Trompie Die Stouterd (#2) v3u5m

TROMPIE – Die stoutert

Topsy Smith

Omtrent 30 kilometer van Johannesburg af, aan die voet van ’n berg, lê die dorpie Kwaggaberg. Mense op pad Gauteng toe jaag vinnig hier deur en dink dit is’n mooi plekkie, maar darem té afgeleë. Min weet hulle! As ou inwoners hoor hoe reisigers wat soms in die hotel oornag, smalend praat van Kwaggaberg wat so stil en dood is, skud hulle net kop, kyk veelseggend na mekaar en sê met ’n sug: “Hulle weet nie van Trompie nie...”

Die Trompie-reeks

1. Trompie

2. Trompie die stouterd

3. Trompie die soet seun

4. Trompie die hoërskoolseun

5. Trompie die dromer

6. Trompie die speurder

7. Trompie die sterk seun

8. Trompie die groot minnaar

9. Trompie die held

10. Trompie die mooi seun

11. Trompie die prefek

12. Trompie die galante heer

13. Trompie die vegter

14. Trompie die krieketspeler

15. Trompie die filmster

16. Trompie die sakeman

17. Trompie die sportman

18. Trompie die waaghals

19. Trompie die rebel

20. Trompie die rugbyspeler

21. Trompie die hanswors

22. Trompie die reisiger

23. Trompie die kaptein

24. Trompie die alleenloper

Inhoud

Hoofstuk 1 – Trompie maak ’n plan Hoofstuk 2 – Trompie en die engeltjie Hoofstuk 3 – Trompie-hulle word vasgevat Hoofstuk 4 – Trompie die bokser Hoofstuk 5 – Trompie teen ’n bokskampioen Hoofstuk 6 – Barney’s Big Circus Hoofstuk 7 – Trompie se sirkus Hoofstuk 8 – Trompie kry pak! Hoofstuk 9 – Kwaggaberg se spook

1

Trompie maak ’n plan

Die twaalfjarige sproetgesig sit mismoedig voor hom en uitstaar in die vervalle waenhuis ’n paar kilometer buite die dorp, Kwaggaberg. Dit is die Boksombende se fort en bymekaarkomplek hierdie. Trompie se boskasie hang onder sy pet uit. Hy staan op van die kissie waarop hy gesit het en skop na ’n blik. Die blik trek deur die lug. Die seun se hemp hang uit en sy kouse lê op sy skoene. Albei hande is diep in sy broeksakke. Hy leun teen die muur en sug hardop. Ja-nee, die lewe is vol probleme. Hy wens Rooie, Blikkies en Dawie wil nou opdaag. Hy het groot dinge wat hy vir hulle wil vertel. Die Boksombende se leier kyk na sy hond wat in die skaduwee van ’n boompie lê. “Boesman,” sê hy. Die hond kyk op en waai sy stert lui. Trompie dink hoe lekker dit moet wees as jy ’n hond is. Jy eet en slaap en speel net soos jy lus het. Jy sukkel nie met goed soos skool en huiswerk en Pieter nie. Pieter! Die seun snork minagtend. Hoekom moes daai vent se ouers nou juis besluit om in Kwaggaberg te kom bly? Of as hulle dan rêrig moes, hoekom het hulle die elfjarige Pieter – die engeltjie – liewer nie saamgebring nie? Hy het alles hier kom bederf. Dit is Trompie en sy maats se laaste jaar in die laerskool. Hulle het nogal daarna uitgesien, maar wat gebeur? Hy sug en spoeg ’n grashalmpie wat hy in sy kies gehad het met ’n boog uit. ’n Klein pes soos Pieter kom na hul skool toe! Net om hul lewens te versuur. Dís hoekom hy gekom het. Die skool is nog maar net twee dae aan die gang en die onderwyseresse en die hele dorp is al klaar mal oor die “oulike klein Pieter”. By die huis sê Trompie sy ma heeldag: “Pieter is

tog so soet” en “Pieter is tog so beleefd” en “Pieter is tog so netjies.” Ha! Die besigheid maak hom siek! Trompie spoeg weer so ’n boog deur die lug. In die verte hoor hy uiteindelik ’n gefluit, die Boksombende se sein – ’n hoë noot afgewissel met ’n lae een. Trompie fluit terug. Hy gaan sit weer op die kissie, stut sy ken met sy hand en frons. So ja, nou lyk hy mos soos daardie beeldjie “Die Denker” in sy pa se studeerkamer. Nou sal sy manskappe kan sien hy is besig om groot goeters uit te dink. Die Boksombende sien op na hom om hulle te red van hierdie onheil wat hul vreedsame bestaan op Kwaggaberg bedreig. Klein Dawie met sy ondeunde ogies loer om die ou murasie. “Hallo, Trompie.” “Haai. Waar is die ander?” “Hulle kom nog.” Dawie kom sit langs Trompie en kyk na sy geplooide voorkop. “Wat doen jy?” vra hy. “Ek dink.” “Waaroor?” “Pieter.” Dawie sug en sit sy hand ook onder sy ken en frons net so diep. Sy ma torring ook heeldag en aldag aan hom met: “Pieter doen dit” en “Pieter doen dat!” Pieter is dan so oulik en hy wat Dawie is moet met hom maats maak en Trompie laat staan en allerhande sulke goeters. Daar is weer ’n gefluit en ou Rooie en Blikkies daag op. Ernstig groet die seuns mekaar en neem hul plekke op die kissies in. Almal weet hoekom Trompie hulle fort toe laat kom het. Hulle moet vanmiddag ’n plan uitdink en dan tot aksie oorgaan. Want só kan dinge nie meer aanhou nie! Pieter moet ’n les geleer word – en as dít nie help nie, selfs verwyder word!

Klein Dawie is moeg om so fronsend te sit en die drie seuns kyk nou na Trompie wat nog steeds soos “Die Denker” sit. Hy loer elke slag om te sien of hierdie houding die regte indruk op die ander maak. Dit werk beslis. Hy is hoog in sy skik. Trompie bekyk sy manne. Dawie sal hom altyd blindelings volg; Blikkies sien altyd net die moeilike sy van sake raak en praat ’n bietjie teë; Rooie gedra hom mooi nadat Trompie hom laasjaar ’n blouoog gegee het en probeer nie meer oorneem as Kaptein van die Boksombende nie. En nou kom ’n stuk dinges soos Pieter wat by die grootmense stories aandra en bederf al hul pret. Maar nie meer vir lank nie! “Wanneer sê jy iets, Trompie?” vra Blikkies. Sy kieste beweeg op en af soos hy ’n grashalmpie kou. Trompie gluur hom aan. Hy weet mos goed hulle mag hom nie sommer op sy naam noem nie. “Wie’s jou Trompie?” “Orraait dan – Kaptein,” antwoord Blikkies skouerophalend. Trompie kom regop. Hy staan op sy tone om ’n bietjie langer te lyk. Hy hoes een keer en kyk na die drie seuns voor hom. Hy begin praat en laat sy stem effens tril. Dit moet die ernstigheid van die affêre beklemtoon. “Manne, ons is vanmiddag hier bymekaar om oor groot dinge te gesels – sommer baie groot dinge…” “Oor Pieter,” sê Rooie. “Ja, maar moet my nie in die rede val nie! Soos ek wou sê – ons moet ’n plan maak. Hierdie kastige wonderlike Pieter het vanoggend weer ’n storie by my ma kom aandra. Hy het vir haar vertel ek het gister daai dooie padda in juffrou Smith se tas gesit, maar dit was nie ek nie. Dit was jy, Rooie.” Rooie kyk na Trompie en sê sag: “Dit was ek én jy. Ek het dit gedoen en jy het wag gehou. Pieter het jou seker gesien…” “Ja, maar ek het nie die padda in die tas gesit nie. En wie dink jy glo my ma…

vir my of vir Pieter? Nee, nie haar eie vlees en bloed nie, maar ’n vreemdeling, oor hy kastig ‘sulke mooi maniere’ het!” By “mooi maniere” trek Trompie sy gesig op ’n plooi om sy misnoeë te kenne te gee. Hy is só verontwaardig dat sy ma hom nie wil glo nie, al is hy so te sê heeltemal onskuldig, dat hy sommer weer gaan sit. “Iets moet gedoen word,” mompel Blikkies. “Ja, maar wat?” kom dit van klein Dawie af. “Ek weet nie, maar Trompie weet. Hy is die Kaptein en hy sit mos al lank en dink,” sê Rooie. Trompie hou nie van die manier waarop die lede van die Boksombende na hom kyk nie. Hy moet ’n plan maak, maar hy weet wraggies nie wat om te doen nie. Hy kan aan niks dink nie. “Ek wil eers hoor watter planne julle het,” mompel hy. Mismoedig sit die vier seuns voor hulle en uitstaar. “Iets moet gedoen word,” sê Blikkies weer al kouende. “Ek weet!” snou Trompie hom toe. “Jy hoef dit nie aanhoudend te sê nie. Ons is mos besig om planne te maak. Ek wag net eers vir julle voorstelle.” Die Boksombende sit doodstil. Dit is iets wat bitter selde gebeur en Boesman kom aangedraf om ondersoek in te stel. Ingedagte streel die seuns die hond. Alles is in orde, dink Boesman. Hy draf terug na die skaduwee onder die boom, draai ’n paar maal in die rondte en plof dan weer neer. “Ek het hom!” skree Rooie skielik hard. Die seuns wip soos hulle skrik. “Wat het jy?” vra Trompie. “’n Plan!” Almal skuif nader aan Rooie. Hy loer vlugtig oor sy skouer en begin in ’n fluisterstem praat. Die oor-die-skouer-loerdery en gefluister is nie nodig nie,

want niemand kom ooit naby die ou waenhuis nie, maar die seuns doen dit om ’n geheimsinnige atmosfeer te skep. “Julle weet mos, in vanoggend se Bybelles het ons gehoor van Josef en sy broers.” Die ander knik. Hulle ken die verhaal van Josef. “Wel,” gaan Rooie voort, “ons doen dieselfde met Pieter. Ons vat sy klere huis toe en sê die wilde diere het hom opgevreet! Hoe’s daardie vir ’n slim plan?” Die bende dink na oor Rooie se voorstel. Rooie het baie spiere, maar is nie eintlik bekend vir sy baie verstand nie. Sy voorstel is wel aanloklik, want dan sal hulle geheel en al ontslae van Pieter wees, maar hulle besef ook die plan is nie prakties uitvoerbaar nie. “Hier by Kwaggaberg is daar nie putte of wilde diere of sulke goed nie,” mompel Trompie. Rooie sit agteroor met sy rug teen die muur. Hy het hard gedink en ’n plan voorgestel, maar hulle hou nie daarvan nie. Nou moet hulle maar self regkom. Hy het sy deel gedoen. Hy gaan nou rus. Hulle moet maar verder dink. Blikkies skud sy kop en mompel weer: “Iets moet gedoen word.” Die ander kyk hom kwaai aan. “Hou op om dit te sê!” beveel Trompie. “Sê liewer wat ons moet doen!” “Orraait, ek hét ’n plan.” “Wat?” vra Trompie en Dawie tegelyk. “Wel, ek sê ons moet by Pieter se huis gaan spook. Ons gooi wit lakens oor ons koppe en maak hom en sy mense só bang dat hulle naderhand hier wegtrek.” Hierdie plan dra ook nie die Boksombende se goedkeuring weg nie. Nee, dit is té gevaarlik. Wie weet wat sal Pieter se pa aanvang as hy uitvind hulle sit agter die spokery? En buitendien, teen die tyd wat spoke ronddwaal, is almal al in die bed. Hoe sal hulle vier daardie tyd van die nag kan uitkom om te gaan spook? Nee, hierdie voorstel word ook verwerp.

Blikkies volg Rooie se voorbeeld en leun nou ook terug teen die muur. Hy het sy bes gedoen. Laat Trompie en Dawie nou maar aansukkel en sien of hulle aan iets beters kan dink. Net om hulle ’n bietjie aan te por, sê Blikkies weer in ’n sedige stem: “Iets moet gedoen word.” Weer word hy aangegluur. Klein Dawie meen nou hy het die beste plan van almal. “Ek sê julle wat doen ons!” begin hy opgewonde. “Ons keer Pieter een middag voor en dwing hom om saam met ons hier na die fort toe te kom. Dan maak ons hom só bang dat hy nooit weer stories sal gaan aandra nie!” “Hoe gaan ons dit regkry?” vra Trompie. “Wel – wel – ons dreig hom met ’n groot mes en sê ons gaan iets woes doen as hy nie na die Boksombende luister nie!” Dawie probeer bloeddorstig lyk. “As dit nodig is, dons ons hom ook sommer goed op,” voeg hy by. Trompie, Rooie en Blikkies dink ernstig oor hierdie plan na. Uiteindelik sê Trompie: “Nee, dit sal nie werk nie. ’n Mens raak net aan hom, dan skreeu hy soos ’n maer vark en hardloop na sy ma toe. Onthou julle die dag toe ek hom in die sloot gestamp het?” Mismoedig kyk die seuns na mekaar. Hulle onthou dit goed. Pieter het gehol asof daar baie meer as net sewe duiwels agter hom is en hy het só ’n keel opgesit dat selfs die Boksombende geskrik het. “Nee,” sug Trompie. “Hy sal gaan klik – eers by sy ma en dan by ons ma’s. En julle weet tog almal glo hom altyd.” Blikkies skud sy kop en sê: “Ons is nog net waar ons was. Ons moet aan iets dink!” Trompie besef hy het nog niks gesê nie. Rooie, Blikkies en Dawie leun nou gemaklik teen die muur en hou hom dop. Hulle wag vir sy wyshede… Hy is mos hul Kaptein. Die probleem is, hy het niks wyshede om te verkondig nie. Hy kan glad nie dink wat om te sê nie, maar hy kan nie toelaat dat sy manskappe dit

agterkom nie. Daarom maak hy keel skoon en sê hooghartig: “Ek dink ek het ’n goeie plan, maar ek gaan nie nou al vir julle sê wat dit is nie.” “Hoekom nie?” vra al drie dadelik. “Omdat daar nog ’n paar puntjies is waaroor ek eers ernstig moet dink. Dis al.” Ongelowig kyk die drie hom aan. “Glo julle my nie?” “Sê maar ons glo jou, net vir die grap,” sê Rooie en grinnik, “wanneer gaan jy dan vir ons van jou wonderlike plan vertel?” “Môre. Môre by die skool sal ek julle sê presies hoe ons van Pieter ontslae gaan raak.” “En as jy dit nie doen nie?” “Het ek al ooit iets belowe wat ek nie gedoen het nie? Antwoord bietjie. Het ek, hè?” Trompie is nou sommer moeilik. Die ander drie dink, maar hulle kan nie een keer onthou wat hy gesê het hy sal iets doen en dan nie woord gehou het nie. Sy grootste kordaatstuk was ongetwyfeld verlede jaar toe hy met die skoolkonsert vir hulle gesê het hy gaan op die verhoog verskyn. Hy het dit toe so wraggies ook reggekry. Die drie glimlag terwyl hulle dink aan hoe hul Kaptein soos ’n wafferse tier op die verhoog baljaar het. Ja-nee, as Trompie sê hy sal iets doen, dan sál hy! Hulle glo hom. Hul Kaptein sal teen môre ’n puik plan hê. Die seuns loop laggend en singend deur die veld terug dorp toe. Ná môre sal daar nie meer ’n Pieter wees wat hulle lastig val en die lewe so vir hulle versuur nie. Die enigste een wat nie lekker voel oor die saak nie, is Trompie. Hy weet glad nie wat hy gaan aanvang nie. Hy weet net hy moet ’n plan maak. Maar wat? Mismoedig loop en skop Trompie na die graspolle op die sypaadjie. Hoekom het

hy so groot gepraat? Wat op aarde gaan hy môre vir sy manskappe sê wanneer hulle hom begin uitvra oor sy kastige plan? In die voorportaal gooi hy sy pet deur die lug sodat dit netjies op die kapstok beland. Hy beskou dit as ’n besondere prestasie en glimlag tevrede. Daar is min ouens wat so iets kan doen! Trompie tref sy ma in die sitkamer aan. “Waar was jy die hele middag?” “Sommer in ons fort gesels met Dawie, Blikkies en Rooie, Ma.” Mevrou Toerien kyk na die seun voor haar, na die sproetgesig met die ongekamde bos hare. Sy merk ook hoe sy hemp by sy broek uithang en sy kouse op sy skoene lê. Die skoene se punte is ingeduik van al die klippe, blikke en graspolle wat Trompie gedurig loop en skop. Hy is so slordig, maar sy het hom lief. “Hier het vanmiddag ’n maat vir jou kom kuier.” “Wie was dit, Ma?” “Daardie seun met die goeie maniere, Pieter…” “Wat wou hy hê?” vra Trompie verbaas. “Hy het jou na sy partytjie kom nooi. Dis Saterdag…” Trompie kan sy ore nie glo nie. “Hy is darem só ’n gawe seun. Ek wens julle twee wil maats word. Pieter is altyd so skoon en netjies en…” “Hy maak my siek!” val Trompie haar in die rede en trek skewebek. “Moenie so onbeskof wees nie!” sê sy ma kwaai. “Jy kan baie goeie dinge by Pieter leer. Hy is altyd so beleefd. Almal hou van hom.” “Ekskuus, Ma, maar ek hou nie van hom nie en ons gaan hom nog wys!”

“Wat bedoel jy, ‘wys’?” “Sommer net wys, Ma.” Trompie wikkel sy neus en rol sy oë. Hy hoop dit laat hom bloeddorstig lyk. “Julle is almal net jaloers op hom,” sê mevrou Toerien. “Maar jy gaan Saterdag na die partytjie toe, verstaan?” “Ja, Ma,” antwoord Trompie gedwee, “as Ma sê ek moet gaan, sal ek gaan. Ek is mos ’n soet seun. Maar Ma moet net weet, ek is nie ver-… verantwoordelik…” Trompie glimlag trots oor die groot woord wat hy op skool geleer het. Sy ouers sê mos hy leer nooit niks nie. Nou kan sy ma self hoor. Hy hou sommer baie van die woord en spreek dit weer stadig uit: “verantwoordelik!” “Ma moet net onthou, ek is nie verantwoordelik nie…” “Hoe bedoel jy, Trompie?” “Ek is nie verantwoordelik vir wat miskien by die kastige partytjie kan gebeur nie!” In sy kamer lê Trompie op sy bed. Hy wens sy pa en sy suster, Anna, wil nou kom sodat sy ma kan opskep. Kry ’n mens dan nie kos in hierdie huis nie? Hy is honger en bekommerd. Sommer baie bekommerd! Môre moet hy vir sy manskappe van sy sogenaamde skitterende plan vertel, maar hy het nog steeds aan niks gedink nie. En nou is hy wraggies nog na Pieter se partytjie toe genooi! Hy wonder of Rooie, Blikkies en Dawie ook genooi is. Seker. Pieter speel mos glo klavier en hy wil natuurlik vir almal wys hoe goed hy dit doen. Hulle sal daar moet sit en luister na hom, met hul Sondagklere aan, terwyl hulle die dag in die kloof by die dam kon deurgebring het. Trompie snork vererg. Hy sal moet dink, sommer baie vinnig dink! Dié aand aan tafel moet hy weer van die “wonderlike” Pieter hoor. “Ek het nog nooit ’n seun met sulke mooi maniere ontmoet nie,” sê Anna. “Hy was vandag saam met sy pa in ons kantoor en dit was wonderlik om te sien hoe

vriendelik hy ons almal groet.” Sy kyk reguit na haar broer en voeg by: “Die klomp kwajongens hier op die dorp behoort sy voorbeeld te volg.” Trompie antwoord nie… hy maak net ekstra harde slurpgeluide soos hy sy sop eet. “Ja,” sug mevrou Toerien, “ek sal tog te bly wees as party mense by hom wil leer.” Trompie eet al hoe vinniger. Wat lol almal altyd so met hom! Hy wil kamer toe gaan sodat hy alleen kan wees… en dink. Hy het nie nou die lus óf die tyd vir sulke nonsens nie. Hy is ’n ernstige man met groot probleme. Dié aand lê Trompie in sy bed en dink. Meer as een plan het al deur sy brein geflits, maar hy moes hulle almal verwerp. Hy het dit selfs al oorweeg om Pieter te vra om by die Boksombende aan te sluit en hom dan te probeer beïnvloed… en op die regte pad te bring. Maar dit sal ook nie help nie, want die vent sal nie eens besef watter groot eer hulle hom aandoen nie. Hy het mos sommer die eerste dag by die skool al vir hulle gesê hy hou nie van rowwe speletjies nie, want dit maak sy klere vuil! Trompie kreun asof hy pyn op sy maag het. Dié Pieter maak hom siek. En dan dink al die grootmense, selfs sy ouers en suster, die klein pes is ’n beter mens as hy! Maar toemaar, hulle gaan ’n ander deuntjie sing wanneer hy wat Trompie is eendag wegloop see toe. Dan sal hy terugkom met ’n sak vol juwele en vir sy gesin niks daarvan gee nie. Dan gaan hulle ’n heeltemal ander deuntjie sing! Hy sien homself in sy verbeelding as ’n dapper Kaptein op ’n skip wat na ’n skateiland toe vaar. Hy sal vir Rooie, Blikkies en Dawie saamneem. Hulle is sy vriende en hy sal die juwele met hulle deel. En wanneer hulle terugkom, lê Eenoog Robert, een van die grootste seerowers ooit, hulle voor om die skat by hulle af te vat, maar dan fluit hy net die Boksombende se sein en dan… Maar wat mors hy sy tyd met sulke stories? Die bed kraak soos Trompie omdraai. Hy moenie lê en droom nie. Hy moet ’n plan maak. Hy moet dink hoe hulle Pieter op sy plek kan sit sodat hy nooit weer stories sal aandra nie en almal sal ophou om alewig van hom as “so ’n soet seun” te praat.

Trompie se asemhaling word reëlmatig. Hy is amper aan die slaap. Vaak dink hy aan Saterdag se partytjie by Pieter se huis… en skielik sit hy penregop in die bed. “Jissie!” mompel hy. “Hoekom het ek nooit daaraan gedink nie?” Hy glimlag en sak weer op die kussing neer. Môre sal hy sy bende van sy plan vertel. Hulle sal hom weer eens bewonder en verstaan hoekom hy hul Grootkaptein is. En Pieter? Ná Saterdag – ná die partytjie – sal daai kastige engeltjie hulle nooit weer pla nie. Trompie trek die laken oor sy kop. Hy voel gelukkig en tevrede. Hy gaan vannag lekker slaap.

2

Trompie en die engeltjie

Vroeg die volgende oggend is Trompie al op. Hy stap in die tuin rond en kry sy plan mooi agtermekaar. Die blink gedagte het hom gisteraand te binne geskiet, maar vandag moet hy die plan netjies uitwerk. Hy hoop net daar gaan grootmense ook na die partytjie genooi word. Die ma’s bring mos gewoonlik die kinders. Net om seker te maak, vra Trompie aan die ontbyttafel: “Gaan Ma ook Saterdag partytjie toe?” “Ja,” sê sy en kug effens, “mevrou Theron het ’n klompie dames vir tee genooi. Julle kinders gaan in die tuin speel en ons sal binne sit en gesels.” “En Pieter sal seker op die klavier speel, nè, Ma?” “Ek reken so, ja. Hy is glo ’n ware kunstenaar.” Trompie besluit om liewer nie kommentaar hierop te lewer nie. Ingedagte sit hy sy pap en eet en dan sê hy: “En Ma, gaan tannie Susan Senings en tannie Martha Senings ook daar wees?” “Natuurlik sal hulle daar wees, maar jy moenie so onbeleefd van die tannies praat nie.” “Ag, almal noem hulle mos ‘Senings’ – agter hul rûe!” “Nogtans – jy doen dit nie, hoor!” “Ja, Ma,” sê Trompie gedwee.

Fluit-fluit loop hy ’n rukkie later by die huis uit en mik skool toe. Alles gaan perfek uitwerk. Sy plan gaan ’n groot sukses wees. Die tweelingsusters, tannie Susan en tannie Martha, is sy troefkaart. Pieter maak heeltyd asof hy alles weet en as ’n mens vir hom iets vertel, sê hy altyd: “Ja, ek weet dit.” Hierdie feit, saam met die Senings-tannies se teenwoordigheid by die partytjie, gaan Trompie se plan laat werk. Dit is seker. Die bendeleier doen ’n paar koddige dansies op die sypaadjie en draf skool toe. Sy hemp hang al weer by sy broek uit en sy kouse lê klaar op sy skoene. Sy pet sit windmakerig skeef op sy kop. Tannie Susan en tannie Martha is skatryk en vooraanstaande mense op Kwaggaberg. Hulle is ’n tweeling, en die een is so lelik soos die ander. Hulle is naby die vyftig, rietskraal en beslis seningrig. Ten spyte van hul rykdom is Jan Tabak, ’n wewenaar wat op ’n plaas in die distrik woon, die enigste “kêrel” wat nog nooit by hulle kom kuier het. Die hele dorp weet van die petalje. Ou Jan Tabak het net twee aande by hulle kom kuier, want die susters het glo só oor hom gestry dat hy sy droom van ’n ryk vrou maar laat vaar en nooit weer teruggegaan het nie. Die twee “Senings” – wat dit haat om só genoem te word – het ná hul gesamentlike liefdesteleurstelling ’n tyd lank by die see gaan vakansie hou. Hulle het onlangs weer teruggekom en hulle met onvermoeide ywer gewy aan die werksaamhede van die vele komitees waarop hulle dien. Niemand noem die naam Jan Tabak voor hulle nie, maar almal weet van die storie – selfs die kinders. En natuurlik Trompie! By die skool wil Rooie, Blikkies en Dawie weet watter plan hy bedink het om Pieter op sy plek te sit, maar hy hou hom geheimsinnig. Soos ’n man wat nog steeds besig is om diep en ernstig na te dink, sê hy: “Later, later,” en beduie hy wil nie lastig geval word nie. Daar is nog ’n paar puntjies wat Trompie moet uitpluis voor sy plan volmaak sal wees. Hy wil dit vanoggend in die skool doen en vanmiddag sal hy sy bende van alles vertel. Hulle gaan verstom wees! Hy wat Trompie is, het ’n slim kop op sy skouers – dis nou maar wors! In die geskiedenisklas dink Trompie aan… roet! Hy is so opgewonde dat hy amper opspring van vreugde. Hy glimlag van oor tot oor.

“Wat is dit met jou?” kom die onderwyser se bars stem. “Niks nie, Meneer, sommer niks nie,” sê Trompie. Onskuldig sit hy en kyk na die onderwyser. “Hoekom het jy so ’n grynslag op jou bakkies?” “Ek, Meneer?” “Ja, jy.” “Nee, Meneer, ek het maar sommer net gesit en oplet…” “Oplet?” “Ja, Meneer, na hoe Meneer ons vertel van Jan van Riebeeck en daai mense. Dis… dis… vir my mooi…” Die onderwyser weet Trompie het aan iets anders gedink en glad nie opgelet het nie, maar hy besluit om die seun wat nou daar sit asof botter nie in sy mond kan smelt nie hierdie keer oor te sien. “Laat ek jou nog een keer vang dat jy nie oplet nie, dan is jy in die moeilikheid!” Die onderwyser draai om en skryf weer op die bord. Trompie sug. Dit was so amper of hy het deurgeloop. Maar die roet! Dis nou vir jou ’n briljante idee! Pikswart roet uit die kaggel se skoorsteen! Dit sal dinge nog beter maak. Een ding is seker, niemand sal ná Saterdag ooit weer na Pieter luister as hy stories aandra nie en sy ma en sy suster gaan ophou met hulle ge-Pieter-dit en Pieter-dat. Trompie wens die skool is al uit sodat hy sy maats van sy plan kan vertel. Die Boksombende sit gereed in die fort. Trompie se manskappe kyk afwagtend na hom wat regop voor hulle staan. “Almal teenwoordig?” vra hy. “Kan jy nie sien nie?” mompel Rooie. “Vertel ons van jou kastige wonderlike plan.”

