glip dit onder haar vingers uit en begin sy van voor af soek. Maar op ’n oggend begin sy ’n gesig skilder en hoe meer sy daarna kyk, hoe meer herken sy die gevoel in haar. Dit raak nie ’n verheerliking nie, maar ’n herkenning en erkenning van wie hy is. En soos die skildery vorder, raak sy ongewoon rustig. Dit maak nie meer saak wat gebeur nie, want sy voel of sy op ’n vreemde manier tog aan hom geraak het en dis op die oomblik genoeg vir haar.

Twee en ’n half maande nadat sy op die plaas aangekom het, pak sy weer haar motor en toe sy haar familie groet, kan sy onbevange vir hulle glimlag. Terwyl sy die pad oor die vlaktes suide toe aanpak, kan sy voel hoe beelde en woorde in haar kop saamsmelt en ’n nuwe taal word. ’n Tipe oertaal wat sy êrens diep in haar verstaan. Sy is nie meer net van taal afhanklik nie. Die taal wat sy geken het, het beperkinge gehad, terwyl hierdie nuwe taal haar vlerke gee. Sy het tussen die duisende woorde van haar taal na verklarings en verduidelikings gesoek en niks gevind nie. Sy het steeds nie antwoorde gekry nie, maar dit maak nie meer saak nie. Binne-in haar is ’n nuwe klank en terselfdertyd ’n stilte, en sy vra op die oomblik niks meer nie.

Hoofstuk 34

“The prodigal daughter returns – en blêddie hoog tyd!” Cato druk Kristina styf teen haar vas. “Jy mag my nie so lank alleen los nie.” Dan tree sy skielik agteruit. “Wow! Wie de duiwel is jy?” Kristina lag vir die verbasing op Cato se gesig. “ ’n Nuwe jaar vra seker vir ’n nuwe look.” “Jy lyk . . . ouer met die kort hare.” “Dankie, Cato. Dis elke vrou se droom om ouer te lyk.” “Nee, man, nie ouer soos in ouer nie. Jy’s skielik sleek en sexy en gesofistikeerd. Jy lyk . . . eksoties! Ja, dis die woord: eksoties, en blêddie mooi. Draai om sodat ek behoorlik kan kyk.” Kristina gehoorsaam en draai stadig in die rondte. “En hoe de duiwel het jy jou lyf so gekry? Jy lyk selfs langer en leniger as toe jy hier weg is. Come to think of it, waar de hel was jy, want as dit is wat die Karoo aan ’n mens doen, vertrek ek nog vannag. Dit lyk of jy by een of ander eilandretreat gepamperlang is. Dis ’n freaking disgrace. Almal kom ná Kersfees met vetrolle terug en jy lyk soos iets uit ’n super-make-over-program.” Kristina slaan haar arms om Cato. “Haal asem, Cato, en kyk behoorlik. Ek het net my hare laat sny en ek is dalk effens bruiner as toe jy my laas gesien het, maar vir die res is dit old faithful me.” “Old faithful me se gat! Ek haat jou op hierdie oomblik en ek weier om saam met jou in die openbaar te verskyn. Wag tot ek vir Helen vertel. Sy gaan jou ook haat. Noudat ek daaraan dink, ons behoort jou uit die huis te skop.” Kristina begin haar bagasie kamer toe dra en toe sy later in die kombuis kom, hoor sy hoe Cato met smaak en in geur en kleur vir Helen vertel van die nuwe Kristina.

“Sy yl!” roep Kristina in die rigting van die telefoon. “Helen sê sy wil jou eintlik nie sien nie, maar uit ordentlikheid sal sy die naweek kom kuier.” Cato skakel die ketel aan en kom sit langs Kristina by die kombuistafel. “Vertel my alles . . . en moet niks uitlaat nie. En net vir die rekord, jy lyk regtig ongelooflik goed.” “Dankie. Ek het nie ’n make-over beplan nie en ek kan regtig nie so ’n duidelike verskil sien nie, want ek vermoed dit het maar geleidelik saam met die baie oefening en vars lug gekom – en dan natuurlik die harde werk. Hulle sê nie verniet harde werk is die kuur vir omtrent alles in die lewe nie.” “Ek dog jy het gaan vakansie hou.” “Ek het, maar toe begin ek weer skilder, en nadat ek begin het, kon ek nie ophou nie. Ek het vyftien skilderye klaargemaak en soek nou ’n galery wat bereid is om dit vir my uit te stal. Ek weet dit klink voortvarend, maar ek sal graag ’n kans wil waag, al skilder ek dalk nooit weer hierna nie.” “Is jy ernstig?” “Dis ’n nuwe jaar, Cato, en in vele opsigte ’n nuwe begin en ’n nuwe ek. Ek het steeds nie langtermynplanne nie, maar op die oomblik is dit wat ek wil doen. Dit laat my goed voel.” “Dink jy nog aan alles wat gebeur het?” “Soms, maar nie in detail nie. Ek kan ongelukkig ook nie sê ek het dit vergeet nie. Ek kry goeie dae en minder goeie dae. Dis nie regtig aan herinneringe gekoppel nie, eerder ’n diepgewortelde gevoel van heimwee. Dit duur gelukkig nie dae lank nie en ek het geleer om daarmee saam te leef. Ek noem dit my bewolkte dae – en ná so ’n dag waardeer ek weer die son. Jy weet wat sê hulle van ’n plek waar die son altyd skyn . . . dis ’n woestyn. En ek wil nie ’n woestyn wees nie, daarom aanvaar ek nou die bewolkte dae of reëndae as ’n welkome afwisseling. Miskien was ek in die verlede net te sonnig.” Kristina gee ’n selfbewuste laggie. “Moenie dat ek jou flous met my mooi woorde nie. Ek is nie heeltemal so uitgesorteer soos ek klink nie, maar onder die omstandighede gaan dit goed met my.”