Trompie wil hom eers vererg, maar dan is dit weer ’n stryery en hy het tog nie nou tyd vir so iets nie. Hy het mos ernstige dinge om hulle mee te deel. Hy spoeg nogtans ’n boog deur die lug net om te wys wie is baas hier. “Nou kyk, manne,” begin hy, “nadat ek vir dae en nagte feitlik nooit geëet of geslaap het nie, het ek uiteindelik die perfekte plan gekry. Ek weet wat ons moet doen om daai kastige engeltjie van ’n Pieter vir goed op sy plek te sit.” “Weet jy regtig, Kaptein?” vra klein Dawie opgewonde en sy ogies glinster. “Ek sê mos ek weet!” “Nou sê wat jy weet.” Blikkies se kieste beweeg op en af soos hy aan ’n grashalmpie kou. “As julle my nie so in die rede geval het nie, het ek al lankal gesê. Hou nou julle smoele!” Trompie gluur hulle aan. Die drie is doodstil. Hy geniet dit om te voel hy is slimmer en sterker as hulle en hy hardloop en swem die vinnigste en spoeg die verste. Hy is hul leier. Hy buig ernstig vorentoe: “Is ek reg as ek sê Pieter dink hy weet altyd alles? Hy sê op alles wat jy vir hom sê altyd: ‘Ek weet dit.’ Is ek reg, hè?” Die drie dink. Ja-nee, Trompie is reg as hy dit sê. Hy gaan sit weer op sy kissie, skuif vertroulik nader en fluister: “Julle ken vir tannie Susan en tannie Martha Senings, nè?” Die drie seuns knik. “En julle ken vir oom Jan Twak, nè?” Ja-nee, almal ken hom. “En julle weet hy het vlerk gesleep by een van die twee – maak nie saak watter een nie – en hulle het baklei oor hom en hy kuier nou glad nie meer daar nie.” Die seuns knik. Hulle weet dit ook. Trompie sit terug en glimlag trots. Dan sê hy meerderwarig: “Nou ja, manne,

daar’s my plan!” Die drie gaap hom aan. Hulle verstaan nou glad nie. “Waar?” vra Dawie. “Wat’s die punt?” brom Rooie. Trompie kom weer vorentoe: “Julle bedoel julle verstaan nie?” Hy probeer verbaas lyk. “Wil julle vir my sê julle is só dom dat julle my wraggies nie verstaan nie?” Die bendelede dink ernstig na oor alles wat Trompie gesê het en die vrae wat hy gevra het, maar die besigheid bly maar duister. “Wat het die tweeling-tannies met die plan te doen?” vra Rooie, sommer net om iets te sê. “Ek het vir daardie vraag gewag,” sê Trompie selfvoldaan. “Sê my net een ding: Hou tannie Susan en tannie Martha daarvan dat mense hulle ‘Senings’ noem? Hou hulle daarvan, hè?” “Jy weet mos hulle hou niks daarvan nie en niemand sal hulle so noem nie, want hulle gaan woes te kere as hulle kwaad is,” antwoord Blikkies. “Nou goed. En weet Pieter dit?” vra Trompie dan. Die seuns dink hieroor na. “Nee, seker nie,” sê Rooie uiteindelik. “Hoe sal hy dit weet? Hulle bly nog net omtrent drie weke hier op die dorp en die Senings-tannies was mos weg.” “Dis reg,” sê Trompie opgewonde, “en as ’n mens Pieter iets vertel, dan sê hy mos altyd hy weet dit. Dis my punt daardie, ouens, dis my punt.” Daar kom ’n flikkering van begrip in die drie seuns se oë, al is dit maar taamlik flou. Trompie besluit om nie meer so geheimsinnig te wees nie. Hy sal alles sorgvuldig verduidelik. Hy praat ernstig en sy hande beduie soos iemand s’n wat besig is om ’n groot

saketransaksie te beklink. Rooie, Blikkies en Dawie luister aandagtig en knik kort-kort. Blikkies sê opgewonde: “Dis wonderlik, Trompie! Maar gaan ons kans kry om hom alles te vertel – én nog van oom Jan Twak ook?” “Natuurlik gaan ons,” antwoord Trompie selfversekerd. Hy kyk sy manskappe weer uit die hoogte aan. “Wat dink julle van die roet om dinge nog erger te maak? Ek sê julle, dit gaan só ’n storie tussen die klomp vroumense in die Therons se sitkamer afgee dat ons ons siek gaan lag.” “Sjoe, Trompie,” sê klein Dawie met heldeverering in sy oë, “jy’s so slim, jy hoort in die parlement…” Rooie het lank gedink en besef nou eers wat Trompie se plan is. “Nou toe nou,” sê hy beïndruk. “Dis die beste plan in die wêreld.” Hy slaan Trompie hard op die rug. “Ons gaan vet pret hê.” Trompie voel trots. Hy het weer eens vir sy manne gewys hoe ’n goeie leier hy is. Ná Saterdag is dit klaarpraat met die wonderlike Pieter. “Onthou nou net,” herinner hy hulle, “ons moet die paar dae voor die partytjie gaaf met Pieter wees. Ons moet met hom maats maak…” “Dit gaan nie maklik wees nie,” sug Rooie, “maar ons sal seker maar moet.” Die vier seuns, met die blaffende Boesman langs hulle, stap geselsend deur die veld terug dorp toe. Hulle het nie ’n bekommernis in die wêreld nie. Saterdag gaan hulle baie pret hê by die partytjie en daarna sal Pieter nie meer ’n vlieg in hul salf wees nie! Trompie kom by sy huis se tuinhekkie in en sien Pieter op die stoep sit. “Die lammetjie self,” fluister hy onderlangs. Hy kyk na die seun se mooi gekamde hare, die bril op sy neus en sy silwerskoon klere en die gedagte om met hom maats te maak, maak Trompie naar. Maar dit moet gedoen word!

“Haai!” sê hy gemaak vrolik. “Ek is bly jy het vir my kom kuier.” Pieter kyk na die jong barbaar voor hom. Hy trek sy neus op. Trompie se gesig is vuil, sy hemp hang uit en sy kouse lê slordig op sy skoene. En sy ongekamde boskasie! Pieter weet hoe skoon en netjies hy in vergelyking met Trompie lyk en hy glimlag selfvoldaan. Uit die hoogte sê hy: “Ek het nie kom kuier nie. Ek het net kom vra of jy na die partytjie toe kom.” “Maar natuurlik!” Trompie tik Pieter met sy vuil hand op die skouer. “Natuurlik sal ek daar wees. Ons gaan pret hê, nè?” Die stemmetjie in Trompie se kop sê: “As hy maar net weet presies hóéveel pret!” Pieter staan op. “Ek moet nou gaan. My ma wag vir my.” “Ag nee, kom ons speel eers bietjie in die tuin…” “Nee dankie, Trompie, dit sal my klere vuil maak.” Die seun is verlig. Hy stap saam met Pieter tot by die hekkie. Daar sit ’n langstertvink op die draad. Trompie sê: “Dis ’n mossie daai.” “Ek weet dit,” antwoord Pieter. Trompie grinnik. Pieter weet net mooi niks van voëls af nie. Hy noem ’n vink sowaar ’n mossie! Maar hy weet mos alles. “Toemaar, Saterdag sal ons sien,” sê Trompie vir homself. “Baai, Pieter,” sê hy dan hardop. “Kom kuier weer, hoor!” Die volgende paar dae is die Boksombende gedurig al om Pieter. Dit is net Pieter voor en Pieter agter. Hulle gee selfs vir hom van hul lekkers. Rooie wou eers erg beswaar maak hierteen, maar toe gee Trompie hom ’n vuil kyk en hy staan ook maar van sy lekkers af. Die vier seuns kan nie meer wag dat dit Saterdag moet word nie. Hul planne is mooi agtermekaar. Dawie het ’n papiersak vol roet uit sy huis se skoorsteen gehaal en sal dit partytjie toe bring.

Uiteindelik is dit Saterdag, die dag van die Therons se partytjie! Mevrou Toerien is verbaas dat Trompie nie beswaar maak nie en heel gewillig is om saam te gaan. Hy het sy Sondagklere al vroeg die oggend aangetrek en sy hare is mooi gekam, altans vir sy standaarde. Sy ma glo dit is Pieter se goeie invloed, want Trompie het die afgelope paar dae nogal baie met hom gespeel. Dit lyk of hulle groot vriende gaan word. Pieter is tog so ’n gawe seun en hy en Trompie het glad nie rof gespeel nie. “Jy moet nou vandag mooi kyk hoe goed gemanierd is Pieter,” sê sy vir Trompie. “Ek wil só graag hê jy moet ook so wees.” Die seun sê niks hierop nie. Hy glimlag net. Die partytjie begin elfuur. Toe Trompie en sy ma daar aankom, is daar al ’n hele paar vrouens en kinders. Pieter en sy ma staan by die voordeur en verwelkom die gaste. Pieter is spierwit aangetrek en hy maak elke slag so ’n effense buiginkie as hy een van die grootmense groet. “Is hy nie ’n voorbeeldige seun nie!” “Regtig ’n mooi kind, met mooi maniere.” “En so talentvol. Hy speel glo pragtig klavier.” Hierdie en baie soortgelyke aanmerkings irriteer Trompie nie vandag nie. Hy sien Rooie, Dawie en Blikkies se ma’s is al in die sitkamer. En naby die klavier sit die tweelingtannies! Trompie gaan tuin toe en reg aan die onderpunt van die grasperk kry hy sy manskappe, al drie in hul Sondagklere. Hulle lyk briesend! “Wanneer sit ons hom op sy plek?” brom Rooie. “Net so gou as ons die kans kry,” sê Trompie opgewonde. “Ons moet nou kophou. Het ons die roet?” “Ja.” Dawie bring ’n bruin papiersak te voorskyn. Die vier seuns gaan na ’n somerhuisie in die een hoek van die tuin. Hulle sit die

papiersak met die roet oop onder die bankie neer. “Gaan haal jy nou vir Pieter,” sê Trompie vir Dawie. “Sê vir hom ons is hier en ons het lekkers.” Pieter se ma het pas besluit hy het nou genoeg tussen die grootmense rond geparadeer en hom buite na die kinders toe gestuur. Dawie loop hom by die voordeur raak. “Kom saam met my,” sê hy en probeer vriendelik lyk. Die aanstellerige seun wil liewer by die klomp op die groot grasperk gaan speel, maar toe Dawie vir hom sê dat Trompie, Blikkies en Rooie lekkers by hulle het en niks rofs gaan speel wat sy klere sal vuilmaak nie, gaan hy saam met hom na die somerhuisie toe. Trompie het intussen suigstokkies uit sy sak gehaal en dit begin uitdeel. “Toemaar, ouens,” paai hy, “dit is die laaste keer wat ons vir daai vent iets sal moet gee.” Pieter kom sit langs hulle en Trompie bied vir hom ’n suigstokkie aan. “Dankie,” sê hy beleefd. Na elke suig vee hy sy hande en mond met ’n wit sakdoek af. Die Boksombende kyk hom minagtend aan, maar hulle steek hul ware gevoelens weg en probeer vriendelik lyk. “Ons hoor jy speel so mooi klavier,” sê Trompie en glimlag breed. “Ja, ek het al ’n sertifikaat gewen, in Johannesburg.” “Dit moet wonderlik wees om so goed te kan speel.” Rooie maak sulke klapgeluide soos hy aan sy suigstokkie sit en suig. Pieter kyk met afsku na hom en trek sy neus op. “Gaan jy vandag iets speel?” vra Trompie gou om sy aandag af te lei. “Ja, my ma sal my nou-nou weer na die grootmense toe inroep.” “Wat gaan jy speel, Pieter?”

“Die ‘Liebestraum’.” Die seuns kyk hom fronsend aan. “Die watse goed?” vra Rooie. “Die ‘Liebestraum’,” sê Pieter. “Julle sal nie verstaan wat dit beteken nie. Dit gaan oor die liefde…” Die vier kyk na mekaar. Rooie voel lus om die lekker wat hulle vir die vent gegee het weer terug te gryp, maar hy hou hom in. “Jy weet,” begin Trompie en hy hoes effens, “die twee ryk tannies wat vandag hier is, tannie Susan en tannie Martha Senings, is vreeslik lief vir musiek. Foeitog, hulle het ’n kêrel gehad en hom toe verloor. Het jy geweet, Pieter?” “Ja, ek weet dit.” Trompie kyk na sy manne. Die klein pes weet minder as niks van die tweelingtannies af, maar hy sal dit nooit erken nie. “Weet jy wat moet jy doen as jy vandag sommer groot indruk wil maak sodat al die grootmense nog tien keer meer van jou moet hou, Pieter?” “Wat?” “Speel daardie ding – daardie lieb-… lieb-…” “‘Liebestraum’?” “Ja. Speel dit veral vir tannie Susan en tannie Martha Senings!” Pieter dink hieroor na. Hy haat dit om ’n vraag te vra, maar hy sal maar moet. Trompie hou duim vas. “Is hulle van Senings?” “Nee, maar hulle is altwee vreeslik maer, en hulle is baie trots daarop. Hulle is altyd baie bly as mense beleefd praat van tannie Susan Senings en tannie Martha Senings. Jy weet mos?”

Pieter suig weer ’n slag aan sy lekker en vee sy mond met die sysakdoek af. “Ja, ek weet dit,” sê hy. “Nou kyk,” sê Trompie en hy skuif vertroulik nader. “Ou Pieter, ons hou van jou en al die grootmense hou van jou. Hulle sê jy is die beste ou wat nog ooit hier op Kwaggaberg gebly het. So nou wil ons almal graag soos jy wees. Kyk hoe mooi skoon is ons ook vandag…” Pieter kyk die vier op en af. Ja, hulle is nogal skoner as gewoonlik, maar darem nog lank nie so netjies soos hy nie! “As jy wil hê die mense moet nog meer van jou hou, dan moet jy net sê jy speel die klavierstuk vir tannie Susan en tannie Martha Senings. Dan sal almal weer praat oor wat ’n goeie en gawe ou jy is.” Die nuwe seun hou van wat hy hoor en Trompie besluit om nog verder te gaan. “Dit sal ook goed wees as jy oom Jan Twak se naam noem. Jy ken hom mos.” Pieter aarsel net ’n oomblik, dan sê hy: “Ja, ek ken hom.” “Nou ja, voor jy begin speel, maak jy een van daai buiginkies waarvan almal so hou en jy sê: ‘Ek speel die… die… watsenaam vir tannie Susan Senings en tannie Martha Senings en ek hoop hulle sal oom Jan Twak gou weer terugkry.’ Ek sê jou, ou maat, die mense sal te kere gaan van blydskap en almal sal net praat oor hoe wonderlik jy is.” “Dink jy so?” vra Pieter. “Natuurlik! Die vroumense sal hierdie partytjie nooit vergeet nie. En die Senings-tannies sal só baie van jou hou dat hulle altyd vir jou sal lekkers gee – meer as wat jy kan eet!” Rooie, Blikkies en Dawie beaam alles wat Trompie sê. “As ek net klavier kan speel,” sê Dawie en hy probeer om sy stem jaloers te laat klink, “sal ek dit doen, want dan sal ek nooit weer lekkers hoef te koop nie. Hulle sal my vol van die goed stop.”

“Sê bietjie weer wat ek moet sê?” vra Pieter. Trompie is maar te gretig om alles te herhaal. “Dankie vir die wenk,” sê Pieter en hy staan op. “Ek sal darem vir julle ook van die lekkers gee.” “Dankie, ou maat,” sê Trompie en staan ook op. Agter sy rug gee hy ’n teken vir Dawie, Blikkies en Rooie. Hulle druk hul hande gou in die papiersak met die roet. Hul hande is nou pikswart. Trompie steek sy hande ook ongemerk in die roet. Pieter begin huis toe stap. Die Boksombende loop langs hom. Die vier se hande is agter hul rûe. Pieter het niks agtergekom nie. Trompie sit sy hand op die seun se skouer en loop gemoedelik en gesels. Hy klop hom op sy skouer. Daar is ’n swart kol. Rooie se hand is op die ander skouer. Dawie sê: “Dis darem ’n mooi wit baadjie wat jy aanhet,” en hy voel-voel aan die materiaal op Pieter se rug. Die agterkant van die baadjie is nou vol swart kolle. By die huis se sydeur sê Pieter: “Ek moet nou ingaan om die ‘Liebestraum’ te speel. Gaan staan julle by die venster en luister.” “Ons maak so,” sê Trompie, “maar wag, daar is iets op jou gesig.” Hy maak of hy iets van Pieter se wang afvee en vryf die een kant van sy gesig swart. Klein Dawie sien nou ook iets aan die ander kant van Pieter se gesig. Hy haal dit af en vryf. Nou is Pieter se hele gesig swart. Blikkies trek sy hand deur die seun se hare om sy kuif reg te maak. “Nou lyk jy piekfyn,” sê Trompie hoog in sy skik. “Dankie, ouens,” sê Pieter. Mevrou Theron roep haar seun. Hy moet kom speel. “Onthou wat jy moet sê,” herinner Trompie hom. Pieter knik en gaan by die deur in en met die gang af na die sitkamer waar al die vrouens sit.

“Nou gaan die poppe dans,” sê Trompie opgewonde. Die vier seuns glip vinnig om die huis na ’n venster van waar hulle die petalje kan dophou. In die sitkamer kuier die vrouens heerlik oor koek en tee. Mevrou Theron maak keel skoon en sê: “Soos julle weet, het my Pieter al in Johannesburg naam gemaak op die klavier. Hy gaan nou vir ons ’n stukkie speel.” Beleefd klap die vrouens hande en sit afwagtend agteroor. Pieter maak die deur oop en kom in. Daar is ’n skerp geluid van asems wat ingetrek word. Die seun staan langs die klavierstoel en glimlag. Sy gesig is pikswart – die wit tande steek blink daarteen af. Die vrouens staar hom verbaas aan, maar niemand sê iets nie. Miskien het hy hom met opset so swart gesmeer – miskien is dit iets wat pas by die stuk wat hy gaan speel. Mevrou Theron is asvaal, maar sy besluit om ook niks te sê nie. Dit is so stil dat mens ’n speld kan hoor val. By die venster loer Trompie, Rooie, Blikkies en Dawie met groot oë na die toneel. Pieter vermoed niks. Hy draai om na die twee oujongnooiens, maak ’n elegante buiginkie en sê in sy helder stemmetjie: “Ek speel die ‘Liebestraum’ spesiaal vir tannie Susan Senings en tannie Martha Senings en ek hoop hulle sal oom Jan Twak gou weer terugkry!” Die dames sit vir ’n oomblik versteen. Tannie Susan Senings se handsak gly van haar skoot af en val op die vloer. Skielik kry sy lewe. Sy spring op en skree in ’n krakerige stem: “Hoe durf jy?!” ’n Klomp ander vrouens spring ook op. Pieter se ma sak dieper in haar gemakstoel en snak: “Ek val flou! Bring laventel!” Tannie Martha Senings spring rats op. Sy gryp die verbysterde Pieter wat nie verstaan wat aangaan nie aan sy nek en moker hom met haar handsak! “Jou onbeskofte klein maaifoedie!” gil sy en die houe reën op hom neer. Die vrouens skree en praat almal deurmekaar. Pieter se ma is asvaal, maar haar moederinstink triomfeer oor alle ander gevoelens. Sy vergeet dat sy wou flou val en snel haar seuntjie te hulp. Dit is mos haar eie vlees en bloed. Hoe durf die twee ou hekse hom so moker? Sy klap van agter af en tannie Martha se modieuse hoedjie trek deur die lug. Tannie Susan los vir Pieter wat soos ’n maer vark te kere gaan. Hy val op die klavierklawers en dit klink na allesbehalwe die “Liebestraum”. Die dominee se

vrou skree: “Mense, kom tot bedaring!” Koppies en pierings val stukkend op die grond. Die vrouens probeer tannie Susan, tannie Martha, Pieter en sy ma van mekaar af wegtrek. Dis ’n deurmekaar lawaai – totale chaos! Trompie, Dawie, Blikkies en Rooie se neuse is plat teen die vensterruit. Hul oë is groot en hul monde hang oop. “Maggies, nè?” sê Trompie. “Laat ons weg wees, ouens.” Uiteindelik is die orde in die sitkamer weer herstel. Die twee oujongnooiens, tannie Susan en tannie Martha, het lankal briesend die pad gevat. Pieter hou aan skreeu: “Dis Trompie! Dis Trompie!” maar niemand luister na hom nie. Die vrouens maak hul kinders bymekaar. Die partytjie is verby. ’n Mens hoor oral geskokte uitlatings soos: “Wie sou dít kon dink van daardie Pieter!” en “So ’n klein stouterd!” en “Hy kort ’n goeie pak slae!” en “Ek hoop nie hy beïnvloed ons kinders met sy slegte maniere nie!” Die verontwaardige dames stap haastig by die Therons se huis weg. Mevrou Toerien tref Trompie by die huis aan, netjies en skoon, die toonbeeld van ’n modelkind. Sy is agterdogtig, maar sy gaan hom liewer nie uitvra nie. Heimlik is sy ook maar bly, nes die ander ma’s, dat die voorbeeldige Pieter tot ’n val gekom het. Dit het op hul senuwees begin werk dat mevrou Theron so ’n “engeltjie” vir ’n seun het. Trompie kyk onskuldig na sy ma en sê: “Jissie, Ma, dit was vir jou ’n affêre, nè!” Sy plan was ’n skitterende sukses. Om alles te kroon, trek die Therons die einde van daardie maand weer Johannesburg toe. Meneer Theron is kastig terug soontoe verplaas, maar Trompie en sy maats sweer tot vandag toe nog mevrou Theron het vir haar man gesê sy weier om langer in Kwaggaberg te bly. En dit is natuurlik heeltemal moontlik. Hoe dit ook al sy, die klein pes van ’n Pieter sal die Boksombende nooit weer pla nie. Hulle kan nou weer na hartelus baljaar en kattekwaad aanvang. Daar is

niemand om stories by die grootmense te gaan aandra nie.

3

Trompie-hulle word vasgevat

Trompie lê in sy bed en planne beraam. Hy het nie sy Engelse opstel geskryf nie en hy weet hy gaan vandag in die moeilikheid wees by die skool. “Baie groot moeilikheid,” mompel hy. Ou Tor, oftewel meneer Erasmus, is geneig om sy humeur te verloor as iemand nie sy huiswerk gedoen het nie. Die seun dink daaraan om vir sy ma te sê hy is siek, sommer dodelik siek, maar hy weet sy sal hom nie glo nie. Hy het dit al te veel probeer. Nee, hy sal moet skool toe gaan. Traag begin Trompie aantrek. Hy eet ook nie veel nie. Met sy boeksak oor sy skouer gaan hy by die huis uit en mik skool toe. Hy loop en dink aan die opstel. Hulle moes geskryf het oor “A day at the Zoo”. Maar wat weet hy nou van ’n dieretuin af? Sy klas was laas jaar een dag by die Johannesburgse dieretuin, maar hy onthou nie meer veel van al die verskillende diere en goed nie. Dit is in elk geval ’n simpel onderwerp. Hy onthou net hy en Rooie, Blikkies en Dawie was dié dag in die moeilikheid omdat hulle die ander kinders nie op die speelplek se rondomtalie wou laat ry as hulle nie met lekkers, grondboontjies of ’n sluk koeldrank daarvoor wou betaal nie. Toe gaan klik die kinders en die onderwyser was lelik vies. Hy kon nie verstaan dat Trompie maar net die plan uitgedink het omdat hy bang was die ouens sal dronk in die kop word as hulle te veel in die rondte ry nie. Miskien sou hulle selfs afgeval en seergekry het. Dis maar al waaraan hy wat Trompie is, gedink het. Die lekkers en goeters was bysaak. Maar Trompie kan dit mos nie vir Ou Tor in ’n opstel skryf nie. Ai, die lewe is darem maar moeilik. Trompie is nou ’n hele ent van die huis af. Hy besluit om hier vir Rooie, Blikkies en Dawie te wag en gaan sit op ’n ou boomstam op die

sypaadjie. Dit is ’n heerlike sonskyndag. Hy wens hulle kan in die kloof gaan stap en swem en… Maar hoekom nie? Miskien het die ander drie het ook nie die opstel geskryf nie. Dan kan hy hulle ompraat om saam met hom kloof toe te gaan! Die Boksombende se leier sug. Hoekom het mense ooit sulke goed soos skool uitgevind? Dis mos ongesond om op só ’n lekker dag in ’n klaskamer te sit. Die grootmense sê heeltyd ’n mens moet gesond bly, maar wat doen hulle? Hulle stop die arme kinders tussen vier mure in wanneer die son buite skyn. Dis onregverdig. Dis wat dit is. En hy wat Trompie is, sal dit alles verander wanneer hy eendag in die regering is. Hy gaan die eerste minister wees en Rooie, Blikkies en Dawie sal sy ministers wees. Hulle gaan al die skole afbrand en dan sal daar niemand wees wat slim is van boeke lees nie en almal sal ewe min of ewe veel weet… Sy gedagtegang word versteur deur drie harde klappe op die rug. Dit is die ander lede van sy bende – Rooie, Dawie en Blikkies. “Waaroor dink jy?” vra Rooie. “Goeters wat jy tog nie sal verstaan nie.” “O, jy hou vir jou slim, nè!” sê Rooie smalend. “Jy gaan seker die hoogste punte in die klas kry vir jou Engelse opstel!” Rooie sê dit, want dit is altyd ’n teer puntjie by Trompie dat hy een van die swakstes is wanneer dit by Engels kom. “Ek sou maklik kon,” kap Trompie terug, “as ek die simpel ding net geskryf het.” “Wat? Het jy nie die opstel geskryf nie?” “Nee, het julle?” Hoopvol kyk Trompie na sy maats. Maar hulle knik al drie. Hulle het hul opstelle geskryf. “Sjoe, Trompie,” sê klein Dawie, “ou Tor trek vandag jou vel van jou lyf af!” “Ek weet,” sê Trompie en toe staan hy nader aan hulle en fluister: “Maar ek gaan

nie daar wees nie. Ek gaan bank!” Met groot oë kyk die drie hom aan en toe, soos een man, gaan hulle op die boomstam sit. Dawie skuif op en Trompie kom sit ook weer. Niemand praat nie. Trompie loer onderlangs na sy maats. Uiteindelik sê hy: “Dit gaan vanoggend lekker wees daar by die dam in die kloof. Ek gaan sommer net swem en in die son lê en boomklim en so…” Hy loer weer onderlangs, sug en sê dan: “Dis jammer julle ouens het julle opstelle geskryf en julle moet nou in die klas gaan sit. En dit nogal terwyl ek daai spelonk wat ons nou die dag ontdek het, gaan verken,” voeg hy opgeruimd by. “Ek dink ek gaan ’n paar interessante goed daar kry.” Sy maats kyk hom verlangend aan. “Jammer ons kan nie in die kloof gaan speel nie,” las hy by om hulle nog verder uit te lok. Klein Dawie kyk na Trompie en sy ondeunde ogies flikker. “My opstel is geskryf, so ek is nie bang om skool toe te gaan nie, maar ek waai saam met jou kloof toe!” “Ditsem, Dawie!” sê Trompie opgewonde. “Ons twee gaan vir jou pret hê, hoor!” Sy woorde is skaars koud, toe sê Rooie: “Ek gaan ook saam!” Trompie en Dawie wens Rooie van harte geluk met hierdie wyse besluit. Die drie draai na Blikkies. Hy kyk ingedagte voor hom uit en sy kieste beweeg ritmies op en af soos hy aan ’n grashalmpie kou. Hy spoeg dit uit en kyk na sy maats. “Ek wil net een vragie vra,” sê hy ewe rustig. “En wat’s dit?” kom dit bars van Rooie. “Wat gaan julle môre sê as julle nie briefies het dat julle siek was nie? Dis al wat ek wil vra.” Blikkies slaag daarin om die drie se geesdrif effens te demp, maar nie vir lank nie!

“Ons… ons het mos die hele oggend om in die son te lê en verskonings uitdink vir môre,” sê Trompie. Dawie en Rooie stem saam. In die gemoedstoestand waarin hulle nou is, sal ’n span perde hulle nie eens skool toe kan trek nie. “Top,” sê Blikkies, “ek weet ons gaan môre op ons herrie kry, maar ek gaan saam.” Blikkies word op sy rug geslaan dat hy so hik en weg is die Boksombende! Vinnig nael hulle deur die veld… kloof toe! Naby die kloof stap die vier seuns stadiger. Hulle sing en lag uitbundig. Niemand het hulle die veld in sien verdwyn nie. Daarvan is hulle oortuig. Hulle het mos kort-kort oor hul skouers geloer. Al wat Trompie-hulle pla, is dat sy hond nie by hulle is nie. Hulle wonder of hy nie miskien moet terugsluip en vir Boesman gaan haal nie. “Jy kan mos net aan die onderent van die tuin staan en vir hom fluit,” sê Dawie. “En sê nou my ma hoor my? Nee, dit is te gevaarlik. Boesman sal maar by die huis moet bly.” Skielik hoor hulle ’n motor om die draai aankom. “Val plat!” skree Trompie. Die seuns lê op hul mae in die lang gras en hou asem op. Toe die motor verby is, vra Trompie: “Dink julle hy het ons gesien?” Die vier kyk verslae na mekaar. Dis meneer Erasmus wat die motor bestuur het! Hulle het skoon vergeet hy het ’n plaas ’n entjie buite die dorp en hy ry altyd met hierdie pad langs skool toe. “Ek glo nie,” sê Blikkies. Rooie en Dawie skud hul koppe. Maar die seuns voel nie meer so opgeruimd nie. Stadig en ingedagte stap hulle kloof toe. Ná ’n ruk bars Trompie skielik uit van die lag.

“Ou Tor het ons definitief nie gesien nie,” sê hy vrolik. “Wat maak jou so seker daarvan?” mompel Rooie. “Kyk, manne,” sê Trompie en hulle kan hoor hy praat nou as die Boksombende se Grootkaptein, “ek het oor die saak geloop en nadink en toe het ek só gedink. Sê nou hy hét ons gesien? Dink julle hy sou dan sommer net verbygejaag het? Dink julle so?” Die seuns dink hieroor na. “Nee, hy sou nie,” sê Dawie. “Hy sou stilgehou en kom kyk het wat gaan aan.” “Natuurlik sou hy,” sê Trompie. “Hy sou wou weet hoekom ons kloof toe stap as die skool aan die ander kant van die dorp is.” Die seuns begin glimlag en dan lag hulle hardop. Meneer Erasmus het hulle nie gesien nie, daarvan is hulle nou oortuig. Die enigste een wat nog effens skepties is, is Blikkies, maar hy vergeet ook van al sy sorge toe hy die pragtige dam sien. Voor hulle die berg uitklim na die grot toe, gaan hulle eers gou swem. Hul klere word haastig uitgetrek en op hopies langs die wal op die gras neergegooi. Die seuns se kaal lywe gly soos visse deur die water. “Kom ons kyk wie kan die langste onder die water bly!” skree Trompie en die vier koppe duik weg. Die oppervlak word stil. Skielik kom Dawie se kop op, toe Blikkies s’n en toe Rooie s’n. Trompie is nog onder die water. Dawie kry ’n slim plan. “Nes hy opkom, duik ons weer weg,” sê hy. Trompie kom op en hul koppe verdwyn vinnig onder die water. Trompie kyk rond. “Maggies, nè,” mompel hy. Kan die ander drie dan so lank asem ophou? Net toe hulle opkom, duik Trompie weer weg! Die drie skater soos hulle lag. Hulle het hom gekul en nou probeer hy hulle kul. Toe hy weer opkom om asem te skep, sit hulle al op die gras in die son. Hul leier is effens vies omdat hulle hom so ’n streep getrek het, maar hy het tóg

gewen, want voor die kullery begin het, het hy mos die langste onder die water gebly. Die vier geniet hulle gate uit. Hulle rus eers ’n bietjie en probeer dan van die duikplek af bollemakiesie tot in die water slaan, maar nie een kry dit heeltemal reg nie. Skielik sê Trompie: “Dink aan die klomp swape in die skool!” en hulle lag weer heerlik. Hulle besluit om een keer tot by die dam se verste wal te swem en dan terug te kom en hul boeksakke in die grot hoër op in die kloof te gaan bêre. Dan gaan hulle tussen die bome en bosse Rooihuide speel en later weer kom swem. Die vier duik in en Trompie skree: “Die een wat laaste anderkant is, moet lekkers koop!” ’n Breukdeel van ’n sekonde voor Rooie raak Trompie aan die oorkantse wal. Blikkies is ’n paar hale agter Rooie en sommer ver agter hom kom Dawie aangesukkel. Die seuns hou aan die wal vas terwyl hulle ’n bietjie asem skep. Trompie draai om… en hy word grys om die kieue. “Sien… sien julle wat ek sien?” vra hy geskok. Die ander swaai om. ’n Motor hou onder die boom stil, naby die plek waar hul klere lê. Hulle het só vinnig geswem en só gelawaai dat hulle die motor nie gehoor het nie. “O jissie, ouens,” sê klein Dawie. “Dis Ou Tor. Hier kom ’n ding!” Die seuns sien hoe meneer Erasmus uit sy motor klim en tot by die klere stap. “Wat gaan ons doen?” vra Rooie sag. “Hy het ons nog nie gesien nie,” sê Trompie. “Kom ons duik onder die water weg!” “Wat sal dit help?” vlieg Blikkies hom vies in. “Hy sal mos maar net daar by ons klere bly sit tot ons weer opkom!” “Nou kom ons spring dan uit en hol kloof toe,” probeer Trompie weer. “Sonder klere?” vra Blikkies smalend. “Ek het julle mos gesê ons gaan op ons herrie kry!”

Die onderwyser kyk na die klere op die gras. Dan kyk hy op en sien die vier koppe wat bo die water uitsteek. Hy wink en skree: “Ek het julle kêrels kom haal!” “Sal ons terug soontoe swem?” vra Rooie. “Of sal ons omhardloop?” “Ons swem terug,” antwoord Trompie. “Ons gaan tog in elk geval gelooi word. Ons kan maar net so wel lekker terugswem.” “Ek gaan liewer omhardloop,” sê Dawie. “Ek is te moeg om te swem en ek is buitendien nou so lam geskrik dat ek sal verdrink.” Die drie begin swem en klein Dawie klim uit. Hy hardloop net so kaal met die wal langs. Meneer Erasmus steek ’n sigaret aan terwyl hy die seuns dophou. Dawie besef hy gaan voor die drie swemmers by Ou Tor aankom en dit wil hy tog nie hê nie. Hy hardloop stadiger. Die vier seuns sê skamerig: “Môre Meneer,” raap hul klere op en trek sommer so nat-nat aan. “Lekker geswem?” vra Ou Tor in ’n lui stem. Niemand antwoord nie. Trompie sukkel om sy broek aan te kry. Hy steek elke slag albei sy bene deur dieselfde broekspyp. “Ek het julle ’n vraag gevra!” kom die onderwyser se stem skielik streng. “Ja, Meneer, ons het lekker geswem,” mompel Trompie. Kan Ou Tor dan nie sien hulle het nie – in elk geval tot hy op die toneel verskyn het? Toe die seuns klaar aangetrek is, kom staan hulle voor meneer Erasmus wat nou gemaklik teen sy motor leun. “Het julle geweet dis vandag skool?” vra hy. Die seuns knik. “En hoekom het julle nie skool toe gekom nie? Of dink julle miskien ek is blind,

dat ek julle nie in die gras sien platval het nie?” Niemand antwoord nie. Trompie kyk na sy ingeduikte skoenpunt asof dit iets te doen het met die verknorsing waarin hulle nou is. Klein Dawie se oë is groot en hy staan en staar net na die onderwyser. Hy probeer so onskuldig moontlik lyk. Hy kan sien Ou Tor is omgekrap. Vandag gaan hul velle van hul lywe afgetrek word. Rooie en Blikkies kyk oor die boomtoppe na die heuwel waar die grot is. Die Boksombende kan maar vergeet van vandag daar gaan verken! “Julle draai seker stokkies omdat julle nie my Engelse opstel geskryf het nie?” Die seuns kyk na mekaar. Niemand antwoord nie. “Het jy die opstel geskryf, Dawie?” “Ja, Meneer. Ek het gister die hele middag daaraan gewerk.” Klein Dawie lyk of ’n engel se stralekransie mooi op sy kop sal pas. Die onderwyser kyk na die ander. “En julle?” “Ek het die opstel geskryf, Meneer,” sê Rooie. “Ek ook, Meneer,” sê Blikkies. Meneer Erasmus en die ander drie draai na Trompie. Hy trek los en skop na ’n graspol. “Staan stil en kyk na my as ek met jou praat!” blaf die onderwyser. “Het jy jou opstel geskryf?” Trompie word nou vies vir hierdie besigheid. Waaroor staan en lol Ou Tor so? Hoekom trap hy hulle nie uit en kry klaar daarmee nie? Hy kyk die onderwyser vas in sy oë en sê: “Nee, Meneer. Ek het dit nie geskryf nie!” “O so! En toe het jy die ander oorreed het om saam met jou stokkies te draai?” Trompie dink vir ’n oomblik daaraan dat dit nie juis moeilik was om hulle om te praat nie. Hulle was maar te gewillig.

“Tel op julle boeksakke en klim in die motor,” beveel die onderwyser. “Ons sal by die skool met julle afreken!” Gedwee gehoorsaam die seuns. Al vier klim agter in die motor. Nie een sit voor langs meneer Erasmus nie. Die seuns is stil. Trompie kyk na die dam. Hoe pragtig stil en kalm is die water se oppervlak nie nou nie! Hy wens hy kan ’n klippie ingooi en kyk hoe die waterrimpels al groter en groter kringe maak. Die motor trek met ’n gebrul weg. By die skool stap meneer Erasmus reguit kantoor toe. Soos vier skape wat na die slagpale gelei word, volg die seuns hom met die lang gang af wat vandag eindeloos voel. Hier en daar leun kinders by die vensters uit. Hulle grinnik en klap met hul vingers soos ’n mens met ’n sweep slaan om vir Trompie-hulle te wys hoe hulle gaan les opsê. “Spul lafaards!” mompel Trompie. “Te bang om self te bank, nou kry hulle lekker oor ons uitgevang is!” Hy wys vir een ou vuis en trek vir ’n ander een skewebek. Meneer Erasmus gebied die seuns om te wag en stap by die hoof se kantoor in. Klein Dawie is asvaal en hy vra in ’n bewerige stem: “Hoeveel dink julle ouens gaan ons kry?” “So vier of vyf houe. Of nee, hulle mag ons nie meer slaan nie. So seker ses weke lank detensie,” sê Rooie ewe koel. Hy gee nie juis om nie. Vir hom is dit feitlik ’n daaglike ding om by die skool in die moeilikheid te kom. Meneer Erasmus verskyn in die hoof se deur en beveel: “Kom binne!” Trompie loop voor. Hy voel maar benoud. Die skoolhoof, meneer Joubert, is ’n stil man wat nie eintlik daarvan hou om kinders te straf nie, maar as hy dit die dag doen, dan doen hy dit behoorlik! Hy kan kwaaier wees as enige van die ander onderwysers in die skool. Die hoof sit gemaklik agteroor en kyk na die seuns voor hom. “Wie het voorgestel julle moet in die kloof gaan stokkies draai?” vra hy.

Die vier kyk na mekaar. Trompie sluk en sê dan: “Ek het, Meneer.” “Hoekom wou jy nie vandag skool toe kom nie, Trompie?” “Wel, Meneer, Meneer sien, die saak staan eintlik só,” begin die seun skielik spraaksaam. “Ons moes vir meneer Erasmus ’n opstel skryf en ek het dit nie gedoen nie en toe was ek bietjie skrikkerig, want meneer Erasmus kan baie kwaai wees en toe dink ek dis miskien beter om nie skool toe te kom nie en toe gaan ek maar kloof toe. Dis maar al, Meneer.” “Hoekom het jy nie die opstel geskryf nie?” “Ek het vergeet, Meneer.” “Dan besef jy jy moet gestraf word: twee Saterdae se detensie omdat jy sonder verlof van die skool af weggebly het en twee weeksmiddae omdat jy nie jou opstel geskryf het nie!” Trompie sluk swaar. Sjoe! Hy het nie gedink dit sal só erg wees nie. Hy wil nog weer praat, maar besef dit sal niks help nie. As die hoof gesê het hy gaan iets doen, dan doen hy dit. Die hoof kyk na Dawie, Blikkies en Rooie. “Het julle jul werk gedoen vir vandag?” “Ja, Meneer,” antwoord al drie tegelyk. “Hoekom het julle dan van die skool af weggebly?” “Ek wou graag saam met Trompie gaan speel het, Meneer,” antwoord Rooie. “Ek ook,” sê Blikkies. “Ek het toe ook maar saamgedraf, Meneer,” sê Dawie met sy piepstem. Meneer Joubert weet dit was Trompie se idee om stokkies te draai, maar die ander sal nooit so sê nie. Hierdie seuns is dikwels in die moeilikheid, maar die hoof hou nogal van hulle. Hulle is wakker en vol lewenslus. Hulle is natuurlik

ook stout, maar hy het hulle nog nooit betrap dat hulle iets gemeens doen nie. Hulle het egter sonder verlof uit die skool gebly en daarvoor moet hulle gestraf word. “Ek sal julle detensie-sessies self hanteer en glo my, ek gaan dit so onaangenaam as moontlik maak. Gaan julle weer uit die skool wegbly en in die dam loop swem?” “Nooit nie, Meneer,” sê Blikkies. “Nooit weer nie, Meneer,” sê Rooie. “Sowaar, Meneer, ek sal dit nooit weer doen nie,” sê Trompie. “Nooit weer solank soos ek lewe nie, Meneer,” kom Dawie se stemmetjie. Meneer Joubert glimlag. “Wel, ek is bly om dit te hoor, want volgende keer gaan ek dalk regtig my humeur verloor en nie sommer speel nie.” Die seuns kyk na mekaar. As hy vandag net gespeel het, dan wil hulle nie weet hoe kwaai hy régtig kan wees nie! Vier detensie-sessies! Daardie dam gaan hulle vir ’n baie lang tyd nie sien nie. “Die saak is nou verby en vergete,” sê die hoof. “Julle kan na julle klaskamer toe gaan.” “Dankie, Meneer.” Die vier raap hul skooltasse op en is die deur uit. Terwyl hulle klas toe stap, sê Trompie: “Dis die meeste detensie wat ek nóg gekry het!” “Nee wat,” sê Rooie. “Ek dink ek het al meer gehad.” “Ja, maar onthou – julle het net twee sessies gekry en ek vier!” Trompie begin nou trots voel. Dis nie sommer enige man wat vier sessies alleen saam die hoof gaan deurbring nie. Ja-nee, dis nogal iets om oor te spog. Dit sit nie in elke ou se broek nie. Jy moet senuwees van staal hê.

“Ek het julle gesê ons gaan op ons herrie kry,” sê Blikkies weer mismoedig. “Ag, Blikkies, hou op om so dieselfde ou deuntjie te sing. Jy’s mos nie ’n sissie nie.” “Nee, ek is nie,” sê Blikkies, “en laat een van die ander ouens net vandag iets sê oor ons stokkiesdraaiery of ons straf, dan sal ons ’n ding sien!” Die ander stem met hom saam. Hulle gluur na die klas toe hulle instap. “Laat één net lag of sy snater oopmaak,” sis Trompie. Niemand lag of maak sy mond oop nie. Almal kan sien die Boksombende is lelik omgekrap. Dié oggend in die klas luister Trompie nie met veel aandag nie. Hy blameer die hoof glad nie vir die straf wat hy gekry het nie. Nee, soos meneer Joubert gesê het, dis verby en vergete. Maar waaroor Trompie wél vies is, is dat hulle nie die hele oggend in die kloof kon deurbring nie. As Ou Tor net ’n halfuur later daar aangekom het, sou hy hulle nooit gekry het nie, want hulle sou dan al hoog in die kloof by die grot gewees het. Toe die skool die middag voor huistoegaantyd bymekaar kom, is daar ’n aankondiging wat Trompie van al sy sorge en verdriet laat vergeet. Die hoof sê: “Meneer Diedericks, wat jare lank in Johannesburg geboks het en nou hier in die distrik boer, begin ’n boksklub hier op die dorp. Hy gaan elke Maandag- en Donderdagaand van sewe tot agt vir skoolseuns bokslesse gee in die saal waar daar films vertoon word. Boks is ’n skoon en manlike sportsoort en ek hoop julle sal almal van hierdie geleentheid gebruik maak om dit te leer ken. Bespreek dit met julle ouers en dien môre julle name by my in.” Asof in ’n droom loop Trompie huis toe. Dis wat hy nog altyd wou doen… leer om te boks. Hy wil eendag ’n groot wêreldkampioen word. Hy gaan nou vir al die mense en die skoolkinders wys wat daar in hom steek. Hy is ’n bokser! Dis wat hy is. Maandagaand is hy daar. Vanmiddag ná ete gaan hy sy album met boksfoto’s van Suid-Afrikaanse en wêreldkampioene weer sit en deurkyk. Sy foto gaan ook nog eendag só in die koerante verskyn! Toe Trompie die hekkie by hul huis agter hom toemaak, slaan hy met sy vuiste in die lug en dans lig op sy voete rond. Dis mos nou vir jou voetwerk hierdie! Die

detensies wat kom is lankal reeds vergeet. Hy wens dit is al Maandag sodat hy in die flieksaal kan gaan boks.

4

Trompie die bokser

Trompie sit op sy bed met sy plakboek op die skoot. Die boek is vol foto’s van beroemde boksers. Die seun se oë rek. Hy het ’n groot ontdekking gemaak! Hy wed Blikkies, Dawie en Rooie het dit nog nooit vantevore opgemerk nie. Kyk, die boksers staan almal verskillend! Nie een van hulle het dieselfde styl nie en hulle is almal kampioene. Dit beteken mos ’n mens kan boks op enige manier wat jy wil en as jy goed is, sal jy ’n kampioen word. Ja-nee, dis ’n groot ontdekking en Maandag sal hy vir die boksafrigter hiervan vertel. Hy is doodseker meneer Diedericks het ook nog nie opgemerk dat hierdie manne almal verskillend staan nie! Hy wat Trompie is, sal hom daarvan vertel, dan sal hy sien hoeveel die seun al klaar van boks af weet, nog vóór hy met lesse begin het. Trompie is hoog in sy skik. Hy sit die plakboek oop op die bed neer, gaan staan voor die spieël en neem verskillende bokshoudings in. Die houding waarvan hy die meeste hou, is dié van ’n Amerikaanse bokser. Die man se vuiste is feitlik teenaan sy kop en hy buk laag sodat hy deeglik onder sy teenstander kan inklim. Dis hoe Trompie Maandagaand gaan boks. Hy gaan almal verras. Kwaggaberg sal nog eendag trots op hom wees, want hy gaan bekend wees as die woesste en aanvallendste vegter wat die wêreld nog gesien het. Trompie gluur na sy beeld in die spieël. Hy moet boosaardig lyk en so ’n paar snorkgeluide maak om te wys hoe kwaad hy nou eintlik is, dan sal die ou wat teen hom boks hom sommer al klaar pap skrik. Die seun slaan ’n paar keer in die lug rond met sy vuiste. Hy wens hy het iets wat hy kan moker. Wag, hy het ’n plan! Hy vat sy handdoek en draai dit styf om sy regterhand. Gebukkend kom hy al nader aan die muur net langs die klerekas.

Daar is ’n groot rooi blom op die plakpapier. Dit is sy teenstander se gesig. Trompie koes vinnig. Hy het daardie hou mooi ontduik! Hy is nou naby genoeg en hy trek los! Hard tref sy vuis die muur. Eina! Hy spring terug. Die handdoek het nie veel gehelp nie. Sy hand klop van die pyn. Daar val ’n paar stukke pleister onder die plakpapier uit op die grond. “Nou toe nou,” sê Trompie trots, “wie kon dink ek kan só hard slaan! Ek moet Maandag net oppas dat ek die ander ou nie sommer doodslaan nie!” Hy vryf sy beseerde hand tevrede. Trompie dink vinnig daaraan dat hulle in ’n ou huis woon en dat die pleister soms sommer agter die plakpapier afval as ’n mens hard teen die muur stamp, maar dit maak mos nie saak nie. Hy hoef dit nie vir Rooie, Blikkies en Dawie te sê nie. Die Boksombende se leier gaan by die huis uit en loop deur die veld na die fort toe. Hy het vir sy manskappe gesê hy sal hulle daar kry. Hy stap vinnig en slaan aanhoudend met sy regtervuis in sy linkerhand en dan weer met sy linkervuis in sy regterhand. Hy het eenkeer gelees dat ’n sekere beroemde bokser dit altyd doen, want dit is glo goeie oefening vir die gewrigte en kneukels. By die fort kry hy vir Rooie, Blikkies en Dawie. Hulle sit en gesels oor die bokslesse wat Maandag in die flieksaal gaan begin. “Weet julle wat het ek nou net gedoen?” val Trompie hulle in die rede en hy gaan sit op ’n kissie. “Nee, wat?” vra Rooie. “Ek het ’n handdoek om my regtervuis gedraai en my kamermuur toe só gemoker dat dit amper omgeval het. Daar’t sommer sulke groot stukke goed afgeval.” Soos iets wat geweldig kosbaar is, hou hy sy regtervuis voor hom sodat die ander kan sien hoe rooi dit nog is. Dan sê Rooie: “Ek glo dit nie.” Trompie kyk hom vas in die oë. “Sê jy ek lieg, hè?”

Rooie bekyk die vuis weer sorgvuldig en sê dan: “Nee, ek sê nie jy lieg nie. Ek sê maar net ek glo dit nie.” Trompie dink ernstig hieroor na. “Wat is die verskil, hè?” Hy staan dreigend op. “Ek vra jou, wat is die verskil?” Rooie staan ook op. Hy antwoord sy maat nie, maar hy staan reg. As Trompie gaan slaan, gaan hy terugslaan. “Al vergeet van daai blouoog wat ek laas jaar vir jou gegee het?” Rooie word bleek. Hy hou nie daarvan om aan daaraan herinner te word nie. Die feit dat Rooie nie teëpraat nie en net doodstil staan, gee Trompie moed. Hy tik sy maat se arm met sy vuis en sê: “Ek daag jou uit!” Rooie dink aan die vorige keer se bakleiery. As Trompie so moeilik soos nou is, is hy ’n gevaarlike kalant met sy warrelwind-aanvalstaktiek. Rooie besluit om dit te los. Hy gaan sit maar liewer weer. Dit is gemakliker en nie so gevaarlik nie. Trompie sien Rooie is maar skrikkerig. “Jy’s bang, nè!” Hy staan met gebalde vuiste nader en daag Rooie weer uit deur hom hierdie keer sommer op die arm te moker. Trompie is nou kaatjie van die baan. Rooie ignoreer hierdie hou. Hy sit maar net en kyk op na Trompie. “Hy is nie bang nie; hy is net versigtig,” sê Blikkies droog terwyl hy ’n grashalmpie behendig van die een kies na die ander verskuif. “Waarvoor nou baklei?” kom Dawie tussenbeide. “Julle gaan volgende week genoeg tyd daarvoor hê by die boksklub.” Trompie snork minagtend en kom sit. “Daar sal Rooie en die ander ouens ook te bang vir my wees as hulle sien hoe goed ek al kan boks,” sê hy selfvoldaan. “Ek wed julle meneer Diedericks gaan my sommer dadelik die kaptein of iets maak.” “Hoekom sal hy dit doen?” vra Rooie, maar hy klink glad nie meer so astrant

nie. “Omdat ek klaar baie van boks af weet… Daarom.” Trompie skuif nader en sê dan vertroulik: “Weet julle ouens wat?” “Nee, wat?” vra die drie. “Ek het ’n groot ding uitgevind oor boks…” “Wat se ding?” vra Blikkies. “Ek het uitgevind al die wêreld se groot kampioene baklei nie dieselfde nie. Elkeen het ’n verskillende styl…” Trompie spreek die woord “styl” uit asof hy spraaklesse neem. Hy hou van die woord. “Elkeen het ’n verskillende styl,” sê hy weer. “Dis wat hulle het… ’n verskillende styl.” “Nou wat beteken dit?” wil Dawie weet. Trompie hou daarvan om met sy kastige groot kennis te spog. “Dit beteken elkeen boks soos hy wil, want as jy goed is, gaan jy in elk geval mos ’n kampioen word.” “Hoekom wil meneer Diedericks die seuns dan leer om te boks as daar niks is om te leer nie?” vra Blikkies droog. Trompie dink ernstig hieroor na. Die saak word nou ingewikkeld. “Hoe sal ek weet?” sê hy bot. “Al wat ek sê, is mens kan boks net soos jy wil en nog steeds goed wees. Daar is nie net só ’n manier of só ’n manier nie. Ek gaan op my eie manier boks. Ek sal julle Maandagaand wys. Ek gaan almal wat teen my boks pap slaan…” Trompie kan nie meer wag vir die groot aand nie. Hy sien al in sy verbeelding hoe hy wanneer die klok lui sy teenstander bevlieg en só aanhoudend en só hard slaan dat die ou sommer begin tjank en meneer Diedericks sê: “Dis genoeg, Trompie. Maggies, maar jy kan boks, hoor! Wie het jou geleer?” Dan sal hy beskeie antwoord: “Niemand nie, Meneer, dis maar sommer my eie manier.” Janee, Trompie wens die dae om.

Rooie wens ook dis al Maandagaand sodat die bokslesse kan begin. Behalwe Trompie is daar niemand in die dorp wat hom kan onderkry nie. Daarvan is hy seker. En wie weet… miskien… miskien beteken Trompie nie veel met die bokshandskoene aan nie. Dis mos heeltemal ’n ander ding om te boks as om kaalvuis te baklei! Blikkies en klein Dawie sien ook baie uit na die eerste boksles. Hulle gaan nie by die klub aansluit nie, maar hulle wil daar wees en lekker lag vir die spul wat kastig leer boks. Hulle weet sommer dit gaan baie snaakser as ’n fliek wees. Die Maandagaand is Trompie al ’n uur voor die bokslesse begin by die flieksaal. Die deur is toe en niemand anders het nog opgedaag nie. Hy sit buite op die trappies en wag. Hy het sy rugbybroek en ’n wit moulose hemp aan. Hy dra ’n sweetpakbaadjie oor die hemp. Hy wou nie ’n trui aantrek nie. Wie sal dan kan sien hy gaan boks? In sy hand het hy ’n paar ou tekkies. Die sole is nog goed, maar die seil bo-op is stukkend en as hy die goed aan het, steek sy tone uit. Hy sal hulle aantrek wanneer die oefening begin. Uiteindelik begin die dorp se seuns een vir een by die flieksaal opdaag. Party word deur hul trotse pa’s vergesel. Trompie se pa sou ook kom kyk het, maar hy moet ongelukkig na ’n vergadering toe gaan. Hy is egter bly sy seun gaan bokslesse neem. Sy vrou wou nog keer, maar hy het net vir haar gesê: “Dit sal Trompie goed doen. Boks is ’n skoon sportsoort en, wie weet, miskien is daar iemand in sy gewigsafdeling wat hom goed sal kan afstof. Die knapie het dit nodig.” Sy pa het vir hom geknipoog vir hom, maar Trompie het net gesnork en gesê: “Soos wie? Wie sal my onderkry? Ek wil dit nog sien!” Daar is by die dertig van Kwaggaberg se seuns wat wil leer boks. Meneer Diedericks staan by die deur en kyk hoe die klomp in die saal rondbaljaar. Trompie, Rooie, Dawie en Blikkies sit in die een hoek. Hulle speel nie saam met die ander nie. Soos Trompie sê: “Ek is nie mal om my nou te staan en moeg maak nie.” Diedericks klap sy hande en die seuns kom tot bedaring. “Kom tree almal in ’n reguit ry hier voor my aan.” Die seuns wat sweetpakbaadjies aanhet, trek dit uit sodat hulle net in broeke en T-hemde daar staan. Trompie trek sy tekkies aan.

Almal kyk met groot oë hoe die afrigter ’n groot kas oopsluit en ’n paar stelle bokshandskoene uithaal. Hy sit dit op ’n stoel neer en begin praat met die seuns wat nou tjoepstil staan. Vir die meeste van hulle is dit ’n vreemde besigheid hierdie en hulle is skrikkerig. Op stoele langs die saal se muur sit die ouers en ’n klompie seuns wat dinge eers ’n bietjie wil deurkyk voor hulle besluit om aan te sluit of nie. “Ek is bly hier is soveel van julle wat wil leer boks,” sê meneer Diedericks. “Ek is seker ’n hele paar van julle gaan nog kampioene word.” Trompie stoot sy bors uit. “Hoewel dit vanaand maar ons eerste aand is,” gaan die afrigter voort, “wil ek sien hoeveel julle ouens al van die bokskuns af weet, want my plan is om so gou moontlik ’n toernooi te reël. Ek wil ’n Johannesburgse klub nooi om hier teen ons beste kêrels te kom boks.” Trompie glimlag selfvoldaan en knipoog vir Blikkies en Dawie wat naby hom teen die muur sit. Trompie is seker hy sal vir so ’n toernooi gekies word en dit gaan sy kans wees om vir die hele wêreld te wys wat daar in hom steek! Hy gaan sy teenstander verpletter en selfs die koerante in Johannesburg sal oor hom skryf. Die les begin. Trompie is vies. Hoekom begin hulle nie sommer boks nie? Wat se lollery is dit nou om eers te staan en liggaamsoefeninge doen? Hulle doen dit mos genoeg by die skool! Hy lê ook maar op sy maag en maak allerhande bewegings met sy bene en arms. Die afrigter sê hierdie oefeninge is om hulle fiks te kry, maar Trompie ís mos fiks! Hardloop hy dan nie gedurig rond nie? Hy swem, klim boom en berg, en bring die ure wat hy nie op die skoolbanke sit nie onder die blou hemel deur. Dit is sommer tydmors hierdie, besluit Trompie. Meganies doen die ouens die verskillende oefeninge. Voor hom is Gerrit Moerdyk, wie se pa die rykste man in die dorp is. Gerrit het ’n paar regte boksskoene aan! Trompie verkyk hom daaraan. Sy pa moet vir hom ook só ’n paar koop, nog voor die volgende boksaand! Hy is nie verniet ’n bankbestuurder nie. Nee, boksskoene moet Trompie hê. Dan sal hy sommer baie beter kan boks ook. Hy lê op sy rug en lig sy voete op. Hy kyk na sy tekkies. Hy wikkel sy twee groot, skurwe tone wat bo by die seil uitsteek. Die goed is gedaan. Hy sal met sy pa praat. Hy het dringend boksskoene nodig!