“Jy klink in elk geval tien maal meer uitgesorteer as negentig persent van die mense wat ek ken.” “Dit sluit seker nie die aktuaris in nie.” Cato laat sak haar kop in haar hande en kreun hardop. “Niemand is so uitgesorteer soos hy nie. Bliksem, daai man maak my moeg, en hoe meer ek hom waarsku dat ek nie die regte een vir hom is nie, hoe meer sorg hy dat hy al die regte dinge doen sodat ek geen weerstand het nie.” “Dit klink soos ’n man wat weet wat hy wil hê en een wat met ’n plan kan werk.” Cato skud haar kop. “Ons sal maar sien. Miskien ontdek ek binnekort dat hy voete van klei het, of dalk begin hy een môre weer helder dink en dan is alles verby, want ek sweer die man dink nie op die oomblik met sy verstand nie.” “Moenie so krities op jouself wees nie. Ek dink hy moet homself gelukkig ag dat jy in hom belangstel.” “A, die troos van ’n ware vriendin. Vertel my liewer wanneer laas het jy iets van Ben Krige gehoor, en hoe voel jy deesdae oor hom?” “Hy het my Oujaarsnag uit Italië gebel waar hy saam met ’n paar vriende op ’n ski-vakansie was. Dit was die laaste keer dat ek iets gehoor het.” “Die vraag het ook ’n tweede deel gehad.” Kristina gee ’n spotlaggie. “Een wat ek nie kan of wil beantwoord nie.” “Is dit nog nie beter nie?” “Beter as wat? Jy moet onthou ek het niks waarmee ek dit kan vergelyk nie. Dis beslis nie dieselfde gevoel wat ek vir Dawid gehad het nie, maar ek weet ook nie juis wát ek vir Dawid gevoel het nie. Daarom probeer ek op die oomblik nie daaraan dink nie, want dit voel of ek in sirkels dink en dan raak ek net gefrustreerd. Ek aanvaar nou maar hy is daar êrens en hoop die gevoel wat ek het, sal spoedig verdwyn of ’n naam kry sodat ek kan weet wat om daarmee te doen.”

“Vir slim mense is ons darem onbeholpe. In die ou dae het ’n paartjie mekaar raakgesien, van mekaar gehou, getrou, kinders gekry en lewenslank bymekaar gebly. En nooit regtig gewonder of gewroeg oor wat hulle werklik vir mekaar voel nie. Alles was so eenvoudig. Hy het jou op julle huweliksnag vir die eerste keer kaal gesien, en dan was die koeël deur die kerk. Hy het nooit gedink jy behoort vir liposuction te gaan of iets aan die selluliet op jou boude te doen nie. Hel, dit moes lekker gewees het. Selfs net die gedagte aan jou enkels het hom al opgewonde gemaak. Weet jy hoe min stres daardie mense moes gehad het?” “Wat verwag jy as die mense waarteen ons onsself deesdae meet almal so gephotoshop word dat hulle soos winkelpoppe lyk? Ons slurp elke artikel oor groter en beter orgasmes op en ons weet as dit nie werk nie, kan ons enige tyd weer opgradeer. Liefde het die naam van die effens vertraagde sussie by die huis geword. In die privaatheid van die huis kry sy aandag en erkenning, maar niemand gaan sommer in die openbaar haar bestaan verkondig nie. Dis só é.” Cato sug. “Luister na ons twee. Ons klink soos ons oumas.” “Dis seker wat ’n mens ouer word noem. Ons sleep soveel bagasie saam met ons, en êrens wil ’n mens dit seker begin minder maak; sommer net begin om te wees wie jy werklik is en nie wie ander mense wil hê jy moet wees nie.” “Dit lyk my die Karoo het sommer ook die filosoof in jou laat uitkom.” “Nee, miskien het dit my net ’n goeie stukkie common sense geleer. Ek het vergeet hoe eenvoudig dinge in die natuur werk.” “Is jy nog kwaad oor wat gebeur het?” Kristina dink ’n oomblik oor die vraag. “Hoe kwaad kan ’n mens vir die storm wees wat die langverwagte reën bring?” Sy lag. “Ek dink Hallmark sal my baie betaal vir daardie stukkie wysheid.” Cato staan op. “Kom, ek skiet jou vir ’n pizza. For old times’ sake. Net om te wys ons skrik nie vir ’n paar kilojoules nie.” Die Februarie-hitte tref hulle soos ’n warm oond toe hulle die voordeur oopmaak, maar hulle besluit om te stap. Kristina voel hoe die son se hitte uit die sypaadjie straal. Dis reeds vroegaand, maar die son sit nog hoog en is traag om

met sy afwaartse pad te begin. Sy ruik die somer om haar en voel hoe dit haar vel aanraak. Victoriastraat is ’n skaduryke tonnel onder die digte platane en ’n welkome koelte vir die menigte studente wat op pad êrens heen is. Kristina voel hoe haar lyf begin ontspan en sy is bly sy is terug. ’n Groot stuk van haar lewe lê tussen hierdie bome en geboue en sy moes dit kom terugeis. Die sirkel is voltooi, en waarheen haar pad ook al van hier af loop, dit sal goed wees.

Toe Ben Woensdagaand laat in die bed klim, staar hy lank na die telefoon. Hy het Lisa die oggend by die hospitaal raakgeloop en sy het hom vertel dat Kristina terug is en dat van haar skilderye Vrydagaand by ’n galery op die dorp uitgestal word. Terwyl sy besig was om dit vir hom te vertel, was dit of ’n raaisel êrens in sy kop opgelos word of ’n legkaartstuk mooi netjies in sy plek inglip. Dis asof hy die afgelope twee weke rusteloser is en nog meer aan haar gedink het as gewoonlik. Hy wou dit beslis nie vir Lisa sê nie, maar hy het skielik gewonder of hy onbewustelik haar teenwoordigheid aangevoel het nie. Miskien het sy lyf een of ander vibrasie opgetel. Of miskien moet hy homself in die kliniek inboek. Hy tel die gehoorbuis op en begin stadig die nommer skakel. “Ek hoor Picasso is gereïnkarneer,” laat hy hoor toe sy antwoord. “Wie praat?” Daar is ’n stilte. Dan sê Ben effens verbaas sy naam. “Ben wie?” “Ben Krige.” Hy voel skielik ergerlik en oorweeg dit om die telefoon neer te sit. “Ben Krige . . . Ben Krige . . . die naam lui nie op die oomblik ’n klokkie nie. Was ons saam op skool, of waarvandaan ken ons mekaar?” Voordat hy haar kan antwoord, helder haar stem meteens op soos iemand wat so pas iets onthou het. “O ja, ek kan jou nou vaagweg onthou, maar om die waarheid te sê kan ek nie presies onthou hoe jy gelyk het nie. Dis vreemd hoe ’n mens se geheue jou soms in die steek kan laat, nè?” “Geniet jy jou grappie?”

“Ek is nie besig om grappe te maak nie. Dis ’n ernstige saak. Ek het eenkeer hierdie crush op iemand gehad, maar hy het my gewaarsku dat dit van verbygaande aard was en dat ek hom op ’n dag glad nie meer sal onthou nie. Dit was nie dalk jy nie, was dit?” “Ek is seker ek sou ’n meer blywende indruk gelaat het.” Hy glimlag teen sy beterwete, want dis goed om met haar te praat, en nog beter om die humor in haar stem te hoor. Dis soos ’n lig wat weer aangeskakel is. “O ja, ek onthou nou dit was ’n dokter wat ek eens op ’n tyd geken het. Ek wonder of hy nog praktiseer, want ek dink nie al sy diagnoses en prognoses was altyd so akkuraat nie.” “Miskien was dit die beste wat hy op daardie stadium kon doen.” “Dit kan gevaarlik wees as ’n pasiënt enige dag verwag om beter te voel en dit gebeur nie. ’n Mens kan nogal moedeloos raak.” “Dokters het ook nie altyd al die antwoorde nie; dikwels hoop hulle ook maar.” “Bedoel jy daarmee dat hulle soms foute kan maak?” Ben staar vir ’n oomblik nikssiende na die plafon voor hy antwoord. “Hulle maak ook maar staat op vorige ondervinding.” “Ek dink hulle maak dalk net te veel staat op vorige ondervinding. Elke geval is tog uniek en moet so hanteer word.” “Waarom het jy my nie laat weet jy is terug en dat jy skielik in ’n kunstenaar ontpop het nie?” ignoreer hy haar woorde. “Ek het nie geweet jy stel belang nie – en dis dalk ’n bietjie vroeg om die woord ‘kunstenaar’ te gebruik.” “Hoe gaan dit met jou?” “A, my gunstelingvraag van my gunstelingdokter. Dit gaan goed met my, en hoe gaan dit met jou? Het jy lekker vakansie gehou; nie dalk verlief, verloof of getroud teruggekom nie? Ek kan nou nog nie glo dat jy sommer net die kliniek kan toemaak, op ’n vliegtuig klim en landuit gaan nie. En om te dink ek het