Toe die seuns uiteindelik klaar is met liggaamsoefeninge staan hulle in rye voor meneer Diedericks en hy vertel hulle van die belangrikste hou in boks… die reguit-linker. “Onthou,” sê hy, “die reguit-linker is die hou waarmee jy vinnig punte insamel.” Hy slaan so drie, vier keer rats met sy linkerhand in die lug. “Die reguit-linker is soos die vinnige vuur van ’n masjiengeweer, en die harde regterhou, wat nou en dan geplant moet word, is soos die swaargeskut… soos ’n kanonskoot. Dit is die hou wat die teenstander droomland toe moet stuur.” Aandagtig kyk die seuns na meneer Diedericks wat in ’n bokshouding voor hulle staan. Hy demonstreer hierdie twee houe. Terwyl hy vinnig met ’n reguit-linker in die lug slaan sê hy: “rat-tat-tat-tat” en wanneer sy regterhand oorskiet, sê hy: “doem!” Die afrigter beweeg nou ligvoets rond en slaan in die lug. Dis tjoepstil in die saal. Jy hoor net “rat-tat-tat-doem, rat-tat-tat-doem.” Trompie hou niks van die reguit-linker se “rat-tat-tat” nie, maar baie van die harde regter se “doem”! Dis hoe hy wil slaan. Hy besluit die reguit-linkers is te flou en sommer net tyd mors. Nadat meneer Diedericks hierdie twee houe gedemonstreer het, wys hy die klas ook so ’n ietsie van voetwerk. Die seuns moet ’n bokshouding inneem. Trompie staan met sy hande langs sy kop en vooroor gebuk. “Nee,” sê meneer Diedericks, “jy staan te plat op jou voete, Trompie. Staan meer op jou tone. So ja, dis beter.” Trompie is effens vies. Staan daardie Amerikaanse kampioen in sy plakboek dan nie ook so plat op sy voete nie? Maar hy voel tóg ook gevlei, want meneer Diedericks ken sowaar al sy naam. Hy ken sommer ’n goeie bokser wanneer hy een sien. Die seun weet natuurlik nie sy pa het die middag lank met Diedericks oor hom gesels nie. Die Boksombende se leier is nou al moeg vir hierdie langdradige storie. Hoekom trek hulle nie net die handskoene aan en begin boks nie? Dis mos waarvoor hulle hier is – nie om soos ’n spul meisiekinders te staan en ronddans nie. Die afrigter beduie dat as hy links beweeg, hulle regs moet beweeg en as hy regs beweeg, dan moet hulle terselfdertyd een tree links beweeg. Gee hy ’n tree agtertoe, moet hulle ’n tree vorentoe kom. Beweeg hy vorentoe, moet hulle retireer. Blikkies en Dawie geniet dit om hierdie snaakse gedoente van die muur af te sit

en dophou. Trompie probeer ook liggies rondtrippel, maar hy lyk lomp en voel soos ’n gek. Dit is moeilik om presies te doen wat meneer Diedericks sê. Jy moet glo altyd eerste beweeg met die voet wat naaste is aan die rigting waarin jy wil gaan en die spasie tussen jou linkerbeen voor en jou regterbeen agter moet altyd dieselfde bly. Vir Trompie is dit ’n onsinnige affêre. Hy besluit net om te sê sy been is seer toe die bevel kom dat hulle maar kan ophou. Trompie se oë is groot en sy hart begin vinnig klop toe meneer Diedericks uiteindelik die bokshandskoene neem en vir hulle gee om aan te trek. So ja, nou gaan hier gespook begin. Die toeskouers langs die mure maak die handskoene vir die seuns vas. Blikkies en Dawie help vir Rooie en Trompie. Trompie staan en trippel. Hy kyk die ouens wat omtrent sy grootte en gewig is deur. Hy wonder teen wie hy gaan boks. Hy is nie vir een van hulle bang nie. Diedericks verdeel die seuns in verskillende gewigsafdelings. Rooie is nie in Trompie se groep nie. Hy is swaarder. Die afrigter loop deur elke groepie en tik hulle twee-twee op die skouer terwyl hy sê: “Jy en jy.” Dis hoe die ouens gaan boks. Hy is nou by Trompie se groep. Hy tik Trompie op die skouer en draai om, want die ander ouens staan almal ’n bietjie weg van Trompie af, en tik Gerrit Moerdyk op die skouer. Trompie glimlag van oor tot oor en kyk vir Blikkies en Dawie. Dis wat hy wou gehad het! Hy het nog nie vergeet van die bohaai wat Gerrit laas jaar opgeskop het toe dinge so skeefgeloop het by die konsert nie. Vanaand gaan Trompie hom goed op sy plek sit. Gerrit lyk maar bleek. Terwyl die ander ouens boks, bly hy langs Trompie staan en gesels ewe vriendelik. Trompie gluur hom aan. Gerrit sluk net en gesels nóg vriendeliker. Uiteindelik is dit hul beurt. Meneer Diedericks wink hulle nader. Toe die twee by hom staan, sê hy: “Ek wil hê julle moet net met die linkerhand slaan en glad nie die regter nie…” “Wat, Meneer?” vra Trompie verbaas. “Ja, julle moet daardie reguit-linker oefen. Julle kan later albei hande gebruik.” Dié ding staan Trompie glad nie aan nie. Wat se soort boks is dit as ’n mens net met die een hand moet slaan? Hoe gaan hy wild kan aanval en met albei hande

soos ysterhamers slaan as hy net een hand kan gebruik? Diedericks kyk op sy polshorlosie en sê: “Begin maar.” Gerrit dans liggies met sy pragtige boksskoene rond, sy hande voor hom. Trompie staan plat op sy voete en wag vir Gerrit om in te kom. Hy het al klaar heeltemal van voetwerk en reguit-linkers vergeet. Hy staan vooroor gebuk. Hy kom effens op sy tone. Oopmond sit Dawie, Blikkies en Rooie daar. Hulle ken die teken. Trompie gaan nou soos ’n koeël uit ’n geweer vorentoe skiet en woes en aanhoudend slaan. Hulle voel jammer vir Gerrit wat bleek ronddans en floutjies met sy linkerhand in die lug slaan. “Kom nader, jong!” brom Trompie. “Is jy bang?” Gerrit dans al verder van hom af weg. Skielik skiet Trompie vorentoe en sy arms swaai soos ’n windmeul. Die verdwaasde Gerrit val op die stoele teen die muur. Hy kry ’n hou op die kakebeen en drie, vier in die maag voor die afrigter Trompie gryp en hom van die seun af wegtrek. “Ek het gesê jy moet net met die linkerhand slaan!” raas Diedericks. Trompie is verslae. Hy het skoon vergeet. “Ekskuus, Meneer,” sê hy. Hy kyk na Gerrit en sien die ou se oë swem in trane. Trompie is regtig jammer. “Ekskuus,” sê hy. Die twee begin weer boks. Trompie probeer ook liggies ronddans, maar hy hou glad nie daarvan nie. Dis nie sy manier van baklei nie. Hy sien hy kan die skrikkerige Gerrit feitlik na willekeur met sy linkerhand piets. Die hou wat Trompie gebruik, is egter nie ’n reguit-linker nie, maar so ’n wilde swaaihou. Die afrigter wys hom weer hoe, maar dit help nie veel nie. Trompie bly maar krom slaan. Dié aand in die bed dink Trompie weer aan die boksles. Die fiksheidsoefeninge is sommer tydmors en van daai kastige reguit-linker en voetwerk hou hy net mooi niks nie. Dis gans te meisiesagtig. As ’n mens in die kryt is, moet jy mos baklei. Jy moet slaan, en sommer aanhoudend ook. Wat se dansery is dit? Hy glimlag toe hy onthou hoe verskrik Gerrit op die stoele neergeval het toe hy hom

so stormgeloop het. Dis mos hoe ’n mens moet baklei! Trompie het al die ouens in sy gewigsafdeling goed deurgekyk. Daar is niemand vir wie hy skrik nie. Volgende week sal meneer Diedericks hulle seker met albei hande laat slaan. Dan sal hy hulle wys wat daar in hom steek! Wie slaan nou heeltyd net met die een hand, en dit nogal die linker? Dis mos belaglik. Die bed kreun soos Trompie omdraai. Hy sien uit na die bokstoernooi waarvan hul afrigter vanaand gepraat het. Hy weet hy sal vir Kwaggaberg se span gekies word. Hy kan miskien nie so mooi in die kryt ronddans en ’n reguit-linker slaan nie, maar hy kan soos ’n man veg. Dít kan hy doen. Hy wil nog sien wie hom kan onderkry! Net môre moet sy pa vir hom boksskoene koop… ’n paar soos Gerrit s’n. As hy sulkes het, sal hy ’n regte bokser wees. Hy sal die goed sommer altyd aanhou en daarmee skool toe gaan ook. Maar hy twyfel of sy pa dit sal toelaat. Die seun se asemhaling word stadiger. Sy gedagtes vervaag. Boksskoene en bokstoernooie… boksskoene en bokshelde… boksskoene en… Saggies raak die moeë Trompie aan die slaap.

5

Trompie teen ’n bokskampioen

Vroeg die volgende oggend is Trompie by sy pa in die badkamer terwyl hy skeer. Aandagtig kyk hy hoe meneer Toerien die skeermes oor sy gesig laat gly. Sy pa maak of hy niks agterkom nie, maar hy weet sy seun wil iets hê as hy so om hom draai. Hy sal wel netnou daarmee vorendag kom. Trompie neem die blikkie skeerseep en skud dit. “Sit nog meer seep op, Pa,” sê hy en glimlag vriendelik. Meneer Toerien neem die blikkie by Trompie. Hy weet sy seun betree nou die tweede stadium van sy plan om iets te kry. Hy dwaal altyd eers soos ’n verlore skaap om sy pa rond, dan word hy skielik vreeslik behulpsaam en spraaksaam en dan kom hy met ’n lang ompad uit by wat hy nou eintlik wil hê. “Ai, dit moet lekker wees om so ’n groot, sterk man te wees wat elke dag moet skeer. Ek wens ek kan al skeer.” Meneer Toerien grinnik, maar antwoord nie. “Pa weet, Pa verstaan darem die kuns om te skeer. Dis vir my so lekker om te sien hoe die seep en die baard aan die skeermes agterbly en dan is Pa se gesig so mooi blink en skoon. Dis regtig vir my baie mooi, Pa weet.” “Trompie, moet jy nie regmaak om skool toe te gaan nie?” “Ek is mos reg, Pa.” Meneer Toerien kyk na die sproetgesig, die ongekamde boskasie waarop die klein skoolpetjie windmakerig skeef sit, die kouse wat al klaar op die skoene lê en die een hempspunt wat effens bo die broek uitsteek. Die seun glimlag om te

wys hoe vriendelik en soet hy is. Meneer Toerien grinnik weer en skeer dan verder. Trompie skud weer die blikkie skeerseep en gesels gemoedelik. “Pa weet, gisteraand met die eerste boksles was ek sommer dadelik een van die bestes. Ek skrik vir niemand van my gewig nie.” “O? Boks jy dan só goed?” “Wel, Pa,” en Trompie probeer skamerig lyk, “ek moet dit seker nie self sê nie, maar ek is eintlik die heel beste van almal wat daar was.” Geamuseerd kyk meneer Toerien na sy seun en vra dan: “Nou hoe weet jy dit?” “Wel, ek kon dit sommer sien en buitendien, meneer Diedericks het my eerste van almal geken. Hy het my Trompie genoem.” “Dis seker omdat ek hom gistermiddag van jou vertel het.” “Jissou! Wat het Pa hom van my vertel?” “Ek het net vir hom gesê hy moet jou teen iemand sit wat jou ordentlik opdons! Dit sal jou goed doen. Jy wil mos altyd net wen.” Trompie brom: “Ek wil nog sien wie in Kwaggaberg my sal kan onderkry. Pa moet weet, ek is belangrik hier op die dorp. Ek is nie sommer net enige ou nie. Ek is die Boksombende se Grootkaptein!” Meneer Toerien hou maar aan met skeer. Trompie sien sy woorde maak glad nie ’n indruk op sy pa nie. “En noudat ons daarvan praat, moet ek Pa sommer sê ek dink nie dit is reg dat ek as leier van die Boksombende en as die seun van die bankbestuurder boksklub toe moet gaan met ’n ou paar tekkies wat so stukkend is dat my tone bo uitsteek nie. Ek dink dis baie verkeerd.” “Dis jou skuld – jy werk te rof met jou goed! Maar ek het gesien jou tekkies is gedaan. Ek sal vir jou ’n nuwe paar koop.”

Trompie sluk. Dis nie wat hy wil hê nie. Meneer Toerien spoel sy gesig oor die wasbak af. Toe hy regop kom, is Trompie by met die handdoek. “Pa weet, ek wil nie eintlik nuwe tekkies hê nie.” “Nie?” Meneer Toerien kyk hom verbaas aan. “Nee, Pa, wat ek eintlik wil hê, is boksskoene. Dis al wat ek nodig het om ’n ware kampioen te word. Koop ’seblief vir my so ’n paar soos Gerrit Moerdyk s’n. Hy het boksskoene en hy kan nie eens boks nie. Ek belowe Pa, ek sal Saterdae in die tuin werk, ek sal vir Ma help, ek… ek sal nie so baie in die kloof gaan swem nie en… ek sal harder leer… en… en…” Trompie dink na oor wat hy nóg kan belowe. Hy is bereid om enigiets onder die son prys te gee as hy net die boksskoene kan kry. Meneer Toerien kyk na sy seun se stralende, ondeunde oë en besef hoe hartstogtelik Trompie boksskoene begeer. Hy sê: “Goed, ek sal vir jou ’n paar kry.” “Ja-hoe! Dankie, Pa. Ja-hoe!” gil Trompie opgewonde die Boksombende se Rooihuid-kreet. Hy hardloop by die badkamer uit, raap sy skooltas op en hardloop met die tuinpaadjie af hek toe. Mevrou Toerien kyk na haar man wanneer hy in die sitkamer verskyn. “Jahoeeee!” hoor hulle aan die onderpunt van die tuin. “Ja-hoeeee!” sterf die geluid in die verte weg. “En nou?” vra sy vir haar man. “En nou,” sê meneer Toerien, “gaan Trompie ’n paar boksskoene kry – en dan gaan die moeilikheid begin.” Trompie verkondig wyd en syd by die skool dat hy ’n paar boksskoene gaan kry. Almal wat wil luister en selfs dié wat nie wil nie, hoor dieselfde storie. Hy is die oggend meer as een keer in die moeilikheid omdat hy nie oplet nie. Hy droom die hele tyd net van die boksskoene. Die ure sleep traag verby. Dié middag gaan Trompie en sy maats in die kloof swem. Vir die eerste keer geniet hy nie eintlik die swemmery nie. Hy wil net die tyd omkry sodat sy pa van die kantoor af kan kom met sy boksskoene. Trompie en sy hond, Boesman, gaan lank voor die ander weer terug huis toe.

Hy sit by die voorhek vir sy pa en wag. Toe hy meneer Toerien uiteindelik met ’n pakkie onder sy arm gewaar, nael die seun met die straat af om hom te gaan ontmoet. Boesman blaf en hardloop al springende langs hom. “Het Pa hulle?” skree Trompie toe hy nog ’n hele entjie van hom af is. “Ja, maar moenie soos ’n barbaar te kere gaan nie,” sê meneer Toerien. “Kom tot bedaring. Ek sal die skoene vir jou by die huis gee.” Daar gekom, kry Trompie die pakkie en hy sit af na sy kamer toe. Hy maak die boks oop en haal die boksskoene uit. Hy streel die sagte leer. “As hulle my hierin sien, gaan die ouens éérs bang vir my wees!” Trompie trek die boksskoene dadelik aan. Hy maak ’n paar ies in sy kamer en dan gaan wys hy hulle vir sy ma, pa en suster, Anna. “Wat dink julle daarvan?” vra hy trots in die sitkamer. Meneer Toerien knipoog vir sy vrou. “Jy lyk nou soos ’n regte bokser, seun.” “Dis presies wat ek is, Pa!” Trompie slaan so ’n paar wilde swaaihoue met sy linkerhand. “Sien, dis nou ’n reguit-linker daardie!” “Jy moet die skoene goed oppas,” sê mevrou Toerien sag vir hierdie seun van haar wat altyd in die moeilikheid beland, maar eintlik so dierbaar is. “Ek sal, Ma. En jy, Anna, wat sê jy van my boksskoene?” Trompie lig sy een voet hoog op. “As jou volgende kêrel kom kuier, sit ek hier in die geselskap met hulle aan en ek wed jou hy gaan hom só aan hulle verkyk dat hy nie eens jou hand sal vashou nie!” “Doen dit net, dan slag ek jou lewendig af.” Trompie is by die huis uit om soos hy dit stel “sommer bietjie in die tuin te werk,” maar sy ouers weet hy wil alleen wees om sy boksskoene ordentlik te bewonder.

Anna staan by die venster en uitkyk. Sy begin lag en wink haar ouers nader. Die drie kyk buitentoe. Meneer Toerien en sy vrou kan ook nie hul lag bedwing nie. Trompie is op die grasperk en heeltemal onbewus daarvan dat ses oë op hom gerig is. Hy haal allerhande fratse uit. Hy loop stadig op en af en dan neem hy skielik ’n bokshouding in. Maar hy kyk glad nie voor hom nie. Sy oë bly stip op sy boksskoene gerig. Dan kom hy regop en slaan woes ’n paar houe in die lug. Hierna staan hy weer doodstil en kyk na sy skoene. Hy begin liggies ronddans terwyl hy na sy voete loer en sê: “Dis darem vir jou voetwerk hierdie, hoor!” Skielik trek hy weer los en slaan gate in die lug. Die seun lyk baie koddig en Anna lag só hard dat hy haar hoor. Sy hand trek net deur die lug om ’n geweldige uitklophou te plant toe hy die gelag hoor. Met sy hand nog steeds so in die lug loer hy agterdogtig oor sy skouer. Hy sien die drie by die venster. Hy laat sy hand sak en kom regop. Vinnig stap hy weg en mompel: “Hulle lag net oor hulle niks weet nie.” Dié aand aan tafel het Trompie nog steeds sy boksskoene aan. Hy sê vir sy ma: “Ek wil net aan hulle gewoond raak, Ma.” Hy doen ook sy huiswerk met hulle aan en toe hy bed toe te gaan, besluit hy om sommer met die boksskoene aan sy voete te slaap. Trompie lê op sy rug in die bed, met sy hande agter sy kop. Die kombers is tot onder sy ken opgetrek en sy boksskoene steek by die onderpunt uit. Lank lê hy na die skoene en kyk. Hy lig eers die een voet op en dan die ander een. Hy wikkel sy tone in die skoene. Hy mompel: “Dis darem pragtige goed.” Hy wens dis al weer ’n boksaand sodat almal sy skoene kan sien. Hy wens ook daai bokstoernooi waarvan meneer Diedericks gepraat het, is sommer een van die dae. Hy wil almal verras – die hele Kwaggaberg, die hele wêreld! Met hierdie boksskoene aan sy voete sal niemand hom kan baasraak nie. Daarvan is hy oortuig. Hy hoop net sy teenstander van Johannesburg is ’n kampioen of iets sodat hy vir almal kan wys hoe hy selfs ’n wenner onderkry. Vaak kyk Trompie nog een keer na die boksskoene en dan skakel hy die lig af. Die Boksombende se Groot Leier, die seun wat in Kwaggaberg beroemdheid onder sy maats verwerf het omdat hy die beste boomklim, die beste baklei, die vinnigste hardloop, die beste swem, die verste spoeg, die dapperste is, weet nie wat vir hom voorlê nie! Hy slaap rustig.

Trompie woon al die bokslesse by. Hy is altyd eerste by die saal en die laaste een wat huis toe gaan. Meneer Diedericks hou van sy entoesiasme, maar hy is bevrees hy sal nooit ’n uithalerbokser word nie. Die seun is ’n woeste bakleier, maar van vernuftige boks – ’n pragtige reguitlinker en ratse voetwerk – weet hy niks en dit lyk ook nie of hy hierdie kunsies wil aanleer nie. Nogtans, met sy aanvallende gevegstaktiek is daar niemand by die boksklub wat drie rondes teen hom kan staande bly nie. “Dit is egter net omdat die ander kêrels nog nie veel van boks af weet nie,” verduidelik Diedericks eendag vir Trompie se pa. “Jou seun sal swaar lewe as hy te staan kom teen ’n ervare bokser wat met ’n reguit-linker blitsig punte insamel.” Van hierdie dinge weet Trompie niks nie. Al wat hy weet, is dat daar niemand in sy gewigsafdeling is wat by hom kan kers vashou nie. Hy laat sy teenstander maar eers so ’n bietjie ronddans, dan kom hy skielik op sy tone en bevlieg hom – en dan slaan en slaan hy tot dit klaarpraat is. Die afrigter beëindig die besigheid gewoonlik sommer daar en dan. Een middag laat kom ou Rooie opgewonde by Trompie se kamer in. “Ek het groot nuus!” Trompie sit sy plakboek met boksers neer. “Nou toe, laat ek hoor. Wat is dit?” “Raai!” sê Rooie. “Moenie simpel wees nie, man. Hoe kan ek raai?” “Meneer Diedericks het my pa vanmiddag raakgeloop en vir hom gesê ’n Johannesburgse seunsboksklub kom hier teen ons ouens baklei!” Trompie voel hoe sy knieë lam word. Dis waarna hy so uitgesien het. ’n Bokstoernooi teen ouens van Johannesburg! Nou kan hy naam maak! Nou kan hy vir almal wys wat daar in hom steek!

Met die volgende oefening kondig Diedericks die nuus aan. Trompie val daardie aand nog meer verbete aan en slaan woester en harder as ooit tevore. Toe Kwaggaberg se span bekend gemaak word, is Trompie vir sy gewigsafdeling gekies. By die fort wens sy manskappe hom geluk. Hulle is net so in hul skik. ’n Lid van die Boksombende gaan in ’n bokskryt – ’n regte een – baklei! Rooie sou waarskynlik ook gekies gewees het, maar die Johannesburgse klub stuur niemand in sy gewigsafdeling nie. Trompie voel ’n warm gloed deur hom gaan wanneer Blikkies wat nooit veel praat nie stadig van sy kissie af opstaan, ’n grashalmpie behendig van die een kies na die ander verplaas en sê: “Kaptein van ons Boksombende, u manskappe wens u hartlik geluk met hierdie groot eer!” “Ditsem! Dons daai Johannesburger op! Slaat hom sommer al in die eerste ronde uit!” voeg klein Dawie opgewonde by. Trompie voel hy behoort ook nou ’n paar woorde sê. Hy staan op, maak keel skoon en begin ewe gewigtig: “Manne van die Boksombende, ons het deur dik en dun by mekaar gestaan. Ons het saam gewen en… en saam geval.” “Ons het nooit geval nie,” brom Rooie. “Dis net ’n manier van praat,” snou Trompie hom toe. Met ’n stem wat hy probeer grof maak, gaan hy voort: “Soos ek sê, ons het saam geval, maar ons het ook weer saam opgestaan. Dis wat ons gedoen het.” Die drie luister aandagtig, maar hulle verstaan glad nie wat Trompie bedoel nie. Hy weet eintlik self ook nie. “Wel,” stamel Trompie, “dis wat ons gedoen het, enne…” Skielik helder sy gesig op. “Enne… wat ek eintlik wou sê, is: Nou staan ek alleen tussen vier toue. Ek staan alleen, maar ek belowe julle, ek sal nie val nie. Nee, dit is die ander ou wat gaan val! Julle manne moet net vir my skreeu!” Trompie se manskappe juig hierdie onsamehangende toespraak van hom luidkeels toe.

By die skool word Trompie ook van alle kante gelukgewens. Maar Arnold de Wit wat in sy klas is en glad nie met hom klaarkom nie – of liewer, Trompie kan nie met hóm klaarkom nie – sê: “Mens sal sweer Trompie het sy geveg al klaar gewen. Wag maar, miskien is hy nog lekker bek-af ná die toernooi.” Kwaggaberg se boksspan oefen nou elke middag vyfuur in die flieksaal. Die hele dorp is entoesiasties oor die bokstoernooi, hul eerste een ooit. Die flieksaal gaan daardie aand te klein wees vir al die toeskouers. Een middag lees meneer Diedericks ná hul oefensessie vir die plaaslike boksers ’n brief van die Johannesburgse klub voor. Hul teenstanders se name word daarin bekend gemaak. Trompie boks teen Eric Watkins. Toe die afrigter hierdie naam lees, kyk hy op en sê vir die seun hy moet ’n oomblik agterbly. Wanneer die ander weg is, praat Diedericks ernstig met Trompie. “Het jy al ooit van Eric Watkins gehoor?” “Nee, Meneer,” antwoord die sproetgesig. Hoekom sal hy dan al van daai vent gehoor het? Hy sweer Eric Watkins het ook nog nooit van hom wat Trompie Toerien is, gehoor nie. “Wel, ek wil jou net sê – Eric Watkins is ons provinsie se junior kampioen in sy gewigsafdeling.” Trompie kyk sy afrigter met groot oë aan. Hy weet hy nie of hy bly of spyt moet wees nie. “So, Meneer?” “Ek het hom al in Johannesburg in aksie gesien. Hy is ’n vinnige, vernuftige bokser wat nog nooit verloor het nie.” “Jissie, Meneer,” sê Trompie, “dan sal ek alles moet uithaal om hom te wen!” “Jy sal moet, ja. Maar ek wonder of ek jou teen hom moet laat boks – of ek nie miskien vir hulle moet vra om iemand anders te stuur nie.” Diedericks tik Trompie goedig op die skouer. “Jy sien, Trompie, jy het nog nooit in ’n kryt

geboks nie en daardie kêrel is waarskynlik te ervare vir jou. Ek is bang as jy teen hom verloor, breek dit jou moed en jy hou op boks.” “Ek? Nog nooit nie, Meneer!” “Wil jy regtig graag teen Watkins boks?” Trompie dink ernstig hieroor na. Dan praat hy en hy is vies dat sy stem effens bewe: “Wel, Meneer, ek sal nie sê ‘graag’ nie, maar ek sál teen hom boks.” Hy sluk vinnig en voeg dan heldhaftig by: “En wat meer is, ek sal hom nog wen ook!” Die paar dae voor die toernooi voel Trompie glad nie meer so dapper nie. Dieselfde gedagte spook aanhoudend by hom: “Sê nou ek verloor!” Almal op die dorp weet Eric Watkins is die besoekende span se beste bokser en dat Trompie hom gaan aandurf. Trompie weet nie of hy hom dit verbeel nie, maar dit is vir hom asof mense met simpatie in hul oë na hom kyk, soos jy kyk na iemand wat ernstig siek is en enige tyd kan doodgaan! Die aand voor die toernooi stap meneer Toerien by Trompie se kamer in. Die seun is verbaas, want sy pa kom maar selde hier. Hy het mos een keer gesê hy gaan nie in by ’n plek wat “soos ’n varkhok” lyk nie. Sy pa kom sit op sy bed. “Hoe voel jy oor môreaand?” vra hy. “Nee, Pa, ek is reg vir die ding,” sê Trompie, maar sy hart voel onseker. “Ek het met meneer Diedericks gepraat. Hy sê jou teenstander is baie goed.” Trompie knik stadig kop. “Hulle sê almal so, Pa.” “Maar ek sien nie hoekom jy hom nie kan wen nie, Trompie. En as jy verloor, maak dit ook nie saak nie. Onthou, om te wen is nie alles nie – die groot ding is om deel te neem en jou soos ’n man te gedra.”

“Ja, Pa,” sê Trompie gedwee. Maar hy wil liewer nie aan die aaklige gedagte dink dat hy miskien kan verloor nie. Almal sal hom spot! En sy Boksombende? Wat sal hulle van hom dink as hy nie wen nie? Wanneer sy pa by die kamer uit is, kyk Trompie weer na sy wit broek, sy wit hemp en sy boksskoene wat netjies en skoon op die stoel langs sy bed lê. Hy sug en skakel die lig af. Hy wens dis al môreaand. Hy wens die dekselse toernooi is nou al agter die rug! Lank lê Trompie en dink. Hy is bang en terselfdertyd vies vir homself dat hy so bang is. Hy is glad nie bang vir seerkry nie. Hy is bang om te verloor, bang dat sy maats hom dan gaan spot. Hy lê en dink aan maniere om die kastige wonderlike Eric Watkins te uitoorlê. Uiteindelik besluit hy om maar net soos altyd te boks: om roekeloos aan te val en aanhoudend te slaan. Hy slaan altyd al sy teenstanders hier op Kwaggaberg disnis; hoekom dan nie ook vir Eric Watkins nie? Ja, maar sy afrigter het vir iemand gesê, wat dit toe vir hom vertel het, Trompie het nie ’n kat se kans teen daai Johannesburger nie! Die seun ril by hierdie gedagte. Kan Eric Watkins nie maar vannag siek word of iets sodat hy nie môre kan kom nie? Of miskien kan hy wat Trompie is siek word. Sê nou net hy is môreoggend dodelik siek wanneer hy wakker word? Dan kan hy nie gaan boks nie! Almal sal mos verstaan dat ’n mens nie kan boks as jy siek is nie! Ja, maar al is hy ook hóé siek, hulle sal hom mos nie glo nie. Hulle sal sê dis sommer aansittery oor hy ’n lafaard is. Dis wat hulle sal sê. Al is hy ook ernstig siek en aan die doodgaan, sal hulle dit nog steeds sê. Trompie sit regop en skud sy kop. Vergeet die verskonings! Hy gaan môreaand boks en hy sal nie ophou slaan tot hulle hom uit die bokskryt dra nie.

Die Groot Dag breek aan! Van vroegdag al werk meneer Diedericks, ’n skrynwerker en ’n paar helpers in die flieksaal. Hulle rig die bokskryt op en sit die stoele reg. Klein Dawie kry toestemming om pouse ’n brief te gaan pos en Trompie, Rooie en Blikkies glip sommer saam met hom weg. Hulle wil gaan kyk hoe die saal lyk. Met oop monde staar hulle na die bokskryt in die middel van die saal. Trompie voel aan die styf gespande toue.

“Klim op en voel die toue met jou rug,” sê sy afrigter. Trompie is in die kryt. Hy beweeg met sy rug tot teen die toue, voel-voel hulle en word vorentoe geskiet. Dit is sy eerste ervaring van ’n regte bokskryt. “Hulle is lekker styf gespan, Meneer,” sê hy toe hy uitklim. “Ja, ons wil dit só hê. Hoe voel jy oor vanaand?” “Nee, Meneer, heel lekker,” antwoord Trompie, maar hy lyk taamlik bleek. “Onthou, vanmiddag na skool gaan jy rus. Jy loop nie rond nie, hoor. Julle boksers moet vyfuur hier by die saal wees om geweeg en medies ondersoek te word. Dan sal julle sommer ook julle teenstanders ontmoet.” Dié middag probeer Trompie rus, maar hy kan nie. Hy is gans te senuweeagtig. Sy ma kom sit en gesels by hom, maar dit help niks nie. Daar is net een ding wat deur sy kop bly maal: “Sê nou ek verloor?” Teen vieruur het hy al sy boksklere aangetrek en hy begin stadig flieksaal toe aanstap. In die saal sit Trompie op een van die stoele na die bokskryt en kyk. Hy lyk klein en tingerig. Hy voel alleen en onseker. Al die bravade van ’n paar weke gelede toe hy begin boks het, is skielik weg en hy kan nie verstaan hoekom nie. Dit is alles goed en wel dat almal hom so op die skouer tik en voorspoed toewens, maar hy is die een wat in die bokskryt moet klim! En daar is hy alleen… Trompie se gedagtes word versteur deur die geluid van ’n swaar bus wat voor die deur stilhou. Hy hoor seuns lag en gesels. Dis die boksers van Johannesburg. Trompie sluk en staan op. Nou sal hy sy teenstander ontmoet. Buite is meneer Diedericks besig om die Johannesburgsers aan hul teenstanders voor te stel. Trompie staan ook nader. “En hier, Trompie,” sê Diedericks en hy trek ’n ou van omtrent Trompie se ouderdom en grootte aan die arm nader, “is jou teenstander, Eric Watkins. Hy kan ongelukkig nie Afrikaans praat nie.” Trompie steek sy hand uit. Eric Watkins neem dit en skud hard blad terwyl hy sê:

“How do you do?” Engels is nie eintlik Trompie se sterk punt nie, maar hy probeer dapper: “Goet, end you?” “I’m fine, thanks.” “Das O.K.” En hiermee loop die gesprek dan ook dood. Terwyl die seuns geweeg en medies ondersoek word, kyk Trompie sy teenstander goed deur. Die Watkins-kêrel lyk skraler as hy, maar hy het langer arms. Wanneer hy ewe ontspanne op die skaal klim, sê hy vir Trompie: “I feel fighting fit.” Trompie mompel: “Yes, man, me also.” Die aand is daar nie plek vir ’n muis in Kwaggaberg se flieksaal nie. Die burgemeester open die toernooi amptelik met ’n toespraak en dan klim die eerste twee boksers onder dawerende toejuiging in die kryt. Die Johannesburgse ou takel die Kwaggaberg-bokser egter só erg dat die skeidsregter die geveg binne die eerste minuut stopsit. Die Johannesburger wen met ’n tegniese uitklophou. Hoe nader dit aan Trompie se geveg kom, hoe meer gespanne word hy waar hy langs sy ma, pa en suster sit. ’n Paar rye agter hom sit Rooie, Blikkies en Dawie en elke keer as ’n Kwaggaberg-bokser verloor, hoor hy hoe hulle luidkeels vir almal naby hulle sê: “Wag maar totdat Trompie se geveg kom. Dán sal julle ’n ding sien!” Hy wens hy het nie in die verlede so groot gepraat nie, maar wat help dit nou? Die skade is gedoen. Trompie moet naderhand kleedkamer toe gaan om die bokshandskoene aan te trek. Sy ma en Anna gee hom ’n drukkie en sy pa skud sy hand. “Mooi boks, grootseun,” sê sy pa en dit lyk of hy ook maar swaar sluk. “Ek hou duim vas,” sê Anna. Haar oë glinster.

“Moenie seerkry nie,” sug sy ma. Trompie voel soos ’n lam wat ter slagting gelei word. Eric Watkins is reeds in die kleedkamer. Hy het al bokshandskoene aan. Terwyl iemand vir Trompie handskoene aantrek, kyk hy agterdogtig na sy teenstander wat staan en oefeninge doen. Dis seker om sy litte los te maak, dink Trompie. Hy staan en bewe. “Kry jy koud?” vra die man wat hom met die handskoene help. “Nee, Meneer,” sê Trompie, maar hy hoor self hoe sy tande klap. Skielik verskyn daar iemand in die deur en wink vir hulle. Eric Watkins stap eerste uit. Trompie se bokshandskoene word nog vasgemaak. Hy dink vlugtig daaraan dat dit darem ’n storie sal afgee as hy nou losruk, sommer by die agterdeur uitskiet en nael vir die vale! Maar hy doen dit nie. Hy stap by die saal in en met die gangetjie af tussen die toeskouers deur na die kryt toe. Die toejuiging is oorverdowend wanneer Trompie deur die toue klim. Selfs die ooms en tannies wat altyd sê hy verdien ’n afgedankste pak slae omdat hulle weet hy is altyd die voorbok wanneer dit by kwajongstreke en vrugtestelery kom, klap nou hande en roep sy naam uit. Trompie sit bleek op sy stoeltjie in die hoek. Hy sien hoe sy ouers en suster hom angstig dophou. Hy sien hoe Blikkies, Dawie en Rooie die hoeveelste keer vir almal sê: “Nou gaan julle sien!” Hy sien hoe Katrien wat langs hulle bly, wys sy hou vir hom duim vas. Hy hoor meneer Diedericks hier in sy oor fluister wat hy moet doen, maar die woorde maak nie sin nie. Dan is alles in die saal skielik stil en die ghong lui. Meneer Diedericks stamp Trompie vorentoe en sê: “Alles van die beste!” Die seun beweeg tot in die middel van die kryt. Hy sien hoe sy teenstander glimlag en sy hande uitsteek om blad te skud. Trompie het amper vergeet hy moet handskud. Hy groet en glimlag floutjies. Eric begin liggies ronddans. Trompie is vooroor gebuk met die bokshandskoene langs sy kop. Hy kom op sy tone en dan bevlieg hy die Johannesburgse bokser. Sy kop is laag en sy arms swaai soos ’n windmeul. Hy slaan hard, maar hy slaan

net lug. Trompie draai teen die toue om. Eric is agter hom en hy tref Trompie met ’n geniepsige reguit-linker in die gesig. Die seun skud sy kop. Sy oë water. Hy bevlieg Eric weer en dié keer tref twee harde houe die Johannesburger se maag. Die skare juig, maar die gejuig verander in ’n kreun toe Eric Trompie dadelik met drie, vier reguit-linkers in die gesig straf. In hierdie eerste ronde is dit vir almal duidelik dat die Johannesburger gans te vernuftig en ervare vir hul gunsteling is. Trompie val roekeloos aan, maar Eric ontduik sy aanvalle maklik en teken dan met ’n blitsige reguit-linker punte aan. Nogtans is dit later asof die Johannesburgse bokser nie meer so maklik al Trompie se wilde en aanhoudende swaaihoue ontduik nie. Hierdie houe maak beslis seer. Elke keer wat Trompie hom op die maag vang, steier hy teen die toue. Maar net voor die ghong die einde van die eerste ronde aankondig, plant Eric weer ’n venynige reguit-linker in Trompie se gesig en sy neus begin bloei. Sake lyk nie goed vir die Boksombende se leier nie. In die tweede ronde slaan Trompie nie meer so woes nie, maar hy bly nogtans op die aanval. Eric se taktiek is steeds om Trompie te laat misslaan en hom dan met stywe linkers en regters te takel. Trompie se een oog is al blou van die reguitlinker wat hom so aanhoudend geniepsig in die gesig bykom en sy neus bloei al weer, maar by hom bestaan daar nie so iets soos tou opgooi nie. Hy bestorm Eric elke slag maar net weer. As hy die vent voor hom net ordentlik onder skoot kan kry! Teen die einde van die tweede ronde slaag Trompie vir die eerste keer daarin om sy ligvoet teenstander in ’n hoek teen die toue vas te keer en nou peper hy hom met harde houe wat voltreffers is en seermaak. Die toeskouers juig! Daar is ’n oorverdowende lawaai in die saal. Rooie skree bo die geraas uit: “Jy hét hom, Trompie, jy hét hom! Pot hom!” Dit lyk sowaar asof die Johannesburgse bokser wil omval. Trompie druk hom teen die toue vas sodat hy nie kan wegbeweeg nie. Die houe reën op die verbysterde Eric neer! Hy slaan terug, maar sy pogings maar flou in vergelyking met Trompie se sterk swaaihoue. ’n Hou tref Eric in die maag, hy kreun en krul vooroor. ’n Tweede hou tref hom op die kakebeen sodat hy weer terugsteier. Die ghong lui. Dit is die einde van die tweede ronde.

Daar is ’n gezoem van stemme in die saal soos wat hierdie opwindende ronde bespreek word. Eric Watkins is verreweg die beste bokser, maar Trompie is sterker en hy slaan harder. Die Kwaggaberger bewys hy het nie ’n bang haar op sy kop nie. Hy bly op die aanval en al straf Eric hom meedoënloos, val hy net weer en weer aan. Dit is nou duidelik dat Eric glad nie meer so rats en vinnig op sy voete is nie. Hy lyk moeg, maar Trompie is nog perdfris, al is sy wit onderhemp rooi van sy bloedneus. Eric loop voor met punte, maar ’n mens weet nooit wat in hierdie laaste ronde kan gebeur nie. Die ghong lui vir die derde ronde. Soos ’n verwoede tier val Trompie aan, maar Watson se pragtige voetwerk help hom om buite bereik van die swaaiende vuiste te bly. Trompie gee egter nie moed op nie. Hy pen die Johannesburger weer teen die toue vas en hy slaan! Eric slaag uiteindelik daarin om weg te kom en van ’n afstand af los hy ’n regter, maar Trompie koes onder die hou in en sy vuiste speel trom op sy teenstander se ribbekas. Die besoeker is duidelik diep in die moeilikheid. Hy kan Trompie se aanvalle nie meer so maklik ontduik nie. Trompie koes onder die soveelste reguit-linker in en met ’n wilde swaaihou tref hy Eric op die oog! Die ou sien net sterretjies. “Dis ’n blouoog daai!” styg klein Dawie se piepstem bo die toeskouers se opgewonde geskree uit. Die laaste dertig sekondes van hierdie ronde staan albei boksers op plat voete in die middel van die kryt en deel houe uit. Eric het nou sy mooi boksmaniertjies en netjiese voetwerk vergeet. Hy staan moedig en houe wissel met Trompie, maar die Kwaggaberger se houe, hoewel nie so sekuur soos syne nie, is harder en Watson moet elke slag terugval. Wanneer die ghong lui, staan die twee mekaar só en peper dat hulle dit glad nie hoor nie. Die skeidsregter trek hulle weg van mekaar en albei boksers word luidkeels toegejuig. In sy hoek sit Trompie op sy stoeltjie. Dit is alles verby. Wen of verloor, die affêre is nou verby. Hy voel heel lekker. Hy wens selfs hulle kon nóg ’n paar rondes geboks het. Die toeskouers is stil. Almal se oë is gerig op die skeidsregter wat die beoordelaars se kaartjies bymekaar maak om vas te stel wie gewen het. Trompie het definitief die laaste ronde gewen, maar die Johannesburger het waarskynlik genoeg punte

tydens die eerste twee rondes ingesamel om die beslissing in sy guns te beklink. ’n Mens kan ’n speld hoor val, so stil is die skare toe die skeidsregter in die middel van die kryt staan en sorgvuldig deur die beoordelaars se kaartjies gaan. Trompie se een oog – die een wat nie heeltemal toe is nie – hou die skeidsregter stip dop. Skielik glimlag die man en sê in ’n harde stem: “Dames en here, die uitslag van hierdie geveg is – GELYKOP!” Die mense klap hande en juig. Hulle is baie tevrede met die beslissing. Trompie en Eric omhels mekaar in die kryt. Trompie is nou ook sommer spraaksaam. “Yes, man, it’s a goet fight, man.” Hy en Eric word hartlik toegejuig wanneer hulle die kryt verlaat. Trompie het nie gewen nie, maar hy het darem ook nie verloor nie. Almal is trots op hom. Hy word van alle kante gelukgewens. Aan die einde van die aand oorhandig die burgemeester silwer bekertjies aan die wenners. Trompie en Eric moet albei in die kryt verskyn. “Die beste geveg van die aand,” sê die burgemeester, “was ongetwyfeld die een tussen Eric Watkins en Trompie Toerien. Eric ontvang ’n beker omdat hy die vernuftigste bokser was en Trompie kry ’n beker omdat hy die moedigste bokser was. Drie hoera’s vir hierdie twee kêrels!” Die saal weergalm soos die toeskouers juig. Nog nooit in sy lewe was Trompie so gewild nie. Hy staan trots in die bokskryt en glimlag breed. Ja, dit was ’n wonderlike aand, ’n aand wat Trompie seker nooit in sy lewe sal vergeet nie. In sy kamer dink hy daaraan dat daar miskien ouens soos Arnold de Wit sal wees wat gaan sê Trompie het gesê hy gaan wen en hy het toe nie. Maar laat hy wat Trompie is net van so iets hoor! Laat iemand net sê: “Sies, jy’t nie gewen nie!” Laat iemand dit net waag. Hy sal daai vent se smoel vir hom toeslaan!

Toe Trompie uiteindelik aan die slaap raak, droom hy net van boks – van hoe hy eendag ’n wêreldkampioen word en die hele wêreld hulde bring aan hom, die Groot Kampioen en Groot Leier van die Boksombende!

6

Barney’s Big Circus

Kwaggaberg is deesdae sommer ’n lewendige plekkie. Die bokstoernooi wat so ’n skare gelok het, is skaars agter die rug en nou is die hele dorp vol plakkate wat Barney’s Big Circus adverteer. Trompie staan verwonderd voor ’n groot plakkaat. In die middel is daar ’n foto van ’n pragtige wit perd met ’n meisie op sy rug. Sy het so ’n gimnastiekerige kostuum aan en staan met net een voet op die saal. Haar hande is langs haar in die lug uitgestrek en haar ander been is ver na agter uitgestrek. Onderaan die foto staan:

Kom kyk watter toertjies die wonderskone Tertia op die perd, Silver, se rug uithaal! Dit is ’n toneel wat jy nooit sal vergeet nie!! Kom kyk en bring jou vriende saam!!

Barney’s Big Circus bied ook aan:

• Grotto, die onverskrokke leeutemmer.

• Jacko en Jake, die snaaksste hansworse in die sirkuswêreld.

• Dirk Staal! Suid-Afrika se eie Superman wat twee dosyn staalspykers eet om hom ekstra sterk te maak!!

• Wanda, die meermin, wat liedjies sing van haar geliefde tuiste, die Stille Oseaan.

• Beppo, die buikspreker, wat al voor konings en prinse opgetree het.Kom na Barney’s Big Circus en kom verstom jou aan al hierdie wonderlike kunstenaars! Daar wag ook baie ander verrassings op jou! Dinge wat jy nooit-ooit sal vergeet nie!! Barney’s Big Circus laat mense regoor die wêreld na hul asem snak. Kom!! Oud en jonk, kom kuier by die wêreldberoemde Barney’s Big Circus en bring jou vriende saam!

“Jissie!” sê Trompie toe hy die plakkaat klaar gelees het. “Dit lyk nogal na iets. Dirk Staal! Hy is die man wat ek die graagste wil sien. Ek sal ’n plan moet maak.” Ingedagte stap Trompie na Rooie se buitekamer toe. Hy weet hy sal nie by Rooie kan geld leen nie, want hy skuld hom nou al vir baie lank ’n hele paar rand en die ou kry deesdae ’n snaakse kyk in sy oë as iemand van geld praat wanneer Trompie by is. Maar Dawie en Blikkies is vanmiddag by Rooie, so Trompie sal met sy Boksombende kan gesels en kyk watter plan hulle kan maak om by die sirkus in te kom. Die drie sit nog en wiskunde doen in Rooie se plek. Aangesien nie een van hulle die somme kan baasraak nie, het hulle besluit om saam te probeer. Trompie het vroeër net gesê: “Ek het beter dinge om te doen as dit. Ek sal dit môre voor skool by een van julle ouens afskryf.” Maar nou is hy terug en hy gaan sit op Rooie se bed. “Weet julle manne wat?” vra hy. Die ander kyk na hom.

“Wat, Trompie?” vra klein Dawie. “Ek is nie jou Trompie nie, hoor. Ek is Kaptein!” word Dawie afgejak. “Dis ’n vergadering dié – dis wat dit is.” Die drie stoot hul oefeningboeke opsy en maak hulle gemaklik. “Is almal hier?” vra Trompie. “Kan jy dan nie sien nie?” brom Rooie. Trompie besluit om maar weer te maak of hy hom nie gehoor het nie. Die Boksombende bestaan net uit Trompie die Grootkaptein, die drie lede, Blikkies, Dawie en Rooie, en die meisie, Katrien, wat langs Trompie woon en net ’n halwe lid is en daarom nie vergaderings mag bywoon nie. Trompie maak egter ’n punt daarvan om altyd die drie lede sorgvuldig te tel as hy hulle wil toespreek. Hy voel dit hoort so. Rooie dink dis malligheid en hy maak altyd ’n sarkastiese opmerking as Trompie begin tel. Mens kan mos sien hulle is al drie daar. Wanneer die Grootkaptein tevrede is dat almal teenwoordig is, maak hy gewigtig keel skoon en begin: “Manne, hier is volgende week ’n sirkus op die dorp. Het julle dit geweet?” Rooie, Blikkies en Dawie skud hul koppe. “Ek kon dit gedink het,” sê Trompie en skud meewarig kop. “Sit hier in ’n bedompige kamertjie en somme doen en weet niks van wat in die buitewêreld aangaan nie! Julle kan die goed môre by iemand afskryf.” Klein Dawie kyk na die oop wiskundeboek voor hom. Hy maak dit toe. “Vertel ons van die sirkus, Tromp-… ag, ek bedoel, Kaptein.” Trompie vertel opgewonde en die drie ouens luister gretig. Hy vertel van Dirk Staal, Suid-Afrika se eie Superman, van Beppo, die buikspreker, van Jacko en Jake, die hansworse, van die beeldskone meisie wat toertjies op ’n perd se rug doen en van die meermin wat so mooi sing. “Ons moet die sirkus sien!” sê Rooie opgewonde. “Natuurlik moet ons. Dis hoekom ek hierdie vergadering hou. Waar gaan ons

geld kry?” Hierdie vraag demp die entoesiasme effens. Geld is maar ’n skaars ding by die Boksombende. Trompie krap kastig kop en dan sê hy: “Laat ons sien hoeveel het ons tussen ons vier. Hoeveel het jy, Rooie?” “Niks, Kaptein.” “Jy, Blikkies?” “Niks, Kaptein.” “Jy, Dawie?” “Niks, Kaptein.” Trompie sug. “Ek het ook niks.” Nou bespreek hulle alle moontlike planne. Dit lyk of niemand iets by hul ouers gaan kry nie. Rooie sê sy pa “glo” nie in sirkusse nie. Blikkies sê hy moes verlede Saterdag in die tuin gewerk het toe hulle gaan swem het. Sy pa was toe so vies dat hy nou vir twee weke nie sakgeld gaan kry nie. Klein Dawie sê net: “Julle weet mos hoekom ek nie geld vir die sirkus sal kry nie.” Die ander drie weet. Dawie se ma wil nooit vir hom ’n enkele sent gee as sy weet hy gaan saam met die Boksombende uit nie. Sy glo Trompie, Blikkies en Rooie leer hom verkeerde dinge. Trompie het al meer as een keer gesê: “As sy weet hoe mooi ons hom reghelp, sal sy nie net vir hóm geld gee nie, maar vir ons ook!” Trompie dink ook nie hy sal iets by die huis kan kry nie, want hy skuld sy suster geld en sy wag net dat sy pa vir hom geld gee, dan is die gort gaar as hy nie sy skuld by haar afbetaal nie!

“Sy is nie die enigste een vir wie jy geld skuld nie,” brom Rooie. Trompie besluit om maar weer te maak asof hy hom nie hoor nie. “Ons moet hard dink, manne,” sê hy. Die vier sit nou doodstil, met wenkbroue wat soos vraagtekens lyk. Hulle dink diep. Trompie wonder waaraan die ander dink as hulle so ernstig met geplooide voorkoppe sit. Rooie wonder of hy ooit die geld wat Trompie hom skuld, sal terugkry. Blikkies wens hy het ’n rand vir elke grashalmpie wat hy al gekou het. Klein Dawie sit sommer. Hy trek darem sy voorkop ook op ’n plooi sodat die ander nie moet sien hy sit sommer net nie. Uiteindelik word Trompie moeg van so sit. “Nou toe, het iemand ’n plan?” Mismoedig skud hulle kop. Nee, niemand het ’n plan nie. “Orraait,” sê Trompie, “ons het ons bes gedoen om geld te kry, maar dit het nie gehelp nie.” Sy ondeunde oë skitter. Hy glimlag van oor tot oor. “So julle weet wat gaan ons dan doen, nè?” Almal grinnik. “Ons weet, Kaptein, ons weet,” sê Rooie en hy slaan Trompie op die rug. “Ons het lankal geweet dis al wat ons sal kan doen.” “Ja, ons gaan by die sirkus inglip. Laat al die reëlings aan julle Kaptein oor. Ek het julle nog nooit teleurgestel nie, reg?” Nee, dis reg. Trompie het nog nooit nie. Maar hulle weet nie eintlik wat se reëlings nodig is nie. Dis mos net ’n geval van vinnig onder die groot tent se flappe deurglip. Trompie as Kaptein sal natuurlik waghou en dan laaste inkom. Binne sal hulle vier sitplekke heel voor uitsoek en gaan sit asof hulle van die eerstes is wat hul toegangsgeld betaal het. Die dag toe Barney’s Big Circus op Kwaggaberg aankom, gaan die meeste van die skoolkinders sommer direk ná skool na die oop terrein waar die tent opgeslaan word. Trompie, Dawie, Blikkies en Rooie staan sprakeloos kyk na die twee leeus in ’n wahok, die groot ou olifant wat aan ’n paal vas is en ’n klompie

spelerige bobbejane. Hulle sien ook die perd, Silver, maar hy lyk glad nie so mooi wit soos op die plakkate nie. Silver lyk oud en maer. ’n Vet man met ’n ronde gesig en ’n welige swart snor is besig om vir ’n klomp werkers te sê hoe hulle die groot tent moet opslaan. Die taal wat hy gebruik om hulle aan te moedig laat Trompie en sy maats verbaas na mekaar kyk. “Jissie,” sê Trompie, “ek wil nie in daardie ou se verkeerde boekies kom nie.” Van die hansworse, die meisie wat op Silver se rug toertjies uithaal en die kragman, sien Trompie-hulle niks nie. “Dirk Staal rus seker sodat hy vanaand vir ons kan wys hoe sterk hy is ná hy al daai spykers opgeëet het,” dink Trompie. Die vier spreek af om hul huiswerk vroeg die middag klaar te maak sodat hul ouers die aand in ’n goeie bui sal wees wanneer hulle sê hulle gaan bietjie by mekaar kuier. Rooie gaan kastig na Trompie toe en Trompie na hom toe. Klein Dawie gaan na Blikkies toe en Blikkies na hom toe. Hulle sal dan by die sirkus ontmoet. Dié aand is daar glad nie baie mense by die sirkus nie. Die meeste grootmense het sommer dadelik gesien dit is maar ’n derderangse besigheid, al praat die plakkate van ’n “wêreldberoemde sirkus”. Op die aangewese tyd ontmoet die Boksombende se lede mekaar in ’n donker hoek van die terrein. Onder die ligte voor die tent sien hulle hoe ’n paar dorpenaars staan en wag om in te gaan. Die kaartjies word nog nie by die ingang verkoop nie. Skielik basuin daar musiek by ’n luidspreker uit en feitlik die hele Kwaggaberg hoor die sanger se kermende stem wat vertel van die moon wat oor die mountains kom en van sy love wat hy nou weer sal sien. Trompie-hulle sien ’n klein mannetjie wat by ’n tafel by die tent se ingang sit, begin kaartjies verkoop. Dit is nou tyd om aanstaltes te maak. Saggies loop die vier, een na die ander, op hul tone in die donker na die agterkant van die tent toe. “Sjuut!” fluister Trompie oor sy skouer toe Rooie agter hom oor ’n graspol struikel. “Sjuut!” fluister Rooie vir Blikkies agter hom en Blikkies fluister weer vir klein Dawie: “Sjuut!” Dawie is laaste, maar hy het dit vergeet en is baie vies vir homself toe hy ook oor sy skouer loer en vir die donkerte agter hom fluister

om te “Sjuut!” By die agterste tentflap staan die vier doodstil en kyk versigtig rond. Trompie fluister: “Ek sal eers loer.” Hy buk en lig die tentseil op. Hy moet plat op sy maag lê om onderdeur te kan kyk. Vir ’n paar minute lê hy doodstil met sy kop binne-in die tent en die res van sy lyf buite. Dawie word moeg van wag en skop Trompie se sitvlak speels. Trompie skrik en steek sy kop onder die seil uit. Hy weet sommer dadelik wie dit was, want Dawie staan en grinnik. “Wat is dit met jou?” vra Trompie vererg. “Probeer jy snaaks wees?” Dawie sluk sy lag. “Hoe lyk dit?” fluister Rooie. “Alles is reg. Daar is al heelwat mense. Ons stap net met die gangetjie af. Daar is nog baie oop plekke heel voor. Wil julle hê ek moet eerste gaan of moet ek waghou?” Die drie dink hieroor na. Dit lyk of daar so min mense by hierdie sirkus werk dat dit nie nodig is om wag te hou nie. Die groot gevaar lê daarin om doodluiters by die verligte tent in te stap en heel voor te gaan sit. “Gaan jy maar eerste,” sê Blikkies. “Moenie saam inkom nie,” sê Trompie en sy stem klink effens bewerig. “Kom so ’n minuut ná mekaar en loop reguit na waar ek sit. Stap asof die hele wêreld aan julle behoort.” Trompie steek sy kop weer onder die tentseil in en begin inkruip. Sy kop verdwyn eerste, dan sy skouers, dan sy rug en sitvlak, dan sy knieë en bene en uiteindelik sy skurwe voete. Binnekant staan Trompie vinnig op en stap met die gangetjie tussen die banke af na die plekke reg voor by die arena. Sy hart klop in sy keel. Hy kyk nie links of regs nie. Hy kyk stip na ’n sitplek in die voorste ry. Hy trek sy skouers onwillekeurig effens vorentoe by die gedagte dat ’n groot hand hom enige oomblik aan die skouer gaan pluk. Maar niks gebeur nie. Hy is by die sitplek. Hy gaan sit. Hy maak hom gemaklik. Kastig ongeërg begin hy rondkyk. Hy probeer lyk soos iemand wat daaraan gewoond is om ’n spul geld te betaal om heel voor

in ’n sirkus te sit. Hy begin net onrustig raak oor sy drie maats toe Rooie langs hom sê: “Skuif op.” Trompie maak so. “Is alles reg?” vra hy. “Ja, niemand weet ek het ingeglip nie.” “Hou aan gesels,” sê Trompie gedemp. “Dit moet lyk of ons twee saam hier is en ek maar net eerste ingekom het.” Die twee gesels nou kliphard oor hoe mooi dit in die tent is, oor die opwindende dinge wat hulle gaan sien en oor hoe gaaf dit van hul ouers was om vir hulle geld te gee om sirkus toe te kom. “Skuif op,” praat ’n piepstemmetjie langs hulle. Hulle maak so en loer na klein Dawie. Hy is bitter bleek. “Is alles reg?” “Ja, maar ek dag ek kom nooit hier uit nie. Toe ek in die gangetjie afstap, het dit die hele tyd gevoel of iemand my ’n oorveeg gaan gee en sê: ‘Haai jy, waar kom jy vandaan?’ of so iets.” Die drie praat nog, toe daag Blikkies op. Daar sit nou mense naby die seuns en Blikkies sê hardop: “Skuif op, ouens. Hoekom het julle nie vir my gewag nie? Ek het julle mos gesê my pa sal vir my geld vir die sirkus gee!” Hoe meer mense by die tent inkom, hoe meer ontspan die Boksombende. So elke nou en dan buk Trompie vooroor, loer na sy drie maats aan sy regterkant, knipoog en sê: “Ons het dit darem oulik gedoen, nè?” Die vier sit nou heeltemal op hul gemak. Hulle wens die vertoning wil begin. As die sirkus tot baie laat aanhou, sal hulle nie alles kan sien nie; hulle mag nie te laat by die huis kom nie, anders is daar moeilikheid. Die groot tent is omtrent halfvol. Die musiek blêr nog steeds. ’n Sanger met ’n stem wat Trompie laat dink aan die katte wat snags so in die tuin baljaar, is besig

om sy geliefde te smeek om hom tog net five more minutes te gee. Hy smag al heel week om haar in sy arms te hou en five more minutes is al waarvoor hy nou soebat, net nog vyf minuutjies. Sy moet onthou, dis môre Sondag en sy kan dan laat slaap… Skielik hou die musiek op. ’n Groot man met ’n swart keil op sy kop en ’n swart pak soos wat Trompie se pa kerk toe dra omdat hy ’n diaken is, kom in die middel van die arena staan. Die toeskouers juig en gee applous. Die man dra wit handskoene en hou sy een hand omhoog. Hy wil iets sê. Die mense word stil. Trompie sien dit is die kwaai man met die swart snor is wat die werkers vanmiddag so opgedreun het toe hulle nie vinnig genoeg gewerk het nie. “Dames en here,” begin hy in ’n swaar basstem, “ek is bly hier is vanaand so ’n mooi opkoms by Barney’s Big Circus. Ek verseker julle, julle sal nie teleurgesteld wees nie, al kan twee lede van ons geselskap ongelukkig nie deelneem nie omdat hulle ernstig siek is. Hulle is ons twee hansworse, Jacko en Jake. Hulle het vis geëet wat nie met hulle geakkordeer het nie en nou is hulle in die bed. Maar dit maak nie saak nie, want die res van ons gaan ’n vertoning lewer wat Kwaggaberg nooit sal vergeet nie!” Beleefd klap ’n klompie toeskouers hande. Die meerderheid sit egter doodstil. Hulle het eintlik gekom om hulle slap te lag en nou is hier glad nie hansworse nie. “Eerste op ons program,” bulder die snorman voort, “is die wonderskone Tertia op haar perd, Silver!” Hy lig sy wit handskoene, die musiek begin weer en die perd kom binne en trippel in die rondte, al met die kant van die arena langs. Op Silver se rug sit die “wonderskone” Tertia. Sy maak elegante buiginkies vir die toeskouers, wat maar floutjies hande klap. Die gimnastiekerige kostuum wat sy dra, maak dit nog meer opvallend dat sy nie meer vandag se kind is nie. Dit lyk asof sy al in sirkusse op Silver gery het nog lank voor Trompie-hulle gebore is. Terwyl Silver so al in die rondte draf, trek Tertia haar stadig op en gaan staan met albei haar voete op die saal. Sy buig vooroor, skop haar linkerbeen uit agtertoe en strek haar hande langs haar uit. Skielik is albei haar voete weer terug op die saal en sy buig vir die gehoor. Silver draf by die arena uit en ’n paar toeskouers klap maar uit ordentlikheid hande.