soveel vertroue in jou gehad!” “Dit gaan goed met my; dankie dat jy vra.” “Mis jy my?” Hy sug hoorbaar. “Soos ’n mens ’n klippie in jou skoen mis as dit nie meer daar is nie.” Sy gee ’n onbevange laggie. “Komende van jou sal ek dit as ’n kompliment beskou.” “Ek hoor jou skilderye word Vrydagaand uitgestal.” “Jy is welkom om te kom kyk.” Hy bly ’n oomblik stil. “Ek sal sien hoe lyk my program.” “Moenie ’n lafaard wees nie! Jy het my weer aan die skilder gekry en die minste wat jy kan doen, is om te kom kyk hoe my stokmannetjies lyk. Of is jy dalk bang om my weer te sien?” “Waarom sal ek bang wees om jou te sien?” Hy voel skielik hees en kug hardop. “Dalk is jy bang ek kom agter hoe jy eintlik oor my voel. Maar jy hoef nie bang te wees nie, ek weet al lankal jy is eintlik mal oor my.” “Moenie dinge sê wat jy weer môre op die duiwel se listigheid blameer nie.” Hy skuif hom gemakliker teen die kussings en voel hoe ’n warm gevoel op die krop van sy maag posvat. Hel, hy is te oud hiervoor, dink hy gelate. “Ek gee dalk soms die duiwel die skuld, maar ek stuur ten minste nie my pasiënte onder valse voorwendsels weg nie.” “Waarvan praat jy?” “Waarom het jy my destyds na iemand anders verwys? Ek kla nie daaroor nie, maar dis tog ’n vraag waarop ek graag eendag ’n eerlike antwoord sal wil hê.” “Ek het my redes gegee. Dalk wil jy net nie hoor nie.”

Kristina lag spottend. “Spoken like a true coward.” “Ek gaan nie nou verder met jou praat nie, want ek vermoed jy ly aan sonsteek of een of ander ylende siekte. Klim in die bed en slaap, dalk voel jy môre beter.” “Sal jy Vrydagaand na die uitstalling toe kom?” “Ek het mos gesê ek sal sien.” “Dis nie goed genoeg nie. Ek nooi jou.” “Hel, jy kan darem knaend wees! Ek kan niks belowe nie, maar ek sal my bes doen.” “Dankie. Lekker slaap en droom van my.” Hy maak ’n gromgeluid in sy keel en sy lag hardop toe sy die selfoon afskakel en op haar sy draai. Sy glimlag in die donker en hoop eintlik hy slaap vannag glad nie nie. Dit sal sy verdiende loon wees vir al die aande en nagte wat sy oor hom wakker gelê het. Ná ’n uur rol sy egter self nog rond en sy gaan maak vir haar rooibostee met baie melk, in die hoop dat dit haar sal laat slaap. Die hitte maak haar rusteloos. Mense doen snaakse dinge wanneer dit so drukkend warm is. Dis asof die onheil in jou eie kop uitbroei. Haar hande gaan rakelings oor haar borste. Daar is iets baie sweterig en sensueel aan so ’n warm nag en sy voel hoe haar lyf begin prikkel, asof iemand daaroor streel. Dis terselfdertyd so ’n vergete sensasie en tog een wat sy gemis het. Na jou man sal jy hunker, hoor sy een van die oerstrawwe wat oor Eva uitgespreek is en sy verstaan vir die eerste keer waarom dit as ’n straf gegee is, want dis pynlik om so na iemand te hunker. En tog is dit ’n godsgenadige verligting om dit te ervaar.

Hoofstuk 35

Kristina stap saam met Cato en Helen terwyl hulle die skilderye een vir een bekyk. Sy wag dat die angstigheid moet kom, of ten minste net ’n fladdering op haar maag, maar al waarvan sy bewus is, is ’n volkome rustigheid. Asof sy vir die eerste keer in haar lewe op die regte tyd op die regte plek is. Sy het op hierdie oomblik geen ander behoefte as om hier tussen haar handewerk te wees nie. “Dis nie skilderye nie,” laat Cato byna ingedagte langs haar hoor, “dis emosies in kleur. Woorde op doek. Ek weet nie hoe jy dit reggekry het nie, maar dis terselfdertyd pynlik én hoogs bevrydend.” Toe hulle by die laaste gesigstudie kom, trek Cato en Helen hulle asem hoorbaar in. Dan fluister Helen eerbiedig, soos iemand in ’n kerk: “Dis Ben . . .” “Ek sien jou . . .” lees Cato onderaan die skildery. “Het hy dit al gesien?” Kristina skud haar kop. “Dis roerend mooi – soos ’n liefdesverklaring in beeld,” sug Helen. Kristina draai haar kop skuins en bekyk die gesig. “Miskien is dit; miskien het ek net ’n wonderlik vrugbare verbeelding.” Hulle word onderbreek toe die eerste gaste begin aankom en ’n paar bekendes nader staan om Kristina te groet.

’n Uur later dwaal Ben se blik deur die vertrek, en toe hy Kristina eindelik herken, voel hy hoe sy binneste saamtrek. Sy dra ’n regaf bottelgroen somerrok met plat sandale aan haar voete. Haar hare is heelwat korter en val punterig om haar gesig. Haar mond het ’n smeersel oranje aan en haar arms en bene is bruingebrand. Die sproete op haar neus is effens duideliker en hy sukkel om weg te kyk. Voorheen wou hy ook altyd twee maal kyk, maar vanaand moet hy drie,