“Dit was nie te sleg nie, maar ook nie so wonderlik nie,” brom Trompie. “Die musiek is darem mooi,” sê Blikkies. “En julle moet onthou, ons sien al die goeters verniet en…” “En onthou,” val Dawie hom in die rede, “ons moet nog Beppo die buikspreker sien, en Dirk Staal en die meermin wat sing en alles…” Die gedagte aan die kragman maak Trompie sommer weer vuur en vlam vir die sirkus. ’n Soort platform op wieletjies word by die arena ingestoot. Die klein mannetjie wat die kaartjies by die ingang verkoop het, trek twee gordyne oop en die gehoor sien ’n hele paar gewigte op die plankvloer lê. Iemand het ook ’n klomp staalspykers op ’n bankie reggesit. “Ek wed julle dis nou Dirk Staal!” sê Trompie opgewonde. “Kwaggaberg, ek stel julle graag voor aan… Dirk Staal, die sterkste man in die Suidelike Halfrond!” skreeu die klein mannetjie. Tromme rammel rat-tat-tat oor die mikrofoon en die kragman kom binne en neem sy plek op die platform in. Hy hou sy twee arms omhoog en iemand agter in die tent skakel die musiek af. Trompie sien Dirk Staal is die groot man met die swart snor. Hy dra ’n klein swart swembroekie en wit tekkies. Teleurgesteld fluister Trompie vir sy maats: “Die ou is spekvet.” En dis waar. Dirk Staal of wat jy hom ook al wil noem, is ’n geweldige groot man, maar hy het ook ’n geweldige groot maag. Hy is nie die Boksombende se idee van ’n kragman nie! “Dames en here,” bulder Dirk Staal, “voordat ek toertjies wat julle nog nooit in julle lewe hier gesien het en ook nooit weer iewers anders sal sien nie met hierdie gewigte doen, gaan ek eers ’n paar staalspykers eet.” Hy tel ’n spyker op en die trommusiek begin weer rat-tat-tat. Die man hou ’n spyker in die lug. Dan vat hy ’n hamer en slaan die spyker in ’n stuk hout in. Hy vat nog ’n spyker, hou dit eers omhoog, sit dit dan in sy mond en begin kou. Hy trek aaklige gesigte. Oopmond sit Trompie-hulle hom en aangaap. “Jissie, nè,” mompel hulle verwonderd. Dirk Staal sluk die fyn gekoude spyker met ’n verwronge gesig in. Skielik hou

die tromme op rammel. Die mense klap hande en juig. Die man lig sy hand vir stilte. “Dis nog niks daardie nie, dames en here! Ek sal later nog ’n hele handvol spykers eet. Maar nou eers my volgende toertjie. Soos julle sien, lê hier drie stelle swaar gewigte op die verhoog. Lees gerus wat is in wit letters op die swart ysterballe geverf. Die een aan die linkerkant weeg 250 kg, die een in die middel 375 kg en hierdie knewel aan die regterkant 500 kg. Ek vra enige sterk jong man om te kom kyk of hy hierdie gewigte kan optel. Toe kom, hier is mos baie sterk manne in Kwaggaberg. Jy hoef nie die 375 kg een of die 500 kg een te probeer optel nie. Dis my kos daardie! Kom probeer net die 250 kg enetjie optel!” Niemand kom vorentoe nie. Die toeskouers kyk na mekaar, maar niemand staan op nie. “Komaan, moenie skaam wees nie,” sê Dirk Staal. “Probeer net die 250 kg optel. Los die 500 kg vir my!” ’n Sterk boer word deur ’n paar vriende vorentoe gestoot. Onder groot gejuig stap hy skamerig na die arena. “Dis reg, kom! Jy lyk vir my mooi sterk. Kom tel hierdie 250 kg vir my op. Toe, kom!” Die boer kry ’n stewige greep op die yster waaraan die twee ysterballe vas is en probeer dit oplig. Hy kreun swaar, lig die gewig omtrent 10 cm van die grond af op en laat val dit dan. “Dankie, baie dankie,” sê die kragman alias Dirk Staal vriendelik. “Jy het hard probeer.” Bek-af stap die jong man terug na sy sitplek waar sy vriende goedig met hom spot. “Dames en here,” begin Dirk Staal, “nou gaan ek vir u iets wys wat niemand anders nog ooit in Suiderlike Afrika kon doen nie. Ek gaan hierdie 500 kg tot bokant my kop optel. Dan gaan ek met my linkerhand laat los en die gewig net met my regterhand bo my kop vashou. Daarna bring ek die linkerhand weer terug, hou die gewig nog steeds bokant my kop, los my regterhand en hou die 500 kg dan net met my linkerhand vas! Dan bring ek my regterhand weer terug en laat die gewig stadig af grond toe sak.”

Die toeskouers gee entoesiasties applous. Die kragman hou sy hand omhoog. Die mense bly stil. “Soos ek sê, dames en here, ek is die enigste man in die Suidelike Halfrond wat so iets kan doen. Maar ek wil graag twee seuns hier op die verhoog hê. ’n Mens sweet baie met so ’n bomenslike toertjie, daarom moet die een seun aan my regterkant staan en daardie kant se hand met ’n handdoek afvee wanneer ek met die gewig in my linkerhand staan en die ander seun moet aan my linkerkant staan en daardie kant se hand afvee wanneer ek die gewig met my regterhand vashou. Sal twee seuns asseblief vorentoe kom? Hier is die handdoeke.” “Wie van ons sal gaan?” vra Trompie opgewonde vir sy maats, maar hy weet hy wil een van die twee wees. “Gaan jy en Rooie,” sê Blikkies. “Ek en Dawie sal van hier af kyk.” “Kom!” sê Trompie. Die mense klap toe Trompie en Rooie in die arena verskyn. “Dis sommer twee sterk, fris seuns,” sê die kragman laggend terwyl hy beduie wie waar moet staan. Hy gee vir elkeen ’n handdoek en verduidelik dan hard: “Wanneer ek my hand na jou toe uitsteek, moet jy dit met die handdoek afvee, maar doen dit versigtig. Moenie ruk sodat ek miskien my balans verloor nie, hoor! Verstaan julle?” “Ja, Meneer,” sê albei tegelyk. Dirk Staal neem ’n derde handdoek en vryf sy hande daarmee af. Dan blaas hy so ’n paar keer hard en laat sy spiere tril. Hy trek sy groot maag in en stoot sy breë borskas uit. “Dis net ’n paar oefeninge, dames en here, om bietjie op te warm.” Rooie staan aandagtig by die 250 kg. Die kragman sê goedig terwyl hy allerhande snaakse bewegings met sy skouerspiere maak: “Probeer solank daai gewig optel, Rooikop.” Die seun buk en kry die 250 kg beet. Hy kreun swaar, maar hy kan die gewig nie eens verroer nie. Die gehoor lag. Trompie staan by die 500 kg. Hy voel hy moet ook iets doen. Rooie is mos darem nie die enigste seun op die verhoog nie! Die

kragman se rug is na Trompie gekeer. Hy buk vorentoe en swaai sy arms heen en weer. Trompie besluit hy wil die mense ook ’n bietjie laat lag. Hy gaan die 500 kg beetkry en ook kreun en steun en sien of hy die gewig nie miskien effens kan verroer nie. Hy asem diep in en kry die ysterstaaf tussen die twee balle beet. Hy kreun en steun – en daar kom die twee ysterballe van die grond af op! Trompie se mond val oop van verbasing. Die toeskouers kan hul oë nie glo nie. Die seun lig die 500 kg tot bokant sy kop! Tussen sy bene deur sien Dirk Staal skielik wat aangaan. Hy spring om en gil: “Los daardie gewig, jou klein niksnuts!” Die seun laat los. Die gewig val en die twee “ysterballe” spat oop! Dit is van karton. Trompie staan verslae. Dan skree hy opgewonde: “Dis kroekery!” Die mense lag eers en dan begin hulle Suid-Afrika se kastige Superman luidkeels uitjou. Die man is rooi in sy gesig. “Jou klein vullis!” skree hy en gryp Trompie met die een hand en Rooie met die ander. Hy storm met die twee spartelende seuns by die arena uit. Die mannetjie wat die kaartjies verkoop het, kom vinnig by die arena in en wanneer die uitjouery ’n bietjie bedaar, verseker hy almal dat die hele gedoente ’n misverstand was. “Bloot ’n misverstandjie, dames en here! Later vanaand sal Dirk Staal nog vir u wys van watter staal hy gemaak is!” Maar die toeskouers glo niks hiervan nie. Dit was kullery en hulle begin weer luidkeels beswaar aanteken. Om die skare te paai, kondig die mannetjie aan dat Beppo die buikspreker volgende op die program is. Klein Dawie en Blikkies is bekommerd oor hul twee maats. “Wat moet ons doen?” vra Dawie met ’n bewende stemmetjie. Blikkies probeer ongeërg lyk, maar sy hart klop ook vinnig. Hy onthou hoe die kastige kragman die werkers die middag opdraand gegee het. Hy is ’n ou wat

lelik kwaad kan word en wie weet… miskien slaan hy Trompie en Rooie sommer dood! Skielik weet Blikkies wat om te doen. “Kom ons gaan haal hul pa’s. Saam sal hulle sterk genoeg vir Dirk Staal wees!” Die twee is vinnig die tent uit, net toe Beppo die buikspreker buigende in die arena verskyn. Hulle laat spaander deur die donker. Dawie lê oop na Trompie se huis en Blikkies vat die pad na Rooie s’n. Binne tien minute is hulle terug by die sirkus met twee woedende pa’s. Al probleem is, hulle weet nie vir wie Trompie en Rooie se pa’s so woedend is nie: vir Dirk Staal of vir hul seuns. Aan die agterkant van die sirkustent is ’n kleiner tent wat dien as kleedkamer en daar tref hulle die kragman en hul twee maats aan. Trompie en Rooie sit in die een hoek van die tent en staar verwilderd na die groot, vet man wat briesend voor hulle op en af stap. “Ek weet net nie,” kom sy growwe stem, “of ek julle lewendig moet afslag en vir die leeus gooi en of ek…” “Net ’n oomblik!” sê meneer Toerien. Trompie en Rooie slaak ’n sug van verligting toe hulle hul pa’s gewaar. “Wie is julle?” vra die kragman kwaai. “Ons is hierdie twee seuns se pa’s.” Trompie se pa praat en Rooie se pa beaam alles wat hy sê knikkend. Hy loer net een keer na Rooie en die seun begin wonder of dit so ’n goeie ding is dat sy pa hom uit Dirk Staal se kloue kom red het. Meneer Toerien sê die seuns aan om buite te wag terwyl die pa’s met die kragman praat. Soos blits is die vier by die tent uit. Buite sê klein Dawie: “Wat het hy met julle gedoen?”

“Net sleg gesê. Jissie, ouens, maar so ’n taal het ek nog nooit gehoor nie. Hy het ons vir tien minute ons fortuin vertel en hy het nie een keer opgehou nie en hy het nie een keer dieselfde ding twee keer gesê nie.” “Maar nou is ons éérs in die gemors,” mompel Rooie. “My pa slaan my vanaand half dood.” “Myne ook,” sê Trompie mismoedig. Skielik kom die twee pa’s by die tent uit. “Stap aan, kêrels!” sê meneer Toerien. Sonder om ’n woord te sê, draf die vier ’n paar treë voor die twee mans uit. Op die hoek van die straat waar hulle moet wegdraai, beveel Trompie se pa hulle om stil te staan. Hulle steek in hul spore vas. “Luister, julle karnallies,” sê meneer Toerien streng, “ek het vir daardie man julle toegangsgeld betaal. Julle gaan dit terugbetaal deur twee Saterdae in my tuin te kom werk. Is dit duidelik?” Die seuns knik. Dis duidelik. Maar twee Saterdae! Hoekom nie net een nie – en buitendien, hulle het nie die hele sirkus gesien nie! “Gaan ons pak ook kry, Pa?” waag Trompie dit. “Nee. Julle moet net die geld inwerk. Maar julle mannetjies vang nie weer so iets aan nie, gehoor!” Die vier knik ewe gehoorsaam. Nee, hulle sal nooit weer so iets aanvang nie. Die groepie gaan uitmekaar. Trompie loop langs sy pa huis toe. Meneer Toerien is stil. Trompie besluit dit is miskien maar beter om nie nou te praat nie. Hy loop en dink aan die sirkus. Dit was maar ’n vrotsige spulletjie. Dirk Staal is ’n vet ou man wat hulle om die bos wou lei. En die ander items wat nou opgevoer word, is seker net sulke nonsens. Meneer Toerien loop en dink aan Trompie se kaskenades. Hy glimlag by homself. Jare gelede – sommer baie jare gelede – toe hy nog ’n skoolseun was, het hy en ’n paar maats een aand wat daar ’n sirkus op die dorp was mos ook…

Ag, maar hoekom dink hy nou aan sulke goed? Later lê Trompie in sy kamer. In die verte hoor hy hoe die kermende stem nog steeds sing van die moon wat nou oor die mountains kom. Hy wonder of Barney’s Big Circus niks ander musiek het nie. Dit was ’n hopelose affêre. Hy is seker hy kan ’n baie beter sirkus organiseer. En hy besluit net daar dis wat hy gaan doen… Hy gaan ’n sirkus begin. Hy sal dit “Trompie se Groot Sirkus” noem en daar gaan allerhande wonderlike dinge wees om te sien en al die kinders sal moet betaal om hierdie wonderlike dinge te sien. Miskien verdien hy en sy maats dan genoeg geld sodat hulle nie twee Saterdae in die tuin hoef te werk nie. Trompie raak aan die slaap. Die dag se opwinding, bekommernisse, pret en skrik is alles vergete.

7

Trompie se sirkus

Barney’s Big Circus was maar ’n treurige gedoente en nadat Trompie-hulle daar weg is, het die toeskouers elke item luidkeels uitgejou. Baie mense is vroeg huis toe en aan die einde was daar net omtrent dertig oor wat sommer daar in die groot tent vergadering gehou het oor of hulle die polisie moet inroep. Nadat hulle besluit het dit is nie die moeite werd nie is hulle ook huis toe. Toe Kwaggaberg die volgende oggend wakker word, is Barney’s Big Circus skoonveld. Maar hierdie petalje het vir Trompie sy volgende blink idee gegee. Ná skool ontmoet hy die ander lede van die Boksombende in hul fort. Die hele oggend by die skool het hy hulle laat verstaan dat hy groot en gewigtige sake met hulle wil bespreek. Trompie het geweier om hul nuuskierige vrae te beantwoord. Hy het net geheimsinnig probeer lyk en gesê: “Toemaar, julle sal sien. Maar julle kan maar solank daarvan vergeet dat ons in die tuin gaan werk.” Dawie, Blikkies en Rooie sit op kissies in die fort vir Trompie en wag. Uiteindelik daag hy daar op met Boesman kort op sy hakke. “Laat ons sommer dadelik begin,” sê die Grootkaptein saaklik. Hy staan voor hulle en maak keel skoon. Sy pet sit skeef en sy hare hang op sy voorkop. Sy ondeunde oë skitter van genot. Sy manskappe gaan vandag weer van voor af besef hoe ’n wonderlike Kaptein hulle het! “Soos julle weet,” begin hy en probeer soos altyd om sy stem grof te maak, “moet ons in die tuin werk om ons sirkusgeld af te betaal.” Hy bly ’n oomblik stil. Dis mos altyd effektief. By hierdie geleentheid is dit egter nie, want Rooie brom net: “Ons weet dit. Wat is jou plan?”

Trompie voel hy sal Rooie een van die dae weer op sy plek moet sit. Hy word gans te voor op die wa. “Ek het ’n plan uitgedink om die geld wat ons my pa skuld – en nog sommer baie meer – te kry. Wat dink julle is my plan?” “Hoe moet ons weet?” brom Rooie. “Ja-nee, julle is te onnosel om dit uit te werk, so ek sal julle maar moet sê. Ek het besluit ons gaan ’n sirkus hou. Dis wat ons gaan doen! Ons hou ons eie sirkus en ons noem dit ‘Trompie se Groot Sirkus’!” Die seuns dink hieroor na. Klein Dawie praat eerste. “My tyd, Kaptein,” sê hy met sy piepstem, “jy bedoel ons doen allerhande toertjies en goed, en mense moet betaal om te kom kyk?” “Dis hy.” Trompie knik asof hy alles van sirkusse af weet en asof dit sommer ’n kleinigheidjie vir hom is om so iets te reël. “Wat gaan ons vir die mense wys?” vra Blikkies droogweg. Hy spoeg ’n grashalmpie uit dat dit met ’n boog deur die lug trek. Trompie kom sit en sê geesdriftig: “Dis waaroor ons nou gaan praat. Ons moet ’n lys opstel van die verskillende goed wat ons in ons sirkus gaan hê. Daai ou van die plotte, Karel de Beer, het mos ’n hond wat toertjies doen. Ons moet hom en sy hond kry.” Die ander drie raak ook entoesiasties oor Trompie se plan en elkeen kom met voorstelle. “Moenie vergeet van Jaap Theron se klein apie wat driewiel ry nie…” sê Rooie. “Maar dink julle Jaap en Karel sal kom met hul diere? Sê nou hulle wil nie?” wonder Dawie. Sy woorde demp die seuns se opgewondenheid effens. Karel de Beer en Jaap Theron is nie eintlik vriende met die Boksombende nie. “Ek weet!” sê Trompie tevrede. “Ons betaal hulle. Ons vra hulle nie om dit

verniet te doen nie. Ons betaal hulle ’n ietsie uit die geld wat ons kry van almal wat kom kyk. Dan sal hulle dit mos doen. En onthou, dis ál ander ouens wat ons kry. Die res van die goed doen ons vier alles self.” “Soos watse goed?” vra Dawie. “Wel, ons sal dit nog moet uitwerk. Maar los dit vir my. Vanaand stel ek die program op en môre begin ons adverteer. Ons wil die hele dorp se kinders daar hê.” “Ja, en ons moet oppas dat niemand inglip nie,” sê klein Dawie verontwaardig. “Daar is party lae lakke wat dit doen.” Die vier dink aan hul eie inglippery by Barney’s Big Circus en grinnik ondeund. “Waar hou ons die sirkus?” wil Blikkies weet. “Daarvoor het ek ook al gesorg,” sê Trompie. Hy skuif nader aan die ander. “Ek is oormôre alleen by die huis. My ma en pa en Anna gaan vir die dag Johannesburg toe en hulle sal eers so sesuur die middag terug wees. Ons hou ‘Trompie se Groot Sirkus’ in my ma se sitkamer. Hulle sal nooit eens daarvan weet nie!” Almal is ingenome met hul Kaptein se plan, maar toe die seuns uitmekaar gaan, sê Rooie: “Behalwe Karel se hond en Jaap se aap sien ek nie wat se sirkus daar eintlik gaan wees nie. Wat kan ons vier doen? Onthou net, Trompie, ek gaan nie sing of so iets nie – dan werk ek liewer in die tuin!” Trompie sit die aand in sy kamer en werk aan die program vir sy sirkus. Sy ouers verwonder hulle dat hy ná ete so gou kamer toe is en dit nogal met ’n gemompel van: “Verskoon my, mense, baie huiswerk… baie, baie werk…” Lank sit die seun met ’n potlood en skoon vel papier voor hom. Sy gedagtes begin dwaal. Wie weet, hy word miskien eendag die wêreld se grootste sirkuseienaar, dan toer hy oral rond en maak hope geld. Hy sal selfs vir sy ma en pa en Anna ook geld stuur, want deesdae is hulle darem nie te sleg nie. In sy sirkus sal daar olifante wees en leeus en perde en… en allerhande snaakse diere wat die meeste mense nog nooit gesien het nie; diere wat hy in Indië gaan vang, want hy sal mos ’n groot jagter ook wees…

Hy skud sy kop. Dit help nie om oor sulke goed te sit en droom nie. Hy het nie olifante en leeus vir hierdie sirkus van hom nie, so hy sal maar die beste van ’n slegte saak moet maak. En buitendien, al het hy ook olifante en leeus gehad, sou hy hulle nie kon gebruik nie, want sy ma se sitkamer is te klein… Trompie maak die potloodpunt met sy tong nat en begin skryf. Hy gebruik blokletters. Sy tong se punt werk hard saam. Hy probeer mooi netjies werk. Ná ’n lang geswoeg sit hy agteroor en lees wat hy geskryf het: KOM KYK NA TROMPIE SE GROOT SIRKUS!!!! DIS DIE WONNERLIKSTE DING WAT JULLE NOG OOIT GESIEN HET!! JULLE SAL VIR DAE PRAAT EN VIR NAGTE WAKKER LE^ OOR TROMPIE SE GROOT SIRKUS!!!! DIT KOS MAAR MIN, SPESIAAL VIR JULLE KWAGGABERGERS!!!! KOM BY DIE DUISENDE!!!! HIERDIE WONNERLIKE SIRKUS WORD GEHOU IN TROMPIE SE MA SE SITKAMER. MO^REMIDDAG 3 UUR OP DIE KOP. JULLE SAL HONDERDE WONNERLIKE EN SNAAKSE GOETERS SIEN SOOS:

Dit is sover as wat Trompie geskryf het. Hy is in sy skik. Hy begin weer stadig skryf. Ná wat soos ure voel, is hy uiteindelik klaar. Dit is sommer ’n wonderlike stuk werk hierdie. Môre gaan dit in sy klas van die een leerder na die ander aangegee word. Die advertensie lui verder:

(1) KAREL DE BEER SE HOND WOEPS. DIS DIE SLIMSTE HOND IN DIE WE^RELD. KOM KYK HOE SPRING HY DEUR ’'N HOEPEL WAT BRAND!!!

(2) DIE APIE WAT KAN FIETSRY!!!

(3) SUSTER MARTHA, DIE BESTE VORTUIN VERTELLER IN DIE WE^RELD WAT JOU VORTUIN SOMMER VERNIET SAL VERTEL (AS JY VIR JOU ’'N KAARTJIE KOOP)! ALLES WAT SY VERTEL IS SO WAAR SOOS PARRAVET!!!

(4) ’'N DONKIE WAAROP JY VERNIET IN DIE MOOI GROOT TUIN KAN RY (AS JY VIR JOU '’N KAARTJIE KOOP)!!!

DAAR’'S NOG BAIE ANDER WONNERLIKE DINGE OOK!!! HANSWORSTE!!! STERK MANS!!! BUIKSPREKERS!! AKROBAATTE!!! EN ALLES!! EN DIT KOS BYNA NIKS!!! KOM VIRSEKER!!! KOM GENIET TROMPIE SE GROOT SIRKUS!!!!

Die volgende oggend voor skool wys Trompie sy pennevrug vir Dawie, Blikkies en Rooie. “Nie sleg nie,” sê Rooie, “maar wie is suster Martha? En waar op aarde kry ons hansworse en sterk mans en buiksprekers en akrobate vandaan?” “Moenie onnosel wees nie,” sê Trompie. “Dis mos ons sélf daardie.” Agterdogtig kyk die drie na hom. “Wat is ek?” vra Blikkies. “Dit sal ons vanmiddag sien wanneer ons by die fort oefen. Maar ek sal definitief suster Martha wees. Ek gaan een van my suster se rokke en haar hoëhakskoene aantrek, dan sit ’n sluier oor my kop en vertel almal se fortuin vir hulle.” “En die donkie?” wil Dawie weet.

“Ou Jafta se broer, Patat, het een. Ek sal vanmiddag met hom gaan praat. Ons kan hom iets vir die donkie betaal.” “En het jy al die hond en die apie gekry?” vra Blikkies. “Nee, gee kans. Ek sal dit ook vanmiddag doen.” Trompie se advertensie word die oggend gedurende lesse in die klas gesirkuleer. Die kinders lyk nogal beïndruk. Baie van hulle beduie vir Trompie hulle sal daar wees om al hierdie “wonnerlike dinge” waarvan hy praat te sien. Dié middag begin Trompie se probleme egter. Net ná ete is hy by die huis weg om te gaan reël vir die hond, die apie en die donkie voordat hy sy manskappe in die fort ontmoet. Hy loop sy eerste bloutjie by Jaap Theron. Jaap se apie kan nie aan die sirkus deelneem nie, want die diertjie is ernstig siek. Hy het geglo iets geëet wat nie met hom akkordeer nie. Hy sal nie binne die volgende twee weke driewiel kan ry nie. Teleurgesteld is Trompie daar weg na Karel de Beer, die trotse eienaar van die slim hond, Woeps. Agterdogtig luister Karel terwyl die seun vir hom van “Trompie se Groot Sirkus” beduie. “Ja,” sê hy uiteindelik, “ek het gehoor jy sê ek en Woeps is ook op die program, maar ek het vir almal gesê ek weet niks daarvan af nie.” “Maar ek vra jou mos nou,” paai Trompie. “En onthou, ek sal jou betaal.” “Hoeveel?” Trompie sluk. Hierdie klein negejarige bog is ’n moeilike kalant. “Hang af hoeveel mense kom.” Karel dink hieroor na en dan sê hy: “Nou goed, maar onthou, ek kry die geld vóór ek begin en nie daarná nie!” Trompie stem in. Hulle sal hom betaal voor hy begin, want dan weet hulle mos al hoeveel mense is daar. Hy voeg darem by: “Niemand vertrou mens ook meer

nie.” Karel steur hom nie hieraan nie. Besigheid is besigheid en hy ken Trompie en sy maats. “En onthou nóg ’n ding. Woeps kan deur ’n hoepel spring, maar nie een wat brand soos jy in jou advertensie sê nie.” Trompie knik. Hy sal dit onthou. Hy gaan Karel minder betaal as die hond net deur ’n doodgewone hoepel spring en nie een wat brand nie, maar hy sal dit nie nou vir hom sê nie. Karel belowe hy en Woeps sal ’n kwartier voor die sirkus begin daar wees. Nou vat Trompie die pad na Patat toe om te reël vir die donkie. Patat is maar te bly oor die moontlikheid om ekstra geld te verdien. Hy sal met sy donkie in die tuin wees voor die sirkus begin. Maar hy voel hy moet die seun waarsku: “Ou Moppie, hy’s ’n bietjie baie kwaai, hy gooi miskien die kinders af.” Trompie steur hom nie daaraan nie. Solank Moppie net daar is. By die fort doen die Kaptein aan sy manskappe verslag oor wat hy uitgerig gekry het. “En wat gaan ons sê as hulle wil weet hoekom dit nie ’n brandende hoepel is nie?” wil Blikkies weet. “Ons sal wel môre ’n plan maak,” sê Trompie optimisties. “Wat is julle so bekommerd? Die mense gaan waarde vir hul geld kry. Dis seker.” Die vier oefen ’n paar toertjies in die fort. Hulle moet mos akrobate wees. Dan stamp hulle mekaar rond en val en staan op en lag… Hulle moet mos hansworse ook wees. “Onthou,” sê Trompie, “ons gaan my pa en suster se klere aantrek en ons gesigte rooi smeer en allerhande sulke goeters. Ek sê julle, die mense gaan hulle siek lag. En wanneer ons buiksprekers is, dan sê ek net ek gaan nou soos Rooie praat. Maar dan staan Rooie agter ’n laken wat ek eenkant sal span en dan praat hy en ek maak my mond net oop en toe asof dit ek is wat praat! Dis mos maklik.”

Klein Dawie, Rooie en Blikkies hoop maar alles sal goed afloop. Toe meneer en mevrou Toerien en Anna die volgende oggend Johannesburg toe gaan, sê Trompie se ma: “Bly nou mooi soet by die huis, dan bring ons vanmiddag vir jou lekkers saam.” “Dis reg so, Ma. Ek sal die huis goed oppas,” sê Trompie sedig. Hy wonder wat sy ouers sal maak as hulle moet weet “Trompie se Groot Sirkus” word vanmiddag in die sitkamer gehou. Maar eintlik wil hy liewer nie aan so iets dink nie. Die hele oggend maak Trompie en sy bende reklame vir die sirkus en die middag ná skool nael hulle na die Toeriens se huis om alles gereed te kry voor die “skare” opdaag. Die sitkamertafel word eenkant toe gestoot en stoele word van die kombuis af ingedra en langs die mure gesit. Die kombuis word as kleedkamer gebruik. Trompie gaan haal ’n paar van meneer Toerien se langbroeke, een van Anna se rokke en ’n paar hoëhakskoene en drie van sy ma se hoedens. Hy krap in Anna se laaie rond en kry twee lipstiffies. Hy smeer sy lippe en wange bloedrooi. So ja, nou lyk hy mos meer soos ’n sirkusman. Alles is gereed. Klein Dawie moet by die voordeur staan en die geld insamel. Trompie is die seremoniemeester. Hy hardloop gou na sy ouers se kamer toe en kom terug met sy pa se pak en hoed. Iemand klop aan die agterdeur. Dit is Patat met sy donkie. “Hou Moppie maar solank hier op die agterwerf,” sê Trompie, “tot ons hom nodig het.” Daar word aan die voordeur geklop en dit is Karel met sy slim hond, Woeps. Hy het skaars gegroet, toe hy vra: “En waar is my geld?” “Jy sal dit kry,” paai Trompie. “Wanneer? Jy het gesê jy gaan my voor die sirkus betaal.” “Ja, maar die mense het nog nie gekom nie. So ek kan nog nie uitwerk hoeveel

ek kan bekostig om jou te betaal nie.” Hiermee is Karel tevrede. Hy neem langs Dawie plek in. Alles en almal is nou gereed. Nou wag hulle net vir die gehoor. Die hekkie gaan oop. Die Boksombende loer by die deur uit. Trompie vryf sy hande en sy oë glinster. Wie is hul eerste toeskouer? Dis Katrien van langsaan. “Is ek vroeg?” vra sy by die deur. “Nee, Katrienkie, nee. Ons begin nou-nou. Kom in,” nooi Trompie vriendelik. Dawie hou ’n silwer beker wat meneer Toerien met skyfskiet gewen het voor haar. Die toegangsgeld moet hierin kom. Katrien gooi haar geld in, maar dit raak nog skaars die bodem, toe gryp Karel dit. So ja, nou het hy darem al iets. Dawie en Trompie kyk hom vies aan, maar kan nie waag om iets te sê nie, want netnou vat hy sy hond en loop. Gerrit Moerdyk en twee maats kom by die hek in. Trompie hou nie van Gerrit nie, maar hy glimlag van oor tot oor wanneer hy die drie tegemoet stap. Dis mos hoe ’n mens besigheid doen! “Kom in! Kom in!” sê hy hartlik. “Julle gaan vandag se sirkus nooit vergeet nie.” Die drie betaal, maar Gerrit mompel: “As ons nie van die affêre hou nie, wil ons ons geld terug hê.” Vier kinders sit nou in mevrou Toerien se sitkamer langs die muur, maar die silwer beker in Dawie se hand het nog maar min geld in. Karel het vir hom van Gerrit-hulle se geld ook gevat en voor Trompie ’n oorval kon kry, is hy kombuis toe met die hoepel onder sy arm en Woeps langs hom om te gaan regmaak vir hul item. Dit begin nou besig raak. Seuns en meisies kom in klein groepies aangestap. Trompie is in die kombuis besig is om sy pa se pak aan te trek. Elke slag skree hy: “Hoeveel geld het ons nou, Dawie? Kom daar nog mense?” Al die stoele in die sitkamer is al beset en ’n klomp seuns klouter sommer met hul vuil skoene op mevrou Toerien se blinkgevryfde tafel.

Trompie lyk tog te koddig in die pak wat op die grond sleep en die hoed wat hy agter op sy kop moet sit om te keer dat die ding oor sy oë val. Sy gesig is bloedrooi gesmeer met die lipstiffie. Hy stap deur die sitkamer en die kinders lag en fluit vrolik. Hoe Trompie gedink het meer as agtien sal in die sitkamer inpas, weet nugter alleen. Elke plekkie langs die muur is beset en daar sit selfs kinders op Anna se klavier. Die kerkhorlosie slaan drie swaar houe. Die sirkus moet begin. Trompie stap tot in die middel van die vertrek. Hy lig albei hande. Die kinders is stil. “Dames en here,” begin hy ernstig. Daar word hande geklap en gefluit. “Stilte asseblief!” skree hy bo die geraas. “Laat ek eers my sê sê voor julle my toejuig. Wel, ek wil net sê, julle is baie welkom hier by ‘Trompie se Groot Sirkus’. Ek wil ook net sê daar is twee klein veranderinkies: Die apie wat driewiel ry, is siek, so hy kan nie kom nie en die hond spring nie deur ’n hoepel wat brand nie, maar net ’n gewone hoepel. Dis al. Dié van julle wat vies is en wil loop, kan maar waai, maar julle kry nie julle geld terug nie!” Hierdie aankondiging word hard uitgejou. Twee meisies wys na Trompie se skurwe voete wat onder die pak uitsteek en hulle begin onbedaarlik giggel. Die seun probeer sy voete wegsteek deur met die een op die ander een te trap, maar dit laat hom net nóg koddiger lyk. Hy lig sy hande weer en… pardoems val die hoed vorentoe en oor sy oë. Die kinders lê soos hulle lag. Die sirkus het nog nie eens amptelik begin nie en hulle het al klaar baie pret. Miskien gaan dit nog die toegangsgeld werd wees. Trompie druk die hoed weer agter op sy kop vas. Hy hou sy hande op vir stilte en skree: “Ons eerste item: die wonderlikste hond in die wêreld – Woeps!” Die kinders klap beleefd. Hulle stel nie baie in Karel en sy hond belang nie. Hulle het hierdie toertjie al baie gesien en boonop kan hulle dit verniet sien as hulle vir Karel gaan kuier. Terwyl Woeps heen en weer deur die boog spring wat Karel vashou, trek Trompie sy suster se lang rok in die kombuis aan. Die rok sleep op die grond, maar hy trek die hoëhakskoene ook aan. ’n Handdoek word om sy kop en gesig gedraai sodat net sy oë deur ’n opening loer. So ja, nou is hy suster Martha! Nou

gaan hy fortuin vertel. By die sitkamerdeur sê hy vir Karel met sy blaffende hond: “Kom nou uit, jong. Dis genoeg.” Die kinders klap halfhartig hande toe die seun vir oulaas ’n buiginkie maak. Karel besluit om te verkas. ’n Mens weet nooit – netnou eis Trompie-hulle van die geld wat hy gevat het terug omdat sy item nie so gewild was nie. Suster Martha kom by die sitkamer in en buig. Met oop monde kyk die kinders na die eienaardige figuur in die lang rok en met die handdoek om die gesig. “Dames en here,” kom ’n piepstem vanuit die handdoek, “ek is suster Martha en ek gaan nou julle fortuin vertel. Ek sou dit verniet gedoen het, maar Trompie, my baas, sê omdat die opkoms so swak is, moet ek ’n ietsie vra.” “Boe! Boe!” begin ’n paar seuns in die een hoek en stamp hul voete hard op die vloer. Almal begin nou met hul voete stamp. Die ouens op die klavier en tafel skop sommer ook teen hul duur sitplekke. “Hou julle bekke!” skree Trompie in sy normale stem. “Dis Trompie!” skree iemand. “Dis Trompie se stem daai. Dis kroekery!” “Dis kroekery!” skree al die seuns en meisies nou tegelyk. Die lawaai is oorverdowend. Trompie besef dit sal nie help om hulle verder te probeer bluf nie. Hy ruk die handdoek van sy kop af en staan dreigend in sy suster se lang rok voor hulle. “Ja!” skree hy, “Dit ís ek, maar laat een net weer skree: ‘Dis kroekery!’ dan sal julle vandag ’n ding sien!” Die klomp is nou tjoepstil. Trompie lyk omgekrap – en hy is gevaarlik as hy vies is! Hulle weet mos hy is ’n bokser wat al naam gemaak het. Hy gluur hulle woes aan. “So ja, dis beter,” sê hy. “Julle het toegangsgeld betaal en ‘Trompie se Groot Sirkus’ sal vir julle waarde vir julle geld gee!” Niemand waag dit om teë te praat nie. Die seun praat nou weer in sy vriendelike aankondigerstem: “Die volgende item op die program sal buitekant plaasvind. Almal wat lus is, kan een keer om die

tuin ry op Moppie, die mak donkie, se rug.” Trompie stap vinnig terug kombuis toe, maar naby die deur trap hy op die lang rok en slaan hard neer! Die rok is oor sy kop en die kinders sien net die bruin beentjies met die hoëhakskoene aan die voete. Hulle huil soos hulle lag. Trompie sukkel om op te kom. Onder uitbundige gelag stroom die kinders buitentoe om met die donkie te gaan moles maak. In die kombuis pluk Trompie die rok oor sy kop en skop die skoene van sy voete af. Hy is briesend kwaad vir hierdie hele besigheid. “Die spul barbare kan nie iets goeds waardeer nie,” sê hy vir Rooie. “Ons laat hulle nog net op die donkie ry, dan haal ons ’n paar hansworstoertjies uit en dan is die sirkus oor. En laat één van hulle net sy geld kom terugvra!” Toe Trompie deur die verlate sitkamer tuin toe stap, sien hy hoe deurmekaar die plek is. Daar is skoenmerke op die klavier en die tafel. Wanneer die sirkus verby is, sal hy en sy manskappe vir ’n vale moet skoonmaak en poets. Dis seker. Hy sidder by die gedagte aan wat sy ouers sal sê en doen as hulle weet hoe daar vanmiddag hier in die sitkamer gebaljaar word. Of sê nou hulle kom vroeër terug en vang die klomp nog hier? Nee, dit is te aaklig om eens aan so iets te dink! Trompie hardloop by die huis uit na waar die kinders om Patat en Moppie saamdrom. Omtrent dieselfde tyd sê mevrou Toerien in ’n Johannesburgse restourant vir haar man: “Ek en Anna is klaar met ons inkopies. As jy klaar is met jou dinge, kan ons maar ry. Dan verras ons vir Trompie. Die arme kind dwaal seker bitterlik alleen daar by die huis rond!”

8

Trompie kry pak!

In die tuin drom die seuns en meisies om Moppie saam. Patat hou die donkie vas. Trompie kom daar aan en hoor hoe sê hy: “Saam met die pad vandag ek het gesien ou Moppie is wild vandag…” “Nonsens, Patat,” sê Trompie. “Hy’s te oud om wild te wees.” Hy kyk na die groepie om die donkie. “Nou toe, wie wil eerste ry? Julle hoef nie te betaal nie. Dis verniet!” Niemand lyk lus om nie. “Is julle bang vir hom?” vra Trompie minagtend. “Netnou het julle gekla omdat Suster Martha geld vir haar fortuinvertellery vra en nou kan julle verniet donkie ry en julle staan daar soos ’n klomp houtpoppe!” “Ek wil graag ry, Trompie,” sê Katrien, “maar hoekom sê Patat dan dis gevaarlik?” “Hy weet nie waarvan hy praat nie! ‘Trompie se Groot Sirkus’ sal kinders mos nie op wilde diere laat ry nie!” “Hoekom ry jy nie eerste nie?” daag Gerrit Moerdyk hom uit. “Dan sal ons ook ry!” “Dink jy miskien ek is ’n bangbroek?” vra Trompie dreigend. Gerrit is maar skrikkerig vir Trompie. Hy glimlag flou en sê: “Nee, ek sê nie jy is bang nie – ek sê net hoekom ry jy nie eerste nie?”

Trompie kyk na die donkie wat ewe geduldig en gedwee voor hulle staan. “Hou hom vas, Patat!” Patat maak so, al lyk hy bekommerd. Trompie pak die donkie om die nek, trek homself op en daar sit hy op Moppie se rug. Die donkie staan doodstil. “Hiert! Komaan, Moppie! Loop nou, man!” skree die seun en skop die donkie met sy hakskene in die lies. Stadig begin Moppie vorentoe beweeg. “Laat los, Patat!” skree Trompie. Patat los. Die seun kap Moppie weer in die lies en hy begin draf. Hy het nie ’n toom aan nie, maar Trompie tik sy nek net liggies wanneer hy moet draai. Hulle beweeg in die voetpaadjie af, dan al met die heining langs en reg om die tuin. “Hanou!” skree Trompie toe hy weer by die groepie uitkom. Moppie gaan staan. Die seun spring af soos hy die cowboys in flieks sien doen. Die kinders besef nou dis nie gevaarlik nie. Gerrit Moerdyk is eerste by. “Ek wil ook ry.” “Nou kom, spring op,” sê Trompie tevrede en help hom op. “Maar onthou, net een keer om die tuin.” Trompie slaan Moppie met die plat hand. Hy spring vorentoe. Gerrit hou met albei hande om die donkie se nek vas. Dit lyk asof Moppie nou wakkerder is. Hy draf baie vinniger. Van waar die kinders staan en kyk, lyk dit later of Gerrit half onder Moppie se maag hang. Die donkie begin hardloop en skop elke nou en dan boonop met sy agterpote in die lug op. Sprakeloos staan die kinders en kyk. Trompie se oë is groot en hy sê: “Jissie, die ou gaan afval!” Sy woorde is skaars koud, toe hardloop Moppie uit die paadjie en kies sommer koers deur ’n bedding dahlias, reguit na ’n groot peperboom toe. “Help! Help!” klink Gerrit se benoude stem. Die donkie pyl reguit op ’n lae

boomtak af. “Spring af!” skree Trompie hees. Dis moeilik om te sê of Gerrit gehoor het, maar ’n paar treë voor die tak wat hom voor teen die kop sou getref het, los hy en plof soos ’n sak patats in die dahlias neer! Trompie, Rooie, Blikkies en Dawie is eerste by. “Dawie, hol kombuis toe en bring ’n skottel koue water!” beveel Trompie. Gerrit lê met sy arms wyd uitgestrek. Sy oë is toe en daar lê ’n afgebreekte dahlia langs sy kop. Die ander kinders kom ook aangehardloop. “Hy’s dood!” gil ’n meisie. “Moenie mal wees nie!” sê Trompie, maar sy stem bewe. “Staan terug dat hy kan asem kry!” Die kinders gehoorsaam onwillig. Hulpeloos staan almal na Gerrit en kyk. Trompie sluk. Maggies! Dit gaan ’n ding afgee as die ou sleg seergekry het! Dawie bring die skottel water en Trompie keer dit oor Gerrit se kop om. “Hu… hu… Waar’s ek?” Gerrit se oë is wyd en hy gaap soos ’n vis. Hy kom regop en staar verwilderd rond. “Hy lewe! Hy lewe!” skree Katrien. “Het jy dan gedink hy’s dood?” vra Trompie kwaai. “Jy kan mos sien hy makeer niks. Hoe voel jy, ou maat?” “Orraait. Het die donkie my afgegooi?” “Nee, hy het jou maar net afgeskud,” sê Rooie smalend. Gerrit word by die huis in gehelp. Trompie is oorvriendelik. Hy wil nie hê die seun moet vir sy ouers gaan vertel wat gebeur het nie, want dan is hy wat Trompie is weer in die moeilikheid. Dit gaan al klaar moeilik wees om vir sy ouers te verduidelik hoekom die tuin so verwoes is. Moppie het soos ’n mal ding deur die blombeddings te kere gegaan, tot Patat hom gevang het en haastig met hom daar weg is. Niemand sal dit in elk geval nou meer waag om op die donkie

te ry nie. Trompie besluit hy sal maar net verbaas lyk wanneer sy ma haar tuin sien en vra hoekom dit so lyk. Dit gaan vir hom ook ’n onverklaarbare raaisel wees hoe daar soveel verwoesting gesaai is. Dalk was daar ’n ongedierte of ’n ding in die tuin, iets wat hy nie gesien het nie, want hy het mos die hele middag in sy kamer gesit en huiswerk doen. Oor ’n paar dae wanneer sy ma afgekoel het en die tuin weer reg is, sal hy haar miskien vertel wat gebeur het en hoe bang hy was, al het hy dit nie gewys nie, dat Gerrit miskien dood is of iets… Die kinders sit nou weer in die sitkamer. Daar is ’n nat handdoek om Gerrit se kop en hy sit in ’n gemakstoel. Almal kyk hom aan asof hy ’n held is. Trompie wens die sirkus is al verby sodat hy en sy maats die huis kan regkry voor sy ouers kom. Maar die kinders is gemaklik in die sitkamer. Hulle het mos toegang betaal en hulle wil nog sommer baie “wonnerlike dinge” sien. Trompie besef as hy nou afkondig dat die sirkus verby is, gaan die poppe dans! Hulle sal sal sê hy moet hul geld teruggee – en dis die laaste ding wat hy gaan doen. Nee, die sirkus moet aangaan! In die kombuis trek hy en Rooie elkeen een van meneer Toerien se ou broeke aan. Trompie prop ’n kussing onder sy hemp in. Hy is ’n vet man. Hy het weer die hoed op sy kop. Klein Dawie trek Anna se lang rok aan en sit een van mevrou Toerien se modieuse hoedens met ’n lang veer aan op. Trompie en Rooie gaan oor die “meisie” baklei. Hierdie kaskenades behoort die kinders te laat lag. Trompie kon nie aan name dink nie en besluit om sommer Barney’s Big Circus s’n te gebruik. Hy is Jacko, Rooie is Jake en Dawie is Tertia. Hy en Rooie stap eerste in en dan kom Dawie. Die kinders lag wanneer hulle die twee verspotte kêrels sien. Albei se gesigte is rooi gesmeer. Meneer Toerien se broek is met ’n das onder Rooie se arms vasgebind. Trompie lyk baie snaaks met die yslike maag en groot hoed op sy kop. Hy hou sy hand in die lug en begin: “Ek is Jacko en ek het ’n meisie!” Rooie haak af en sê: “En ek is Jake en ek het ook ’n meisie!”

Trompie kyk kastig kwaai na Rooie en sê: “My meisie se naam is Tertia.” Sonder ’n sweempie van emosie op sy gesig sê Rooie: “My meisie se naam is ook Tertia!” “Is dit dalk dieselfde meisie, Jake?” wil Trompie nou weet. Hy bal sy vuiste. “Hoe met ek weet, Jacko? Fluit vir haar sodat sy kom – dan kan ons mos sien.” “Reg, maar ek sê jou, ek kry jou jammer as dit my meisie is na wie jy vry!” Trompie fluit. Klein Dawie kom glimlaggend binne met die lang rok, hoëhakskoene en die hoed op sy kop. Die kinders lê soos hulle lag. Toe hulle effens bedaar, loop Trompie om en om die “meisie”, bekyk “haar” deeglik en sê dan uiteindelik tevrede: “Ja, dis Tertia. Dis my meisie.” Rooie herhaal die proses. Klein Dawie, wat doodstil staan en glimlag, word op en af bekyk en dan sê Rooie beslis: “Dis snaaks, want dit ís Tertia hierdie. Dis my meisie.” “Nou ja, Jake, dan gaan ons nou baklei tot een van ons dood is,” kondig Trompie teatraal aan. “Ek is reg vir jou!” sê Rooie uitdagend. “Hoekom wil julle twee baklei?” kom Dawie se piepstemmetjie. “Ek kan mos jou meisie wees, Jacko, en joune ook, Jake. Dit sal mos werk.” Jacko en Jake maak asof hulle ernstig hieroor nadink. Dan sê Jake: “Nee, dit sal nie werk nie. Ons moet dit uitbaklei. Is jy reg, Jacko?” “Ja, ek is. Is jy reg, Jake?” “Ja.” “Gee pad, vroumens,” sê Trompie en hy stamp Tertia weg. Hulle het vooraf besluit hulle gaan nie eintlik slaan nie, maar net stoei. Rooie pak Trompie en probeer hom omkry. Trompie wikkel los en die kussing val onder sy hemp uit. Die kinders in die gehoor geniet die petalje. Trompie duik

Rooie se bene soos ’n rugbyspeler onder hom uit en die twee worstel op die grond. Klein Dawie gil aanhoudend: “Los mekaar!… Los!… Ek het julle altwee lief… Ek is julle altwee se meisie!” Dit lawaai in die Toeriens se sitkamer. Die kinders lag, Dawie gil en die twee stoeiers steun en kreun dat dit ’n aardigheid is. Hulle baklei nou regtig, want Rooie het Trompie met sy elmboog in die ribbes gepomp en albei is nou sommer baie geniepsig. Trompie kry Rooie naderhand onder. Hy druk hom in ’n stewige greep vas en sê: “Gee jy in, hè? Gee jy in?” Rooie kreun, maar hy gee nie in nie. Trompie hoor hoe die kinders se gelag en Dawie se gegil skielik ophou. Hy dink dit is maar omdat hulle hom almal bewonder omdat hy so ’n goeie stoeier is. Hy weet nie van sy pa, ma en suster wat die gedoente geskok in die deur staan en aangaap nie. Die kinders glip tjoepstil een vir een by die deur uit. Party spring sommer by die venster uit en nael huis toe. Trompie sê weer: “Gee jy in, hè?” Rooie weier kreunend. Hy sukkel om Trompie van hom af te kry. Meneer Toerien se broek wat afgegly het en om sy enkels hang, maak dit vir hom ekstra moeilik. Hy kreun en spartel. Meneer Toerien herstel eerste van die skok. “Wat de joos gaan hier aan?” bulder hy. Trompie en Rooie hou op stoei. Trompie loer oor sy skouer. “O, aarde,” sê hy verbaas. “O, hemel!” snak Rooie. Hy vlieg op, skop die langbroek wat hy oor sy gewone broek aanhet af en hardloop deur die kombuis by die huis uit.

Met ’n verdwaasde uitdrukking sit Trompie op die vloer en kyk op na sy pa, ma en suster. Daar is nie meer een ander kind in die sitkamer oor nie. Meneer Toerien is woedend. Hy spring vorentoe, gryp sy seun aan die kraag en pluk hom op sy voete. “Ek vra, wat gaan hier aan?” bulder hy. “Niks, Pa, niks. Dit was net ’n ou sirkussie, Pa, dis maar al,” stamel Trompie. “Wie se broek het jy aan?” Trompie wens sy pa wil nie so skree nie. Dit maak hom nog meer verbouereerd. “Dis Pa s’n.” Mevrou Toerien sug: “Trompie, my seun, my seun, hoekom is jy so stout?” “Ek is nie stout nie, Ma. Ons het maar net ’n ou sirkussie gehou.” Meneer Toerien stamp Trompie dat hy op ’n stoel neerval en sê ontstoke: “Ek gaan eers kyk watter skade jy alles aangerig het en dan is dit ek en jy, mannetjie. Vandag slaan ek jou dat jy vir ’n week nie kan sit nie.” Trompie is verslae. Hy lyk klein en pateties in die groot stoel. Sy ouers en Anna deursoek die huis. In die kombuis kry Meneer Toerien ’n broek en sy pak wat sommer opgefrommel op die vloer lê. Hy kook van woede. Anna kry haar lipstiffie wat amper opgebruik is en haar rok met een skoen daarby. Die ander skoen lê by die deur waar Dawie dit uitgeskop het toe hy die hasepad gekies het. Meneer Toerien ontdek sy skyfskietbeker met ’n paar munte in die gang. Daar lê nog ’n paar munte in. Mevrou Toerien tel een van haar hoedens onder die wasbak op. In die sitkamer kry meneer Toerien sy hoed, of liewer wat daarvan oorgebly het. Toe Trompie en Rooie begin stoei het, het die hoed afgeval en een van hulle het per ongeluk daarop gaan sit. Mevrou Toerien kry haar beste hoed – die een met die lang veer op – opgefrommel onder die tafel. Trompie sit tjoepstil in die groot stoel.

“Kyk hoe lyk die klavier en die tafel,” sê Anna geskok. Die ouers kom kyk. Trompie loer ook. Daar is duidelike skoenmerke op die blink gevryfde klavier en tafelblad. Die tafel het ook ’n lang skraap. Iemand wat hom daarop tuisgemaak het, moes ’n spyker in sy skoensool gehad het. Meneer Toerien kom staan voor Trompie. Ysig sê hy: “Ek het jou nog nooit eintlik geslaan nie, maar ek sien nou ek het my plig versuim. Voor ek jou na jou kamer neem, wil ek weet of daar nog skade is waarvan ons nie bewus is nie. Ek wil jou nie nou straf en môre uitvind daar is nog goed en jou dan weer moet bydam nie.” Bedees antwoord Trompie: “Nee, Pa, ek dink dis al, maar Pa moet darem weet ek was baie besig. Ek het nie geweet van die skrape op die klavier en tafel en die ander goeters nie…” Maar sy pa luister nie. Hy stap reeds met die gang af na die hoofkamer toe. “Waar was Susan? Hoekom het sy julle nie gekeer nie?” vra mevrou Toerien. Susan is al jare lank die Toeriens se huishulp. “Sy het die dag afgekry, Ma.” “So? En wie het gesê sy kan afkry?” Trompie sluk. “Ek, Ma, net ná Ma-hulle vanoggend weg is. Ek het gesê Ma het gesê sy het bietjie vakansie nodig.” Meneer Toerien kom terug met ’n leerlyfband. Hy is bleek. “Pa,” sê Trompie verbouereerd, “Pa moet darem onthou, Pa-hulle sou alles mooi netjies gekry het as Pa-hulle net nie so vroeg teruggekom het nie…” “Dit het niks met die saak te doen nie!” “En, Pa, daar’s nog iets.” “Wat?”

Trompie sien sy pa is nie lus vir praat nie. Hy wil net slaan. “Daar is miskien nog so bietjie skade in die tuin ook…” “Jy’s nie ernstig nie!” “Ja, Pa, ongelukkig is ek. Ou Moppie het soos ’n mal ding begin rondhol en dit lyk my hy het so bietjie in Ma se blombeddings ook gekom. Dit was ’n ongeluk, Pa.” “Wie is ‘ou Moppie’?” “Ou Patat se donkie, Pa.” Meneer Toerien besluit om liewer nie te vra wie “ou Patat” is nie. Hy het ’n onaangename taak om te verrig en dit moet nou gedoen word. “Kom saam met my,” sê hy en stap na Trompie se kamer toe. Met ’n swaar sug staan Trompie van die stoel af op. Hy kyk na sy ma. Sy kyk weg. Hy kyk na sy suster. Sy kyk ook weg. Hy sug weer, nóg swaarder. Niemand in hierdie huis wil hom ook ooit help nie. Soos ’n martelaar, totaal onskuldig, maar gereed om sy straf manmoedig te dra, stap Trompie na sy kamer toe. Sy ma en Anna hoor hoe die seun sy kamerdeur stadig agter hom toemaak. “Gaan sit vir ons water op vir tee,” sê mevrou Toerien sag. Anna is verlig om iets te kan doen, maar haar ore bly gespits. Hard klap die eerste hou en Trompie skree: “Eina, Pa! Dit was seer!” “Staan stil!” kom Meneer Toerien se stem kwaai. Nog ’n hou val en nog een en nóg een! Mevrou Toerien se oë swem in die trane en Anna sien hoe sy haar duime in haar hande vasklem. Daar val nog ’n sarsie houe en hulle hoor Trompie snik. “Pa slaan darem te hard, Ma,” sê Anna en haar hande bewe. “Jou broer moet ’n les geleer word, my kind,” sê haar ma, maar dit lyk of die houe haar seerder maak as vir Trompie.