vier maal kyk om seker te maak dis regtig sy. Sy lag toe iemand langs haar iets sê en haar kop val effens agteroor. Hy staar onbeskaamd. Haar mond is wyd oop en langs haar oë keep die lagplooitjies, maar tog lyk sy nie soos die foto op haar bedkassie nie. Sy lyk meer tevrede, rustiger, ouer . . . mooier. Hy het baie dae gewens hy kan weer die meisie op die foto laat terugkom, maar hierdie een het iets wat die ander een nie gehad het nie. Haar oë vonkel nie soos op die foto nie, maar straal eerder ’n veel dieper vreugde uit. Hy staan steeds vasgenael toe sy opkyk en hulle gewaar. Hulle kyk ’n oomblik lank stil na mekaar, dan stap sy met ’n glimlag nader. “Ek het gedink julle gaan te skaam wees om te kom kyk.” “Kris?” Willem bekyk haar fronsend. “Bliksem, was jy altyd so mooi, of het jy een of ander make-over gehad?” “Willem!” spreek Lisa hom met ’n sug aan. “ ’n Mens vra nie vir ’n vrou of sy ’n make-over gehad het nie. Sê net sy lyk pragtig en los dit daar.” Kristina soen Willem op die wang. “Dankie vir die kompliment. Dis lekker om jou ook weer te sien.” Lisa trek haar nader en druk haar styf vas. “Hel, dis wonderlik om jou weer te sien en nog wonderliker om te sien hoe goed jy lyk.” Kristina kyk na Ben en leun oor om sy wang te soen. “Ek voel geëerd dat jy ’n tydjie uit jou besige program kon afstaan om saam te kom.” Ben kyk na die gesig voor hom, maar dis asof sy ’n vreemde taal praat en hy nie weet wat om te antwoord nie. Kristina glimlag op na hom toe. Sy voel lus om hardop te snuif. Dit voel so goed om hom weer te sien en te ruik. Sy is seker reuk lê êrens in die ou deel van die mens se brein, want dis so ’n primitiewe ervaring. “Het jy al hierdie geskilder?” wil Willem duidelik verbaas weet terwyl hy na die skilderye teen die mure kyk. “Hoe de duiwel kan jy so skilder, terwyl ek nie eens paint by numbers kan baasraak nie? En waarom het jy dit nog nooit voorheen gedoen nie?”

“Daar was nog net altyd ander dinge wat belangriker gevoel het. Jy weet mos hoe sukkel ’n mens om ’n kind wat nie moeg is nie, aan die slaap te maak. Ek vermoed ek was nog nooit moeg genoeg om voltyds te skilder nie. Dis ’n baie stil en alleen job.” “Moenie vir my sê almal met die rooi plakkers is verkoop nie!” laat Lisa teleurgesteld hoor. “Feitlik almal het dan al plakkers op.” “Jy moet bly wees, anders skop Cato my dalk uit omdat ek nie die huur kan betaal nie.” Iemand kom roep Kristina en sy verskoon haarself. Ben staar haar agterna en raak bewus van ’n fisieke pyn in hom. Haar hele gesig het diepte gekry, besef hy. Soos ’n stuk beeldhouwerk wat uiteindelik voltooi is en waarvan al die fasette vir die eerste keer sigbaar is. Hy beweeg stadig van een skildery na die volgende en staan lank stil toe hy by die een met die kruis kom. Die titel daarvan is “Nuwejaar”, en hy wonder of dit is waaraan sy gewerk het toe hy haar gebel het. Die groot kruis in die regterhoek is van dryfhout gemaak en dis of daar ’n lig van êrens af daarop val. Uit die linkerhoek van die skildery kom ’n figuur in ’n los oranje rok aangestap, haar oë op die kruis en een hand uitgestrek asof sy daaraan wil raak. Dit lyk of sy uit die duisternis na die lig toe stap. Dit voel of sy keel wil toetrek. Hy wil ook sy hand uitsteek om aan die kruis te raak. Tot sy teleurstelling is daar ook reeds ’n rooi plakker onderaan en hy wonder ergerlik hoe sy dit kan verkoop. Toe hy by die volgende een opkyk en in sy eie oë vaskyk, voel hy vir ’n oomblik uitasem. Dis nie net omdat hy homself herken nie . . . dis asof ’n deel van sy binneste uit die doek na hom terugstaar. Sy het dit reggekry om kleur en vorm aan sy emosies te gee, en dit laat hom weerloos en bang voel, maar terselfdertyd sorg dit vir ’n stukkie warmte in hom. Soos iemand wat vir die eerste keer raakgesien is. “Wat dink jy?” vra ’n stem langs hom. Hy het nie nodig om te kyk wie dit is nie. Die stem lê in sy geheue ingebrand. “Nie te sleg nie. Ek hoop jy het die model goed betaal.” Sy draai haar kop skuins terwyl sy na die skildery kyk. “Ek het nie ’n model gebruik nie; dis ’n fiktiewe karakter wat ek geskep het. Miskien iets soos elke vrou se droom, of dalk nagmerrie.”

“Wie het dit gekoop?” ignoreer hy haar woorde. Hy weet nie waarom hy iesegrimmig voel nie. Dis nie asof hy ’n skildery van homself wil hê nie, maar aan die ander kant voel dit of hy self daar op die doek oopgespalk is. “Dis nie te koop nie. Ek stal dit maar net saam met die ander uit. Hierdie een en die een met die kruis is privaat eiendom.” “Jy gaan albei aan my verkoop.” Sy glimag op in sy gesig. “Nee, ek gaan nie.” “Wat wil jy daarvoor hê?” “A price far above rubies.” “Dit klink soos my siel.” Sy skud stadig haar kop. “Ek weet te min van jou siel om my handewerk daarvoor te verruil. Jy sal ’n beter aanbod moet maak.” “Wat wil jy hê?” Hy voel soos ’n akrobaat wat sonder ’n vangnet hoog bo die aarde op ’n dun tou loop. Sy kyk lank na die skildery voor hulle. “My droom.” Hy raak liggies aan die puntjieshare langs haar oor. “Maar aan die ander kant vermoed ek die Mona Lisa het al baie meer mense vreugde verskaf as wat die model dalk ooit in haar lewe gedoen het. Ek dink ek gaan beter af wees met my skilderye,” gaan sy half ingedagte voort. “Hoe sal jy ooit weet?” Sy vingers huiwer in haar nek en sy het moeite om die hoendervleis te keer. “Elke man sien in haar net wat hy wil. Is dit nie die perfekte verhouding nie? Sy kan nooit iets verkeerd doen nie, nooit ouer word nie en sy bly altyd glimlag, ongeag wat hy aanvang.” “A, maar jy wil tog nie ’n man hê wat elke dag net vir jou kyk en glimlag nie. Weet jy hoe vervelig gaan dit raak?”

“Ek sal nou seker nie soveel geld uit hom kan maak nie, maar ten minste sal ek met hom kan praat sonder dat hy ooit terugpraat. En wanneer ek ’n glimlag soek, kan ek my verbeel hy glimlag, of wanneer ek ’n skouer soek om op te huil, kan ek my verbeel hy is beskikbaar. Hy gaan nooit vir my sê ek het oogroom, ’n facelift of ’n tummy tuck nodig nie – en belangrikste van alles, hy kan nie rondloop nie. Wat kan ’n vrou meer vra?” “Wil jy nou die antwoord hoor?” Voordat sy hom kan antwoord, onderbreek iemand hulle en Kristina stap saam die persoon weg. Terwyl Ben haar agternakyk, is dit of hy ’n stem hoor wat hom waarsku om huis toe te gaan. Hy is so na aan die vuur dat hy die hitte in hom kan voel, maar hy weet daar is geen uitkomkans nie. Hy draai om en gaan soek iets om te drink. Hy weet nie of wyn op die oomblik sterk genoeg is nie; dit voel of hy liewer narkose nodig het. “Het jy die skildery van jou gesien?” wil Willem weet toe hy oomblikke later ook iets kom soek om te drink. “Ek het nie geweet jy het vir haar gepose nie.” “Dink jy wragtig ek sal sit dat iemand my skilder?” “Met of sonder jou, sy het ’n blêddie goeie job daarvan gemaak. Dis darem vreemd hoe daar soms eers iets ernstigs met ’n mens moet gebeur voordat jy ontdek waartoe jy alles in staat is.” “Hmm . . .” “Ek is bly hier’s soveel mense en dat sy alles verkoop het. Ek kan net dink hoeveel ure sy hieraan gewerk het.” “Hmm . . .” Willem lig sy glas wyn op en bekyk die inhoud. “Ek hoor hulle gooi katpiepie by hierdie wyn om die besondere smaak te gee.” Ben kyk na sy eie glas wyn. “Hmm . . .” Willem klap sy vingers voor Ben se oë. “Moet asseblief nie skaam wees om te sê as my geselskap jou verveel nie!”

Ben se blik fokus met moeite op Willem. “Waarvan praat jy?” “Jy hoor nie ’n woord wat ek sê nie. Ek staan soos ’n malle met myself en praat.” “Dis nie so erg nie. Ek was net vir ’n oomblik ingedagte.” “In watter gedagte was jy?” “Ek het gisteraand by Sanet gaan koffie drink. Sy stuur groete.” Willem se voorkop maak dadelik diep fronsplooie. “Het jy nou aan Sanet staan en dink? En van wanneer af drink julle twee weer saam koffie? Donner, Benjamin, kan julle nie vir eens en vir altyd klaarkry met mekaar nie? Wat is dit met julle twee dat julle altyd weer terugkeer na julle ou weë? ’n Mens sou sweer daar’s niemand anders op aarde vir wie julle ongelukkig kan maak nie.” “Waarom is hy so ergerlik?” Lisa kom haak by Willem in en kyk vraend na Ben. “Ek weet nie; vra vir hom. Ons was nog rustig aan die gesels, toe begin hy sy speelgoed uit die cot gooi. Miskien het hy iets onder lede.” “Ek kan my aan Kris verkyk,” verander Lisa die onderwerp toe Kristina saam met iemand verbystap. “Ek wil die woord metamorfose gebruik, maar ek’s nie seker of dit die regte woord is nie. Dis asof sy terselfdertyd meer eksoties, maar tog ook meer aards geraak het. Asof sy met haar voete vreeslik plat op die aarde staan.” Sy kyk na Ben. “Wat sê jy?” “Hmm . . . sy lyk goed.” “Sy lyk baie beter as goed!” brom Willem onderlangs. Die res van die aand bly Kristina besig, maar ’n paar keer ontmoet haar blik Ben s’n. Sy wonder of hy weet wat hy met ’n kyk aan haar kan doen. Uiteindelik is die laaste vreemde gaste weg en die paar vriende wat oorbly, help haar om op te ruim en haar twee skilderye in haar motor te laai. Willem vra of hulle nie iets wil kom drink nie, maar Ben skud sy kop en sê hy en Kristina moet eers nog besigheid gesels. Hy neem haar motorsleutel en hou dit na Marcus uit. “Sal jy haar kar huis toe neem? Ek sal haar later terugbring.”