Uiteindelik is dit stil in die kamer. Die slanery het opgehou, maar Trompie snik nog sag. Meneer Toerien kom by die kombuis in. Hy lyk nie goed nie. Dis asof die pak slae vir hom net so erg soos vir Trompie was. Hy sê: “Ek het gesê hy moet bed toe gaan.” In sy kamer lê Trompie op die bed. Dit is al donker, maar hy skakel nie die lig aan nie. Hy hoor hoe sy mense in die eetkamer gesels en eet. Ja, en hy lê hier eensaam en alleen – jy kan maar sê half dood geslaan – maar niemand bring eers vir hom kos nie. Maar toe maar, eendag gaan hy weg na ’n skateiland toe en dan gaan hy met sakke vol juwele terugkom. Dan sal jy ’n ding sien! Hulle gaan niks kry nie! Skielik word die deur oopgemaak. Trompie begin kreun. Dit is sy ma met ’n bord kos. Sy kom sit op die bed. Hy kreun nog harder. Daar is niks om oor te kreun nie, maar hy wil sy ma beïndruk. “Was dit baie seer?” vra sy sag. “Ja, Ma, maar moenie dink ek kla nie! Ek sal nooit nie. Hulle kan my doodslaan, maar ek sal nie kla nie.” “Ek het vir jou kos gebring. Eet nou, my kind.” Trompie wil eers nee dankie sê, maar hy is darem te honger. Hy sit regop in die bed en eet gulsig. Sy ma skakel die lig aan. Met liefde in haar oë kyk sy na haar seun. Hy is nooit lelik stout nie. Nee, hy is net ondeund. Toe hy klaar geëet en die bord met ’n laaste stukkie brood skoongevee het, lê hy weer gemaklik agteroor. “Skakel ’seblief die lig af, Ma,” sê hy. Mevrou Toerien doen dit, buig af oor Trompie en soen hom op sy voorkop. “Dis nou alles verby, hoor. Vergeet nou van die pak en slaap lekker.” Trompie se hart swel van liefde. Hy kom regop en soen haar op die mond. Hy het die wonderlikste ma in die hele wêreld!

“Ek is jammer oor alles, Ma,” sê hy skor. Die seun lê in die donker. Hy word vaak. Skielik gaan die deur weer oop. Hy lig hom effens op en sien dis sy suster. Sy kom sit by hom. “Haai, Trompie,” sê sy vriendelik. “Hallo,” sê hy nors. Hy wonder wat sy wil hê. Kom sy nou vir hom preek? Hy het mos klaar slae gekry. Maar Anna vat net sag aan sy arm. Sy het vir hom ’n sjokolade gebring. “Dankie, Anna,” sê hy baie vriendeliker. “Julle het my goed darem nie beskadig nie,” sê sy. “Daai lipstiffie is ’n soort rooi wat ek nooit meer gebruik nie en my rok en skoene het nie seergekry nie…” “Sien, ek het julle mos gesê ons het niks ergs gedoen nie!” “Was dit darem lekker?” “Miskien vir die ander, maar nie vir my nie,” brom Trompie. Tot sy verbasing soen Anna hom op die voorkop voor sy by die kamer uitgaan. Hy en sy suster baklei baie, maar sy is darem nie te sleg nie, besluit hy. Anna is skaars by die kamer uit, toe die deur weer oopgaan. Trompie loer oor die kombers… dis sy pa! Swaar kom sit Meneer Toerien op die punt van die bed. “Slaap jy, Trompie?” vra hy na ’n paar oomblikke. “Nee, Pa, ek lê sommer net.” Dit is weer stil in die kamer. Meneer Toerien staan op en gaan trek Trompie se gordyne toe. Hy kom terug en sit sy een hand op sy seun se voorkop. “Was dit seer?” “Nie te erg nie, Pa.” “Dis nou verby, hoor.”

“Ja, Pa. Dis verby.” Trompie voel lomerig. Hy voel hoe sy pa die kombers agter sy rug indruk en onder sy voete invou. “Nag, my seun,” kom sy pa se stem sag. “Nag, Pa,” fluister Trompie. Deur die slaap dink hy daaraan dat hy darem ’n gawe pa en ma en suster het. Eendag wanneer hy die skateiland se juwele huis toe bring, sal hy alles met hulle deel…

9

Kwaggaberg se spook

In Kwaggaberg begin die somer stadig wegstap. Die water in die kloof word te koud vir die seuns om in te swem. Baie van die bome se blare het afgeval en die gras word vaal. Dié winter is dit asof Trompie heeltemal in sy dop kruip. Sy ouers en die dorp het vir ’n verandering rus en vrede vir hul siele. Soos sy pa meer as een keer vir sy vrou sê: “Dit lyk my daardie pak slae het hom goed gedoen. Hy het nog nie weer kattekwaad aangevang nie en hy leer deesdae ook nogal.” Dit is heeltemal reg. Trompie en sy maats bly wonder bo wonder uit die moeilikheid. Maar al rede hiervoor is, soos Trompie dit doodverveeld stel, “oor daar in die winter minder as niks is om in Kwaggaberg te doen.” Die laerskool speel wel rugby, maar omdat daar nie ’n ander laerskool in die omgewing is nie, speel hulle selde wedstryde. Een keer gaan speel hulle egter teen ’n Johannesburgse skool, maar Trompie haal nie die span nie. Hy is ’n reserwe. Met ’n yslike tas waarin net sy rugbyskoene en sy kortbroek en rugbytrui is, gaan hy ook saam stad toe. Toe hy in Johannesburg sien die span is voltallig en hy gaan nie kan speel nie verdwyn hy soos ’n groot speld. Hy bring ’n heerlike dag in die stad deur. Met sy groot tas in die hand drentel hy deur al die besige strate en kyk na die winkelvensters en die mense. Gelukkig het hy so pas sy maand se sakgeld gekry. Trompie gaan sien ’n cowboy-fliek en het nog geld oor vir lekkers ook. Dié middag ontmoet hy sy spanmaats weer by die stasie en lag oor hoe vrot hulle is toe hy hoor hulle het verloor. Dit is vreemd, maar die lewenslustige Trompie stel op die oomblik nie juis in rugby belang nie. Dit is iets wat miskien nog vir hom voorlê. Die rugbygogga sal hom waarskynlik volgende jaar byt wanneer hy op hoërskool is, want dáár neem

sommer maklik tien spanne aan interskoolwedstryde deel. Die vaal, koue winter kry gelukkig uiteindelik end en stadig maar seker word Kwaggaberg in liggroen getooi. Dit is lente! Een middag sit Trompie in die tuin en lees ’n tydskrif. Dit is ’n artikel oor ’n spook wat die lewe vir die inwoners van ’n dorp in Engeland moeilik maak en tot dusver nog nie gevang is nie. Soos Trompie die ding verstaan, gooi die spook klippe op die skoolkoshuis se dak en niemand kan iets daaraan doen nie. ’n Honderd konstabels het selfs al om die gebou wag gestaan, maar dit het niks gehelp nie. Presies om twaalfuur elke nag reën die klippe op die dak neer! Die koshuis is intussen al ontruim en die gebou staan vandag nou leeg. “Snaakse besigheid,” mompel Trompie wanneer hy die tydskrif langs hom neersit. Hy wens het in daardie dorp gebly. Hy wed hy sou die spook gevang het. Dit moet een of ander kwaaddoener wees, maar… as dit een van die skoolseuns was, hoe het hy dit reggekry het om die klippe te gooi as daar ’n honderd konstabels om die gebou wagstaan? ’n Honderd van hulle! Trompie het nog nooit in sy lewe ’n honderd konstabels saam gesien nie. Hy skrik hom altyd boeglam as hy net een sien wat na hom toe aangestap kom, want hy dink dan dadelik aan wat hy miskien alles verkeerd kon gedoen het. Hoe sal dit nog wees as daar ’n honderd is! Nee, besluit hy, dit kan nie ’n skoolseun wees nie. Dit is seker maar ’n regtige spook. Wat ’n eienaardige affêre. Vir ’n dag of twee dink Trompie aanhoudend oor hierdie artikel na. Hy kan die besigheid nie verstaan nie. Waar staan die spook as hy die klippe gooi? Of “staan” ’n spook nie en “gooi” hy ook nie? Sweef hy miskien sommer net deur die lug en wanneer hy bo die dak kom, los hy die klippe? Maar waar kry hy dan die klippe vandaan? Trompie se uiteindelike oplossing vir hierdie geheimsinnige gebeurtenis is dat dit ’n hele paar skoolseuns was wat die klippe gegooi het. Hoe presies hulle dit gedoen het, weet hy nie. As jy ’n bietjie verbeelding gebruik, is dit mos maklik om ’n hele dorp die skrik op die lyf te jaag! Of hoe? ’n Mens kan in elk geval altyd probeer. Die Boksombende gaan spoke wees – en niemand in Kwaggaberg gaan ooit uitvind dit was maar net Trompie, Rooie, Dawie en Blikkies nie! Die volgende oggend aan die ontbyttafel skitter Trompie se oë. Mevrou Toerien kyk onrustig na haar man. Toe die seun fluit-fluit skool toe loop, sê sy: “Jy weet,

hy was lanklaas in die moeilikheid, maar ek het so ’n gevoel daar gaan binnekort weer iets gebeur.” “Wat laat jou só dink?” “Trompie het vanoggend vir my so ’n ondeunde kyk in sy oë. En hy het vir my gesê hy gaan laat wees vir middagete, want hy gaan ná skool eers na daai ou waenhuis toe om met Dawie, Rooie en Blikkies te gesels. Jy weet, as die vier eers daar vergadering gehou het, gebeur daar altyd kort daarna iets…” Dié middag ontmoet Trompie die Boksombende se lede in die fort. Soos gewoonlik tel hy hulle eers – en is hy tevrede. Al drie is teenwoordig. Hy gaan sit op sy kissie en vertel hulle van die artikel wat hy gelees het. Die seun kan nogal dramaties vertel en sy drie maats hang aan sy lippe. Toe hy klaar is, sê klein Dawie: “Wie sou dit nou kon gedink het?” Trompie skuif sy kissie nader en fluisterend vertel hy hulle van sy plan. Rooie en klein Dawie is hoog in hul skik, maar Blikkies lyk soos gewoonlik skepties. “Hoekom moet ons dit doen?” wil hy weet. “Wel,” sê Trompie, “net om te bewys dat daar nie regtig ’n spook in daai dorp in Engeland is nie – en – enne nog ’n ding, dit gaan mos lekker wees!” “Hoe gaan ons dit regkry?” “Ek het jou mos gesê,” sê Trompie nors. “Ons glip elke aand nege-uur by ons huise uit en neem posisie oorkant die koshuis se vier hoeke in. Ek gooi eerste en as julle my klip op die sinkdak hoor raas, gooi julle. Dan hol ons dadelik huis toe. Ons sien mekaar glad nie eers nie. Dis al.” Blikkies het nóg besware, maar die ander drie ruim elkeen oortuigend uit die weg. Dan kom Blikkies met sy troefkaart: “Maar daar is nog iets wat ek wil weet…” “Jy wil te veel dinge weet,” mompel Rooie. “… en dit is, hoe gaan die mense weet dis ’n spook? Hulle sal mos dadelik weet

dis skoolkinders. Hoekom sal hulle dink dis ’n spook wat die klippe op die dag gooi?” Hieraan het Trompie nie gedink nie. Snaaks dat daar niks hieroor in die artikel staan nie. “Wel,” sê hy, “hulle sal nie weet wie dit is wat die klippe gooi nie en julle weet mos, as daar iets snaaks gebeur wat mense nie kan verstaan nie, dan sê hulle altyd dit is ’n spook.” Selfs vir Trompie klink hierdie argument maar bra flou. Hy frons, dink weer ’n oomblik en dan lag die sproetgesig skielik breed. “Ek weet wat ons moet doen! Ons laat ’n spook voor een van die koshuisvensters verbystap, die eerste aand wat die klippe op die dak val! Die koshuisouens wat dit sien, sal vir almal vertel en dan sal hulle dink dis die spook wat die klippe gegooi het. So al is dit later net die klippe sonder die spook, sal almal nog steeds dink dis die spook wat die klippe gooi!” “Jissou, Trompie,” sê Rooie verbaas, “as jy net so slim is met jou skoolwerk soos met hierdie soort goeters, sal jy eerste in die klas staan, pleks van amper laaste!” Vol geesdrif vir hul wonderlike plan gaan die Boksombende uiteindelik uitmekaar. Vanaand nege-uur begin dit op Kwaggaberg spook! ’n Paar minute voor nege die aand klim Trompie met ’n wit laken onder die arm by sy kamervenster uit. Hy hardloop tot by die ou peperboom naby die koshuis waar hy die ander drie gaan ontmoet. “Luister nou mooi,” sê hy opgewonde vir Rooie, Dawie en Blikkies. “Ek loop met die laken oor my kop tot by die venster waar die ouens sit en leer. Sodra iemand my deur die venster sien, haal ek ’n paar toertjies uit en dan hardloop ek weg. Wanneer julle my sien hol, gooi julle die klippe en hardloop huis toe. Verstaan?” Die drie ouens knik. Hul hande is vol klippe en hulle is gereed. Trompie loop gebukkend tussen die lang gras deur na die koshuis toe. Naby die gebou gooi hy die laken oor sy kop. Daar is ’n skeur in die laken en hy loer

daardeur. So ja, nou is hy ’n wit gedaante, maar hy kan darem voor hom sien. Voetjie vir voetjie kom hy al nader aan die venster. Dis toe. Hy is nou onder die vensterbank. Hy kom regop en loer in. Die kinders sit almal en huiswerk doen. Trompie sien die een ou wat reguit na die venster sal kyk wanneer hy sy oë lig, is Vaatjie Venter. Trompie ken hom. Die ou is vanjaar hoërskool toe. Nie lank nie, of Vaatjie kyk op. Trompie staan op sy tone. Hy sien hoe rek die seun se oë van skok. Hy swaai sy kop van heen en weer en lig sy arms onder die wit laken hoog bokant sy kop. Soos ’n bobbejaan spring hy op en af. Vaatjie se oë word al groter en sy mond hang oop. Hy pluk aan ’n seun langs hom en wys met ’n bewerige vinger na die venster. Die seun kyk en sy mond val ook oop! Trompie besluit dis genoeg. Hy buk laag af, glip om die hoek en nael huis toe. Dawie, Blikkies en Rooie sien die gedaante oor die veld vlieg. Hulle trek los. Daar is ’n oorverdowende lawaai soos die klippe op die koshuis se sinkdak neerreën. Trompie lag lekker soos hy hardloop. Die ander drie lede van die Boksombende lê ook oop na hul huise toe. Die volgende dag praat die hele dorp van die spook wat by die koshuis gesien is en toe klippe op die dak gegooi het. Vaatjie Venter was nog nooit in sy lewe so belangrik nie. Selfs die polisiesersant kom spreek hom by die skool. Hy moet vir almal vertel presies wat hy gesien het. Toe Trompie hoor wat hy by die hoërskool verkondig, sê hy vir sy drie manskappe: “Manne, maar daai ou kan vir jou lieg, hoor!” Vaatjie vertel vir die polisiesersant, die hoof en almal wat wil luister dat die spook spierwit was, met ’n aaklige rooi gesig en oë wat… wel, hulle het in sy kop gebrand soos twee kole vuur! Dit het vir hom gelyk asof die spook die venster wou breek, maar toe het die aaklige wit gedaante net ewe skielik verdwyn. En hy was skaars weg, toe reën die klippe op die dak. Dit was die storie wat Vaatjie vroeg die oggend vertel het. Maar hoe later in die dag dit word, hoe groter en aakliger word die spook! Teen die middag meen Vaatjie die spook het nie net twee oë gehad wat soos kole vuur brand nie, maar drie! Die hele dorp gis oor die aangeleentheid. Hoewel die polisiesersant niks sê nie, weet almal hy en een van sy manskappe sal daardie aand by die koshuis

gaan wagstaan en die spook probeer vang. “Vanaand nege-uur,” sê Trompie vir sy manne, “ontmoet ons weer by die peperboom. Dan kyk ons dinge deur. Ons moet eers sien of die polisie daar is en wáár hulle is voor ons besluit waar om die klippe te gaan gooi. En onthou, as een ons naby die koshuis gevang word, dan soek ons kastig die spook, nè.” Dié aand kom hulle een vir een versigtig by die peperboom aan. Fluisterend groet hulle mekaar. Niemand het hulle gesien nie. “Bly julle hier. Ek gaan gou rondkyk,” sê Trompie en loop gebukkend koshuis toe. Daar gekom, gaan lê hy plat in die gras en loer na die venster. Hy sien hoe die ouens kastig sit en werk. Iemand loer elke paar sekondes na die venster waar die spook gisteraand verskyn het. Trompie glimlag. In die een hoek van die studiesaal sien hy die sersant sit en in die ander een staan ’n konstabel. Hul oë is strak op die venster gerig! Trompie seil terug deur die gras tot by sy maats. “Hulle is maar dom,” lag hy. “Altwee polisiemanne is in die studiesaal. Hulle wag seker vir die spook om venster toe te kom sodat hulle hom kan bespring en vang. So ek sê julle wat ons doen, ouens. Ons gooi die klippe en laat vat.” Die vier is dit eens dat hulle vinnig sal moet laat spat ná hulle gegooi het. Elkeen het twee klippe. “Gereed?” vra Trompie. “Laat waai!” Hulle trek los. Amper gelyktydig val die vier klippe op die dak. Dan kom die tweede sarsie. Die Boskombende lê oop huis toe. Die volgende dag word die spookstorie nog meer bespreek as die eerste dag. Die snaaksste van alles is dat die sersant glo moeg geword het om so by die venster uit te staar en begin insluimer het, net toe die klippe op die dak kletter. Hy het blykbaar verwilderd opgespring en geskree: “Hiert jy, jou vloek!” Dit het die kinders glo nog groter laat skrik as die klippe wat op die dak geval het. Trompie se teorie dat ’n paar seuns ’n hele dorp op loop kan jaag, word reg

bewys. Selfs ’n groot Johannesburgse koerant plaas ’n stukkie van “ons korrespondent” oor die eienaardige gebeure op Kwaggaberg. Trompie lees ook dat die leerders se senuwees nou lelik op hol is en as die spook nie sy klipgooiery staak nie, beplan baie ouers om hul kinders uit die koshuis te haal. Wanneer Trompie en sy maats iemand teëkom wat oor die spook gesels, maak hulle net groot oë en sê: “Ja, dis ’n vreeslike ding.” Ou inwoners van die dorp skud vol wysheid kop en praat van Tommies wat gedurende die Anglo-Boereoorlog daar waar die koshuis nou staan, begrawe is. Dis natuurlik een van hulle wat om die een of ander rede nie meer kan rus nie en nou so begin spook. Trompie sit die middag op die stoep en huiswerk doen. Hy kan egter nie op sy werk konsentreer nie. Hy moet besluit of hulle vanaand weer gaan klippe gooi of nie. Hy het sy manskappe belowe hy sal net voor ete by hulle aankom om te sê wat hy besluit het. Hulle het die hele dag probeer uitvind wat die polisie vanaand gaan doen, maar hulle kon niks wys word nie. Trompie en Rooie wil weer gaan klippe gooi, maar klein Dawie en Blikkies word nou skrikkerig. Soos Blikkies sê: “Ons soek moeilikheid. Daar gaan vanaand ’n swetterjoel mense by die koshuis ronddraai en hulle gaan ons uitvang. Ek sê vir julle.” Trompie weet regtig nie wat om te doen nie. Hy hoor die hekkie oopgaan. Hy kyk op en sy hart sink in sy skoene. Dit is die polisiesersant! Die seun staan op. Sy knieë bewe. “Middag, Sersant,” sê hy en probeer vriendelik glimlag. “Middag, ou seun,” sê die sersant hartlik en Trompie voel sommer beter. “Is jou pa tuis?” “Ja, Sersant, kom maar in.” Die polisieman gaan gesels met meneer Toerien in die sitkamer. Trompie doen kastig weer huiswerk op die stoep. Gelukkig is die sitkamervenster oop en hy kan duidelik hoor waaroor hulle praat. “Ons moet uitvind wie die klippe gooi, meneer Toerien. Ek glo natuurlik glad nie

dis ’n spook nie, maar die kinders in die koshuis is heeltemal op hol. Ek was gisteraand self daar en afgesien van die klippe op die dak het daar niks gebeur nie. Maar nogtans is daar vandag drie kinders wat hoog en laag sweer hulle het ’n spook gesien. Hulle werk mekaar in ’n toestand op.” “Nou wat kan ek aan die saak doen, Sersant?” “Wel, soos u weet, is ons maar net drie polisiemanne hier op die dorp. Ek wil graag tien ander persone hê om vanaand buite die koshuis wag te hou. Net van so halfnege tot so halftien. Sal u kan kom?” “Sekerlik. Ek wil graag help om die geheim te probeer oplos.” Meneer Toerien stap saam met die sersant uit hek toe. Wanneer hy terugkom, sê Trompie: “Ek het gehoor wat hy vir Pa vra. So gaan Pa nou vanaand spoke jag?” “Wel, ek gaan probeer,” lag meneer Toerien. “Ag, Pa, kan ek nie maar saamgaan nie? Asseblief tog, Pa, ek het nog nooit ’n spook gesien nie.” Meneer Toerien dink ’n oomblik na, dan sê hy: “Ek sien nie hoekom nie. Maar jy sorg dat jy vanmiddag jou huiswerk klaarmaak!” “Ja, Pa; dankie, Pa!” sê Trompie opgewonde. “En kan ek Rooie ook saamvra?” “Ek gee nie om nie. Maar julle twee vabonde bly by my en julle praat nie ’n woord terwyl ons daar op ons pos lê en wag nie, hoor jy!” Trompie hardloop gou om vir sy manskappe te gaan vertel. Vanaand word daar nie klippe gegooi nie. Hy en Rooie gaan saam, omdat hy, soos hy dit stel, “graag wil sien hoe die grootmense lyk as hulle soos gekke verniet daar rondlê en die spook kom nie…” Dié aand stap Trompie en Rooie saam met meneer Toerien wat sy jagtersklere en velskoene dra en ’n groot Stetson-hoed op sy kop het. “Jissie, Pa,” sê Trompie. “trek ’n mens dan só aan as jy ’n spook gaan vang?” Sy pa grinnik maar net.

By die koshuis neem die sersant elke man na sy pos toe. Daar moet hy stil lê en wag. As hy iets hoor of sien, moet hy dadelik hard skree. Trompie en Rooie lê langs meneer Toerien, omtrent vyftig meter van die koshuis af tussen die lang gras. Die seuns fluister, maar Trompie se pa maak hulle gou stil. Elkeen lê nou met sy eie gedagtes. Hoog in die hemel vonkel die sterre. Dis donker en stil. Vir Trompie voel dit naderhand of hulle al ure daar lê. Hy begin dink dit was sommer ’n simpel idee van hom was om saam te kom. As hulle net kan gesels, sal dit nie so vervelig wees nie, maar elke slag as hy iets fluister, sê sy pa: “Sjuut!” Uiteindelik hoor die drie iemand naderkom. Hulle kyk op. Dis die sersant. “Baie dankie, meneer Toerien,” sê hy, “maar u kan nou maar gaan. Dis halftien. Ek en my manskappe gaan tot môre vroeg waghou, maar dit lyk nie vir my daar gaan vannag iets gebeur nie. Nogmaals baie dankie vir u moeite.” Die drie stap weg. ’n Entjie van waar hulle wag gehou het, sluit die posmeester by hulle aan. Hy het ook wag gestaan. Hy en meneer Toerien loop en gesels oor die spook en die feit dat hy albei aande op die kop nege-uur gekom het, maar nie vanaand nie. Trompie en Rooie is ’n hele paar treë agter die mans. Skielik skiet ’n gedagte Trompie te binne. “Rooie!” fluister hy. “Ja?” antwoord sy maat hees. “Soek ’n klip!” “Is dit nie te gevaarlik nie?” “Nee, man, dis mos donker.” Die twee ouens buk. Hulle kom regop. Elkeen het ’n klip in sy hand. Trompie sien hoe sy pa en die posmeester al verder wegstap. Die seun kyk rond. Dis pikdonker om hulle.

“As ek sê ‘gooi’,” fluister hy, “dan draai jy vinnig om en trek los.” “Reg,” antwoord Rooie en klink benoud. “Gooi!” Die twee draai om en hul arms skiet vorentoe. Die klippe tref die sinkdak met ’n oorverdowende lawaai en maak sulke rammelgeluide soos hulle afrol! Daar is ’n gil en flitsligte gaan oral aan. “Sien iemand iets?” skree die polisiesersant. Trompie en Rooie is langs die twee mans. “Het Pa-hulle dit gehoor?” vra Trompie opgewonde. “Natuurlik, dink jy ons is doof?” Die flitse lig oral rond, maar niemand weet eintlik wat om te doen nie. “Soek elkeen binne ’n omtrek van honderd meter in die gras rond!” beveel die sersant. Trompie en Rooie loop saam met meneer Toerien en soek. Niemand kry iets nie. “Jy weet,” sê Trompie hard vir sy vriend, “hierdie spokery gee my so ’n kriewelrige gevoel langs my ruggraat af.” “Vir my ook,” sê Rooie. Uiteindelik is die tien vrywilligers sonder sukses daar weg. Selfs hulle begin nou wonder of die klipgooiery nie dalk wél met ’n bonatuurlike mag te doen het nie. Dit moet ’n spook of een of ander onverklaarbare verskynsel wees, want waar anders kon die klippe vandaan gekom het? By die huis is mevrou Toerien se eerste vraag: “En toe, het julle die spook gevang?” “Nee, Ma,” lag Trompie, “maar hy’t óns amper gevang.” Meneer Toerien sit doodstil en koffie drink terwyl Trompie vir sy ma vertel hoe die spook weer klippe op die koshuisdak gegooi het.

Later lê Trompie tevrede in sy bed en grinnik. Hy en Rooie het dit darem deksels oulik gedoen. Dawie en Blikkies gaan hulle slap lag wanneer hulle van die gedoente hoor. Hulle sal spyt wees hulle was nie ook by nie. Trompie se kamerdeur gaan oop. Hy sien dis sy pa. “Ek kom sommer ’n bietjie gesels tot jy vaak word,” sê meneer Toerien vriendelik. “Seker, Pa. Dis darem ’n affêre met hierdie spook, nè, Pa?” Meneer Toerien kom sit op die bed en hy frons. “Ja, dit is lelike ding.” “Dink Pa hulle sal hom ooit vang?” “Nee, ek glo nie, maar ek glo ook nie die spook sal weer opdaag nie.” “Hoekom nie, Pa?” wil Trompie verbaas weet. “Sê jy eers vir my waar was jy gisteraand so om en by nege-uur,” vra sy pa. Trompie se hart klop vinnig. “Gisteraand, Pa?” “Ja, ek was hier in jou kamer en jy was nie hier nie.” Trompie het nog nooit vir sy pa ’n direkte leun vertel nie en hy doen dit nou ook nie. “Ek was by Dawie, Blikkies en Rooie, Pa.” “Ek sien.” Meneer Toerien staar eers lank voor hom uit voor hy weer praat. “Jy weet, Trompie, hierdie spook maak baie moeilikheid. As hy langer met sy streke aanhou, sal die kinders nie vir die eksamens kan leer nie. En erger nog – ek is bekommerd oor die koshuismoeder, tannie De Kock. Sy het ’n swak hart en

sy kan miskien só vir hierdie spokery skrik dat sy beswyk…” “Ja-nee, dis ernstig dinge hierdie, Pa.” “Baie ernstig, Trompie. En as die polisie uitvind dis nie ’n spook nie, maar ’n paar seuns wat kattekwaad aanvang, kry ek daardie outjies bitter jammer.” Trompie kyk na sy pa, maar meneer Toerien staar net voor hom uit. Hy kyk glad nie na Trompie nie. Skielik staan meneer Toerien op. “Nou ja, dis laat en ons is albei moeg.” By die deur kyk hy reguit na sy seun en sê: “Hoe dink jy, Trompie? Sal die spook weer sy opwagting maak?” Trompie kyk ook reguit na sy pa, dan knip hy sy ondeunde oë en sê: “Jissie, Pa, daar was vanaand so baie mense dat ek seker is die spook het hom boeglam geskrik en hy sal nooit weer sy streke uithaal nie.” Meneer Toerien glimlag en sê: “Nag, Trompie.” “Nag, Pa.” Trompie skakel die lig af. Hy is nie seker nie. Het hy hom dit verbeel, of het sy pa vir hom oog geknip net voor hy die deur toegetrek het? Die volgende dag gons dit nog meer as tevore op Kwaggaberg oor die spook. Almal is dit eens – as die gedaante nog een keer verskyn, moet deskundiges uit Johannesburg ingeroep word om te kyk wat hulle kan uitrig. Maar die spook het nooit weer daar opgedaag nie. Wanneer vreemdelinge Kwaggaberg besoek, is dit altyd een van die eerste dinge waarvan die inwoners hulle vertel: Die spook wat die koshuis drie agtereenvolgende nagte getreiter het – en toe net so geheimsinnig verdwyn het as wat hy verskyn het. Jare later het Trompie selfs in ’n tydskrif ’n artikel oor Kwaggaberg se spook

gelees. En hy kon nie help om te glimlag nie.

Die einde

Uitgegee in 2006 deur Human & Rousseau, ’n druknaam van NB-Uitgewers (Edms) Beperk, Heerengracht 40, Kaapstad

Kopiereg © 2006 NB-Uitgewers (Edms) Beperk

Oorspronklik uitgegee as Trompie die onnut (Afrikaanse Pers-Boekhandel, 1950)

Vierde uitgawe, eerste druk

Alle regte voorbehou Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike verlof van die uitgewer gereproduseer of in enige vorm of deur enige elektroniese of meganiese middel weergegee word nie, hetsy deur fotokopiëring, skyf- of bandopname, of deur enige ander stelsel vir inligtingsbewaring of -ontsluiting

ISBN: 978-0-7981-4722-4 EPUB: 978-0-7981-5472-7