“Watse besigheid wil jy dié tyd van die aand met haar bespreek?” wil Willem met ’n frons weet. “Ek wil van haar skilderye koop, maar ons moet nog oor die prys onderhandel. Ek het gehoop ná een of twee bottels wyn maak sy dit dalk goedkoper.” Willem kyk met ’n veelbetekenende blik na die ander. “Glo julle hom?” ’n Paar koppe begin heen en weer skud. “Ek hoop van harte nie dis al wat hulle beplan nie, want ek kan dit nie meer vat nie!” laat Cato met groot armgebare hoor. “Dit voel my ek is in ’n sepie vasgevang en dit maak nie saak hoeveel episodes ek mis nie, die blêddie storie wil net nie vorder nie. Ek kan nie glo dat twee grootmense so kan sukkel met so ’n basiese ding nie.” Kristina hou haar hande in die lug. “Moenie na my kyk nie. Ek is die arme wroegende heldin wat vasgevang is in die voortslepende drama. Weet julle hoe moeg is ek al?” Sonder ’n verdere woord neem Ben haar hand en trek haar tot waar sy motor geparkeer is. Terwyl hy die deur vir haar oopmaak, kyk hy oor sy skouer. “En ek is vasgevang tussen ’n klomp babbelende gekke, ’n spul klinkende metale en galmende simbale wat nie weet waarvan hulle praat nie.” “Sjoe, ek het nie geweet jy kan uit die Bybel aanhaal nie,” spot sy toe hulle wegtrek. “Daar is dalk tóg hoop vir jou siel.” “Kristina, Langenhoven het gesê die keffer blaf niemand bang nie; hy blaf van sy eie bangigheid. Dis nou effens laat om bang te raak.” Sy bekyk ’n lang oomblik sy profiel langs haar en dan laat sy stil hoor: “Ek was nog nooit vir jou bang nie.” Hy kyk skeefweg na haar en raak met een hand aan haar wang. “Wat gaan ek met jou doen?”

By sy huis klim hulle uit die motor. Hy neem haar hand en sy stap stil saam met hom binnetoe. Hy skakel die staanlamp in die woonkamer aan en beduie vir haar om te sit, terwyl hy met sy hande in sy broeksakke bly staan.

“Ek was nog nooit goed vir ’n vrou nie.” “Jy was vir my goed.” “Jy verwar jou gevoel van dankbaarheid met iets anders.” Sy lag terwyl sy opstaan en tot voor hom stap. “Ek gee nie om wat jy dit noem nie.” Haar lyf raak-raak aan syne en hy kreun gedemp. “Waarom het jy my destyds weggestuur?” “Waarom dink jy?” “Dit maak eintlik ook nie meer saak nie. Ek is nou moeg gepraat. Ek is moeg om na woorde, verduidelikings, verklarings en oplossings te soek. Niks maak regtig sin nie, en terselfdertyd maak alles sin, al beteken dit nie ek verstaan alles nie. Om een of ander rede het daar iets met my gebeur en om een of ander rede het ons twee mekaar gevind. Of die een die rede vir die ander was, weet ek nie. Miskien sou ons mekaar maar in elk geval eendag raakgesien het. Dit maak nie meer vir my saak nie. Ek het vyf jaar aan iets geswot waarin ek baie belangstel, en nou put ek ongelooflike vreugde uit iets heel anders, maar ek wonder nie meer daaroor nie. Dit klink of ek vergeet het wat gebeur het en of alles nou maanskyn en rose is, maar jy weet dit is nie en dit sal waarskynlik nooit wees nie. Tog is ek bereid om in hierdie gebrokenheid te lewe. Ek het nie regtig verander nie en ek dink ook nie aan dit wat gebeur het as ’n tipe katarsis nie, maar eerder ’n koersverandering. Mense kies soms self om ’n ander rigting in te slaan; klaarblyklik het ek so ’n bietjie eksterne hulp nodig gehad. Die pad vorentoe is vreemd en dis dalk onregverdig van my om te verwag dat jy saam met my daarop moet gaan, maar dis jou keuse. Ek gaan dit nie namens jou neem nie. Ek het altyd gedink ek weet wat liefde is, maar eintlik weet ek nie. Al wat ek weet, is dat ek na jou hunker.” Sy sug. “En nou is ek regtig moeg gepraat.” Hy trek haar nader en kreun teen haar mond. “Ek hoop jy weet wat jy doen, want ek gaan jou nie weer van plan laat verander nie.” Sy lag onder sy mond en dis asof hy die lag kan proe.

“Ek het besluit om vir jou die skildery met die kruis te gee,” sê sy êrens in die

nag terwyl sy in die waai van sy lyf lê. “Dis baie nice van jou,” mompel hy teen haar slaap. “As bruidskat . . .” “Gaan ek trou?” “Hmm . . .” “Met wie?” Hy knibbel aan haar oor. “Ek sal jou later vertel . . . ek is nou te moeg om te praat.” Sy hande streel oor haar lyf en hy gee ’n uitgerekte sug. “Met ander woorde, ek het uiteindelik ’n manier gevind om jou stil te kry!”

Bedankings

My lewe is vol merkwaardige familie en vriende wie se menswees dikwels my inspirasie is om sterk karakters te skep. Hulle verryk my lewe en ek is jammer as ek hulle afskeep en oneindig dankbaar vir hulle geduld en liefde. Ek wil graag ’n paar mense uitsonder omdat elkeen van hulle wetend of onwetend meegehelp het dat ek hierdie boek kon skryf: Martie Preller, wat van die begin af die pad saam met Kristina gestap het en vir wie die magic nooit sal ophou nie. My redakteur, dr. Etienne Bloemhof, in wie se bekwame hande ek Kristina met ’n geruste hart oorlaat, en vir die besonderse omslagfoto. Riëtte Botma vir die keurige versorging van die teks. Jana Hattingh vir haar bereidwilligheid om my insae in die lewe van ’n drama student te gee. Gina Schreuder, Carli en Renélle Hennig, Denver Kisting, Jannik Rademeyer, Faffa Bosman, Skaap Louw, Bertie, Beitel, Basson en Beer – die vier talentvolle manne van Zinkplaat en al ons ander studentekinders wat so bereid is om hulle wel en weë met my te deel. Julle maak my trots en skuld my nog ’n aand in Bohemia. Drs. Leon van Zyl en Hein Louw by wie ek geleer het van deeglikheid en pasiënte sorg. James de Villiers wat my vertroue in die proses van hipnoterapie gegee het. Marita Buys en Joanita Louw, wat destyds vir Kristina in haar onklaar vorm gelees het en steeds in haar geglo het. Thelmé van Zyl, Elzabé Buys, Jana Louw, Jaco en Johann Adriaanse vir die kos en drinkgoed op Stilbaai se stoep.

Francois Cloete vir inspirerende “one-liners”, ’n wonderlike sin vir humor en die insae wat hy my in die “Thirtysomething”-generasie gee. My ouers en skoonouers by wie ek van ouerliefde geleer het. En laaste, maar nooit die minste nie, my man, Deon, en drie seuns, Cobus, Jaco en Johann, wat tevrede is met eindelose wegneemetes, afskeeptye en ’n huis vol vreemde karakters, maar veral vir julle liefde en ondersteuning. Julle bly die vier helde in my eie verhaal.

Opsomming

Toe Kristina een aand nie huis toe kom nadat sy gaan draf het nie, bel haar twee huismaats die polisie. Hulle kry haar in die vroeë oggendure onder ’n bos teen die berg. Sy is by haar bewussyn, maar kan glad nie onthou wat met haar gebeur het nie. Daar is ook geen logiese verklaring vir die drastiese persoonlikheidsverandering wat sy sedertdien ondergaan het nie, en ten einde raad word die hulp van ’n psigiater ingeroep. Ben Krige het ’n praktyk en kliniek op Stellenbosch, en wanneer Kristina oorkant hom plaasneem, is sy vir hom soos ’n labirint – vreemd en onbekend. Al wat hulle het, is woorde. Maar geleidelik breek woorde alle grense af, en uiteindelik bring die pad hulle by ’n bestemming uit – al lyk ’n bestemming soms anders as wat ’n mens jou dit voorgestel het . . .

Oor die skrywer

Wilna Adriaanse het op Worcester grootgeword en skoolgegaan, en sy voltooi daarna haar studies op Stellenbosch. Sy is getroud met Deon Adriaanse en is ma van drie seuns. So tussendeur haar swangerskappe studeer sy sielkunde deur Unisa. Sy is verslaaf aan lees én aan skryf. Haar eerste vier boeke by Jasmyn was ’n Ongewone belegging, Alleenvlug, Die reuk van verlange en Hande wat heelmaak.

Ander titels deur dieselfde skrywer

’n Ongewone belegging Alleenvlug Die reuk van verlange Serenade vir ’n nagtegaal Rebecca Die boek van Ester Vier seisoene kind ’n Klein lewe

Tafelberg, ’n druknaam van NB-Uitgewers, ’n afdeling van Media24 Boeke (Edms) Bpk, Heerengracht 40, Kaapstad 8001 Posbus 6525, Roggebaai 8001 Suid-Afrika www.tafelberg.com

Kopiereg © W. Adriaanse 2006

Alle regte voorbehou.

Geen gedeelte van hierdie elektroniese boek mag sonder die skriftelike verlof van die uitgewer gereproduseer of in enige vorm of deur enige elektroniese of meganiese middel weergegee word nie, hetsy deur fotokopiëring, skryf- of bandopname, of deur enige ander stelsel vir inligtingsbewaring of -ontsluiting.

Omslagfoto deur Gallo Images E-boekontwerp deur Nazli Jacobs

Ook beskibaar in druk: Eerste uitgawe in 2006

ISBN: 978-0-624-04455-0

Epub-uitgawe: Eerste uitgawe in 2014 ISBN: 978-0-624-06703-0 (epub)

Mobi-uigawe: Eerste uitgawe in 2014 ISBN: 978-0-624-06704-7 (mobi)